VERHALEN UIT HET ERASMUS MC , VERANDEREN IN ZORG, WETENSCHAP EN ONDERWIJS
VERHALEN UIT HET ERASMUS MC VERANDEREN IN ZORG, WETENSCHAP EN ONDERWIJS HANS BÜLLER
π
H E N N I E KO E K E N
π
THEO LANKAMP
Bohn Stafleu van Loghum π Erasmus MC 2012
Eerste druk juni 2012
© 2012 Erasmus MC Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de samenstellers en uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de samenstellers en uitgever te wenden. Samenstellers en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. isbn 978 90 313 9855 3 (boek) isbn 978 90 313 9856 0 (e-pub Nederlands) isbn 978 90 313 9870 6 (e-pub Engels) nur 801, 870 Hoofdredactie: Hans Büller, Hennie Koeken, Theo Lankamp Redactie en uitgeefmanagement: Lize Alink Tekstbijdragen en interviews: Bert Vuijsje, Gerben Stolk, Hennie Koeken, Lize Alink, Pieter van Dam, Rinze Terluin en Roos Schlikker Eindredactie: Fred Spek Fotografie: Vincent Boon (visie-geïnterviewden), fotografen Erasmus MC (Alain Gil Gonzalez, Levien Willemse) Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak Projectondersteuning: Margo Bource Drukwerk: Ten Brink, Meppel Uitgever: BSL / Springer Media Erasmus MC ’s-Gravendijkwal 230 Postbus 2040 3000 CA Rotterdam
Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten
www.erasmusmc.nl
www.bsl.nl
LEESWIJZER De uitgave Verhalen uit het Erasmus MC is gerubriceerd naar de volgende onderdelen en te herkennen aan een specifieke kleur in de vormgeving. Persoonlijke verhalen van patiënten, professionals en studenten Visies over de toekomst van zorg, wetenschap en onderwijs De doelstellingen van de strategische visie Koers ’013 van het Erasmus MC De pijlers waarlangs de strategische visie Koers ’013 van het Erasmus MC is ingevoerd Achtergrondinformatie, beschouwingen en verhalen van de initiatiefnemers van het boek (de hoofdredactie)
Verhalen uit het Erasmus MC is zo samengesteld dat de hoofdstukken goed los van elkaar zijn te lezen, maar evengoed achter elkaar.
INHOUD Voorwoord – Herman H.F. Wijffels 10 VAN DE HOOFDREDACTIE Inleiding 14
Koers ’013: een omslag in doen en denken 21 De toekomst: zorg, onderwijs en wetenschap 32 Erasmus MC in perspectief: midden in de wereld 50 2013 en verder 320 Het Begin: Cyclus doorlopen om te zien waar de knelpunten zitten 322 Verantwoording 335 PERSOONLIJKE VERHALEN D E PAT I Ë N T
André: Vertrouwen is essentieel voor het genezingsproces 68 Anne: Jouw niet-ingrijpen benadeelt meteen het team 70 Marian: Die aandacht vond ik heerlijk 74 Robert: Patiënten een stukje regie geven 77 Francine: Wij staan niet automatisch op één 78 DE BESTUURDER
Huib: Deze organisatie geeft mij energie 96 Anton: Adeldom verplicht 98 Elisa: Ik wil nergens anders meer werken 102 DE ONDERZOEKER
Rob: Territoriumdrift is een doodlopende weg 112 Monique: Extra belasting voorkomen 114 Esther: Hetzelfde doel, gescheiden geldstromen 116 Vincent: Minder maar beter 118 Mieke: Regelneefdingetjes 120
DE MEDISCH SPECIALIST
Aggie: Eindelijk waardering voor patiëntenzorg 136 Jaap: Wij zijn niet goed genoeg in elkaar de waarheid vertellen 138 Liesbeth: Er is een gunfactor tussen medewerkers nodig 140 Johan: Dikke vestingmuren 142 Jan: Pseudoscheiding 144 Curt: Van Calais naar Engeland 144 DE STUDENT/ARTS-ASSISTENT IN OPLEIDING (AIO)
Laurence: Er ligt veel nadruk op houdingsaspecten 156 Bob: Vijfpuntenplan voor beter onderwijs 158 Tessa: Meer verantwoordelijkheid nemen 161 Koen: Oudere artsen zijn vaak stelliger 162 Nermina: Multitasken 162 DE HOOGLERAAR
Hans: We kunnen elkaar naar een hoger niveau tillen 180 Bob: De organisatievorm is ondergeschikt aan de inhoud 182 Johan: Buiten de ziekenhuismuren 185 Jolien: Vrouwen melden zich niet vanzelf voor een functie aan 186 Jan: Niet dwingend 187 Ernst: Vijf artsen in plaats van één 187 DE ECONOOM
Arjen: Rode draad met rafelrandjes 204 Ronald: Even slikken 206 Marijke: Door samen te werken kunnen we sneller en efficiënter zijn 209 Bert: Egoloos acteren 212 Jaap: Meer vallende kwartjes 213 DE VERPLEEGKUNDIGE
Inge: Vroeg of laat spreken we iedereen aan op zijn of haar persoonlijke instelling 220
Joop: Toenemende druk onderin 222 Freek: Leiderschapsstijl veranderd 224 Susanne: Bewezen resultaten 226 Lara: Waardevolle input 229 Theo: Waarderend leiderschap 230 DE ONDERSTEUNER
Miriam: Laat de bezuinigingen maar komen, daarmee dwing je keuzes af 246 Koos: Dedicated mensen 248 Ciska: Omgaan met weerstand 250 Anneke: Blauwdenkers hebben het lastig 252 Elly: De praktijk is leidend voor een zorgpad 255 Jeroen: Als jij maandag gaat rennen, ga ik dinsdag 257 D E D O C E N T- O P L E I D E R
Axel: Onderwijs, onderzoek en zorg zijn gelijkwaardige gebieden 264 Ariënne: Gewoon even luisteren 266 Gert-Jan: Niks patatgeneratie 268 Matthijs: Opleider onder de loep 270 Stephanie: Virtuele spoedeisende hulp 271 DE VERZEKERAAR
Willem: Minder stad en meer wereld 278 Jeroen: Hardheid gevergd 280 Siegfried: Geen Fiat Panda’s 283 Roger: De juiste zorg op de juiste plaats 286 DE VERWIJZER
Emil: Vervreemde buren 304 Deirdre: Niet eerlijk tegen zichzelf 306 Guus: Afhoudend en belerend 308 Karel: Geen lieve wereld 310
VISIES Wouter Bos, partner KPMG: Reorganiseren om het reorganiseren heeft geen zin 80 Rick Grobbee, hoogleraar klinische epidemiologie: Zorg meer op maat en op de juiste plek leveren 122 Rob Wijnberg, hoofdredacteur nrc.next: Je stuit op een soort laconiekheid 164 Michael Porter, University Professor Harvard Business School: Het fundamentele doel is waardeverbetering voor de patiënt 196 Marjanne Sint, voorzitter raad van bestuur Isala-klinieken: Op de brug van een groot schip met voor mij een dikke soep mist 238 Henk J. Smid, directeur ZonMw: We moeten blijven investeren in innovatie 288 Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam: Er is niet slechts één oplossing voor het optimaliseren van de zorg 312 DOELSTELLINGEN De Patiënt Prominent 63 Bij de twintig beste medische onderzoeksinstituten in de wereld 107 Verbreding en verdieping van het onderwijs 147 Dwarsverbanden tussen zorg, onderwijs en wetenschap 191 Beste werkgever 233 Maatschappelijke betrokkenheid 273 PIJLERS Leiderschap: Stimuleren en inspireren 89 Erasmus MC-paden: Multidisciplinaire zorgprocessen naadloos inrichten 131 Thematisering en besturingsfilosofie: Meer richten op vraag van patiënten en studenten 173 Marktpositionering: Keuzes op de zorgmarkt 215 Veiligheid en kwaliteit: Elkaar aanspreken op fouten en daarvan leren 259 Reputatiemanagement: Kloof tussen interne en externe percepties 297
VOORWOORD
VOORWOORD
In februari 2011 werd bij onze kleinzoon Daniel leukemie geconstateerd. Dat had ook op ons als grootouders een enorme impact. Mijn vrouw en ik waren op dat moment in Nieuw-Zeeland, voor een paar maanden zelfs. We hebben onmiddellijk onze spullen gepakt en zijn naar huis gevlogen. Vervolgens komt een deel van je leven helemaal in het teken van het ondersteunen te staan. Aanvankelijk werd Daniel zeer intensief behandeld in het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. Op het ogenblik bevindt de behandeling zich in een wat rustiger fase, maar hij heeft toch elke week een dag chemobehandeling. Mijn kleinzoon is nu zeven, dus hij heeft een behoorlijk besef. Hij zegt ook: ‘Opa, sommige kindjes gaan dood, hè. Dat zou mij ook kunnen overkomen.’ Zo grijpt dat iedere keer in op je gemoedsleven. Het bevestigt hoe ongelooflijk belangrijk gezondheid voor ons is. Mijn recente ervaring heeft mij nog eens een directe inkijk gegeven in de Nederlandse gezondheidszorg, en overall moet ik zeggen dat zowel de strikt medische aanpak als de begeleiding daaromheen gewoon goed georganiseerd is. Toch leveren de oude organisatiemodellen en de oude manier van werken in deze tijd lang niet altijd meer wat er verwacht wordt. Om die
11
reden zijn overal in de maatschappij processen aan de gang om ons anders te organiseren, te zorgen dat verschillende aspecten beter op elkaar worden afgestemd en geïntegreerd, waarbij meer bevoegdheden lager in de organisatie terechtkomen. Ook in de gezondheidszorg is dit aan de orde, en ik juich het dan ook toe dat het Erasmus MC daarbij in de voorhoede optrekt met de strategische visie Koers ’013. Dit boek met een grote diversiteit aan boeiende verhalen is een stap in het proces naar een nog betere gezondheidszorg in Nederland.
Herman H.F. Wijffels
12
Aafke Teune, businessmanager Frontservice, Service Organisatie E R A S M U S M C ‘Niets is wat het lijkt! Stel eerst tien vragen over het proces van een ander voordat je erover oordeelt.’
Aggie Balk, cardioloog
ERASMUS MC
‘Als iedereen zich strikt aan zijn functieomschrijving houdt, komt er niets terecht van De Patiënt Prominent.’
Alice ter Borg, secretaresse bureau Topkader
ERASMUS MC
‘Koers ’013 – Samen & Verbinden, betrokkenheid, loyaliteit en een plezierig contact met collega’s, dat vind ik heel belangrijk. Zo bereik je de beste resultaten in een plezierige werkomgeving.’
Amando Heesterman, organisatieadviseur
ERASMUS MC
‘Loslaten in vertrouwen.Vliegen in je dromen om van de grond te komen!’
André Bek, manager spor t- en gezondheidscentrum fysiotherapeut, schrijver ‘Vertrouwen is niet in geld uit te drukken, maar het is zo essentieel voor het genezingsproces.’
