Verhalen en werkbladen Ik creëer mijn wereld : algemene info

Verhalen en werkbladen “Ik creëer mijn wereld”: algemene info Doelgericht werken aan de sociaal-emotionele competentie en 21e eeuw vaardigheden in het voorschools en primair onderwijs (3-12 jaar)

1

e

* Ik creëer mijn wereld * sociaal emotioneel competent * vaardig voor de 21 eeuw * www.amiga4life.nl

1.1. Doel ‘inzicht in en sturing van jezelf en de groep’ Het doel van de verhalen en oefeningen in de werkbladen is om structureel én op maat te werken aan het verbeteren van de sociaal-emotionele competentie (tabel 1.1) en de 21e eeuw vaardigheden (alinea 1.4). Hierdoor krijgen leerkrachten en leerlingen in het primair onderwijs hulpmiddelen om te werken aan de basis van inzicht in en sturing van onderstaande deelgebieden. BASIS Een veilige sfeer in de groep; waardering of acceptatie van zichzelf en van elkaar, EMOTIE Het begrijpen en (steeds meer) beïnvloeden van emoties, individueel en in groepsverband, KUNDE Je vrij en kundig (zelfverzekerd) voelen om noodzakelijke en gewenste dingen te doen, in een prettige en productieve sfeer die je met elkaar creëert, RELATIE Relaties met elkaar aangaan, en bij jezelf blijven (doen of leren wat bij ieder past). COMMUNICATIE Communiceren over jezelf, over kennis, met elkaar. VISIE Kritisch zijn op datgene wat je denkt, voelt, hoort, ziet, leest, leert, en daarop een eigen mening of visie vormen. OMGEVING Bewust worden van en verantwoordelijkheidsgevoel ontwikkelen voor de omgeving. De samenhang ontdekken van jezelf met de groep, de school , de maatschappij, de wereld, met alles wat er is.

1.2. Effectiviteit ‘onderscheidend door diepgang emotie en zelfvertrouwen’ Iedere les heeft een verhaal als uitgangspunt. Fabels, sprookjes en verhalen worden vaker gebruikt om een les in te verpakken op aansprekende manier. De lezer verplaatst zich heel makkelijk in (één van de) hoofdfigu(u)r(en) en middels symboliek spreekt het verhaal het onbewuste en emotionele deel van de hersenen aan. Het beeldmateriaal versterkt dit en neemt daarom een essentiële rol in. Ook voor de oudere kinderen is bewust gebruik gemaakt van groot beeldmateriaal en weinig tekst, om zoveel mogelijk het visuele zintuig te prikkelen. Beeld spreekt het emotionele deel van de hersenen aan (tabel 1.3). Daarnaast wordt in deze verhalen en oefeningen gebruik gemaakt van kindercoachtechnieken vertaald naar onderwijs, waardoor het (voor)lezen alleen al onbewust ontwikkelingen in gang zet of juist bijdraagt aan bewustwording. En wat bewust is kan beïnvloed worden. Praktische voorbeelden van en oefeningen met gedrag en communicatie prikkelen vervolgens het cognitieve deel van de hersenen. De oefeningen in de werkbladen stimuleren naast sociaal-emotionele, ook creatieve én -als de online omgeving afgerond is- ICT vaardigheden. Dit materiaal onderscheidt zich tot slot van andere aanbieders op sociaal-emotioneel lesmateriaal, door haar diepgaande hulpmiddelen op het gebied van emotie en zelfvertrouwen, vanuit de visie dat dit de basis is van alle sociaal-emotionele en 21e eeuw vaardigheden. Zonder regulering van emoties, of zelfvertrouwen dat in balans is, wordt deelnemen in sociaal verkeer moeilijker, kan pesten nooit stoppen, worden resultaten op elk gebied minder (persoonlijk, in de samenwerking, en op cognitief niveau), blijft communiceren altijd een uitdaging en kan er geen eigen kritische visie gevormd worden. NB: op dit moment, met deze zes verhalen en lessen is het materiaal inzetbaar als verdieping en verrijking op bestaande uitgebreide programma’s. Meer lesmateriaal in de vorm van verhalen en oefeningen én een digitale omgeving is in ontwikkeling, om uiteindelijk uit te groeien tot een complete leerlijn voor voorschools, primair en voortgezet onderwijs.

2

e


1.3. De sociaal-emotionele competentie nu ‘gedrag én resultaten beïnvloeden’ De verhalen en oefeningen behandelen steeds onderdelen uit de sociaal-emotionele competentie. Speciaal voor het onderwijs is de competentie in tabel 1.1 gestructureerd weergegeven aan de hand van de kerndoelen onderwijs 2006 (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). In de verhalen en opdrachten komt het bewust ervaren en uitlichten van emotie regelmatig aan bod, waardoor uiteindelijk het gedrag beter te beïnvloeden wordt (vb 1). Werken aan sociaalemotioneel sterker worden is verder belangrijk voor een veilig, prettig en productief groepsklimaat, hulp bij pest preventie en is de eerste voorwaarde voor cognitief leren. Immers, als je jezelf niet waardeert, hoe kun je dan een ander waarderen? Of als je je niet veilig of competent voelt, waarom zou je dan naar school gaan of je best doen om iets te leren? Onderstaand voorbeeld op competentieniveau geeft verduidelijking Vb 1. Een leerling is bang om zijn vinger op te steken in de klas. In een les leert hij: Kennis: De emotie die hij voelt is angst. De omgangsregel in de klas is dat hij zijn vinger op mag steken als hij iets wil weten. Er wordt over verteld en er worden afspraken over gemaakt. Houding: De leerling is gemotiveerd om deze angst te verminderen en om vragen te stellen, omdat hij graag iets wil weten. Gedrag: Leerling steekt toch zijn vinger niet op, omdat hij nog steeds niet durft, ook al weet hij dat het mag. Dan voegen we de affectie component toe (bewust ervaren van emotie) Affectie: Leerling voelt de helpende emotie durf / dapper in de situatie ‘vinger opsteken’ door middel van een oefening in bijgaand lesmateriaal en / of door middel van identificatie met hoofdpersoon in een verhaal, waardoor de beleving op hetzelfde neerkomt. -> Te verwachten gedrag: leerling steekt af en toe zijn vinger op.

1.4. Sociaal-emotioneel competent in de toekomst ´21e eeuw vaardigheden´ In de veranderende economie staat parate kennis niet meer centraal. Alles wat je wilt weten is tenslotte ieder gewenst moment van de dag op internet, of met behulp van computerprogramma’s te achterhalen. Omgaan met de verschillende media, het weten welke informatie je hoe en waar kunt vinden en vooral deze kritisch te beoordelen of op waarde schatten wordt belangrijker. Daarnaast wordt de wereld door technologie nog ieder moment kleiner en is het noodzaak ons meer te gedragen als een eenheid. Samenwerken, communiceren, inzicht in en verantwoordelijkheid nemen voor een groter geheel zijn sleutelwoorden. Sociale vaardigheden worden nog belangrijker. Paradoxaal genoeg is er juist ook meer ruimte in die eenheid voor individuele taIenten. In een grotere groep is er meer diversiteit in vaardigheden, dus kan ieder datgene doen dat bij hem past. Dit vraagt om meer zelfstandig werken, waar zelfvertrouwen en zelfinzicht, bij jezelf kunnen blijven, ofwel sterke emotionele vaardigheden essentieel zijn. Creatief denken kan verder helpen het zelfstandig probleemoplossend vermogen te vergroten. Ook aan deze vaardigheden kun je structureel werken. Al deze vaardigheden komen aan bod in de gehele serie ‘ik creëer mijn wereld’.* * Met uitbreidingsset en na lancering digitale omgeving.

3

e


Onderdelen die aan bod komen in verhalen en oefeningen                                      

4

(helpende) emoties (bang, blij, boos, bedroefd en daarvan afgeleiden, zoals geluksgevoel, faalangst, trots, jaloezie etc.) Gevoel/tast/lichaamsbewust Omgaan met stemmingsgevoeligheid Aanpassingsvermogen Weerbaarheid (omgaan met tegenslag en negativiteit, o.a. pesten, verlies, kritiek, uitlachen, aanwenden helpend gedrag) Concentratie Stress Impulsen / driften onderdrukken, (eerst nadenken dan doen). Zelfverzorging Inleven Meeleven, Rekening houden met Zorgen voor een ander Gevoeligheid voor omgevingsprikkels Veilig voelen in de omgeving Zelfbescherming (voor jezelf opkomen, hulp vragen) Zelfkennis (karakter, rollen, vaardigheden, leerstrategie) Zelfacceptatie (accepteert tekortkomingen) Zelfwaardering (vindt zichzelf ok) Zelfvertrouwen (vertrouwen op eigen kunnen & ‘waarde’, durft te vragen, te praten, kan omgaan met beoordeling, fouten, niet altijd bevestiging nodig) Zelfredzaamheid (emotionele of andere problemen oplossen, zelf keuzes maken en eigen dingen regelen, idee aandragen) Zelfverwezenlijking (die dingen doen die je wilt doen en bij je passen, ook in een groep) Iedereen = anders en ook gelijk en dat is ok. Vriendschappen sluiten en onderhouden, groep zoeken Opkomen voor een ander Bewaken grenzen (omgaan met sociale druk, nee durven zeggen of eigen mening uiten.) Dingen doen die goed zijn voor mens, dier en milieu of deze belangen behartigen. Universeel vertrouwen, vertrouwen op een groter geheel etc. Eigen waarden en normen, mening en wensen, (incl. eigen verwachtingen, perfectionisme, zelfkritiek, wel of geen doorzettingsvermogen, motivatie, zorgvuldigheid) Zelfrespect Bezieling Normen, waarden en regels van het gezin, de school, de maatschappij, vrienden etc. omgaan met ruzie en conflict Respect voor de ander Luisteren en instructies opvolgen, zorgvuldig werken Opbouwend kritiseren Samenwerken, overleg Sociale interactie, ervaringen, humor etc delen beleefd zijn, helpende communicatie.

e


1.5. Het beoordelen van groei ‘altijd een persoonlijk resultaat’ Groeien en leren op sociaal-emotioneel gebied is een individueel levenslang leertraject. Je kunt ook niet zonder meer zeggen dat iemand sociaal-emotioneel competent is. Kinderen die zeer emotioneel gevoelig zijn kunnen een groot spectrum van emoties waarnemen en duiden, uitblinken in inleven, meeleven, respect voor een ander, maar kunnen daarentegen juist heel veel moeite hebben met zelfvertrouwen en assertiviteit. Een ander kan exact het tegenovergestelde beeld laten zien. Er is in dit geval geen ‘beter’. Een introvert (verlegen) persoon wordt als minder sociaal beschouwd, maar is echter niet beter of minder competent, aangezien deze persoon over vele andere sociale vaardigheden kan beschikken. Verder kan Iemand die erg zelfverzekerd is daarvan ook negatieve kanten ondervinden door zichzelf te overschatten, niet meer gemotiveerd zijn, slordig gaan werken, arrogant worden. Het gaat om bewustwording, balans, welbevinden en persoonlijke vooruitgang. De absolute basis is een mate van zelfwaardering, zelfkennis en sturing, die het mogelijk maakt om noodzakelijke en gewenste dingen te ondernemen en keuzes te maken, en zich te gedragen in sociaal verkeer naar persoonlijke en gezamenlijke behoefte.

1.5.1. te combineren met COTAN volgsystemen Viseon / SCOL Het uitgangspunt van het groeien op sociaal-emotioneel gebied is altijd de leerling. Een beoordeelmeter behoort tot het pakket van “ik creëer mijn wereld.” Natuurlijk kunnen scholen ook gebruik maken van SCOL, Viseon, of andere volgsystemen, terwijl ze dit materiaal gebruiken. Alle vragen en ontwikkelgebieden uit deze COTAN gecertificeerde volgsystemen komen voor in de genoemde onderwerpen uit tabel 1.1. en komen dus terug in de verhalen en lessen. ‘Ik creëer mijn wereld, voegde daar zelfs nog enkele subonderwerpen aan toe, omdat dit materiaal nog uitgebreidere competenties ontwikkelt. Tevens is er per les een beoordeling mogelijk van het geleerde door de leerling.

1.5.2. Stimulans rechterhersenhelft ‘Stimulans zorgt voor balans onderwijsaanbod’ Door het gebruik van kindercoachtechnieken vertaald naar onderwijs, het uitlichten van de emotie component, de oefeningen op sociaal-emotioneel én kunstzinnig gebied, bieden deze verhalen en oefeningen een ongekend grote stimulans voor de rechter hersenhelft, wat de sociaal-emotionele competentie stimuleert. Deze stimulans zorgt voor een balans in onderwijsaanbod, gezien veel van de overige lesstof de linkerhersenhelft prikkelt die vooral cognitieve competenties stimuleert. Onderstaand overzicht (tabel 1.3) brengt inzicht. In paars zijn de gebieden die de fabels en oefeningen stimuleren.

5

e


Tabel 1.3. Hersenfuncties

uitgelicht

Iedereen heeft dezelfde functiegebieden in de hersenen, alleen per persoon verschilt de activiteit. Hoe meer actief / doorbloed, hoe beter de vaardigheid is ontwikkelt of des te meer voorkeur een persoon heeft hiervoor (dit is overigens niet statisch en alle gebieden kunnen verder ontwikkeld worden). Dit is te vergelijken met het gebruiken van de linkerhand of de rechterhand, beide is goed, beide is mogelijk, maar de ene hand heeft de voorkeur). Zo zijn er ook mensen die beiden gebieden evenredig hebben ontwikkeld. Deze beschikken over een groot scala aan vaardigheden. Een te grote disbalans in ontwikkeling kan problemen geven als motorische stoornissen, of emotionele onbalans. Links (auditief volgordelijk / logisch)

Rechts (globaal)

Horen / vertellen Weten / kennis Logica /ratio / zakelijk inzicht Feiten Realiteit Praktisch Cijfers, rekenen Woorden, schrijven en lezen Doen Detail Structuur Ordenen Lineair tijdsbesef Volgorderlijk / stap voor stap

Zien / visualiseren Voelen Emoties Impressie / sfeer / symboliek Dromen / fantasie Idealistisch / zingeving Intuïtie Beelden / kleur Ontwikkelen / verzinnen Thematisch / samenhang Expressie Creativiteit Opgaan in een beleving Associatief

Overige domeinen die aandacht krijgen in de verhalen en oefeningen  Mondelinge taalvaardigheid (Taal) o Woordenschat vergroten  Schriftelijke taalvaardigheid (Taal) o Informatie achterhalen uit teksten op verschillende niveau’s, symboliek o Leesplezier o Eenvoudig verhaal schrijven  Kustzinnige oriëntatie (Kunst) o Tekeningen maken o Bewegen en spelen

1.6. Leeftijdsindicatie ‘een les geven in meerdere groepen biedt maatwerk’ De leeftijdsindicatie per verhaal is een indicatie voor de ondergrens. De lessen zijn namelijk ook geschikt voor oudere kinderen, mits er een eindleeftijd is aangegeven. De thema’s die behandeld worden zijn universeel en spelen op alle leeftijden waardoor ze steeds terug komen. Een les geven in meerdere groepen is dus mogelijk als verdieping, herhaling of omdat een thema actueel is. Ofwel, op maat.

6

e


Overzicht verhalen en lessen

Muis naar school en nieuwe dingen 3-4 jaar “Weet je nog, hoe je je voelde toen het heel gemakkelijk lukte…”

Nieuwe, onbekende dingen – eerste schooldag – vriendjes maken – omgaan met verandering.

Muis en drukte en lawaai 3 - 9 jaar “En ondanks het lawaai, voelde hij zich zo vrij als een vogel, rustig en blij…”

gevoeligheid voor prikkels in omgeving rust en ontspanning – concentratie – afsluiten voor drukte en lawaai.

Muis zegt stop 4 – 6/7 jaar en variant 7+ “Denk maar aan mij, dan voel je je dapper, zei de ridder”

angst overwinnen – voor jezelf opkomen – helpend gedrag – inzicht in verschillende karakters - grenzen

Muis staat sterk bij pesten 6 - 12 omgaan m pesten – Zelfvertrouwen – weerbaarheid – sterk en stevig staan – rustig blijven – helpende gedachten – helpend gevoel

“En voortaan voelde Muis zich niet meer verdrietig als iemand iets lelijks zei.”

Muis kan ‘t 6 - 9 “Het leek wel of er een mannetje op haar schouder zat die riep, je kan het lekker toch niet.”

Faalangst - zelfkritiek – kritische stem - zelfvertrouwen helpend gevoel – helpende gedachten.

Egeltje blijf trouw aan dat hart van jou 10+ omgaan met boosheid – jezelf durven zijn – grenzen aangeven – gevoelig zijn – je hart volgen – zelfwaardering – 7 vergeven. e * Ik creëer mijn wereld * sociaal emotioneel competent * vaardig voor de 21 eeuw * www.amiga4life.nl “Hoe kan het toch, dat mijn stekels zo stekelig stekelen, juist bij diegene waar ik zo van hou?”

Usp’s missie en visie van amiga4life – ‘ik creëer mijn wereld’ geïllustreerd door een op zichzelf staande fabel Gappie en het lichtje-van-verdwaal-me-nietje Gappie het guppie leeft in de Grootste Grote Oceaan. Verdwalender dan hij was er niemand. Namelijk verdwalend in, en meegenomen door de grote zeestromen. Iedere keer als hij boos, bang of bedroefd was, raakte hij de weg kwijt en verdwaalde hij weer. Van de ene stroom op de andere golf. Alle geloof in zichzelf en zijn kunnen was hij daardoor verloren. Zijn papa, mama, en zusje konden hem niet helpen. Ze leerden hem beleefd te zijn. En op de peuterspeelzaal leerde hij dat hij niet mocht afpakken. Op school leerde hij over wie Boos en Bedroefd en Bang en Blij waren. Hij kende ze allemaal al lang. Hij leerde er dat je niet boos mocht doen tegen de juf. Dat pesten niet aardig is. Maar dat betekende niet dat er niet gepest werd. Of afgepakt. “Hoe kan het toch, dat iedereen het leert en weet, maar dat ze allemaal verdwalen en niemand het doet?”, dacht hij. En natuurlijk leerde hij ook de grote sommen en deftige woorden. De namen van alle zeestromen waar hij telkens in verdwaalde, maar het hielp hem niet om de weg te vinden. Hij telde de keren dat hij verdwaalde, hij leerde de weg te vragen, maar durfde het toch nog steeds niet en raakte hem steeds weer kwijt in het donker van de Grootste Grote Oceaan. “Hoe kan het toch, dat ik van alles leer, maar dat niets me helpt om niet te verdwalen?” Vele scholen, en later baantjes volgden voor Gappie. Hij leerde en leerde, en werd een wijze Gup. Maar het verdwalen als hij bang, boos, of bedroefd was bleef. “Hoe kan het toch, dat er niemand is die iets kan doen aan mijn verdwalen?” Op een dag heeft hij een bijzondere ontmoeting, met Dusha de Dolfijn. Hij vertelt haar dat hij steeds verdwaalt als hij heel blij, bang, boos of bedroefd is. Dat hij alles al geleerd heeft, maar niets hem kan leren om op de juiste weg te blijven. Dusha zegt: “Gappie ik kan het je leren. Met mij leer je het lichtje-van-verdwaal-me-nietje te laten schijnen in je hart. Dit lichtje schijnt je bij in het donker van de Grootste Grote oceaan. Zo verdwaal je niet meer en weet je de weg. Jouw levensweg, de weg die je in wilt gaan, omdat je weet wat je wilt en wat je kunt. Omdat je gelooft in jezelf, trots bent op wie je bent. Het gaat pas schijnen, als jij snapt wie Blij, Boos, Bang en Bedroefd nou eigenlijk echt zijn. Hoe ze je kunnen helpen, in plaats van je te laten verdwalen. Zodat jij de wereld weer kan helpen.” Gappie het guppie begrijpt er niets van. “Hoe kan het toch, dat niemand weet, wat jij weet over verdwalen?”, vraagt hij. Waarop Dusha de Dolfijn antwoord “Gappie, er zijn al velen die dit weten. Maar dit leer je vaak pas Later-Als-Je-Groot-Bent.” Gappie gelooft zijn vinnen niet, maar weet niet hoe snel hij vaarwel moet zeggen tegen familie en werk, want hij gaat op reis naar de school van Dusha. Eindelijk gaat hij leren hoe-niet-te-verdwalen. Met maar slechts zeven keer verdwalen komt hij aan. Bang, Bedroefd, Boos en Blij zijn daar ook. Maar nu is het anders. Gappie gaat eens écht het gesprek met ze aan. Hij leert samen met Dusha hoe. En voor het eerst, luisteren ze naar hem. En hoort en ziet hij ze echt, voor wie ze zijn. Hij voelt nu hoe hij samen kan werken met ze. En snapt, dat ook al weet je dat je niet boos mag doen tegen de juf, Boos een eigen wil heeft als je niet echt met hem in gesprek bent. En dat pesten toch gebeurt, omdat Bedroefd haar kracht ergens anders toont, als jij niet echt naar haar luistert. En dat er altijd iemand zal blijven afpakken, als Bang-om-tekort-te komen niet werkelijk is gerustgesteld over die illusie. Dankbaar voor de wijze lessen en mooie gesprekken slaagt hij met zijn lichtje-van-verdwaal-menietje brandend, en met slechts één keer te verdwalen komt hij weer thuis. Helemaal op zijn praatstoel vertelt hij het iedereen die maar wil luisteren, geeft hij zijn lessen door aan de kleine guppies om hem heen. Hij tekent het voor de vissen die nog niet kunnen lezen en blijft tekenen, omdat Boos, Blij, Bedroefd en Bang zijn tekeningen beter snappen dan alle ingewikkelde woorden 8 e


van de wereld. Maar Gappie is maar een klein guppie. En de Grootste Grote Oceaan zo groot. “Hoe kan het toch, dat ik eindelijk weet hoe-niet-te-verdwalen, maar voor zo weinig anderen iets kan doen?” Dusha weet raad. “Gappie, je bent niet alleen. We zijn met zo velen en samen zijn we één. Ik vertel het jou, jij vertelt het verder, en die geeft het op zijn beurt weer door. Doe jij waar jij goed in bent, het vertellen en tekenen van jouw verhaal, en laat anderen doen waar zij goed in zijn. Zoek diegenen, die jouw wens delen, dan delen ze ook jouw verhalen. Zo hoeven de kleintjes niet te wachten tot later.” En dat is waar. “Ik ga op zoek naar wijzen met dezelfde wens als ik; om bij alle wezens in de waterwereld en daarbuiten het speciale lichtje in hun hart te ontsteken. Het lichtje van verdwaal-me-nietje. Het lichtje dat iedereen laat stralen en hun levensweg wijst, de weg naar zichzelf, hun eigen talenten, zelfvertrouwen, en de weg naar harmonie met elkaar. Doordat ze werkelijk hebben geleerd om samen te werken met Bang, Boos, Bedroefd en Blij.” Bent u het, die mijn wens deelt? “Hoe mooi kan het toch zijn, als wij samen de kindjes leren, hoe hun lichtje-van-verdwaal-me-nietje hen de weg kan wijzen in de woeste waterwereld en daarbuiten?

9

e


Verhalen en werkbladen Ik creëer mijn wereld : algemene info

Recommend Documents