Verslag ‘Beken Kleur Sessie’ Logistiek in Overijssel 30 oktober 2015
Opgesteld in opdracht van: Provincie Overijssel
Buck Consultants International Nijmegen, 4 november 2015
Deelnemers Achternaam
Voornaam
Bedrijf
Functie
Bronkhorst De Gilde Melenhorst van den Ende van der Wal
Leo Erik Dennis Jeroen Ineke
Scania Nederland BV EVO SER Overijssel Port of Zwolle Windesheim
van Hulst van Onna Vels Verkley Heinink Hartsuiker Van Hijum Moes Teunis Timmerhuis Wessels Courtz Colon Van Dongen
Lex Mark Arjen Rogier Theo Jeroen Eddy Willemijne Rolf Arno Janneke Regien Peter Irene
AkzoNobel Port of Twente Bedrijvenpark Deventer Wezenberg Groep Provincie Gelderland Provincie Drenthe provincie Overijssel provincie Overijssel provincie Overijssel provincie Overijssel provincie Overijssel PS Overijssel Buck Consultants International Buck Consultants International
Head Logistic Centers Vice-voorzitter EVO Secretaris Kwartiermaker Directeur domein Techniek (onderzoek en onderwijs) en kenniscentrum Technologie. Logistiek manager AkzoNobel Directeur Voorzitter Bedrijvenparkmanagement Deventer Directie Projectleider Logistiek en goederenvervoer Strategisch Beleidsadviseur Vervoerseconomie Gedeputeerde Economie Omgevingsvisie Beleidsontwikkelaar Beleidsontwikkelaar Programmatrekker Omgevingsvisie Statenlid namens VVD Partner Senior consultant
Bijlagen
1
Presentatie „The world of Scania‟ door Leo Bronkhorst (Scania) Presentatie Resultaten stakeholderanalyse Strategische Logistieke Alliantie Overijssel door Irene van Dongen (BCI)
Opening
Gedeputeerde Eddy van Hijum heet alle aanwezigen van harte welkom. Hij verontschuldigd zich over de afwezigheid van de heer Bert Boerman. De heer Peter Colon van Buck Consultants Intenational is dagvoorzitter van deze „beken kleur sessie logistiek‟. De heer Colon geeft een toelichting op het programma van de bijeenkomst.
2
Pitches over logistiek in Overijssel
The world of Scania Leo Bronkhorst, Head Logistic Centre bij Scania, neemt ons mee in „The World of Scania‟ en presenteert de opkomende veranderingen in de productie en logistiek van Scania. Con-
Buck Consultants International
1
creet maakt hij een vertaalslag naar de effecten die de aanpassing van de logistieke strategie binnen Scania heeft op de locatiestructuur en de behoefte aan flexibele arbeidskrachten (hoogopgeleide engineers) in de regio van Zwolle. Logistieke ondernemingen groeien en krimpen in een bestaande markt en hebben behoefte aan flexibiliteit in ruimte. Snel kunnen schakelen (binnen 2 jaar) is noodzaak. Ook benadrukt de heer Bronkhorst de wens om naast wegtransport en binnenvaart in de regio Zwolle ook van spoorvervoer gebruik te kunnen gaan maken. Voor de inhoud van deze presentatie, zie bijlage.
Deventer Stedendriehoek Arjan Vels, vertegenwoordiger van VNO-NCW regio Midden en Voorzitter van de St. Bedrijvenparkmanagement Deventer gaat in op de logistieke ambities van Deventer als onderdeel van de Stedendriehoek Apeldoorn-Deventer-Zutphen. Deventer stond lange tijd met de rug naar Zwolle, maar telt wel degelijk mee op het vlak van logistiek en transport. Onderzoek in de haven heeft aangetoond dat er makkelijk 20.000 TEU per jaar via water aan- en of afgevoerd kan worden. Deventer ziet een nieuwe containerterminal niet als concurrerend maar juist als aanvullend in het bestaande inlandterminalnetwerk, omdat bestaande terminals op voldoende afstand in de regio‟s Twente en Zwolle gelegen zijn. Naast de ambitie voor realisatie van een containerterminal blaast Deventer ook de bestaande binnenhaven nieuw leven in. Omdat uitbreidingsmogelijkheden in de binnenhaven van Deventer beperkt zijn denkt Deventer op termijn aan de ontwikkeling van een containerterminal aan de buitenkant van de haven, direct aan de IJssel.
Port of Twente Mark van Onna, directeur Port of Twente geeft aan dat Twente alles in zich heeft om een logistieke topregio te zijn, maar tot 2012 stond dit in geen enkele vorm op de kaart. Dit gegeven was voor een aantal logistieke ondernemers in 2012 aanleiding om bij elkaar te komen en een samenwerkingsverband van de 4 O‟s werd een feit. De regio Overijssel staat nationaal en internationaal niet op de kaart als interessante vestigingslocatie voor logistieke bedrijven. We moeten ons veel sterker profileren als logistieke regio. Erken hierbij dat er verschillen zijn in de deelregio‟s van Overijssel, maar maak er gezamenlijk gebruik van en versterk datgene wat er al is.
Port of Zwolle Jeroen van den Ende, kwartiermaker binnen Port of Zwolle gaat in op de ontstaansgeschiedenis van Port of Zwolle. De gemeente Meppel bedacht een ludieke actie en voer met een schip met de tekst “Meppel aan de Maas” door het Rotterdams havengebied. Als reactie hierop riep de toenmalig havendirecteur op om als binnenhavens Zwolle, Kampen en Meppel samen te gaan werken om zo een goede gesprekspartner te kunnen worden van de zeehavens in Nederland, België en Duitsland. Een unieke samenwerkingsvorm tussen drie gemeenten in 2 provincies waarin bestuurders over hun eigen schaduw heen zijn gestapt. Het doel van Port of Zwolle is om bedrijven een goed vestigingsklimaat te geven en te kunnen laten excelleren, gezamenlijk op te trekken in marketing en acquisitie (gezamenlijke Buck Consultants International
2
handelsmissies, méér zichtbaar in Den Haag) en het opstellen van een gezamenlijke havenverordening. Om de regio bereikbaar te maken heeft Port of Zwolle de samenwerking op provinciaal niveau nodig. Denk bijvoorbeeld aan de Kornwerderzandsluis en de mogelijkheid om Kampen voor shortsea bereikbaar te houden. We voorzien economische groei in logistiek en scheepsbouw. Er wordt in onze regio meer verdiend aan het onderhouden van schepen dan aan het bouwen van schepen. Dat moeten we ons ook realiseren.
3
Presentatie Strategische Logistieke Alliantie
Mevrouw van Dongen van BCI presenteert de resultaten op hoofdlijnen van de gesprekken die deze zomer met het logistiek bedrijfsleven, overheden en onderwijsinstellingen zijn gevoerd. Voor de inhoud van deze presentatie, zie bijlage.
4
Discussie voorlopig standpunt GS op Logistiek
Voorlopig standpunt GS op logistiek Mevrouw Janneke Wessels, programmaleider van de Omgevingsvisie Overijssel, geeft een toelichting op de stappen naar een geactualiseerde omgevingsvisie en de prominente plaats die Logistiek in deze visie inneemt. Als onderdeel van de actualisering van de Omgevingsvisie, heeft Gedeputeerde Staten het volgende voorlopig standpunt op logistiek geformuleerd: “Wij willen ruimte bieden aan logistieke bedrijven om zich te vestigen in Overijssel. We voeren een helder ruimtelijk beleid met logische koppelingen naar ons mobiliteitsbeleid. Elke gemeente mag altijd voorzien in de lokale behoefte. Voor de bovenlokale en (boven)regionale behoefte voeren we een richtinggevend beleid voor nieuwvestiging van logistieke bedrijven op een aantal logistieke hotspots met een duidelijk profiel. Op deze hotspots bieden wij ruimte en maken ondernemers hun eigen afweging welke plek hen het beste past. We gaan dit beleid samen met de sector verder uitwerken en vermarkten”.
Dit standpunt leidt tot de volgende consequenties:
Concentratie van bovenlokale en (boven)regionale logistieke bedrijven op hotspots Elke gemeente mag altijd voorzien in lokale behoefte Inbreiding gaat boven uitbreiding Bij bovenlokale en (boven)regionale behoefte doorverwijzen naar hotspot Vasthouden aan afspraak bedrijvigheid > 2ha Businesspark XL Blijven participeren in XL Businesspark en Zuiderzeehaven
Buck Consultants International
3
Conclusies uit de discussie 1. Op hoofdlijnen kunnen de deelnemers aan de bijeenkomst logistiek zich vinden in het voorlopig standpunt van GS op logistiek. 2. De deelnemers zijn van mening dat een verdere aanscherping van het standpunt nodig is om logistiek helder in de provincie te positioneren en recht te doen aan de positie als economische drager. Deze aanscherping is met name op de volgende punten nodig: a. aanvullen met een visie op bereikbaarheid. Goede infrastructuur is essentiële randvoorwaarde om logistiek verder te kunnen ontwikkelen; b. in aansluiting op nationaal beleid, logistiek binnen Overijssel benoemen als topsector en de ambitie uitspreken dat de randvoorwaarden, bereikbaarheid, ruimte, kennis en menselijk kapitaal voor deze topsector op orde moeten zijn. 3. Om de gezamenlijke ambities rond logistiek als één van de economische dragers in de provincie dichter bij te brengen, zal er fors(er) ingezet moeten worden op profilering en acquisitie. Dit vraagt om: a. een heldere propositie van logistiek in Overijssel en extra inzet op promotie en acquisitie; b. een actieve lobby richting mainports, achterlandregio‟s, Den Haag en Brussel. c. versterking van de samenwerking met de provincies Drenthe en Gelderland. 4. Invulling van het beleid rond Ruimte en Infrastructuur kenmerkt zich door de termen verbinden, versterken en samenwerken. Dit betekent concreet dat de provincie: a. inzet op de clustering van bedrijven om zo de gewenste economische groei te faciliteren. Voorkom daarom dat bedrijven zich versnipperd vestigen; b. de regie houdt op het vestigingsbeleid, maar dit niet restrictief uitvoert; c. waar nodig de regierol neemt om ook de regelgeving op gemeentelijk niveau te harmoniseren en daarmee de drempels voor logistiek te verlagen; d. niet op de stoel van de ondernemer gaat zitten, maar wel goed luistert naar en meedenkt met nieuwvestigers. De acquisiteurs gaan samen met hen op zoek naar de meest geschikte locatie. De provincie stuurt door het scheppen van de juiste randvoorwaarden. Nieuw vestiging van bedrijven met een bovenlokale en (boven)regionale behoefte dienen zich bij voorkeur te vestigen op XL Park, Hessenpoort, Zuiderzeehaven en A1 bedrijventerrein. Vestiging van deze bedrijven moet echter ook mogelijk kunnen zijn buiten deze locaties indien hiermee beter kan worden voldaan aan de logistieke eisen die voortvloeien uit de specifieke kenmerken en behoeften van het betreffende bedrijf.
5a
Inhoudelijke verdieping Thematafel Economie
Ambities Streven is Overijssel, en nog liever Oost-Nederland, als aantrekkelijke vestigingsplaats voor logistieke bedrijvigheid te positioneren. Harde doelstellingen over beoogde groei in logistieke werkgelegenheid zijn niet in de groep geformuleerd. Duidelijk is dat er voldoende middelen beschikbaar moeten zijn om deze ook in de praktijk te kunnen realiseren. Buck Consultants International
4
Belangrijke sterke punten die als uitgangspunt voor de logistieke ambitie gehanteerd kunnen worden: Flexibiliteit op de arbeidsmarkt (geldt overigens voor heel Nederland). Multimodale ontsluiting in de kernregio‟s, echter spoor onvoldoende ontwikkeld. Goede scholing en voldoende personeel met een goed arbeidsethos.
Gemeenschappelijke aanpak via SLA 1. Profilering en acquisitie Er is een goede propositie en profilering nodig om deze positie ook naar buiten uit te dragen en te benutten. Voor de profilering is het van belang om door te pakken op de sterke punten van de regio en tegelijkertijd te beseffen dat er nog flink wat moet gebeuren om de zwakkere punten aan te pakken. Verstandig is om de regio als Oost Nederland te positioneren (zie ook verder in de discussie). Vastgesteld wordt dat de regio nu onvoldoende in beeld is en ook onvoldoende vertegenwoordigd wordt door de organisaties die hiervoor aan de lat staan. Enkele uitspraken: Het NDL vertgenwoordigt de logistieke BV Nederland en zou dus neutraal moeten zijn over de verschillende regio's Oost NV heeft een bredere focus dan Overijssel en doet op dit moment pro-actief niets aan logistiek voor Overijssel. Bij NFIA kantoren weet niemand wat van Overijssel, je moet dan ook als regio zelf het initiatief nemen. NDL en NFIA moeten goed gevoed worden vanuit de provincie en de regio Oost NL. De regio moet hiervoor zelf meer initiatief nemen, leunt nu nog te veel achterover. Internationalisering is een thema dat breder dan alleen vanuit logistiek opgepakt moet worden. Dit speelt nu al in Oost-Nederland als onderdeel van de discussies over internationalisering waar o.a. de SER Overijssel bij betrokken is. Het blijkt voor Overijssel en Gelderland lastig te zijn om op het gebied van internationalisering samen te werken. Bij voorkeur positioneren als East Netherlands.
2. Arbeidsmarkt
Goede mensen bepalen de groeipotentie van de regio, dit is voor vestigingsklimaat een uitermate belangrijk punt. Positief startpunt voor de positionering van Overijssel is de ruime beschikbaarheid en flexibiliteit van logistiek uitvoerend en middelbaar personeel. Goed arbeidsethos in vergelijking met de Randstad. Er is echter onvoldoende aanbod van hoogwaardige logistieke kennis op universitair niveau, met name IT gerelateerd. Grote bedrijven zoals Scania werven deze medewerkers van buiten de provincie (m.n. Groningen), omdat de regionale opleidingen op uni-
Buck Consultants International
5
versitair niveau niet op logistiek zijn toegesneden. M.b.t. HBO-niveau speelt Windesheim een actieve rol en zet ook in op samenwerking met het bedrijfsleven. Imagoprobleem logistiek. Er is onvoldoende samenwerking met middelbare scholen en universiteiten in profilering logistiek, waardoor hoger opgeleiden onvoldoende gemotiveerd zijn om in de logistieke sector actief te worden. Ook dit voortraject zou door SLA opgepakt moeten worden.
3. Bereikbaarheid
Besef dat goede bereikbaarheid een randvoorwaarde is voor de vestiging van logistieke bedrijven. Het gaat dan om multimodale bereikbaarheid van de regio. Gezien beperkte middelen is het verstandig om keuzes te maken. Duidelijk is dat niet elke regio in Overijssel optimaal ontsloten is. M.n. regio Dedemsvaart / Hardenberg is slechter bereikbaar. Daarom heeft bijv. Wehkamp gekozen om te verhuizen van Dedemsvaart naar Zwolle. De vraag is of dat zo slecht is, focus in investeringen is nodig om een optimaal klimaat te scheppen. Samenwerking in de corridors in (noord-)oost Nederland is nodig. De regio is goed gepositioneerd op de twee belangrijke corridors naar Berlijn / Warschau (Gld en Ov), met sterke economische groei in Polen (is booming!) en Noord Duitse havens / Scandinavië (Overijssel/Drenthe). Dan moet bijvoorbeeld ook de weginfra in Duitsland op orde zijn (na Emmen tweebaans richting Noord Duitse havens). Deelconclusie is dat er nu te weinig aandacht is voor de relatie met het noordoosten. Benut positie als extended gate voor Mainports Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen (ARA) in deze corridors. Lading zo snel mogelijk vanuit haven naar Oost-Nederland brengen als bufferlocatie.
Ruimte
Geld is beperkt, dus keuzes maken voor goed bereikbare en grote terreinen. Zorg ervoor dat deze locaties interessant zijn als vestigingsplaats en faciliteer dit. Ontwikkeling van locaties in moeilijker bereikbare regio‟s is relatief duur en biedt (te) weinig rendement. Als infra goed is willen de bedrijven zelf naar deze voorkeurslocaties. Overijssel biedt een goede combi van weg en water. Rail komt nog onvoldoende aan bod, is ook lastiger te realiseren en op dit moment nog niet heel interessant, maar voor de lange termijn mogelijk wel. Zet bij het ruimtelijk beleid in op het beter benutten van bestaande voorzieningen en ga alleen witte vlekken opvullen als er werkelijke behoefte is.
Buck Consultants International
6
5b
Inhoudelijke verdieping Thematafel Ruimte en Infrastructuur
Ambities
De infrastructuur verdient de aandacht. Als de infrastructuur excellent is, dan komen logistieke bedrijven vanzelf. De aanwezigheid van infrastructuur alleen is niet het belangrijkste maar juist de kwaliteit en betrouwbaarheid van deze infrastructuur maakt een regio succesvol.
Het streven is om de kwaliteit en capaciteit te optimaliseren en betrouwbaarheid van de infrastructuur te verbeteren. Genoemd hierbij zijn: verbeteringen van de weginfrastructuur van/naar Hardenberg; de multimodale ontsluiting van Deventer; de spoor- en shortsea ontsluiting (Sluis Kornwerderzand) in de regio Zwolle en de ongehinderde bereikbaarheid van Twente (via het Twentekanaal). .
Belangrijk is het dat bedrijven die zich willen vestigen de keuze hebben in locaties. Ruimtelijk gezien is er voor logistieke bedrijven op dit moment te weinig keuze in aanbod. Bedrijven maken de keuze voor een vestigingsplaats maar het is verstandig om in de ruimtelijke randvoorwaarden te faciliteren (naast voldoende hectares met name ook in de juiste milieucategorie en voldoende geluidsruimte) en in een professioneel acquisitietraject ook het logistiek profiel (denk aan type goederen, organisatie van aan- en afvoer) van bedrijven onder de loep te nemen.
Gemeenschappelijke aanpak via SLA De Strategische Logistieke Alliantie bevordert de samenwerking en slagkracht op strategische infradossiers. De alliantie werkt met een gezamenlijke agenda en kan in bovenstaande ambities een prioritering aanbrengen. Bemiddeling door de alliantie in regio‟s over de herverdeling van ruimte kan hierbij aan de orde zijn. Met een goed plan in de hand kan de Strategische Logistieke Alliantie lobbyen voor co-financiering in Den Haag en Brussel.
Ruimte
Het is de uitdaging om alle ruimtelijke randvoorwaarden voor het aantrekken en vestigen van logistieke bedrijven op orde te brengen. Een provinciale regie op de ruimte zal vraaggericht en pro-actief, in plaats van aanbodgericht en restrictief uitgevoerd moeten worden.
Buck Consultants International
7
