Verschil tussen Alzheimer en Dementie Vaak wordt de vraag gesteld wat precies het verschil is tussen dementie en Alzheimer. Kort gezegd is dementie een verzamelnaam voor een aantal verschijnselen. Deze verschijnselen worden veroorzaakt door een ziekte, zoals de ziekte van Alzheimer. Er zijn echter ruim 50 ziekten die dementie kunnen veroorzaken. Alle ziektes leiden tot een geleidelijke achteruitgang door het afsterven van de hersencellen. Dementie Dementie is een syndroom. Dat wil zeggen dat het een verzameling van verschijnselen is, waaronder geheugenverlies, problemen met oriëntatie, gedrag en/of taal. Men spreekt over dementie als deze verschijnselen veroorzaakt worden door een ziekte die de hersenen aantast, waardoor de hersencellen afsterven en de verstandelijke vermogens van iemand achteruit gaan. De meest voorkomende oorzaak van dementie is de ziekte van Alzheimer, maar er zijn ruim 50 oorzaken voor dementie. Andere veel voorkomende vormen van dementie zijn vasculaire dementie, fronto-temporale dementie en Lewy body dementie. Maar liefst 1 op de 5 mensen krijgt een vorm van dementie. Ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Ongeveer 70% van alle mensen met dementie heeft de ziekte van Alzheimer. Bij deze ziekte kunnen de hersencellen steeds minder goed contact maken met elkaar en met de zenuwen die informatie naar en van de hersenen doorgeven. Steeds meer hersencellen verschrompelen, waardoor ze niet meer kunnen functioneren.
Verloop & verschijnselen van de verschillende fasen van Dementie De ziekte van Alzheimer begint meestal geleidelijk aan met zeer kleine veranderingen in het gedrag of de capaciteiten van de persoon. In die tijd worden die tekens vaak ten onrechte toegeschreven aan stress of een schokkende gebeurtenis, of aan het normale proces van veroudering. Vaak beseffen we pas achteraf dat dit de eerste tekenen van dementie waren. 1e fase: Verlies van geheugen voor recente gebeurtenissen is een veel voorkomend eerste teken. Iemand met de ziekte van Alzheimer kan: - recente gesprekken of gebeurtenissen vergeten, - zich herhalen, - nieuwe ideeën trager begrijpen, - de draad van een verhaal verliezen, - verward zijn, - minder vloeiend spreken, - het moeilijk vinden om beslissingen te nemen, - zijn interesse in andere mensen en activiteiten verliezen. Als je zorgt voor iemand met de ziekte van Alzheimer, kun je veel doen om hem te helpen met het behoud van zijn onafhankelijkheid. Het kan verleidelijk zijn om dingen voor hem te doen, maar mensen met dementie behouden meer hun gevoel van eigenwaarde als ze de kans krijgen om dingen zelf te doen, met ondersteuning indien nodig. Iemand kan ook angstig en onrustig worden. Hij kan het lastig vinden om zijn taken uit te voeren en heeft hierin geruststelling nodig. Als de ziekte van Alzheimer vordert, worden de veranderingen groter. Er is meer ondersteuning nodig bij de dagelijkse bezigheden. 2e fase: Zo kan het nodig zijn hem regelmatig te herinneren aan of te helpen bij het eten, wassen, kleden en naar het toilet gaan. Hij zal waarschijnlijk steeds meer vergeten - in het bijzonder namen - en soms dezelfde vraag of zin blijven herhalen. Dit is een gevolg van de vermindering van het geheugen voor recente gebeurtenissen. Ook het herkennen van mensen wordt lastiger, en soms verwart hij iemand met een ander. Sommige mensen raken in dit stadium erg gemakkelijk overstuur, boos of agressief (misschien omdat ze gefrustreerd zijn) of worden achterdochtig. Andere verschijnselen kunnen zijn: - verward zijn over waar ze zijn, - weglopen of de weg kwijtraken, - verward zijn over de tijd, - 's nachts opstaan omdat hun slaap/waakritme verstoord raakt, - zichzelf of anderen in gevaar brengen door hun vergeetachtigheid, - bijvoorbeeld door het niet aansteken van het gas van het fornuis, - zich op een ongewone manier gedragen, zoals bijvoorbeeld naar buiten gaan in hun nachtkleding,
-
problemen hebben met de waarneming, en in sommige gevallen hallucinaties hebben. In dit stadium zal de persoon met de ziekte van Alzheimer nog meer hulp nodig hebben en geleidelijk aan volledig afhankelijk van anderen worden. Het verlies van geheugen kan erg uitgesproken zijn, waarbij de persoon bekende voorwerpen, mensen of omgevingen niet herkent, al kunnen er plotselinge flitsen van herkenning zijn. 3e fase: Mensen met Alzheimer gaan ook lichamelijk achteruit. Ze gaan onvast lopen, gaan schuifelen en worden uiteindelijk bedlegerig. Andere symptomen kunnen zijn: - moeite met kauwen en met slikken; - aanzienlijk gewichtsverlies, ondanks te veel eten; - incontinentie voor urine en later ook ontlasting; - geleidelijk verlies van de spraak, hoewel zij soms een paar woorden blijven herhalen of van tijd tot tijd schreeuwen; - mensen kunnen onrustig worden en lijken soms te zoeken naar iets of iemand; - ze kunnen verdrietig of agressief zijn, vooral als ze zich bedreigd voelen; - tijdens persoonlijke verzorging (zoals baden en helpen bij het naar het toilet gaan kunnen woede-uitbarstingen optreden, meestal omdat de persoon niet begrijpt wat er van hem wordt gevraagd. Hoewel mensen met Alzheimer zich nog maar weinig kunnen uiten en vaak de mensen om hen heen niet meer herkennen, reageren zij nog op genegenheid en helpt het ook met een rustige kalmerende stem te spreken. Zij kunnen ook genieten van geuren, muziek of bijvoorbeeld het strelen van een huisdier. Gemiddeld leven mensen met de ziekte van Alzheimer nog acht tot tien jaar nadat de verschijnselen beginnen. De levensverwachting varieert echter aanzienlijk van persoon tot persoon, en kan uiteenlopen van drie tot twintig jaar. Hieronder staat het ziekteverloop bij vasculaire dementie, fronto-temporale dementie en Lewy Body dementie beschreven. Vasculaire dementie Bij vasculaire dementie, die vaak wordt veroorzaakt door een beroerte of een reeks kleine beroertes, sterven hersencellen af. Dit kan gebeuren in verschillende delen van de hersenen, waardoor andere gebieden relatief onaangetast blijven. Het is soms moeilijk te zeggen of mensen de ziekte van Alzheimer of vasculaire dementie te hebben. Het is ook niet ongebruikelijk dat beide ziekten tegelijk optreden. In tegenstelling tot de ziekte van Alzheimer kan vasculaire dementie zich getrapt ontwikkelen. De verschijnselen kunnen plotseling verergeren als gevolg van een beroerte en dan een periode hetzelfde blijven. Maanden of jaren later, als er weer een beroerte optreedt, kunnen de verschijnselen weer verergeren. Echter als vasculaire dementie veroorzaakt wordt door een aantal kleinere beroertes, zal een meer geleidelijke verergering van de verschijnselen te zien zijn.
Bij mensen met vasculaire dementie blijven de persoonlijkheid en een normaal niveau van emotionele reacties tot de latere stadia van de ziekte gehandhaafd. Dit betekent dat mensen met vasculaire dementie zich meer bewust zijn van hun aandoening en daardoor meer kans op een depressie hebben dan mensen met de ziekte van Alzheimer. Elke persoon zal dementie anders ervaren. Gemiddeld hebben mensen met vasculaire dementie ongeveer vijf jaar te leven nadat de symptomen beginnen. In veel gevallen zal de persoon sterven aan een beroerte of een infarct. Fronto-temporale dementie Deze vorm van dementie wordt veroorzaakt door beschadiging van de frontale en/of temporale kwabben van de hersenen. Dit zijn de gebieden die verantwoordelijk zijn voor ons gedrag, onze emotionele reacties en onze taalvaardigheid. Tijdens de vroege stadia van fronto-temporale dementie, kan het geheugen voor recente gebeurtenissen worden beïnvloed. Er kunnen echter ook andere veranderingen zijn. Zo kan de ziekte bij sommige mensen leiden tot ongewoon egoïstisch en gevoelloos gedrag. Ze kunnen zich ruw gedragen, of sneller afgeleid zijn. Andere symptomen kunnen zijn: - verlies van remmingen, - dwanghandelingen, - een voorliefde voor zoete voedingsmiddelen. In een klein aantal gevallen zijn de eerste problemen het benoemen van dingen en het begrijpen van woorden (semantische dementie) of met het produceren van vloeiende spraak (progressieve niet-vloeiende afasie). In een later stadium zijn de symptomen vergelijkbaar met die bij de ziekte van Alzheimer. Gemiddeld leven mensen met fronto-temporale zes tot acht jaar nadat de verschijnselen beginnen. Lewy body dementie Lewy body dementie dankt zijn naam aan microscopisch kleine eiwitafzettingen die worden gevonden in de hersenen van mensen met de aandoening. Deze afzettingen leiden tot het verschrompelen en uiteindelijk afsterven van zenuwcellen in de hersenen. De helft of meer van de mensen met Lewy body dementie ontwikkelen ook verschijnselen van de ziekte van Parkinson, zoals traagheid van bewegingen, en een maskergelaat. Ze kunnen ook moeite hebben met het inschatten van afstanden en lopen meer kans op valpartijen en flauwvallen. Mensen met deze vorm van dementie hebben ook vaak visuele hallucinaties (mensen of dingen zien die er niet zijn) en waanvoorstellingen. In tegenstelling tot de ziekte van Alzheimer wisselt het functioneren in de vroege stadia van Lewy body dementie sterk van dag tot dag, of zelfs van uur tot uur. Dit is vaak verwarrend voor de mensen om hem heen. In de latere stadia lijken de verschijnselen vaak erg op die van de ziekte van Alzheimer. Nadat de verschijnselen van Lewy body dementie beginnen, hebben mensen gemiddeld zes tot twaalf jaar te leven.
Ziekte van Alzheimer Alzheimer is een progressieve ziekte/syndroom. Dit betekent dat de hersenen door de ziekte steeds verder beschadigd raken en hierdoor niet meer functioneren. De mate waarin een persoon in staat is om te onthouden, te begrijpen, te communiceren en te redeneren zal geleidelijk afnemen. Het is wel belangrijk te begrijpen dat de indeling in fasen slechts in grote lijnen geldt. Dit komt doordat: - sommige symptomen eerder of later optreden dan aangegeven, of helemaal niet optreden; - de fasen elkaar kunnen overlappen; - de persoon hulp nodig kan hebben met een taak, maar in staat kan zijn om iets anders wel zelf te kunnen; - sommige symptomen op een gegeven moment weer zullen verdwijnen, terwijl andere, zoals geheugenverlies zullen verergeren met de tijd. Ervaren van de ziekte De manier waarop een persoon de ziekte van Alzheimer ervaart is afhankelijk van vele factoren, zoals hoe hij in het leven staat, zijn emotionele veerkracht, eventuele medicatie en ondersteuning. Andere vormen Bij andere vormen van dementie zullen verschillende delen van de hersenen in een eerdere of latere fase achteruitgaan. Hierdoor zijn de symptomen bij deze ziekten soms anders dan bij de ziekte van Alzheimer. Er zijn ruim 50 verschillende soorten van dementie.
Zoals hierboven te zien is, zijn normale hersenen heel mooi aansluitend dicht en bij alzheimer (of andere vormen van dementie) zijn er ‘gaten’ tussen, doordat de aansluitingen wegvallen en de hersenen steeds meer krimpen.
Gedicht over dementie Langzaam besef Het leven danst om je heen vasthouden lukt niet meer Het ontglipt je steeds weer Je vraagt wat je steeds vraagt en hetzelfde antwoord stelt je weer even gerust Je lacht, maar nu vlak je beseft iets denken wij maar dan ook weer niets de kinderen vinden het zielig voor je je hebt 't niet in de gaten zeggen wij denken wij, hopen wij We raken je langzaam kwijt gelukkig langzaam Je danst nu om ons heen ook wij bewegen mee wat nu geen lach of traan is.
Jan Roelof Middeldorp
