Deze folder geeft u algemene informatie over de vervanging van een kniegewricht in geval van aantasting van de knie. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van een aandoening de situatie voor iedereen weer anders kan zijn. Deze folder beschrijft de wijze waarop in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) de behandeling plaatsvindt. Algemene informatie rondom een operatie Als u een operatie moet ondergaan, is het van belang dat u de gang van zaken rond de operatie heeft begrepen. Bespreek daarom voor de operatie al uw vragen en zorgen met de arts. Pas dan kunt u uw toestemming voor de operatie geven. Niet iedereen zal alles tot in details willen weten. Toch is het van belang dat u goed geïnformeerd bent. Na een gesprek met uw arts zou u eigenlijk een antwoord moeten weten op vragen als:
Wat zijn de beweegredenen van mijn arts om bij mij een operatie voor te stellen? Zijn er eventueel andere behandelingsmogelijkheden? Wat wordt er bij de operatie gedaan? Wat zijn de complicaties van de operatie? Welk resultaat mag ik van de operatie verwachten? Is ziekenhuisopname noodzakelijk en zo ja: hoe lang kan de opname duren? Wat staat mij te wachten in de herstelfase na de operatie?
Wat is een versleten knie? Het normale kniegewricht bestaat uit drie botdelen: het dijbeen, het scheenbeen en de knieschijf. De uiteinden zijn bekleed met kraakbeen waar tussen ook nog de meniscus ligt (deze ligt op het scheenbeen). Door deze structuren kan het gewricht soepel functioneren. Slijtage van de knie ontstaat door achteruitgang in kwaliteit van het gewrichtskraakbeen en/of meniscus. Dit kraakbeen is normaal gesproken glad en de meniscus functioneert als een elastische schokdemper of stootkussen. In een gezond gewricht worden de gewrichtsoppervlakken gesmeerd door gewrichtsvocht. Dit vergemakkelijkt de bewegingen van het gewricht. Bij een versleten knie is het kraakbeenoppervlak dus niet glad meer, maar ruw. In een vergevorderd stadium ontbreekt het gewrichtskraakbeen en ook de meniscus geheel en bewegen de ruwe botoppervlakken over elkaar. De bewegingen verlopen dan niet meer soepel en gaan gepaard met kraken, stijfheid en pijn.
Verschijnselen en klachten Pijnklachten staan op de voorgrond, eerst alleen tijdens bewegen, later ook in rust en ‘s nachts. Door verlies aan het glijmateriaal (kraakbeen) ontstaat er ook een beperking van de functie, de knie wordt stijver, voornamelijk ‘s ochtends en bij het starten van de beweging. Door verlies van kraakbeen en later ook bot kan de knie scheef gaan staan en een O of X-been vormen. Oorzaak Slijtage van de knie kan meerdere oorzaken hebben. Het kan ontstaan door beschadiging van de meniscus of direct van het gewrichtsoppervlak (bijvoorbeeld na botbreuken), of na ontstekingen (zoals bij gewrichtsreuma). Welke behandelingen zijn mogelijk? Afhankelijk van de ernst van de afwijking en de leeftijd is het mogelijk om een O of X – beenstand te corrigeren door een stand corrigerende operatie, hierdoor wordt het belaste deel van de knie ontzien. De slijtage verdwijnt dan niet. De pijn meestal wel voor een langere periode. Bij reuma is een dergelijk stand correctie operatie meestal niet zinvol omdat het hele gewricht door reuma is aangetast. Na de leeftijd van ongeveer 60-65 jaar komt u met een versleten knie meestal in aanmerking voor een knieprothese, omdat dit meestal de beste oplossing voor uw klachten is. Wat is een totale knieprothese? Het versleten kraakbeen kan niet vervangen worden door nieuw kraakbeen, wel kan het gewricht in zijn geheel vervangen worden door een prothese. De meest toegepaste techniek is de totale knieprothese, waarbij zowel het gedeelte van het dijbeen als het scheenbeen vervangen wordt door een metalen component waartussen een kunststof lager zit. Afhankelijk van de slijtage en andere factoren zoals reuma, wordt ook de binnenzijde van de knieschijf door een kunststof schijfje vervangen.
Voorbereiding op de operatie U komt in principe op de dag van operatie naar het ziekenhuis, in een enkel geval moet u een dag eerder komen. In de folder Anesthesie leest u nog enkele zaken die u ter voorbereiding op de operatie moet doen of laten. Hierbij wordt gedoeld op het nuchter zijn voor operatie (vanaf middernacht tot de operatie mag u niets meer eten en drinken), het verwijderen van make-up, sieraden en uw kunstgebit. De anesthesist neemt dit met u door.
kunt buigen (90º= haaks) en strekken en dat het lopen met de krukken goed gaat.
U wordt verzocht tijdens de opname elleboogkrukken of een rollator van huis mee te (laten) nemen. Deze zijn te leen bij de Stichting Thuiszorg. De fysiotherapeut zal de krukken voor u afstellen. Het is belangrijk ruim zittende instapschoenen met een goed voetbed mee te nemen. Na de operatie houdt u namelijk tijdelijk wat meer vocht vast in de voeten (oedeem).
Pijn De pijn van voor de operatie zal grotendeels verdwenen zijn. U kunt nog wel pijn hebben aan de wond en eventueel ook aan de spieren, maar deze pijn verdwijnt na verloop van tijd. De pijnstilling kan gaan via een slangetje in de rug (periduraalcatheter).Wanneer dit niet het geval is, krijgt u van de verpleegkundige pijnstilling.
De anesthesie Met anesthesie wordt bedoeld: de wijze waarop u verdoofd wordt tijdens de operatie. Bij de operatie aan uw knie kan gekozen worden voor regionale anesthesie, waarbij alleen uw benen/ knie verdoofd worden, of voor algehele anesthesie, waarbij u geheel verdoofd bent en dus slaapt. Er is ook een combinatie van beide mogelijk. De anesthesist bespreekt dit met u.
Wond De wond bevindt zich aan de voorzijde van de knie. U heeft een drukverband dat in de meeste gevallen 2 dagen blijft zitten. Hierna krijgt u een nieuw verband of een pleister, afhankelijk van de genezing. In de knie is 1 drain ingebracht. Deze blijft 1 à 2 dagen zitten, afhankelijk van de hoeveelheid wondvocht/bloed dat er uit komt. U heeft hechtingen/nietjes die 2 tot 3 weken blijven zitten. Deze worden op de polikliniek of door de huisarts verwijderd. Katheter Tijdens de operatie kan een urinecatheter ingebracht zijn. Deze wordt meestal binnen twee dagen na de operatie verwijderd.
De operatie U krijgt een verticaal litteken over de voorzijde van de knie. Het versleten gewricht wordt met speciaal instrumentarium verwijderd en aangepast aan de prothese. De prothese zelf wordt met een speciaal soort “cement” vastgezet. Een kunststof lager wordt tussen de metalen componenten geplaatst, zodat het kunstgewricht soepel kan bewegen. De operatie duurt ongeveer 2 uur. Hierbij is geen rekening gehouden met de voorbereidingstijd van de anesthesie. Er wordt 1 drain (slangetje) achtergelaten om wondvocht af te voeren uit het operatiegebied. De knie zelf wordt met een drukverband ingepakt. Na de operatie Houding De eerste dag na de operatie blijft u op bed liggen. U mag uw knie en voet dan bewegen voor zover mogelijk. Na het verwijderen van de drain gaat u uit bed op een stoel. De geopereerde knie mag hierbij belast worden. De fysiotherapeut gaat met u oefenen. Het is belangrijk dat u voor ontslag de knie voldoende
© LUMC
Indien u onvoldoende buiging haalt (minder dan 60˚ na 1 week oefenen), wordt in sommige gevallen de knie onder narcose doorgebogen. Verzorging U kunt zich de eerste dagen op bed wassen. Als dat nodig is, wordt u hierbij geholpen door de verpleegkundige.
Mogelijke complicaties van de operatie Wondinfectie De kans hierop is klein. Over het algemeen kunnen wondinfecties na 5-6 dagen zichtbaar zijn, soms later. Wondinfecties zijn zichtbaar door roodheid van de wond, pijn aan de wond en door temperatuursverhoging. Behandeling kan bestaan uit rust, antibiotica en soms zelfs een operatie. Hiermee wordt getracht een infectie van de prothese te voorkomen. 1
Als in de thuissituatie meer roodheid en/of pijn optreedt, moet u direct contact opnemen met de huisarts of de polikliniek Orthopedie. Buiten kantooruren is het Centrum Eerste Hulp bereikbaar. Nabloeding De eerste 24 uur is de kans het grootst dat de wond nabloedt. Een drukverband is voor de eerste dagen al aangelegd. Eventueel krijgt u dan soms een bloedtransfusie om het tekort aan te vullen. Trombosebeen Alle knieoperaties hebben een kans op een trombosebeen. Om dit te voorkomen krijgt u vanaf de operatie bloed verdunnende medicijnen (injecties met Fraxiparine), tot 6 weken na de operatie Loslating Knieprothesen hebben een beperkte levensduur van gemiddeld zo'n 15 - 20 jaar. Soms treedt er door bepaalde omstandigheden, zoals een infectie, eerder een loslating op. Een nieuwe operatie is dan meestal noodzakelijk. Vertrek uit het ziekenhuis Op het moment dat u de knie goed kunt buigen en strekken en met krukken kunt lopen (evt. ook op de trap), wordt met u besproken wanneer u uit het ziekenhuis ontslagen wordt. Dit is na ongeveer 4 tot 5 dagen. Uw nieuwe knie functioneert op de ontslagdatum beter dan het geval was op de opnamedag. U krijgt het advies thuis door te gaan met de oefeningen, die de fysiotherapeut u in het ziekenhuis geleerd heeft. Soms is het niet mogelijk om rechtstreeks vanuit het ziekenhuis naar huis te gaan. Het kan dan nodig zijn om eerst nog in een verpleeghuis/reactiveringscentrum verder te revalideren. Bij ontslag krijgt u de volgende zaken mee:
een afspraak bij de polikliniek; een recept voor medicijnen; evt. een recept voor verbandmiddelen; evt. een overdracht voor de thuiszorg/verpleeghuis; evt. een aanvraag voor fysiotherapie.
Weer thuis Hierbij treft u adviezen aan voor de eerste periode dat u weer thuis bent. Infectie voorkomen In verband met de kans op infecties van de ingebrachte prothese is het zeer belangrijk om bij
koorts of ontstekingen (bijvoorbeeld ontstekingen van blaas, gebit, keel, nagelriemen, pussende wonden en steenpuisten), direct uw huisarts te raadplegen. Lichamelijke verzorging U mag gewoon douchen. Na het douchen is het handig weer een verband aan te brengen, aangezien de hechtingen snel aan uw kleding blijven haken. Het verband op de wond moet u vervangen als het nat is geworden. Lichaamsbeweging Tot nader overleg loopt u met 2 elleboogkrukken. U mag hiermee 100% belast lopen, in “Wisselende gang”. De fysiotherapeut overlegt hierover met u. Verder kunt u aan de slag met oefeningen die u van te voren krijgt aangereikt, en terug kunt zien op video. Het is aan te raden om van te voren alvast een fysiotherapeut uit te zoeken, waarmee u aan de slag kunt gaan zodra u weer thuis bent na de operatie. Tot slot In het kader van zorgregistratie worden uw (prothese) gegevens anoniem opgeslagen in de landelijke registratie van orthopedische implantaten (LROI). Meer informatie kunt u terug vinden op de website: www.lroi.nl Telefoonnummers LUMC, algemeen Polikliniek Orthopaedie Verpleegafdeling Orthopaedie Centrum Eerste Hulp
071 – 526 9111 071 – 526 8003 071 – 526 2099 071 – 526 2025
Veel gestelde vragen Hieronder vindt u een overzicht van mogelijke vragen die u nog bezig kunnen houden. V: Wat moet ik allemaal meenemen naar het ziekenhuis voor de opname? A: Achter in deze folder vindt u een overzicht van alle spullen die u dient mee te nemen naar het ziekenhuis op de dag van de opnamen. Voor het gemak is de lijst voorzien van vakjes, zodat u deze kunt aanvinken als u de spullen gepakt hebt. V: Hoe groot is de incisie en het litteken wat ik er aan over houd? A: Dit verschilt per patiënt. Gemiddeld is dit ongeveer ± 10 cm. 2
© LUMC
V: Hoelang gaat de prothese mee? A: Gemiddeld ongeveer 15 tot 20 jaar. V: Hoelang heb ik pijn na de ingreep? A: Over het algemeen is er in het begin wondpijn maar daarna zal er weinig pijn zijn van de operatie. De wond en spieren kunnen nog gevoelig zijn. Dit verschilt per patiënt. V: Kan het gebeuren dat mijn lichaam het gebruikte materiaal afstoot? A: Het is mogelijk dat door een infectie eerder loslating van de prothese kan plaatsvinden. Een nieuwe operatie is dan meestal noodzakelijk. Dit komt niet vaak voor. V: Levert de prothese problemen op bij metaaldetectoren? A: Het kan voorkomen dat de metaaldetector op het vliegveld reageert. Voornamelijk bij slanke patiënten of patiënten met meerdere protheses kan dit voorkomen. U krijgt daarom een prothesepasje waarop uw gegevens staan. V: Hoelang duurt de operatie? A: De operatie duurt ongeveer 2 uur. Hierbij is geen rekening gehouden met de voorbereidingstijd van de anesthesie. V: Wanneer mag ik na de operatie uit bed komen? A: De volgende dag na de operatie. V: Wanneer moet ik contact opnemen met het ziekenhuis? - Als u heel veel pijn heeft; - als er ontstekingen rondom de wond of het litteken ontstaan; - bij koorts. V: Wanneer mag ik bezoek ontvangen? A: Zodra u terug bent op de verpleegafdeling.
V: Mijn nieuwe knie maakt geluid. Is dit een probleem? A: Door het materiaal kan er een geluid ontstaan. Over het algemeen komt dit geluid alleen in het begin voor. De geluiden kunnen geen kwaad en zullen afnemen naarmate u meer bent gerevalideerd. V: Hoe moet ik mijn krukken gebruiken? A: De afdeling orthopedie biedt u een patiënt handleiding en instructie video aan. Daarnaast zult u gaan oefenen met een fysiotherapeut. V: Vanaf wanneer mag ik zonder krukken lopen? A: Na ongeveer 4 tot 5 weken. Dit wel in overleg met uw therapeut. V: Mag ik trappen lopen na de operatie? A: Ja. U krijgt van de fysiotherapeut tips over traplopen. V: Mag ik fietsen na de operatie? A: Nadat de hechtingen eruit zijn mag u trainen op de hometrainer. Buiten fietsen wordt afgeraden i.v.m. een vergrote val kans. Zodra uw evenwicht en spierkracht voldoende is hersteld, mag u op langer termijn ook weer buiten fietsen. V: Kan ik weer sporten met een nieuwe knie? A: Ja. echter worden zwaar belastende sporten afgeraden. V: Wanneer mag ik werk hervatten? A: Iedereen herstelt weer anders. Over het algemeen wordt er van uit gegaan dat u na ongeveer 3-4 maanden weer uw werk kunt hervatten. Dit hangt ook af van wat voor werk u doet. V: Mag ik weer autorijden? A: Zodra uw knie volledig is hersteld mag u weer autorijden.
V: Wanneer mogen de hechtingen er uit? A: Na ongeveer 2 a 3 weken. V: Wanneer mag ik steun nemen op het aangedane been? A: U mag het aangedane been direct belasten, mits u krukken gebruikt. V: Waarom zijn oefeningen noodzakelijk na de operatie? A: De oefeningen stimuleren de functie van de spieren. Hierdoor hebt u een grotere kans op een beter en sneller herstel van de knie. 3 © LUMC
Wat neem ik mee voor mijn ziekenhuisopname? Algemene voorbereiding thuis
Geldig legitimatiebewijs (paspoort of identiteitskaart) Gemakkelijke ruim zittende kleding en schoenen die overdag gedragen worden. Het liefst instapschoenen en geen veterschoenen. De voet kan na de operatie opgezwollen zijn. Sokken en ondergoed. Avondkleding: losse pyjama of lang nachthemd en een kamerjas. Toiletartikelen (tandenborstel, tandpasta, gebitsreiniger/beker, deodorant, scheerapparaat, scheerschuim en een kam) Bril/ contactlenzen. Gehoorapparaat en batterijen. Handspiegel Eventuele medicijnen. Neem hiervan alles mee. Elleboogkrukken of rollator. Boeken, tijdschrift of andere bezigheden
Extra
Mobiele telefoon Pinpas Hulpmiddelen (grijparm, sokhulp of een schoenlepel)
4 © LUMC
