Vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit. Eindrapport

Vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit Eindrapport

Delft, 13-11-2007

Nederlands Normalisatie-instituut Vlinderweg 6, 2623 AX Delft, NL – Postbus 5059, 2600 GB Delft, NL Telefoon +31 (0)15 2 690 390, Fax +31 (0)15 2 690 190, Internet: www.nen.nl

1

Inhoudsopgave Samenvatting ................................................................................................................................... 4 Inleiding ............................................................................................................................................ 5 1 Termen en definities ................................................................................................................. 6 2 Opzet van het onderzoek.......................................................................................................... 7 2.1 Doelstelling.......................................................................................................................... 7 2.2 Uitvoering ............................................................................................................................ 7 3 Resultaten quickscan................................................................................................................ 8 3.1 Doel quickscan:................................................................................................................... 8 3.2 Resultaten per norm............................................................................................................ 8 3.3 Resultaten normstelsel........................................................................................................ 8 4 Resultaten interviews................................................................................................................ 9 4.1 Doel interviews.................................................................................................................... 9 4.2 Resultaten ........................................................................................................................... 9 4.2.1 Bouwbesluit ................................................................................................................ 9 4.2.2 Normen in gebruik ...................................................................................................... 9 4.2.3 Niet-gebruik .............................................................................................................. 10 4.2.4 Mindmap structuur bouwregelgeving ....................................................................... 12 4.2.5 Actualiteit .................................................................................................................. 12 5 Resultaten enquête................................................................................................................. 14 5.1 Doel enquête..................................................................................................................... 14 5.2 Resultaten ......................................................................................................................... 14 5.2.1 Normen in bezit en gebruik ...................................................................................... 14 5.2.2 Perceptie van normen .............................................................................................. 14 5.2.3 Verbetervoorstellen .................................................................................................. 15 6 Resultaten groepsdiscussie.................................................................................................... 16 6.1 doel.................................................................................................................................... 16 6.2 Resultaten ......................................................................................................................... 16 6.2.1 Gebruikersplatform ................................................................................................... 16 6.2.2 Kadernorm / kwaliteit van de norm........................................................................... 17 6.2.3 NPR’s ....................................................................................................................... 18 6.2.4 Doorverwijzingen / ambitieniveau............................................................................. 18 7 Conclusie ................................................................................................................................ 20 7.1 Normen en Bouwbesluit .................................................................................................... 20 7.2 Verwijzingen...................................................................................................................... 20 7.3 NEN 2000.......................................................................................................................... 21 7.4 Gebruik van de normen..................................................................................................... 21 7.5 Wat kan worden geschrapt? ............................................................................................. 21 7.6 Wat maakt de normen moeilijk?........................................................................................ 21 7.7 De invloed van normgebruikers ........................................................................................ 22 7.8 Meet of rekenmethoden? .................................................................................................. 23 7.9 Digitale toepassingen........................................................................................................ 23 7.10 Verantwoordelijkheid .................................................................................................... 24 8 Aanbevelingen en verbetervoorstellen ................................................................................... 25 8.1 Betrek normgebruikers meer bij het normalisatieproces .................................................. 25 8.2 Schrijf Bouwbesluitnormen speciaal voor het Bouwbesluit............................................... 25 8.3 Verbeterpunten ten aanzien van normteksten.................................................................. 25 8.3.1 Tekstueel .................................................................................................................. 25 8.3.2 Standaardelementen in een norm ............................................................................ 26 8.4 Meer digitale toepassingen ............................................................................................... 27 8.5 Stimuleer NPR’s, vertalingen en andere informatieproducten.......................................... 27 9 Plan van aanpak ..................................................................................................................... 28 9.1 Interne voorlichting NEN ................................................................................................... 28 9.2 Oprichten werkgroepen..................................................................................................... 28 9.2.1 Werkgroep normontwerpen...................................................................................... 28 9.2.2 Werkgroep standaardelementen in een norm.......................................................... 28 9.2.3 Werkgroep digitale toepassingen ............................................................................. 28 9.3 Overleg.............................................................................................................................. 29


2

9.3.1 Overleg met VROM .................................................................................................. 29 9.3.2 Overleg met SBR...................................................................................................... 29 9.4 Pilotprojecten .................................................................................................................... 29 9.4.1 EPC normen ............................................................................................................. 29 9.4.2 Brandnormen............................................................................................................ 29 9.4.3 Nader te definiëren project ....................................................................................... 29 9.4.4 Vademecum Bouwbesluit......................................................................................... 29 9.5 Begeleidingsgroep ............................................................................................................ 29 Bijlage A - Algemene uitgangspunten............................................................................................ 30 A.1 Doelgroepen ................................................................................................................. 30 A.2 Complexiteit van het bouwwerk .................................................................................... 30 A.3 Indeling in specialismen................................................................................................ 31 A.4 Onderverdeling normen ................................................................................................ 31 A.5 Private normen versus publiekrechtelijke normen........................................................ 31 A.6 Projectorganisatie ......................................................................................................... 32 A.7 Harmonisatie normen ................................................................................................... 32 A.8 Verwijsketens................................................................................................................ 32 A.9 Perscontacten ............................................................................................................... 33 Bijlage B – Methodologie ............................................................................................................... 34 B.1 Quickscan: .................................................................................................................... 34 B.2 Interviews...................................................................................................................... 34 B.3 Enquête......................................................................................................................... 36 B.4 Groepsdiscussie ........................................................................................................... 37 Bijlage C – Tussenresultaten ......................................................................................................... 39 C.1 Quickscan ..................................................................................................................... 39 C.2 Interviews...................................................................................................................... 40 C.3 Enquete......................................................................................................................... 42 Bijlage D - Eerstelijnsnormen en hun toegankelijkheid.................................................................. 49 Literatuurverwijzing ........................................................................................................................ 59


3

Samenvatting Het ministerie van VROM streeft naar een bouwregelgeving die eenvoudiger en beter te handhaven is. Het Bouwbesluit verwijst naar circa tachtig NEN-normen. Het project ‘Vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit’ is bedoeld om te onderzoeken of deze normen goed leesbaar en toepasbaar zijn en hoe de normen in de bouwregelgeving verder zijn te vereenvoudigen. Het onderzoek dat NEN heeft uitgevoerd, laat zien dat het Bouwbesluit, voor wie zich er in verdiept, goed leesbaar is en toepasbaar in de praktijk. De plaats van de normen is goed doordacht. Normen zijn meestal zo geschreven dat de meest complexe situaties berekend of getest kunnen worden. Voor eenvoudige, dagelijkse situaties (de meeste bouwaanvragen) is dit niet nodig. Voor tachtig procent van de bouwaanvragen zou met twintig procent van de normtekst kunnen worden volstaan. Toch kan er niet zomaar in de normen worden geschrapt, omdat de gebruiker het totaalbeeld wil hebben als er een probleem of een vraag is. Voor het merendeel van de eenvoudige bouwopgaven is er wel behoefte aan vuistregels, toelichting, checklists en richtlijnen. Bij voorkeur opgenomen in het normdocument, om een goed overzicht te kunnen houden. Het schrappen van normen uit de bouwregelgeving blijkt niet haalbaar te zijn; er zijn te veel belangen en vaak is er toch een bepaald minimumniveau gewenst. Toelichting op het doel van de norm vergroot de acceptatie en daarmee de toepasbaarheid. Het beperken van verwijzingen helpt om het normenstelsel overzichtelijker te maken. Verwijzingen staan er echter niet zomaar en schrappen is dus niet zo eenvoudig. Ze kunnen wel handiger worden opgenomen, bijvoorbeeld met een toelichting of hyperlinks. NEN 2000 geeft de verwijzingen weer vanaf de ingangen in de bouwregelgeving. Bouwers kennen deze norm echter vrijwel niet. Bovendien is NEN 2000 niet gebruiksvriendelijk en levert deze norm juridische en beheerproblemen op. NEN 2000 moet dus worden aangepast. Een internetapplicatie met een Google-achtige zoekfunctie ligt het meest voor de hand. Aanbevelingen: • Betrek normgebruikers meer bij het normalisatieproces. • Schrijf ‘Bouwbesluitnormen’ speciaal voor het Bouwbesluit. • Schrijf eerst de technische inhoud van de norm, bekijk dan de tekstuele kant, en voeg als laatste toelichtingen, voorbeelden en vuistregels toe. • Maak meer gebruik van digitale toepassingen. • Stimuleer het opstellen van Nederlandse praktijkrichtlijnen (NPR’s), vertalingen en andere informatieproducten. De onderzoeksresultaten en aanbevelingen zullen bij NEN breed worden besproken. Waar mogelijk zullen de NEN-medewerkers meteen met de aanbevelingen aan de slag gaan. Meer ingrijpende aanbevelingen zullen in werkgroepen en pilotprojecten op uitvoerbaarheid en effectiviteit worden getoetst. De werkgroepen zijn: • Werkgroep normontwerpen • Werkgroep standaardelementen in een norm • Werkgroep digitale toepassingen (en NEN 2000) De pilots starten met normen die volgens het onderzoek wel wat kunnen worden verbeterd. Elke pilot onderzoekt een samenhangende groep van verbeteringen op effectiviteit. Hierbij zal worden samengewerkt met de werkgroepen. Deze pilots zullen als voorbeeld dienen voor stapsgewijze vereenvoudiging van alle 82 eerstelijnsnormen. Een begeleidingsgroep coördineert de werkgroepen en projecten en zal na drie jaar een evaluatie uitvoeren.


4

Inleiding Het ministerie van VROM streeft naar een bouwregelgeving die eenvoudiger en beter te handhaven is. Het Bouwbesluit verwijst naar circa tachtig NEN-normen, die op hun beurt weer naar honderden andere normen verwijzen. Deze normen moeten allemaal goed leesbaar en toepasbaar zijn. Signalen van gebruikers van normen wezen echter in de andere richting. Het project ‘Vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit’ is bedoeld om te onderzoeken of deze signalen breder worden gevoeld en hoe de normen in de bouwregelgeving zijn te vereenvoudigen. In de Basisovereenkomst die VROM en NEN in april 2003 hebben gesloten, is hierover het volgende opgenomen: “VROM streeft ernaar de bouwregelgeving eenvoudiger en beter handhaafbaar te maken. Door de conversie is de structuur van het Bouwbesluit transparanter geworden. Met het Actieprogramma Handhaving is een traject in gang gezet, gericht op de verbetering van gemeentelijk handhavingsinstrumentarium. In dat kader zijn de leesbaarheid en toepasbaarheid van de NEN-normen aan de orde gesteld. Ook in de Beleidsbrief aan de Tweede Kamer met betrekking tot de Agenda Bouwregelgeving 2002-2006 wordt met name het hoge abstractieniveau en de complexiteit van de normen genoemd. In de komende jaren zullen NEN en VROM aandacht besteden aan deze aspecten van de normen. Teneinde de toepassing van de NEN-normen te optimaliseren is inzicht nodig in het huidige gebruik van de normen en de eventueel daaruit voortvloeiende noodzaak tot aanpassing of ontwikkeling van Nederlandse praktijkrichtlijnen. Hiertoe zullen VROM en NEN in de komende tijd gezamenlijk een evaluatief onderzoek starten. Deze evaluatie zal een beeld geven van het actuele gebruik van de, voor VROM relevante, normen door verscheidene doelgroepen (overheid en bouwwereld) en de mogelijk optredende barrières bij toepassing daarvan met betrekking tot leesbaarheid en toepasbaarheid. Over de financiering van dit onderzoek zullen nadere afspraken worden gemaakt.” De minister van VROM heeft in haar brieven aan de Tweede Kamer over de modernisering van de bouwregelgeving (mei 2005) en in het ‘Algemeen Overleg’ (AO) hierover enige opmerkingen gemaakt. De bouwer en handhaver zouden de bepalingsmethoden als erg complex ervaren. De toon in de normcommissies zou nu nog te vaak worden gezet door de kennisinstituten en de grote bouwpartners. De minister is van mening dat de stem van consumenten, toezichthouders en het midden- en kleinbedrijf moet worden versterkt. Overigens heeft de minister van Economische zaken vanuit eenzelfde zorg in 2002 het ‘Platform Kenbaarheid’ ingesteld ter verbetering van de kenbaarheid van normen en normalisatie. Dit heeft geresulteerd in een rapportage met een aantal suggesties, zoals de deelname van de ‘zwakke’ partijen zeker te stellen. Dit eindrapport is de uitwerking van het in de Basisovereenkomst afgesproken onderzoek. In bijlage A staan de algemene uitgangspunten die bij het onderzoek zijn gehanteerd.


5

1

Termen en definities

Bouwvoorschrift

Bepaling in de bouwregelgeving waaraan alle bouwwerken moeten voldoen.

Prestatie-eis

Bouwvoorschrift in de vorm van een minimale of maximale prestatie die het bouwwerk (of onderdeel daarvan) moet leveren.

Functionele eis

Bouwvoorschrift in de vorm van een omschrijving van de functie die een bouwwerk (of onderdeel daarvan) moet vervullen.

Middelvoorschrift

Bouwvoorschrift in de vorm van een exact omschreven manier om aan de functionele eis te voldoen.

Doelvoorschrift

Bouwvoorschrift in de vorm van een omschrijving van het doel dat het bouwwerk (mede) moet vervullen, zonder eisen te stellen aan de manier waarop men dat voor elkaar krijgt.

A-priori norm

Norm die gebruikt kan worden om voor of bij de bouwaanvraag te toetsen of het bouwwerk aan de eisen voldoet.

A-posteriori norm

Norm die gebruikt kan worden om bij het gerede bouwwerk te toetsen of het bouwwerk aan de eisen voldoet.

Meetmethode

Manier om door middel van meting een uitkomst te verkrijgen over een aspect van het bouwwerk dat aan een prestatie-eis kan worden gerelateerd.

Rekenmethode

Manier om door middel van berekening een uitkomst te verkrijgen over een aspect van het bouwwerk dat aan een prestatie-eis kan worden gerelateerd.

EPC

Energieprestatiecoëfficiënt.

NEN-norm

Document met breed gedragen eisen, uitgegeven door het Nederlands Normalisatie-instituut.

Bouwbesluitnorm

NEN-norm die in het Bouwbesluit wordt genoemd.

NPR

Nederlandse praktijkrichtlijn, document met breed gedragen uitwerkingen, voorbeelden en andere praktijkrichtlijnen die betrekking hebben op een of meer normen.

Kadernorm

Standaardopzet voor een norm die in de bouwregelgeving wordt aangewezen.


6

2

Opzet van het onderzoek

2.1 Doelstelling Het doel van dit project wordt als volgt omschreven: • Het optimaliseren van de toepassing van normen in de bouwregelgeving. • Het verkrijgen van een betere naleving of handhaving van de bouwregelgeving. • Het verkrijgen van een administratieve lastenverlichting voor de ontwerpende, uitvoerende en toetsende partijen. 2.2 Uitvoering Het project is in een aantal onderdelen gesplitst: 1. Quickscan De complexiteit en de leesbaarheid van de normen zijn onderzocht in relatie tot de bouwregelgeving. Tevens is geïnventariseerd welke aanvullende documenten (NPR’s of andere hulpmiddelen) kunnen of moeten worden ontwikkeld. Hierbij is gebruikgemaakt van 1 een DHV-rapportage . 2. Persoonlijke interviews Kwalitatieve marketinginformatie is verzameld over het gebruik van normen en aanvullende NPR’s in de praktijk. Ook is gevraagd naar de ervaringen van de eindgebruikers met de huidige verwijsstructuur zoals aangegeven in NEN 2000. Daarnaast is geïnventariseerd welke behoeften er bestaan aan aanvullende ondersteunende documenten. 3. Telefonische enquête Kwantitatieve marketinginformatie is verzameld over het gebruik in de praktijk door verschillende groepen gebruikers van NEN-normen. 4. Groepsdiscussie Via een groepsdiscussie zijn de resultaten uit de enquête nader geanalyseerd en geverifieerd. 5. Eindrapport Op basis van het onderzoek zijn voorstellen geformuleerd voor verbeterprojecten. 6. Symposium De bouwwereld wordt geïnformeerd over de bevindingen van dit project en om terugkoppeling gevraagd tijdens het VROM-symposium ‘15 jaar Bouwbesluit’ op 25 september 2007 en tijdens de NEN-Bouwnormalisatiemiddag op 26 februari 2008. De resultaten van de deelprojecten worden in de volgende hoofdstukken kort toegelicht. In bijlage B staat de gevolgde methodiek beschreven en in bijlage C zijn de resultaten per deelproject opgenomen.

1

Zie literatuuroverzicht


7

3

Resultaten quickscan

3.1 Doel quickscan: De quickscan is bedoeld om snel een eerste inzicht in de materie te krijgen. De quickscan is als deskonderzoek uitgevoerd door PRC BV. Hierbij zijn alle 82 eerstelijnsnormen grof beoordeeld. Een nadere uitleg van de gevolgde methodiek staat in bijlage B. 3.2 Resultaten per norm De normen zijn per aspect en als geheel beoordeeld op een schaal van 1 tot 5: 1 2 3 4 5

deze norm is niet bruikbaar aanpassing van deze norm is nodig de norm kan beter maar aanpassing is niet direct nodig de norm is beter geschikt dan een willekeurige norm om vanuit de bouwregelgeving te worden aangewezen beter kan niet

Alle bekeken NEN-normen en NPR’s krijgen als eindoordeel een 4. Op een enkel aspect scoort een enkele norm een 3: De scores 1, 2 en 5 werden niet toegekend. De NPR’s krijgen allemaal voor elk aspect een 4. Later in het onderzoek krijgen NPR's inderdaad een goede waardering. In bijlage D zijn de resultaten van de quickscan per norm (of NPR) verwerkt in de kolom opmerkingen. 3.3 Resultaten normstelsel Ook is gekeken naar het systeem van de bouwregelgeving en de manier waarop de normen in dit systeem passen. Zie bijlage C voor de systematiek. De belangrijkste uitkomst is dat het systeem van de bouwregelgeving niet eenvoudig is. Bij het opstellen van het Bouwbesluit is ervoor gekozen om zo veel mogelijk gebruik te maken van prestatie-eisen. Dit levert de bouwer een grote vrijheid op. Hij kan bouwen op de wijze die hij wil, als het eindresultaat maar aan de eisen voldoet. De keerzijde is dat inderdaad telkens moet worden bewezen dat het gebouw voldoet. Dat bewijs moet veelal met behulp van een norm worden geleverd. Geen wonder dat het lijkt alsof de norm ingewikkeld is.


8

4

Resultaten interviews

4.1 Doel interviews In dit deelonderzoek is kwalitatieve marktinformatie verzameld over het gebruik van normen in de praktijk. Elf interviews zijn afgenomen bij verschillende soorten gebruikers van NEN-normen. In bijlage B is de keuze voor deze partijen toegelicht en staat de gevolgde methode beschreven. 4.2 Resultaten 4.2.1 Bouwbesluit Het Bouwbesluit wordt gezien als het minimum waaraan een gebouw moet voldoen. Het Bouwbesluit is goed leesbaar en toepasbaar in de praktijk. Een projectleider van een architectenbureau: “ik pak altijd het Bouwbesluit erbij" en een toetser bij een gemeente: "we hebben in Nederland hartstikke goede regels". Er zijn veel publicaties die praktische invulling geven aan het Bouwbesluit. In de meeste gevallen wordt echter gewerkt met de oorspronkelijke tekst van het Bouwbesluit om “de randjes van het Bouwbesluit op te zoeken". 4.2.2 Normen in gebruik Normen worden gebruikt op het moment dat zich een probleem of een vraag voordoet: de norm wordt opgezocht in de boekenkast of op de website van NEN. Indien de norm bruikbaar lijkt, wordt deze besteld. De eerste reacties op de website en het online bestellen van normen zijn positief. Vaak zitten normen verwerkt in computerapplicaties. BRIS wordt veel genoemd, evenals excelrekenbladen, de Normworm, Builddesk en de CKB checklist . Gebruikers van deze applicaties hanteren in de meeste gevallen niet de Bouwbesluit- en normteksten. Zij nemen aan dat de normen op de juiste wijze in de applicaties verwerkt zijn. De bron van de applicaties (vooral excelrekenbladen) is echter in veel gevallen niet bekend. De indruk bestaat niet dat bij deze applicaties regelmatig wordt getoetst in hoeverre ze aan de laatste normen voldoen. Bouwbesluit- en normteksten worden wel gebruikt als er discussie ontstaat omdat bijvoorbeeld net niet aan de norm wordt voldaan. In dat geval is er behoefte aan de letterlijke tekst. Een gemis is dat het uiteindelijke doel van de norm of toets vaak onduidelijk blijft (waarom is deze norm opgesteld, wat tracht deze norm te bereiken, waarom juist deze test, hoe is de formule tot stand gekomen?). Dat maakt uitleg van de norm moeilijk en de normtekst is dan voor meerderlei uitleg vatbaar. In het gebruik van normen verdienen de volgende punten aandacht: • Doel van een norm. In de normen wordt het doel (wat wordt getracht te bereiken) vaak niet beschreven. • Verificatie. In veel normen staat een rekenmethode of een meetmethode. De gebruiker weet echter niet in hoeverre de uitkomst van zijn berekening of meting goed is. Ter verificatie is er behoefte aan (reken)voorbeelden. Daarbij moet zowel de input als de output gegeven zijn. Door te vergelijken krijgt de gebruiker inzicht of de eigen berekening of meting klopt. • Helder taalgebruik. "Normen zijn opgesteld door professoren" is een veelgehoorde uiting. Normen zijn exact en dusdanig geformuleerd dat zij voor één uitleg vatbaar moeten zijn. Zij worden vaak bij meningsverschillen gebruikt en moeten dus juridisch waterdicht zijn. Het taalgebruik is dusdanig dat de norm voor de gebruikers veelal moeilijk leesbaar is. Of, zoals iemand het stelde: "Er is niet door iemand met een didactische achtergrond naar gekeken." Doordat het doel niet altijd helder omschreven is, is de norm op details vaak voor meer dan één uitleg vatbaar. • Visuele ondersteuning. Het helpt als er bij normen duidelijke visuele voorstellingen worden gegeven. Vooral tekeningen worden gewaardeerd. • Herkenbare, bruikbare cases. "De voorbeelden zijn gemiddelden en een gemiddelde bestaat niet", een uitspraak die aangeeft dat de praktijk vaak net even anders is dan de voorbeelden in de normen. Dit geldt vooral voor bestaande bouw. Daarom moeten in normen niet alleen de standaardvoorbeelden worden genoemd maar vooral ook de afwijkende voorbeelden. De parkeergarage norm (NEN 2443) staat niet in het Bouwbesluit maar wordt wel veel gebruikt. Dit komt omdat de praktische relevantie zeer hoog is. De gevolgen van het niet voldoen aan de


9

norm zijn heel eenvoudig uit te leggen: te krappe parkeerplekken leidt tot parkeerschades met alle gevolgen van dien. In het Bouwbesluit worden 82 normen rechtstreeks genoemd. Deze normen verwijzen weer naar andere normen. Voorbeeld: Het Bouwbesluit verwijst naar de norm over energieprestatie (eerstelijnsnorm), deze verwijst naar een test voor isolatiebepaling (een tweedelijnsnorm) en die weer naar laboratoriumbepalingen (derdelijnsnormen). Over deze verwijsstructuur zijn de respondenten redelijk positief: de structuur is helder. Verwijzingen worden nodig geacht. In hoeverre daadwerkelijk gebruikgemaakt wordt van de normen waarnaar is verwezen, is moeilijk te zeggen: het hangt van de specifieke situatie af. Er zijn echter weinig aanwijzingen dat verwijzingen daadwerkelijk gebruikt worden. Er is gevraagd wat normgebruikers als ingewikkeld ervaren. Daaruit kwam een aantal voorbeelden naar voren: • Brandoverslagberekening - NEN 6068 ("Dat is moeilijke, wiskundige materie.") • Oudere normen ("Vooral de oudere normen - jaren zestig/zeventig - zijn onoverzichtelijk, vaak is de inhoudsopgave al onduidelijk.") • NEN 5128 energieprestatie ("Daar snapt niemand wat van, NPR 5129 wel, maar die wordt in de praktijk niet gebruikt, dat is voor specialisten.") Andere normteksten worden juist als eenvoudig of goed ervaren: • NEN 1010 Laagspanningsinstallaties ("Daar wordt tijdens het onderwijs al mee gewerkt.") • NEN 2580 Oppervlakteberekening • NEN 2443 Parkeergaragenorm • NPR 2068 Thermische isolatie van gebouwen Ook is door middel van twee cases de moeilijkheidsgraad van bouwregelgeving ter sprake gekomen. Een van deze cases, het neerzetten van een nieuw bedrijfspand, was bedoeld als moeilijke case. De antwoorden daarop waren zeer divers en varieerden van "simpel" tot "behoorlijk complex". De perceptie van de moeilijkheidsgraad blijkt vooral afhankelijk van locatie, bestemmingsplannen, milieueisen en vluchtwegen. In het algemeen is de regelgeving makkelijker toe te passen bij nieuwbouw dan bij verbouw of renovatie. Dit komt omdat bij oudere bouwwerken de situaties sterk verschillen. "Er zijn geen standaardoplossingen." Normen met betrekking tot de energieprestatie worden in dit verband vaak genoemd, bijvoorbeeld: "Energieregels zijn ontwikkeld voor nieuwbouw, dat kun je niet zomaar toepassen op bestaande bouw." 4.2.3 Niet-gebruik Zowel architecten als toetsers achten normen zeer belangrijk. Toch gebruiken ze de Bouwbesluiten normteksten niet veel. In het onderzoek komt een aantal redenen naar voren waarom normen niet worden gebruikt. Deze redenen zijn (in aflopende volgorde van belang): • Computerapplicaties. Doordat normen verwerkt zijn in computerapplicaties is de noodzaak om kennis te hebben van de letterlijke normtekst steeds minder aanwezig. • Mate van detail. Er worden in een aantal gevallen vraagtekens gezet bij de gedetailleerdheid van sommige normen. "Vroeger wist je bij een raam van X bij Y meter dat het minimaal zo dik moest zijn om aan de doorvalnorm te voldoen. Waarom kan dat er nu niet ook bij staan? Dan kan ik kiezen of ik wil gaan rekenen of dat ik, met een iets ruimere marge, voor de standaardoplossing kies." Er is behoefte aan de vuistregels van weleer, te veel detaillering is niet positief voor het gebruik van normen. • Externe expertise. Bouwregelgeving op zich is niet complex, de berekeningen die uitgevoerd moeten worden vaak wel. Dat leidt ertoe dat op een aantal gebieden deskundigen ingehuurd worden om deze berekeningen uit te voeren. De betreffende normen worden alleen nog door deze deskundigen gebruikt. • Juridisch stuk. NEN-normen heb je niet nodig, tot het moment dat er een probleem ontstaat. In contracten wordt slechts vastgelegd dat marktpartijen conform NEN-normen moeten werken. Kennis van de norm is bij die marktpartijen nauwelijks aanwezig, met uitzondering van de uitvoerende partij. Dit geldt bijvoorbeeld op het gebied van elektra en installatie.


10

•

•

•

•

Leesbaarheid. Normen moeten leesbaar en toegankelijk zijn voor mensen vanaf MBOniveau; bij architectenbureaus en gemeenten werken niet alleen mensen met een HBO- of academische opleiding maar ook mensen met een MBO-opleiding. Cursusmateriaal. Zowel NEN als andere marktpartijen verzorgen cursussen over de normen. De cursusmaterialen zijn veel didactischer van opzet dan de oorspronkelijke Bouwbesluit- en normteksten. Vaak worden de cursusmaterialen gebruikt, die als zodanig de norm vervangen. Gebruik van checklisten en vuistregels. Voor veel normen zijn vuistregels op te stellen. Met name toetsers gebruiken checklisten en/of vuistregels voor een eerste, snelle indruk om te zien of aan de norm wordt voldaan. Deze toetsers zijn veelal bouwtechnici met jarenlange ervaring. Kosten. Voor normen moet worden betaald; voor een aantal mensen reden om geen, of in elk geval niet alle, normen aan te schaffen.

Er zijn weinig zaken die afgeschaft kunnen worden, veelal wordt de noodzaak van het Bouwbesluit en de normen ingezien. Wat wel afgeschaft zou kunnen worden, heeft te maken met het te stringent voorschrijven van zaken, bijvoorbeeld de verplichting om bepaalde ventilatieroosters te gebruiken. De veiligheidseisen staan buiten kijf, ten aanzien van gebruikseisen zijn de meningen verdeeld. Een punt van kritiek is dat er voor de energieprestatienorm een veelvoud van berekeningen moet worden uitgevoerd. Maar vervolgens wordt niet gemeten in hoeverre daadwerkelijk aan de norm voldaan wordt. Bovendien zijn er weinig marktpartijen die de energieprestatienorm volledig doorgronden. Dit leidt tot grote scepsis ten aanzien van het onderwerp EPC. In tabel 1 is voor een aantal normen aangegeven wat respondenten moeilijk vinden, deze punten zijn reeds eerder besproken. De tabel is niet uitputtend en alleen ter illustratie opgenomen.


11

Tabel 1 - Voorbeelden van makkelijke en moeilijke normen Makkelijk Norm NEN 2443 Parkeergarages

Toelichting "Prima leesbaar."

Moeilijk norm NEN 6068 Weerstand tegen Branddoorslag en Brandoverslag

toelichting "Dat brandverhaal is moeilijke materie."

NEN 2580 Oppervlaktebepaling

"Straightforward."

NEN 5128 en NEN 2916 Energieprestatie (EPC)

"Dat hele EPCverhaal is de grootste flauwekul: we berekenen van alles maar we meten niets!" "Dat rekenprogrammaatje bij NEN 5128 is echt heel handig." "5128 daar snapt niemand wat van, dat wordt in de praktijk niet gebruikt, 5129 (software programmaatje) dat wordt alleen door specialisten gebruikt."

NPR 1088 Ventilatie in woningen

"Heeft voorbeelden, ook van natuurlijke ventilatie plus rekenvoorbeelden."

Brandpreventie algemeen

NPR 2068 Isolatie

"Een goede richtlijn, hoewel didactisch nog niet goed genoeg."

NEN 6069 Brandproeven

"Daarover zijn veel publicaties beschikbaar, ook van de brandweer. Bovendien heeft ieder brandweercorps weer andere richtlijnen." "De doorverwijzing is lastig en er wordt gewerkt met dubbele ontkenningen."

4.2.4 Mindmap structuur bouwregelgeving Door middel van cardsorting (zie bijlage B) is getracht inzicht te krijgen in denkprocessen ten aanzien van bouwregelgeving. Het valt op dat constructieve veiligheid en brandveiligheid als de twee belangrijkste onderdelen worden gezien. Ze hebben ook veel met elkaar te maken. Dat geldt in mindere mate voor installatietechniek, ventilatie en bouwfysica. Opvallend is de lage plaats voor milieu en voor algemeen bouwkundig. Dit komt omdat aan deze twee aspecten 'vanzelf' wordt voldaan als de overige factoren in orde zijn. 4.2.5 Actualiteit In het onderzoek is een aantal actuele onderwerpen meegenomen in de vorm van stellingen die voorgelegd zijn aan de respondenten. De conclusies zijn: 1. Engelstalige NEN-normen zouden moeten worden vertaald naar het Nederlands; 2. Het is moeilijk om precies aan te geven waar iets uit de bouwregelgeving geschrapt zou moeten worden. 3. Dat er bij hoogbouw geen nadere eisen in de regelgeving staan is geen probleem. Over het algemeen heeft men namelijk wel vertrouwen in de partijen die deze ontwikkelen. 4. Het draagvlak voor gecertificeerde bouwplantoetsing is vrij groot, met een beetje twijfel onder de toetsers. 5. Gecertificeerde bouwplantoetsing zou tot een daling van de leges moeten leiden, over de grootte van die daling is men het nog niet eens.


12

6.

7. 8. 9.

Of NEN de normen tegen vergoeding of gratis zou moeten verstrekken, verdeelt de gesprekspartners in twee kampen. De een wil gratis normen omdat ze immers "in de wet staan", de ander meent dat toch op zijn minst de onkosten voor NEN moeten worden vergoed. NEN 2000 is behoorlijk onbekend. Na uitleg wordt iets als NEN 2000 wel nodig geacht, maar zeker niet in papieren vorm (een internetapplicatie ligt veel meer voor de hand). De meningen zijn zeer verdeeld over het opzetten van een 'zakboekje Bouwbesluit' of 'vademecum Bouwbesluit'. Of er een hoofdconstructeur moet komen is niet duidelijk, wel is nu te vaak onduidelijk wie voor welk onderdeel in de bouw verantwoordelijk is.


13

5

Resultaten enquête

5.1 Doel enquête In dit deelonderzoek werd kwantitatieve marketinginformatie verzameld door middel van een telefonische enquête, uitgevoerd onder 300 bouwers. Aan 200 indieners en 100 toetsers van bouwaanvragen werden vragen en stellingen voorgelegd. Op deze wijze werd getoetst in hoeverre de uitkomsten uit de interviews worden gedragen. Bovendien werden enkele ideeën voor verbetering van de normen getoetst. Een nadere uitleg over de opzet van de enquête staat in bijlage B. Gedetailleerde tussenresultaten staan in bijlage C. 5.2 Resultaten 5.2.1 Normen in bezit en gebruik Uit het onderzoek blijkt dat bouwers gemiddeld 68 normen in bezit hebben. Toetsers bezitten gemiddeld meer normen dan indieners. Ook hebben grote bedrijven meer normen in bezit dan kleine bedrijven. Verder lijkt er een verband te bestaan met het gebruik, waarbij 'heavy users' minder normen in bezit hebben dan de 'medium' en 'light users', maar deze klaarblijkelijk wel vaker gebruiken. Dit zijn vaak de specialisten, die ook minder moeite hebben met de inhoud van die voor hen bekende norm. Deze steekproef kan geen verband leggen tussen de grootte van een gemeente en het aantal normen dat de gemeente bezit. Algemeen bouwkundige normen worden het meest gebruikt, gevolgd door normen op het gebied van bouwfysica, brandveiligheid, constructieve veiligheid en installatietechniek. Opvallend is deze vierde plek van normen op het gebied van constructieve veiligheid. De gebruiksintensiteit van deze normen is namelijk het hoogst. Bovendien valt op dat deze normen meer worden gebruikt door indieners dan door toetsers. Op eenzelfde wijze is gevraagd welke praktijkrichtlijnen worden gebruikt. Vooral NPR's op het gebied van bouwfysica worden veel geraadpleegd. Als gekeken wordt naar gebruiksintensiteit dan blijken vooral NPR's op het gebied van brandveiligheid en bouwfysica vaak te worden gebruikt. Het blijkt dat bij de indieners slechts één op de veertien mensen NEN 2000 gebruikt, bij toetsers is dat één op de vijf. Wellicht nog belangrijker is te bekijken hoeveel van de mensen die NEN 2000 kennen, deze norm ook daadwerkelijk gebruikt. Bij de indieners is dat 22%, bij toetsers is dat 40%. De belangrijkste conclusie is dat het grootste deel van de doelgroep (62%) NEN 2000 niet kent. Als besloten wordt om NEN 2000 te laten bestaan, dan moet in elk geval aandacht worden besteed aan de bekendheid van de norm. 5.2.2 Perceptie van normen Uit de enquête blijkt een kritisch beeld over de normen. Qua inhoud zijn de indieners en toetsers gematigd positief, hoewel één op de vier toetsers zich negatief uitspreekt over de manier waarop normen zijn opgesteld. Over de leesbaarheid, toepasbaarheid en eenduidigheid is een derde tot meer dan de helft van de respondenten kritisch. Vooral over de leesbaarheid en de toepassing van de normen is de doelgroep kritisch. Een derde vindt de normen niet eenduidig en geeft aan dat het doel van de norm niet altijd uit de tekst blijkt. Mensen die vaak gebruikmaken van normen voor brandveiligheid, vinden normen over het algemeen minder goed opgesteld. Mensen die vaak gebruikmaken van normen voor bouwfysica, vinden normen over het algemeen minder gemakkelijk toe te passen. Uit de resultaten blijkt het volgende: • Slechts een derde gebruikt normen liever online dan op papier; mensen hebben nog steeds behoefte aan het lezen van normen op papier. • Toepassen van normen is in nieuwbouw gemakkelijker dan in bestaande bouw. • Veel mensen (57%) gebruiken slechts een klein deel van de norm, dit geldt vooral voor indieners (63%). • Bijna de helft (47%) is het eens met de stelling dat bepalingsmethoden onbruikbaar zijn in de bouwpraktijk, tegen eenderde (33%) die het met deze stelling oneens is.


14

•

Normteksten blijven nodig, ondanks computerapplicaties. Dat blijkt ook uit de vraag over normen online versus op papier, en wordt hier nog eens extra onderstreept.

Bij grote bedrijven en gemeenten is meer behoefte aan online applicaties. Verder valt op dat vooral zzp’ers toepassing van normen gemakkelijker vinden in nieuwbouw dan in verbouw/renovatie. 5.2.3 Verbetervoorstellen Op basis van de interviews zijn voorstellen voor verbetering gedaan om te peilen of deze voorstellen breder werden gedragen. Bouwbesluitnormen schrappen Ongeveer de helft van de respondenten (53%) is van mening dat in het aantal Bouwbesluitnormen kan worden geschrapt. Dit geldt iets meer voor indieners (57%) dan voor toetsers (46%). De volgende vraag is dan wat er kan worden gechrapt. Veel mensen blijven het antwoord op deze vraag schuldig of spreken in algemeenheden2. •

•

Algemeen: compacter, minder tekst, meer samenvatten, minder verwijzingen, geen overlap, verantwoordelijkheid bij uitvoerende partij (bijvoorbeeld NEN1010 → elektricien), niet alles vastleggen. Meest genoemd: brandveiligheid, EPC/EPN, daglicht, ventilatie.

De antwoorden zijn terug te vinden in bijlage C. EPC Uit het kwalitatieve onderzoek komen veel kritische geluiden over de energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Er werd zelfs gesuggereerd om deze geheel af te schaffen. Een reden was dat er veel berekend wordt maar dat er niet getoetst wordt (althans niet in de praktijk, op locatie). Een andere reden is dat de energieprestatienorm zo complex is dat er weinig mensen zijn die de materie van a tot z beheersen. Voor de stelling dat de EPC dan maar geheel afgeschaft kan worden3, blijkt echter geen draagvlak te bestaan (19% (volledig) eens). Gebruikersplatform Een van de ideeën van het kwalitatieve onderzoek was om een gebruikersplatform in het leven te roepen om normen vóór publicatie te evalueren. Negen op de tien mensen (88%) is het daarmee eens. Van alle verbetervoorstellen is dit het voorstel met de meeste bijval. NPR’s Een van de stellingen is: "Het verdient aanbeveling om voor de meeste normen óók een praktijkrichtlijn op te stellen". Met deze stelling is 78% het (volledig) eens, zij het dat indieners iets kritischer zijn (18% (volledig) oneens) dan toetsers (10%). Mogelijk ziet deze groep het als een uitbreiding van de regelgeving. Een andere stelling is: "Het is een goed idee om voor eenvoudige bouwwerken een NPR op te stellen waarin slechts de meest relevante teksten uit de (van toepassing zijnde) normen zijn opgenomen". Met deze stelling zijn vier op de vijf mensen het (volledig) eens (80%).

Op deze vraag zijn interviewers geïnstrueerd goed door te vragen, maar ook tijdens de pilot bleek dat het voor respondenten moeilijk is aan te geven wat er dan geschrapt of verbeterd kan worden 3 Dit is met opzet stellig gevraagd. 2


15

6

Resultaten groepsdiscussie

6.1 doel De groepsdiscussie is gehouden om de resultaten uit de enquête (en de andere onderdelen van dit onderzoek) te analyseren en valideren. 6.2 Resultaten 6.2.1 Gebruikersplatform Uit de enquête bleek dat een gebruikersplatform als een van de beste ideeën is om de gebruikers meer te betrekken bij het opstellen van normen. Ook de groepsdiscussie ziet voor gebruikers een grotere rol weggelegd bij het opstellen en onderhouden van normen. Opmerking: Het bleek echter moeilijk te zijn om voor de groepsdiscussie vrijwilligers te vinden. Hierdoor ontstond de vrees dat dit voor een gebruikersplatform ook het geval is. Redenen waarom het moeilijk is mensen te vinden voor het gebruikersplatform: • Je zit werk te doen voor je collega's. • Je moet toch nog betalen voor de norm. • Er gaat veel tijd in zitten. • Van tevoren is het niet altijd duidelijk welke kant het op zal gaan. • Belang bij alleen een klein deel van de norm. Redenen om wel mee te doen: • Je hebt normen dagelijks nodig, dus je kunt maar beter zorgen dat de normen goed zijn. • Het is een eer om gevraagd te worden als proeflezer. Bij de SBR-proeflezers blijkt dat ze vaak gevleid zijn als hen wordt gevraagd mee te werken. • Je krijgt extra kennis. • Als je niet meedoet, mag je ook niet klagen. • Als er meer duidelijke normen zijn, zou ik eerder bereid zijn om mee te werken. Mogelijke alternatieven voor een gebruikersplatform: 1a Via e-mail voor het starten van een normcommissie de belangen doorgeven. 1b Een website voor normgebruikers. 2 Per normcommissie iemand verantwoordelijk maken voor bruikbaarheid en leesbaarheid. 3 Een leesronde voordat het normontwerp wordt uitgegeven. 4 Het normontwerp breder uitzetten. 5 Samenstelling normcommissies verbeteren. Ad 1: E-mail en website Als het moeilijk is gebruikers naar NEN te laten komen, kan digitale technologie een oplossing zijn. Enkele suggesties: Gebruikers kunnen op de NEN-site hun gegevens achterlaten als ze input over een norm willen geven. Vraag gebruikers via e-mail naar hun wensen of verwachtingen ten aanzien van een nieuw normonderwerp. Zet een discussiepagina op over een nieuwe norm. Ad 2: Verantwoordelijk voor leesbaarheid De conclusie uit interview en enquête dat normen door de spreekwoordelijke professoren worden geschreven, wordt in de discussie bevestigd. Bovendien gaat de noodzaak om het juridisch waterdicht en eenduidig op te schrijven ten koste van de leesbaarheid. Toch hoeft dit niet tot slecht leesbare normen te leiden; ook moeilijke dingen kunnen goed worden opgeschreven. En de juridische waterdichtheid heeft ook zijn grenzen, want er wordt toch altijd weer iets nieuws bedacht. Dit wordt via het gelijkwaardigheidsbeginsel al afgedekt. Het is daarom belangrijk om in de normcommissie iemand te hebben die de doelgroep begrijpt en communicatief en didactisch vaardig is. Die persoon hoeft overigens niet inhoudelijk deskundig te zijn, maar moet wel stilstaan bij het doel, de gebruikers en het kennisniveau van de gebruikers. Maak deze persoon verantwoordelijk voor de leesbaarheid en eenvoud van de norm en zorg dat hij/zij vanaf het begin invloed heeft op de wijze waarop de norm wordt geschreven. Ad 3:

Leesrondes


16

Normgebruikers kunnen worden ingezet bij een leesronde. De norm moet dan al een redelijk vaste vorm hebben, bijvoorbeeld voordat het normontwerp wordt uitgegeven. Het zal echter waarschijnlijk moeilijk zijn vrijwilligers te vinden. Bovendien zou dit moeten worden ingepland in het normproces. Ad 4 Normontwerp NEN geeft een conceptnorm of normontwerp uit om de markt de gelegenheid te geven gedurende enkele maanden commentaar op het ontwerp te geven. Dit is dus in feite al het consulteren van gebruikers. Toch komt dit niet helemaal uit de verf. Redenen hiervoor zijn: • Men moet voor een normontwerp betalen. • De lezer kijkt vooral naar wijzigingen die voor zichzelf van belang zijn. • Er is geen tijd en geld beschikbaar om in de praktijk te toetsen. • Het normontwerp wordt doorgelezen maar niet gebruikt, omdat hij geen status heeft. Suggesties om gebruikers aan te sporen op het normontwerp te reageren zijn: • Verstrek een normontwerp gratis, op voorwaarde dat men kritiek geeft. • Vraag expliciet om reacties op de leesbaarheid. • Zet normen eerst een jaar 'op zicht' in de markt. Dit ‘verlengde’ normontwerp moet dan wel een status krijgen (bijvoorbeeld toegestaan in de bouwregelgeving), omdat de norm anders nog niet wordt gebruikt. Dit sluit aan bij de wens om normen sneller aan te passen (plan-docheck-act). Ad 5: Samenstelling normcommissies NEN moet professioneel met de samenstelling van normcommissies omgaan. Als er geen gebruikers in zitten, moeten ze worden gezocht. Eventueel kan een vergoeding helpen. Maar wel met een toets of die gebruiker inderdaad goed is. Het helpt ook om er een normschrijver bij te zetten; een goede schrijver is goud waard. 6.2.2 Kadernorm / kwaliteit van de norm Als naar de redactionele kant van de norm wordt gekeken, werden in de discussie de eerdere conclusies onderschreven. Belangrijk in de tekst van een norm is: • Tekstueel, leesbaarheid: o eenvoudig taalgebruik; o stijldraken vermijden; o beperken van herhalingen. • Structuur (bestaande normstructuur voldoet aardig). • Grafisch (meer behoefte aan tekeningen, grafische toelichting). • Praktisch (bijvoorbeeld rekenvoorbeelden). • Testen (praktijktest). • Validatie (hoe weet ik of mijn berekening klopt/situatie voldoet?). • Nieuwbouw versus bestaande bouw. Aanvullend wordt genoemd: • Zo kort mogelijk (alleen echt noodzakelijke dingen normeren, geen algemeen bekende dingen overnemen). • Doel van de norm duidelijk maken (in voorwoord). • Toelichting waarom er iets staat zoals het er staat (bijvoorbeeld links toelichting, rechts normtekst). Begrip verbetert de acceptatie. • Toelichting waarom de norm wordt aangestuurd in de bouwregelgeving. • Duidelijk maken wat nodig is voor dagelijks gebruik en wat nodig is voor ingewikkelde zaken of vraagstukken (= verschil tussen NPR en norm). • Index nodig (je zoekt vaak naar een onderdeeltje). • Digitale toepassingen met zoeksystemen (NEN-Google, Bouwbesluit-online). • Computerprogramma's. • Bij normontwerp een overzicht met de wijzigingen (staat altijd in het voorwoord) en de reden waarom het anders moet. • Doelgroep toevoegen (liefst per onderdeel). • Normen eerder in het Nederlands dan in het Engels. • Bij overname uit een ander norm: alles of niets overnemen, anders wordt het te ingewikkeld.


17

•

Begin een norm met een eenvoudige methode met vuistregels, forfaitaire waarden en ruime marges voor de 80% 'eenvoudige' bouwaanvragen en geef daarna de expertmethode voor de 20% 'complexe' bouwaanvragen. (Niet apart, maar samen in een norm voor een goed overzicht; de gebruiker kan zelf kiezen tussen eenvoudig en complex.)

Grafische toelichtingen: • Pas het plaatje en de uitleg op elkaar aan. • Teken een echt huis, niet te gestileerd. • Plaatjes passen bij nieuwbouw vaak beter dan bij verbouw. • Liever iets meer tekeningen. • Tekeningen zijn over het algemeen duidelijker dan foto's. 6.2.3 NPR’s Uit de interviews en enquête blijkt duidelijk dat er veel behoefte is aan meer NPR's. Dit kan heel eenvoudig door NPR's in de norm te integreren. Bijvoorbeeld links toelichting, rechts normtekst. De markt heeft zelf in de hand of er meer of minder normen en NPR's komen. Soms is er sprake van belangenverstrengeling en hebben bedrijven die de NPR zouden moeten schrijven, belang bij het vasthouden van die kennis. Er is ook veel kennis bij gemeenten, maar die zijn vaak onderbemand. Daar kan een tegemoetkoming wel bij helpen, zoals dat nu gebeurt bij rapporteurs. Veel normcommissieleden werken aan normen als "vrijwilliger", hoewel ze wel door een werkgever worden betaald. Maar vaak vertegenwoordigen ze een breder belang. Dan vindt de werkgever dat de Nederlandse overheid best iets mag bijdragen. 6.2.4 Doorverwijzingen / ambitieniveau De verwijzingsstructuur die van het Bouwbesluit via eerstelijns- naar tweede- en verdere lijnsnormen loopt, zorgt er mogelijk voor dat normen ingewikkeld lijken. Veel normgebruikers lezen over de verwijzingen heen. Pas als ze tegen een probleem aanlopen en dat onderdeel tot de bodem willen uitzoeken, blijken de verwijzingen lastig. Dit gebeurt vooral op momenten dat ze daar geen tijd voor hebben. Voor VROM zijn de verwijzingen een probleem vanwege juridische aspecten en voor NEN vanwege het enorme werk van het bijhouden. Daarom willen beide het aantal doorverwijzingen beperken. Is het mogelijk om alleen door te verwijzen naar de eerstelijnsnormen? Uit de groepsdiscussie werd duidelijk dat het niet eenvoudig zal zijn. Zo bestaat de (ongegronde) vrees dat de tweede- en derdelijnsnormen dan in het Bouwbesluit komen, om maar geen gaten in de regelgeving te krijgen. Waarschijnlijk zullen de normcommissies niet zelf de verwijzingen uit hun normen te halen, want zij vonden ze immers van belang. Mogelijk kunnen verwijzingen in de normen blijven, maar kan bepaald worden dat ze geen juridische status in het kader van de bouwregelgeving hebben. Dit brengt echter het risico met zich mee dat men die doorverwijzingen in de contractvorming gaat opnemen. Bovendien geeft dit onduidelijkheid bij productinformatie: voldoen de producten aan de hele norm inclusief verwijzingen of alleen aan de eerstelijnsnorm? Volgens de normgebruikers is het beter om de verwijzingen zelf te verbeteren: • Maak onderscheid tussen juridische en illustratieve doorverwijzingen. • Doorverwijzingen naar theorie kunnen worden geschrapt. • Juridische doorverwijzingen moeten blijven. • Markeer de verschillende soorten verwijzingen elektronisch (bijvoorbeeld met een hyperlink). • Deze markeringen zijn mogelijk per doelgroep verschillend. • Geef digitaal aan welke verwijzing wel in het Bouwbesluitpad zit en welke niet. • Als het een verwijzing naar drie zinnen uit een andere norm is, neem dan alleen die drie zinnen op of een toelichting welk deel uit de verwezen norm nodig is. • Kijk of er iets te leren is over doorverwijzingen bij DIN, AFNOR of bij andere NENafdelingen.


18

Op basis van het onderzoek wordt gedacht aan een normstructuur waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen eenvoudige en experttoepassingen. De structuur kan er als volgt uitzien:

Bouwbesluit Testnormen Rekennormen Eenvoudig Expert NPR (forfaitair) NPR (uitgebreid) Figuur 1– Indeling normen en NPR's Bij dit idee zijn enkele kanttekeningen te plaatsen: • Zet de eenvoudige vuistregels of forfaitaire waarden in hetzelfde document als de complexe methode. De normgebruiker wil niets missen. Per onderwerp kan dit verschillend zijn. • Met 'eenvoudig' wordt 'eenvoudig hanteerbaar' bedoeld. • Als de gebruikersinterface simpel is, mag de norm ingewikkeld zijn. • Standaardiseer de uitvoergegevens, dat is voor de toetsers wel zo handig. • Testnormen zijn vooral voor fabrikanten en die hoeven geen NPR's te hebben, de doelgroep is klein en het zijn specialisten. Daarmee hebben de fabrikanten wel een klein kennis- en dus machtsvoordeel. Over NEN 2000 sluiten de reacties in de groepsdiscussie aan bij de eerdere conclusies: het moet anders. Ook omdat nu niet duidelijk is in welke mate de verwijzingen interessant zijn. Vervang NEN 2000 door een digitaal systeem. Dat kan het beste op het internet voor iedereen toegankelijk. Denk aan een systeem als BRIS, waarin je heel handig kunt doorklikken. De groepssessie bevestigt dat het niet zonder meer mogelijk is om eisen uit de bouwregelgeving of delen uit de normen te schrappen. Eerder heeft VROM serieuze pogingen gedaan om regels te schrappen. Dat is niet gelukt, omdat de markt toch behoefte bleek te hebben aan de duidelijkheid die normen scheppen indien er bijvoorbeeld conflicten zijn. Ook de Tweede Kamer had vaak moeite met het ‘morrelen’ aan het minimumniveau.


19

7

Conclusie

7.1 Normen en Bouwbesluit Het Bouwbesluit wordt gezien als het minimum waaraan een gebouw moet voldoen. Het geeft functionele eisen en verwijst voor de bepalingsmethode naar de normen. Het Bouwbesluit is voor wie zich er in verdiept, goed leesbaar en toepasbaar in de praktijk. De plaats van de normen is goed doordacht. Niet iedereen kent echter het verschil tussen normen en bouwregelgeving. In het voorwoord van een norm kan goed worden aangegeven wat de juridische status is van normen in het algemeen en van die norm in het bijzonder. Bij het opstellen van veel normen is in het verleden onvoldoende rekening gehouden met de functie die de normen moeten vervullen. Binnen normcommissies is niet altijd een duidelijke keuze gemaakt. Dat heeft ertoe geleid dat sommige normen een combinatie vormen van prestatie-eisen, middelvoorschriften en ontwerphulpmiddelen. Daardoor kan de bouwregelgeving vaak niet een-op-een naar de normen verwijzen. Voor een goede aansluiting tussen normen en Bouwbesluit is samenwerking tussen NEN en VROM nodig. Dit gebeurt al regelmatig op hoger niveau. VROM-vertegenwoordigers zouden vaker bij normcommissies kunnen worden uitgenodigd. Het uitbrengen van een zakboekje of vademecum Bouwbesluit met een vereenvoudigde uitgave van de belangrijkste regels, wordt afgeraden indien dit het Bouwbesluit lijkt te vervangen. Dat gevaar is er, zeker als NEN dit uitgeeft. Bovendien biedt het weinig toegevoegde waarde boven alle informatie die al op de markt is. Daarom kan beter iets worden gemaakt waarbij de regels worden toegespitst op enkele veelvoorkomende eenvoudige bouwaanvragen zoals dakkapel of wijziging pui. 7.2 Verwijzingen Verwijzingen worden nodig geacht. Ze worden echter zelden bekeken. Pas als er een probleem is, worden ze gebruikt. Voor VROM zijn de verwijzingen een probleem vanwege juridische aspecten en voor NEN omdat het bijhouden veel werk kost. Verwijzingen zijn een soort 'black box'. Aan de verwijzing is immers niet te zien of dit echt belangrijk is of niet. Dat is wellicht met digitale techniek op te lossen (bijvoorbeeld hyperlinks). In de Regeling Bouwbesluit 2003 staat welke verwijzingen in de NEN-normen van toepassing zijn. Ook wordt eventueel een deel van de norm gewijzigd of buiten het verwijzingspad geplaatst. Dit gebeurt echter niet altijd even specifiek. Een onvoldoende specifieke verwijzing in de regelgeving kan leiden tot problemen bij de toepassing van de norm waarnaar wordt verwezen. Een nadeel van de Regeling Bouwbesluit 2003 is dat veel gebruikers alleen het Bouwbesluit 2003 en de normen gebruiken, zonder naar de Regeling te kijken. Dit is een extra complicerende factor. Ook hier bieden internettoepassingen uitkomst, evenals regelmatig contact tussen medewerkers van het ministerie van VROM en de betreffende normcommissie. Het beperken van verwijzingen is op zich een goed idee om het geheel van normen overzichtelijker te maken. In de praktijk kan dit wel eens lastig zijn. De echt belangrijke verwijzingen kunnen beter niet worden geschrapt, omdat ze dan elders kunnen opduiken (bijvoorbeeld in contracten of in certificaten) en daarmee juist de overzichtelijkheid beperken. De echt overbodige verwijzingen (bijvoorbeeld naar achterliggende theorie) kunnen wel worden geschrapt. Dit staat echter haaks op de vraag om meer toelichting in normen op te nemen. Bovendien is het een hele klus om alle verwijzingen kritisch na te lopen. Daarom is de beste optie om de verwijzingen zelf hanteerbaarder te maken, bijvoorbeeld met behulp van hyperlinks. Het systeem van aanvullingsbladen en correctiebladen op NEN-normen is vergelijkbaar met het systeem van verwijzen. Ook dit systeem maakt de bouwregelgeving ingewikkelder en moet worden beperkt. Het beleid van NEN is om eerder een nieuwe versie te maken dan een correctieof wijzigingsblad, tenzij dit voor de normkopers te hoge kosten met zich meebrengt. Van enkele normen is zowel een wijzigingsblad verkrijgbaar als een versie waarin het wijzigingsblad is


20

verwerkt. Dan kan de normgebruiker kiezen tussen een wijzigingsblad (onhandig maar goedkoop) of een geconsolideerde versie (handig maar duur). Voor de meeste normen is echter slechts één versie actueel. Dit is handiger voor het versiebeheer (zowel voor NEN als de normkoper). Per norm moet een afweging worden gemaakt welke oplossing het beste is. 7.3 NEN 2000 NEN 2000 geeft alle verwijzingen weer vanaf de ingangen in de bouwregelgeving. Deze norm is vrij onbekend en wordt weinig gebruikt. NEN 2000 is niet gebruiksvriendelijk, omdat niet blijkt in welke mate de verwijzingen interessant zijn. NEN 2000 moet dus worden aangepast. Een papieren vorm van NEN 2000 heeft niet de voorkeur. Een internetapplicatie met een Googleachtige zoekfunctie ligt het meest voor de hand. De verwijzingen worden eenvoudiger als de normen die daarvoor in aanmerking komen, consequenter speciaal voor het Bouwbesluit worden geschreven. Dan is NEN 2000 hiervoor niet meer nodig. Als de verwijzingen na de eerstelijnsnormen buiten het Bouwbesluitpad worden gehouden, is NEN 2000 niet meer nodig voor de bouwregelgeving. Dan kan worden volstaan met de Regeling Bouwbesluit 2003. Onderzocht moet worden in hoeverre NEN 2000 voor NEN-Bouw nodig blijft. 7.4 Gebruik van de normen Normen worden gebruikt op het moment dat zich een probleem of vraag voordoet. Dit is meestal omdat "net wel / net niet" aan de eis wordt voldaan. Er is dan behoefte aan de letterlijke tekst. In de andere gevallen gebruikt men het gezonde verstand, vertrouwt men erop dat men wel ongeveer weet wat er in de norm staat, of gebruikt men hulpmiddelen zoals richtlijnen, computerapplicaties, lesmateriaal, checklisten en voorbeelddetails. Wordt het echt moeilijk, dan huurt men een deskundige in. Vanwege dit ad-hocgebruik van normen moeten ze overzichtelijk zijn, een index en een leeswijzer hebben en van aansprekende voorbeelden zijn voorzien. NPR's en andere hulpmiddelen, zoals computermodellen, worden zeer gewaardeerd en veel gebruikt, maar men wil wel graag het verband met de oorspronkelijke tekst zien. Ondanks de roep om meer NPR's worden deze maar beperkt ontwikkeld. De leden van de normcommissies hebben er zelf geen behoefte aan en de financiering is vaak moeilijk. De kosten voor het ontwikkelen en onderhouden van de NPR’s moeten worden gefinancierd door het bedrijfsleven of de overheid. In geval van NPR's voor het 'algemeen belang', waar het moeilijk is financiering uit de markt te vinden, zou de overheid een groot deel van de kosten moeten dragen. Dit moet per project worden afgewogen. Een mogelijkheid om dit enigszins te omzeilen is een NPR met een norm te combineren. Het systeem met normtekst op de rechterbladzijde en toelichting links wordt overigens zeer gewaardeerd. 7.5 Wat kan worden geschrapt? Uit de interviews en enquête blijkt dat er weinig zaken zijn die afgeschaft kunnen worden. Veelal wordt de noodzaak van het Bouwbesluit en de normen ingezien, zeker als het doel in de norm wordt uitgelegd. Eerdere pogingen tonen aan dat het schrappen van regels vaak onmogelijk is vanwege specifieke belangen en de wens een minimumniveau te handhaven. Bovendien levert minder regelgeving meer normen op – het zijn communicerende vaten. 7.6 Wat maakt de normen moeilijk? Normen zijn meestal zo geschreven dat de meest complexe situaties ook berekend en getest kunnen worden. Voor eenvoudige, dagelijkse situaties (het merendeel van de bouwaanvragen) is dit niet nodig en maken al deze uitzonderingen en extra's de norm alleen maar onnodig ingewikkeld. Tachtig procent van de bouwaanvragen zou met twintig procent van de norminhoud kunnen volstaan. Toch kan er niet zomaar in de normen worden geschrapt, omdat de gebruiker toch het complete beeld wil hebben als er een probleem of een vraag is. Daarom kan aan de (moeilijke) normtekst het beste een eenvoudige uitleg worden toegevoegd. Dit kan in verschillende vormen, zoals voorbeelden, vuistregels of rekenprogramma's.


21

De basis van de norm wordt geschreven door technici, moet inhoudelijk goed zijn en juridisch en technisch waterdicht. 'Juridisch waterdicht' en 'leesbaar' staan vaak op gespannen voet met elkaar. Het is een uitdaging aan de normcommissie, vooral de secretaris, om beide te verenigen. Lukt dit onvoldoende, dan moet een tekening of andere toelichting worden toegevoegd. Door tijdsdruk of financieringstekort wordt echter vaak te vroeg gestopt met dit proces. Het is voor de vereenvoudiging belangrijk dat na het vaststellen van de technische inhoud goed naar de doelgroep wordt gekeken. Vereenvoudigingen, toelichtingen of rekenprogramma’s kunnen goed aan een norm worden toegevoegd, maar wel moet duidelijk zijn dat het om vereenvoudigingen gaat. Het toevoegen van toelichting of vuistregels dwingt de opstellers bovendien om weer goed na te denken over de normtekst zelf. Toelichting mag best in hetzelfde document als de norm zitten. Als er een NPR is, kijkt niemand meer in de norm; als ze samen in één boek zijn opgenomen, ziet de gebruiker de dwarsverbanden. Nadat de normcommissie de norm heeft vastgesteld, wordt het document binnen NEN nagekeken op het voldoen aan de regels voor het opstellen van normen. Ook vindt een taalkundige controle plaats, onder meer op leesbaarheid. Gezien de uitkomsten van dit onderzoek mag de grens leesbaar/onleesbaar nog iets scherper worden gesteld. De bouwwereld begrijpt niet waarom de publicaties van NEN en SBR niet beter op elkaar zijn afgestemd. Beide organisaties brengen informatie over normen en regelgeving uit. Samenwerking is nodig om te voorkomen dat dingen dubbel gebeuren of onderwerpen blijven liggen. De bestaande samenwerking is ad hoc en zou geformaliseerd kunnen worden. Nieuwbouw is meer gestandaardiseerd dan bestaande bouw. Bij bestaande bouw kunnen vaak geen standaardoplossingen gekozen worden. Dit maakt toepassing van NEN-normen en NPR's bij verbouw of renovatie lastiger. Normgebruikers zouden daarom graag een reken- of meetvoorbeeld voor verbouw of renovatie in de norm of NPR zien. Dat normen in het Engels moeilijker zijn dan in het Nederlands, lijdt geen twijfel. De kosten voor vertalingen moeten door de belanghebbende partijen worden opgebracht. Dit is niet altijd even makkelijk te realiseren. Een 'vertaalfonds' of subsidie vanuit de overheid zal zeker helpen. De onderzoekers zijn van mening dat alle eerstelijnsnormen in het Nederlands beschikbaar moeten zijn. 7.7 De invloed van normgebruikers Bij de normgebruikers bestaat de indruk dat normen worden geschreven door 'professoren'. Men herkent de dagelijkse praktijk er niet in. Er is een kloof tussen de opstellers van normen en de gebruikers van normen. Dat geldt zeker niet voor alle normen maar wel voor normen met complexe materie. De normen zijn qua inhoud wel goed opgesteld, maar een groot deel van de gebruikers is kritisch over de leesbaarheid (57 %), toepasbaarheid in de praktijk (43 %), eenduidigheid (34 %) en doelformulering (32 %). Ook mag meer aandacht aan verificatie/validatie worden besteed. Het onderzoek heeft veel suggesties opgeleverd voor verbetering van de normteksten. Dit behoort uiteraard tot de taak van de NEN-medewerkers. Veel onderdelen staan bovendien al in de norm template, of kunnen daar aan worden toegevoegd. Om normen gebruiksvriendelijker en praktischer te maken moeten de gebruikers meer worden ingeschakeld. Gebruikers hebben in theorie voldoende gelegenheid om invloed op de inhoud van de norm uit te oefenen. Dit kan in de normcommissie of door commentaar op het normontwerp te geven. De praktijk laat zien dat hier onvoldoende gebruik van wordt gemaakt. De grootste invloed op de normtekst heeft de gebruiker die deelneemt in de normcommissie. De samenstelling van de normcommissie is daarom belangrijk. Elke normcommissie voert minimaal eens per vier jaar een stakeholderanalyse uit, zodat dit gewaarborgd mag heten. Het is echter moeilijk om kandidaten uit de hoek van de gebruikers te vinden, omdat deze 'vrijwilliger' een breder belang behartigt. De werkgever (vaak MKB) vindt vaak dat de Nederlandse overheid dat moet bekostigen.


22

Een tweede manier om invloed uit te oefenen is commentaar leveren op het normontwerp. Dit gebeurt onvoldoende, omdat er geen tijd en geld beschikbaar is om iets te toetsen dat nog niet in de regelgeving mag worden gebruikt. Daarom moet het de gebruikers zo makkelijk mogelijk worden gemaakt om commentaar te leveren: gebruik van internet, e-mail en standaardformulieren. Het idee om normontwerpen gratis te verstrekken om zo meer gebruikers te bereiken, past niet binnen de huidige NEN-financieringssystematiek. Bovendien is het niet zeker of dit inderdaad meer reacties op het normontwerp oplevert. Onderzoek naar het effect van een verdere prijsdaling (de normontwerpen kosten nu de helft van definitieve normen) is wel aan te raden. Een langere commentaartermijn wordt niet aangeraden, omdat het toch al lang duurt (gemiddeld drie jaar) voordat een norm gepubliceerd wordt. Bovendien heeft dit alleen zin als de norm gedurende die tijd 'status' krijgt, dus bij bouwaanvragen gebruikt mag worden. Het gelijkwaardigheidsbeginsel biedt hiervoor wel aanknopingspunten, maar dit wordt per gemeente bepaald en niet landelijk. Een mogelijkheid die nu niet of weinig wordt gebruikt, is het gebruikerspanel. Dit panel zou kunnen inventariseren wat de wensen voor een nieuwe norm zijn. Gedurende het normontwikkeltraject kunnen aan dit panel gerichte vragen worden gesteld. Na publicatie kan het panel de norm evalueren. Omdat ook hier het vinden van 'vrijwilligers' moeilijk zal zijn, moet aan het volgende aandacht worden besteed. De tijdbesteding voor de deelnemers moet zo efficiënt mogelijk zijn. Dit betekent geen vergaderingen door het hele land, maar liever online chats. Dit betekent ook geen open vragen, maar gerichte problemen voorleggen. Om binding te krijgen moet het panel niet te veel maar ook niet te weinig worden geraadpleegd. Bovendien moeten de deelnemers weten dat er ook echt iets met hun opmerkingen wordt gedaan. En ze willen alleen over onderwerpen worden aangesproken waar ze iets van weten. De panels moeten dus aan een norm of normserie worden gekoppeld. Het verstandig om een of enkele pilotprojecten uit te voeren. Daarbij moet gekeken worden naar de juiste frequentie van peilen, de beste vorm (e-mail, website, telefoon), de samenstelling (hoe groot moet het panel zijn) en de mate van terugkoppeling. 7.8 Meet of rekenmethoden? Zowel reken- als meetmethoden (waaronder stofmeetmethoden) zijn geschikt als bepalingsmethode. Om te kunnen handhaven gaat de voorkeur uit naar een eenvoudige meetmethode. Hiermee wordt bedoeld: • de medewerker bouwen woningtoezicht kan de test zelf uitvoeren (er hoeven geen specialisten te worden ingehuurd); • de methode is praktisch (meten gedurende korte tijd, op goed te bereiken plekken, met hulpmiddelen die ter plaatse voorhanden zijn of in een auto mee te nemen). Als een meetmethode praktische bezwaren heeft (zo kan de hoofddraagconstructie duidelijk niet via een proefbelasting op instorten worden getoetst), zal een rekenmethode moeten worden gebruikt. Bij constatering van ‘niet voldoen’ moet de situatie worden verbeterd. Voor de handhaving maakt het verschil of een eventuele aanpassing in de constructie ingrijpende gevolgen zal hebben, zoals bij sterktebepaling. Dan wordt de voorkeur aan een berekening vooraf gegeven (de a-priori normen). Als met relatief eenvoudige toevoegingen het bouwwerk kan voldoen, zoals bij ventilatie, heeft een meetmethode (een a-posteriori norm) de voorkeur. Indertijd is bij de een-op-een operatie als uitgangspunt genomen dat de eisen in regelgeving staan en de bijbehorende bepalingsmethode in de norm. Normen met meet- of rekenmethoden passen goed in deze opzet. Normen met een eis, bouwvoorschrift of administratieve regeling passen minder goed in dit stramien en maken het stelsel minder helder. 7.9 Digitale toepassingen Internet wordt gezien als hét medium voor publicatie van normen, vanwege snelheid, actualiteit (up-to-date houden) en zoeksystemen.


23

Er zijn verschillende (opmaak)mogelijkheden, zoals gebruik van kleur, oplichtende delen, weglaten van niet-relevante delen en toelichting via functietoets toegankelijk maken. Per norm moet gedurende het proces worden bekeken wat het nuttigst is. Onderzocht moet worden of het aangeven van relevantie bij verwijzingen praktisch toepasbaar is. Tevens moet worden gekeken of het mogelijk is te verwijzen naar andere normen via hyperlinks. Een zoekmachine, zoals op www.nen.nl, biedt mogelijkheden om relevante normen op te sporen. Dit kan NEN 2000 voor een deel vervangen. Daarbij moet de zoekmachine wel geoptimaliseerd worden, bijvoorbeeld door: • eerste lijnsnormen eerder te tonen; • normen te indexeren op woorden waarop de zoekmachine zoekt; • veelgebruikte normen eerder te tonen dan minder vaak gebruikte normen. Dit is bij NEN al ingevoerd. Via een webforum kan de normcommissie (of NEN) contact houden met de gebruiker. Het 'gebruikerspanel' bestaat in dat geval uit gebruikers van de norm die een bericht krijgen als er iets nieuws op dit forum staat. Andere normgebruikers kunnen via de NEN-site op dit forum komen. Op het forum zal per onderwerp regelmatig nieuws over een norm of serie normen moeten staan (zoals verbetering van fouten die nog niet in een correctieblad staan) en specifieke vragen aan de gebruikers. Omdat de gebruikers van dit forum regelmatig van feedback moet worden voorzien, is dit middel niet voor elke norm nuttig. Een pilotproject met een veelgebruikte norm ligt voor de hand. 7.10 Verantwoordelijkheid Volgens de NEN-statuten zijn de beleidscommissies van NEN verantwoordelijk voor de inhoud (en dus de mate van eenvoud) van de normen. In de praktijk is dit gedelegeerd aan de normcommissies. Deze zijn zich hier niet altijd van bewust, omdat de normredactie van NEN ook naar de leesbaarheid kijkt. Vaak geeft de normcommissie door tijdsdruk of financieringstekort de leesbaarheid minder prioriteit. Normcommissies moeten zich dus meer bewust worden van hun verantwoordelijkheid. Dit is een taak voor de NEN-secretaris. Waar nodig moet deze een taalkundige kunnen inschakelen.


24

8

Aanbevelingen en verbetervoorstellen

Uit het vorige hoofdstuk volgt een groot aantal concrete aanbevelingen. 8.1 •

• • 8.2 •

• •

•

Betrek normgebruikers meer bij het normalisatieproces Stel een 'gebruikerspanel' per onderwerp samen om op strategische momenten de normen te evalueren op leesbaarheid en praktische toepasbaarheid; zowel voor, tijdens als na de normontwikkeling; hierbij wordt gebruikgemaakt van een website en/of e-mail. Ontwikkel standaardformulieren met aspecten waar kritiekgevers bij het normontwerp op moeten letten (zoals leesbaarheid). Onderzoek of met prijsverlaging meer reacties op de normontwerpen te verkrijgen is. Schrijf Bouwbesluitnormen speciaal voor het Bouwbesluit Maak geen mengvormen tussen reken-, meet- en voorschriftnormen en maak geen mengvorm tussen een 'privaatrechtelijke' en 'publiekrechtelijke' norm. Als dit toch nodig is, geef dan in ieder geval duidelijk aan welk deel in de regelgeving is aangewezen (indien mogelijk met ingangsdatum), bijvoorbeeld in een annex ZA of typografisch zoals door middel van arcering of kantlijnen. Maak voor het Bouwbesluit geen normen met een eis, bouwvoorschrift of administratieve regeling, maar eerder een reken- of meetmethode. Normcommissies kunnen VROM-medewerkers (vaker) in hun commissie uitnodigen. Geschikte momenten zijn: in ieder geval bij de start van het werk en afhankelijk van de resultaten van de kritiekperiode bij de verwerking van het commentaar. Ga met zorg om met verwijzingen.

8.3 Verbeterpunten ten aanzien van normteksten 8.3.1 Tekstueel De onderzoekers raden aan de normcommissies erop te wijzen dat zij verantwoordelijk zijn voor de leesbaarheid van normen. Zij moeten tijd en financiering begroten voor het 'vereenvoudigen' van de norm (hun norm). Na het opstellen van de technische inhoud (voor de 20% moeilijke gevallen) moet naar de 80% eenvoudige gevallen worden gekeken. Waar nodig moet een taalkundige worden geraadpleegd en/of een NPR, rekenprogramma, vereenvoudiging of vuistregel worden toegevoegd. Het onderscheid tussen de echte normtekst en de toegevoegde vereenvoudigingen moet duidelijk worden weergegeven. De leesbaarheid van normen kan verder worden verbeterd door (nog beter) te letten op de volgende zaken: • Eenvoudig, helder taalgebruik. (Zelfs moeilijke materie kan eenvoudig of ingewikkeld opgeschreven worden). • Stijldraken vermijden. • Beperken van herhalingen. • Zo kort mogelijk (alleen echt noodzakelijke dingen normeren, geen algemeen bekende dingen overnemen). • Kies voor eenvoud boven overdreven juridische waterdichtheid en eenduidigheid. In de praktijk is er toch altijd wel een uitzondering en die is goed volgens het gelijkwaardigheidsbeginsel te behandelen. • Bij overname uit een andere norm: of alles of niets. Anders wordt het te ingewikkeld. • Begin een norm met een eenvoudige methode met vuistregels en forfaitaire waarden en ruime marges voor de 80% 'eenvoudige' bouwaanvragen en daarna de expertmethode voor de 20% 'complexe' bouwaanvragen. (Niet apart, maar samen in een norm om overzicht te houden. De gebruiker kan zelf kiezen tussen eenvoudig en complex.) • Tekeningen. Maak zo veel mogelijk gebruik van visuele ondersteuning: o Pas het plaatje en de uitleg op elkaar aan. o Teken een echt huis, niet te gestileerd. o Houd ook rekening met verbouw. o Tekeningen zijn over het algemeen duidelijker dan foto's. • Verbeter de verwijzingen: o Maak onderscheid tussen juridische en illustratieve doorverwijzingen.


25

o o o o o o

o

Doorverwijzingen naar theorie kunnen worden geschrapt. Juridische doorverwijzingen moeten blijven. Markeer de verschillende soorten verwijzingen elektronisch (bijvoorbeeld hyperlink). Deze markeringen zijn mogelijk per doelgroep verschillend. Mogelijkheid om digitaal aan te geven welke verwijzing wel in het Bouwbesluitpad zit en welke niet Als het een verwijzing naar een klein stuk uit een andere norm betreft, neem dan alleen die paar zinnen op. Als het een verwijzing naar een groter deel van een andere norm betreft, voeg dan een samenvatting, korte vertaling of een toelichting toe en geef duidelijk aan welk deel uit de verwezen norm nodig is ("ontleend aan NEN-EN …"). Kijk of er iets te leren is over doorverwijzingen bij DIN, AFNOR of bij andere NENafdelingen.

8.3.2 Standaardelementen in een norm Aan de normtemplate moet worden toegevoegd: In het voorwoord: • Doel. Iedere norm moet beginnen met uitleg waarom deze norm geschreven is en waarom hij op deze manier geschreven is, dat vergroot inzicht in methode en gebruik. • Wijzigingen. Bij elk normontwerp hoort een overzicht met de (belangrijkste) wijzigingen en de redenen waarom het anders moet. • Doelgroep. Voor wie is de norm bedoeld, liefst per onderdeel uitgesplitst. • Leeswijzer: Hoe is de norm opgezet en welk deel is voor welk probleem en voor welke doelgroep van belang. • Toelichting op de achterliggende bedoeling van de eis in de bouwregelgeving waar de norm op aansluit. • Toelichting op verschil normen en bouwregelgeving, dus op de juridische status van de norm. In het inhoudelijke deel: • Vuistregels. Geef, waar mogelijk, ook vuistregels hoe aan de norm voldaan kan worden zonder dat er berekeningen uitgevoerd moeten worden. De vuistregel zal met ruimere marges werken en tot een duurdere oplossing leiden als we denken aan materiaalkosten. Maar op tal van andere gebieden kan het leiden tot besparing (minder uren, geen extern advies nodig). • Toelichting waarom er iets staat zoals het er staat (bijvoorbeeld links toelichting, rechts normtekst). Begrip verbetert de acceptatie. • Tips en valkuilen. Dit zijn aanwijzingen die in eenvoudige taal nog even praktische aanvullingen geven. • Toelichting duidelijk markeren. Duidelijk maken wat nodig is voor dagelijks gebruik en wat nodig is voor als het erop aankomt. Het verschil kan blijken uit de plaats van de tekst (inspringen of linker/rechter bladzijde), de typografie (cursief, kleiner lettertype), kleurgebruik, iconen, enzovoort. In de bijlagen: • Reken- en meetvoorbeelden. Reken- en meetvoorbeelden geven een mogelijkheid om uitkomsten te verifiëren. Zowel de input als de output wordt gegeven. Daarbij moeten er meerdere voorbeelden gegeven worden voor meerdere cases. De cases dienen zo veel mogelijk aan de praktijk gelieerd te zijn. Een voorbeeld van een verbouwsituatie is eveneens gewenst. • Testen. Liefst een praktijktest die makkelijk is uit te voeren op de bouwplaats met ter plaatse aanwezig materiaal in een beperkt tijdsbestek. • Input/output. Vermeld bij berekeningen input en output. Input kan vermeld worden door bij de norm een extra blad te voegen met de parameters waar mee gerekend is. • Index. De gebruiker zoekt vaak naar een bepaald onderdeel.


26

8.4 Meer digitale toepassingen De onderzoekers raden aan om het gebruik van digitale toepassingen bij NEN verder te intensiveren. Onderzoek is nodig op het gebied van: • het aangeven van relevantie bij verwijzingen; • hyperlinks tussen normen op de plek van verwijzingen; • een zoekmachine, om relevante normen snel op te sporen; • mogelijkheden voor het vervangen van NEN 2000; • webfora voor veelgebruikte normen. 8.5 • • •

•

Stimuleer NPR’s, vertalingen en andere informatieproducten Voor het ontwikkelen van NPR's en andere informatieproducten moet per norm financiering worden gevonden. NEN en SBR moeten op regelmatige basis overleggen over de afstemming van informatieproducten. Ontwikkel een 'Vademecum Bouwbesluit', waarbij alleen kleine, relevante stukken uit overige normen en NPR’s gebruikt worden om per eenvoudige bouwaanvraag de regelgeving toe te lichten. Stel een vertaalfonds of vertaalsubsidie beschikbaar om vertalingen (mede) te financieren, zeker voor eerstelijnsnormen.


27

9

Plan van aanpak

9.1 Interne voorlichting NEN Naar aanleiding van dit onderzoek gaat NEN intern de aandacht op vereenvoudiging van normen en het normenstelsel vestigen. De onderzoekers gaan met verschillende NEN-afdelingen in overleg: • NEN-Bouw-adviseurs en andere NEN-adviseurs In het reguliere overleg met de normalisatieadviseurs van NEN-Bouw is al enkele malen over het onderzoek gesproken. Zij moeten de NEN-regels en procedures goed toepassen en rekening houden met de aanbevelingen in dit rapport. Ook moeten ze de normcommissies er voortdurend op wijzen dat zij verantwoordelijk zijn voor de leesbaarheid en toepasbaarheid van de normen. Verder spelen ze een stimulerende rol in het maken van informatieve documenten (zoals NPR's en rekenprogramma's) en vertalingen. Bijlage D van dit rapport zal onder de adviseurs van NEN-Bouw worden verspreid. De adviseurs die verantwoordelijk zijn voor de 'moeilijke' normen wordt verzocht samen met hun normcommissie een verbetertraject op te stellen. Een groot deel van de aanbevelingen geldt niet specifiek voor Bouwbesluitnormen, maar ook voor andere normen. Daarom wordt een algemene voorlichting voor de normalisatieadviseurs gegeven. • NEN-Uitgeverij Met NEN-Uitgeverij zal worden overlegd om vooral de digitale mogelijkheden verder uit te werken. • NEN-Normredactie De Normredactie verzorgt onder meer de Interne kritiek en Interne redactiecontrole. Dit onderzoek geeft hen de munitie om de controle op de leesbaarheid en eenduidigheid nog iets scherper uit te voeren. Dit zal met de medewerkers worden besproken. • NEN-Personeel en organisatie Personeelsbeleid is een kritische succesfactor. De NEN-medewerkers bezitten competenties op het gebied van het opstellen en redigeren van normteksten. Het personeelsbeleid moet erop gericht zijn dit te behouden en te versterken. 9.2

Oprichten werkgroepen

9.2.1 Werkgroep normontwerpen NEN zal een werkgroep oprichten met de volgende onderzoeksopdracht: • Wat zijn de kosten en opbrengsten als normontwerpen breder worden verspreid? • Hoe kan de kritiekgever worden aangespoord ook op de redactionele kwaliteit van het normontwerp te letten? • Wat zijn de mogelijkheden voor verlenging van de kritiektermijn en het verhogen van de status van de normontwerpen? In deze werkgroep zal een delegatie van de NEN uitgeverij zitten. 9.2.2 Werkgroep standaardelementen in een norm Een tweede werkgroep zal onderzoeken in hoeverre • de aanbevelingen in de standaardnormtemplate verwerkt kunnen worden; • het mogelijk is een kadernorm op te stellen voor Bouwbesluitnormen. 9.2.3 Werkgroep digitale toepassingen De werkgroep digitale toepassingen voor normen zal de mogelijkheden verder uitwerken op het gebied van: • het aangeven van relevantie bij verwijzingen; • hyperlinks tussen normen op de plek van verwijzingen; • vervangen van NEN 2000 door een digitaal systeem; • een zoekmachine, om relevante normen snel op te sporen; • webfora voor veelgebruikte normen.


28

Tevens zal in overleg met VROM bekeken worden of de aanwijzing van NEN 2000 in het Bouwbesluit geschrapt kan worden. 9.3 Overleg Een aantal aanbevelingen zal in overleg tussen NEN en andere partijen worden uitgevoerd. 9.3.1 Overleg met VROM In bestuurlijk overleg zal aandacht worden gevraagd voor: • mogelijkheden voor medefinanciering NPR's en andere informatieproducten; • mogelijkheden voor medefinanciering vertalingen, bijvoorbeeld in een vertaalfonds, vooral de vertaling van de Engelstalige normen die in het Bouwbesluit zijn aangewezen. Per normcommissie of project zal, waar nodig, overleg plaatsvinden over: • de aanwezigheid van VROM-contactpersonen in de normcommissie; • medefinanciering van het project. 9.3.2 Overleg met SBR De samenwerking met SBR zal op de volgende manier worden geïntensiveerd: • periodiek overleg tussen vertegenwoordigers van SBR en NEN; • het opstellen van een samenwerkingsovereenkomst; • een pilotproject, namelijk het ‘Vademecum Bouwbesluit’. 9.4 Pilotprojecten 9.4.1 EPC normen In een pilotproject worden de EPC-normen aangepast aan de Europese normen. Hierbij worden de volgende aanbevelingen uitgevoerd en de effectiviteit gerapporteerd: • gebruikerspanel; • schrijf deze Bouwbesluitnorm speciaal voor het Bouwbesluit; • webforum. Deze pilot wordt samen uitgevoerd met de werkgroepen die de kadernorm en de digitale mogelijkheden uitwerken. 9.4.2 Brandnormen Het pilotproject voor de brandnormen wordt gesplitst in twee projecten. Hierbij worden de volgende aanbevelingen uitgevoerd en de effectiviteit gerapporteerd: • het aangeven van relevantie bij verwijzingen; • hyperlinks tussen normen op de plek van verwijzingen; Deze pilot wordt samen met de werkgroep digitale mogelijkheden uitgevoerd. 9.4.3 Nader te definiëren project Er wordt gezocht naar een project om de volgende aanbevelingen te toetsen: • didactiek en tekstuele verbeteringen. 9.4.4 Vademecum Bouwbesluit NEN zal in samenwerking met SBR een ‘Vademecum Bouwbesluit’ opstellen, om de indieners van de 80 % eenvoudige bouwaanvragen van voorbeelden en zeer beperkte uitleg over het Bouwbesluit te voorzien. Deze pilots (behalve ‘Vademecum Bouwbesluit’) zullen als voorbeeld dienen voor stapsgewijze vereenvoudiging van alle 82 eerstelijnsnormen. 9.5 Begeleidingsgroep NEN zal een begeleidingsgroep oprichten met de volgende taken: • regisseren en registreren van alle lopende werkgroepen, pilotprojecten en verbetertrajecten; • advies geven aan NEN-adviseurs en normcommissies over vereenvoudiging; • evaluatie van de pilots na drie jaar.


29

Bijlage A - Algemene uitgangspunten A.1

Doelgroepen

In dit onderzoek is een onderscheid gemaakt tussen: •

•

De indienende partij De indiener van een bouwplan moet aantonen dat hij voldoet aan de regelgeving. Daarvoor wil hij weten hoe hij een bouwwerk kan ontwerpen dat voldoet aan de regelgeving. Deze (ontwerpende) partij heeft behoefte aan bepalingsmethoden waarmee vooraf de prestaties van een bouwwerk kunnen worden aangetoond. Deze bepalingsmethoden bestaan doorgaans uit rekennormen voor het gehele gebouw of onderdelen ervan. Denk bijvoorbeeld aan de aspecten constructieve veiligheid, brandveiligheid en energiezuinigheid. Deze normen worden ook wel a-priori normen genoemd. De toetsende partij De toetsende partij moet als handhavende overheid controleren of wordt voldaan aan de bouwregelgeving. Hiervoor moeten zij beschikken over al dan niet simpele methoden om plannen te toetsen. Naast a-priori normen die nodig zijn voor de beoordeling van de ingediende bouwplannen heeft deze partij behoefte aan bepalingsmethoden die achteraf de prestaties van de bouwwerken testen. Hierbij moet men denken aan de bepalingsmethoden die gebaseerd zijn op het gerede product in de bouw en die ook wel a-posteriori normen worden genoemd.

Naast deze twee belangrijke partijen moet voor een compleet beeld ook gekeken worden naar de eindgebruikers (in de vorm van consumenten, woningbouwverenigingen, makelaars, enz.), toeleveranciers en arbiters. Verder moet er rekening mee worden gehouden dat het gebruik van normen bij grote en kleine organisaties sterk kan verschillen. Dit geldt voor zowel de indienende als de toetsende partij. Grotere organisatie hebben gespecialiseerde afdelingen die van enkele onderwerpen veel weten; kleinere partijen (o.a. MKB) weten van veel onderwerpen net genoeg om een plan te kunnen indienen of toetsen. Voor zowel de indienende als de toetsende partij geldt dat de kleinere partijen ook vaak meer eenvoudige bouwplannen ontwikkelen of toetsen. Voorgesteld wordt om in het onderzoek zowel kleine, middelgrote als grote partijen aan het woord te laten. A.2

Complexiteit van het bouwwerk

Een ander aandachtspunt in de uitwerking van het onderzoek is de vraag hoe complex het bouwwerk is waarvoor de normen worden gebruikt. Hierbij kan het beste worden uitgegaan van het ‘Pareto principe’ of wel de ‘80-20 regel’. Dit leidt dan tot het volgende denkmodel: • 80% van de ingediende bouwplannen zijn relatief eenvoudige plannen en vereisen geen vergaande diepgaande toetsing. • De 20 % overgebleven ingewikkelde plannen vereisen wel hoogstaande bepalingsmethoden en een diepgaande toetsing. De ontwerpwerkzaamheden voor deze plannen zullen in de regel worden uitgevoerd door hoogstaande technici die inzicht hebben in de ingewikkelde en diepgaande bepalingsmethoden zoals in veel normen is vastgelegd. De toetsing van deze plannen kan worden verricht door de afdelingen Bouw en Woningtoezicht van de gemeenten of door gecertificeerde bureaus die bouwplantoetsingen uitvoeren. Ook is het mogelijk de toetsing te laten uitvoeren door een combinatie van beide partijen. De kernvraag is of het niet mogelijk is een simpele validatie te maken (bijvoorbeeld de bouwsom) voor de toetsing van de 80% relatief eenvoudige plannen, zodat op deze wijze de indiening en de handhaving van de ontwerpen vereenvoudigd en daardoor verbeterd wordt. OPMERKING Een mogelijke grens tussen de categorie ‘Complexe Bouwwerken’ en ‘Relatief eenvoudige Bouwwerken’ kan een financiële grens zijn. Bouwwerken die worden gerealiseerd met een budget tot een bepaald minimumbedrag zijn in ieder geval eenvoudige bouwwerken. Hieronder vallen dan bijvoorbeeld de verbouwingen zoals het aanbrengen van een dakkapel maar ook de relatief


30

eenvoudige vrijstaande nieuwbouwwoningen. Bij bouwwerken die worden gebouwd met een budget boven dit minimumbedrag, kan men dan spreken over een complex bouwwerk. Als besloten wordt dat er een financiële grens wordt getrokken, moet men zich wel realiseren dat de prijzen voor het ontwikkelen van een bouwwerk in de toekomst ongetwijfeld zullen stijgen met als gevolg dat de aangegeven grens na verloop van enige tijd niet meer realistisch zal blijken te zijn. Ook moet worden gerealiseerd dat relatief eenvoudige bouwwerken vaak in serie worden gebouwd waarbij de totaalprijs boven het vastgestelde minimumbedrag uitstijgt terwijl toch sprake is van een eenvoudig bouwwerk. Het ‘Pareto principe denkmodel’ kan ook op een ander aspect worden betrokken en wel als volgt: • 20% van de normen wordt gebruikt bij de ontwikkeling van de 80% relatief eenvoudige bouwwerken. • 80% van de normen wordt gebruikt voor de 20% complexe bouwwerken. Dit betekent dat moet worden nagegaan welke (delen van) normen voor de relatief eenvoudige bouwwerken worden toegepast en wellicht daarop moeten worden aangepast. De overige 80% van de normen kan dan gewoon worden gehandhaafd, omdat ze alleen gebruikt worden voor 20 % van de complexe bouwwerken, en wel door deskundigen die volledig op de hoogte zijn van de complexe bepalingsmethoden. OPMERKING De vraag die constant gesteld moet worden is in hoeverre bij de ontwikkeling van een bouwwerk sprake is van een relatief eenvoudige bouwwerk of een complex bouwwerk. Hier zal niet altijd een eenvoudig antwoord op mogelijk zijn. Ook zal het moeilijk zijn hier een eenduidige definitie aan te koppelen. Het kan ook nog zo zijn dat er voor bijvoorbeeld het onderdeel ’Brandveiligheid’ sprake is van een complexe situatie en voor het onderdeel ‘Energieprestatie’ sprake is van een eenvoudige situatie. Vooralsnog wordt voorgesteld niet te proberen een handreiking voor een bepaalde indeling te geven en het aspect mee te nemen in het onderzoek. A.3

Indeling in specialismen

Voorts worden bouwplannen getoetst op een aantal specialismen Geredeneerd vanuit de praktijk wordt voorgesteld de volgende clustering te hanteren: • Algemeen Bouwkundige zaken • Constructieve veiligheid • Brandveiligheid. • Bouwfysica • Installatietechniek • Milieu (Tot nu toe geen eisen in het Bouwbesluit en dus ook geen aangestuurde normen.) Opmerking: Deze onderverdeling wordt ook aangehouden in de BRL ‘Bouwplantoetsing’. A.4

Onderverdeling normen

In bijlage D is in een overzicht gegeven van de eerstelijnsnormen die door het Bouwbesluit worden aangestuurd. Ook belangrijke Nederlandse praktijkrichtlijnen zijn toegevoegd. In dit overzicht staat onder andere welke normen als a-priori en als a-posteriori normen kunnen worden aangeduid. Tevens is aangegeven tot welk specialisme de normen behoren. A.5

Private normen versus publiekrechtelijke normen

Normen zijn privaatrechtelijke documenten die worden ontwikkeld binnen NEN door de diverse belanghebbende partijen verenigd in normcommissies. Een aantal van deze normen wordt door de bouwregelgeving (het Bouwbesluit) aangestuurd en krijgt daardoor een publiekrechtelijk


31

karakter. Dit onderzoek beperkt zich tot deze Bouwbesluitnormen, waarbij de nadruk vooral ligt op de eerstelijnsnormen zoals in bijlage D omschreven. OPMERKING In de praktijk hebben de gebruikers van normen niet altijd helder voor ogen welke normen nu wel en welke normen niet door het Bouwbesluit worden aangestuurd. Dit heeft als gevolg dat een aantal niet door de bouwregelgeving aangestuurde normen toch een soort publiekrechtelijke status krijgt. Men beschouwt normen vaak alleen al vanwege het feit dat het een NEN-norm is als een soort ‘wet’ waaraan men moet voldoen en vraagt zich niet af of dit inderdaad wel het geval is. Enerzijds heeft dit tot gevolg dat het onderscheid tussen wel en niet door de bouwregelgeving aangestuurde normen nadrukkelijker moet worden aangegeven. Dit is een taak van NEN. Anderzijds betekent dit dat bij het onderzoek inzicht moet worden verkregen welke normen dit zijn en welke consequenties dit kan hebben voor zowel de praktijk als de bouwregelgeving. A.6

Projectorganisatie

Binnen de bouwkolom is sprake van een grote betrokkenheid van alle belanghebbende partijen bij het tot stand komen van enerzijds het Bouwbesluit en anderzijds de normalisatie. Dit project, waarbij door middel van deskonderzoek, interviews en enquêtes nagegaan wordt hoe het normenstelsel verbeterd kan worden in relatie tot de bouwregelgeving, kan niet adequaat worden uitgevoerd zonder de bouwkolom er op enigerlei wijze bij te betrekken. Voorgesteld wordt daarom een klankbordgroep in te stellen die op gezette tijden bij elkaar komt om de onderzoeksresultaten te toetsen en daarvoor te starten met de onderstaande partijen. Zodra de ideeën verder zijn uitgekristalliseerd, kunnen nog andere partijen in de bouwkolom worden betrokken bij dit onderzoek. Tabel A.1 – Samenstelling klankbordgroep Vertegenwoordiger namens

Werkzaam bij

Naam

indienende partij

W. de Pagter, L. Schaap

ministerie VROM

BNA, Bouwend Nederland, ONRI Vereniging van bouw en woningtoezicht ministerie VROM

NEN

NEN

toetsende partij

A.7

G.J. van Leeuwen N. Benschop C. van den Thillart H. Boschloo R. Nouwen A. van der Horn (Als adviseur: A. Nagtegaal)

Harmonisatie normen

Aangezien de diverse normen worden ontwikkeld door verschillende autonome normcommissies, ontstaan in de normen ook verschillende omschrijvingen van vergelijkbare begrippen. NEN streeft ernaar om dit zo eenduidig mogelijk te houden. Dit lukt niet altijd, omdat vanuit de verschillende invalshoeken van waaruit de normen worden ontwikkeld, ook verschillend gedacht wordt over de diverse, in eerste opzicht vergelijkbare begrippen. Om deze problematiek adequaat in kaart te brengen is een diepgaand onderzoek nodig. Dit vereist een apart onderzoek en vormt op dit moment geen onderdeel van dit project.

A.8

Verwijsketens


32

Momenteel wordt de geldende versie van de direct door het Bouwbesluit aangestuurde normen vastgelegd in bijlage I van de Regeling Bouwbesluit. Deze versie van de in het kader van de bouwregelgeving aangestuurde normen is overigens ook opgenomen in NEN 2000. In NEN 2000 is wel de plaats waar is vastgelegd wat de in het kader van de bouwregeving geldende versie is van de verder doorverwezen normen (tweedelijnsnormen, derdelijnsnormen en verderelijnsnormen). NEN 2000 is een ingewikkelde norm is geworden, waarvan het “Up to date”” houden een grote inspanning kost. Daarnaast ontvangt NEN signalen dat deze norm in de praktijk niet of nauwelijks wordt gebruikt. De vraag die hierbij kan worden gesteld is of NEN 2000 in deze vorm gehandhaafd moet blijven. Een ander aspect van verwijsstructuur is de aansturing van de Europese normen. Al in 1999 heeft NEN hier onderzoek naar gedaan. Hiervoor is het ‘binnendeurconcept’ voorgesteld. Als Europese A-normen dezelfde onderwerpen bevatten als nationale A-normen, kan de vervanging een-op-een zijn (zie bijvoorbeeld de Eurocodes). Dat is echter meestal niet het geval. Momenteel wordt als oplossing voorgesteld om de nationale norm als aanstuurnorm in de verwijsketen te plaatsen. Het Bouwbesluit verwijst naar de aanstuurnorm, deze verwijst vervolgens naar Europese A normen, en zo verder. Naarmate de verwijsketens langer zijn, neemt het risico op wijziging van die ketens en dito onderhoud aanzienlijk toe. De vraag is op welke wijze deze toenemende complexiteit kan worden beperkt. A.9

Perscontacten

De (tussen)resultaten van dit project kunnen interessant zijn voor een groot aantal partijen in de bouw en voor de politiek. De doelstellingen laten zien dat administratieve lastenverlichting serieus wordt opgepakt. Daarom is het aan te bevelen om gedurende het project een aantal keren een persbericht uit te geven. Bijkomende voordelen zijn dat het zowel VROM als NEN helpt met een positieve beeldvorming. Bovendien zijn mensen sneller geneigd mee te werken aan interviews en enquêtes als ze al op enigerlei wijze van het project kennis hebben genomen.


33

Bijlage B – Methodologie In deze bijlage staat per onderzoeksonderdeel beschreven welke methoden zijn gevolgd om de resultaten te verkrijgen. B.1 Quickscan: De quickscan is als deskonderzoek uitgevoerd door een PRC BV. Hierbij zijn alle 82 eerstelijnsnormen grof beoordeeld. Om over deze normen een oordeel te kunnen geven zijn zowel de gebruikers als de normen in kenmerkende groepen ingedeeld. Normgebruikers zijn ingedeeld in twee groepen uit de overheid en vijf groepen uit de markt: • rijksoverheid; • gemeenten; • architecten; • bouwbedrijven; • installatiebedrijven; • specialistische adviseurs en onderzoekers; • CIT-instellingen (certificatie- en inspectie-instellingen en testlaboratoria). Problemen die kunnen optreden, hangen nauw samen met de aard van het onderwerp van een norm. Er zijn zes categorieën te onderscheiden: • een meetmethode voor een eigenschap van een gebouw of deel ervan; • een rekenmethode voor een eigenschap van een gebouw of deel ervan; • een meetmethode voor een eigenschap van een stof; • een eis; • een bouwvoorschrift; • een administratieve regeling. Per normcategorie is nagegaan: • op welke wijze deze normen worden gebruikt; • aan welke eisen een goede norm moet voldoen; • welke vragen er daarom per norm gesteld moeten worden; • hoe tot een oordeel per norm gekomen kan worden. Dat oordeel werd vervolgens in een schaal van 1 tot en met 5 uitgedrukt, voor elk van de volgende aspecten: 1. 2. 3. 4. 5.

De methode/het 'voorschrift' bestrijkt voldoende situaties/ontwerpmogelijkheden. De methode/het 'voorschrift' geeft duidelijk aan welke regels bij welke situaties/ontwerpmogelijkheden moeten worden toegepast. De methode/het 'voorschrift' is voldoende eenduidig (vaak/soms/zelden aanleiding tot twijfel of discussie). De methode/het 'voorschrift' is zo eenvoudig mogelijk opgeschreven. De methode/het 'voorschrift' is zo eenvoudig mogelijk.

Het eindoordeel per norm is gebaseerd op: • gegevens over verkoop per norm,; • een inschatting van de mate van gebruik van de norm; • een inschatting van het opleidingsniveau van de gebruikers; • een inschatting van de moeilijkheidsgraad van de norm. Hiervoor is een schaal van 1 t/m 5 gebruikt, waarbij 1 slecht of moeilijk is en 5 goed of eenvoudig is. B.2 Interviews In dit deelonderzoek is kwalitatieve marktinformatie verzameld over het gebruik in de praktijk. Hiertoe zijn elf interviews afgenomen bij verschillende soorten gebruikers van NEN-normen. De volgende partijen zijn geïnterviewd: 1. kleine indienende partij (architectenbureau, 10 medewerkers)


34

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

middelgrote indienende partij (architectenbureau, 25 medewerkers) grote indienende partij (architectenbureau, 80 medewerkers) kleine toetsende partij (gemeentelijk bouw en woningtoezicht, 25.000 inwoners) middelgrote toetsende partij (gemeentelijke bouw en woningtoezicht, 40.000 inwoners) grote toetsende partij (gemeentelijk bouw en woningtoezicht, 180.000 inwoners) grote voor-toetsende partij (groot adviesbureau, 90 medewerkers) vertegenwoordiger van kleine consumenten (Vereniging Eigen Huis) vertegenwoordiger van een professionele gebruiker (projectontwikkelaar) vertegenwoordiger van een professionele gebruiker (woningbouwvereniging) adviseur (adviesbureau, 135 medewerkers)

Opmerking: Ten tijde van dit onderzoek was de bouwplantoets nog niet geïmplementeerd. Deze is daarom niet in het onderzoek opgenomen. De interviews verliepen volgens een vast stramien: Open vragen Tijdens het interview zijn open vragen gesteld over het gebruik van normen in de betreffende organisatie (hoe vaak, wanneer, hoe, welke, waarom, goede en slechte voorbeelden, mogelijke verbeteringen, enz. Voorbeeldnormen Vervolgens is een set van vijf normen getoond, waarbij naar mogelijke vereenvoudiging van deze voorbeelden werd gevraagd. De normen waren willekeurige normen met een relatie tot het Bouwbesluit, met dien verstande dat de set telkens zowel een reken- als een meetnorm bevatte en nooit twee normen over hetzelfde onderwerp. De sets zijn willekeurig gewisseld om methodologische fouten uit te sluiten. Cases De volgende vraag ging over hoe eenvoudig een bouwwerk is. Er zijn twee kaarten gemaakt. Hierop stond: Case 1 Een particulier wil een stuk aan zijn woning laten aanbouwen. Het komt erop neer dat de woonkamer tweemaal zo groot wordt. Case 2 Er moet een nieuw bedrijfspand neergezet worden ten behoeve van een garagebedrijf. Dit bedrijf wenst een pand met mogelijkheden voor de garage, ontvangst van klanten, showroom en kantoor. Gevraagd werd hoe de moeilijkheidsgraad werd geschat en waarom. Tevens werd naar het gebruik van normen binnen deze twee cases gevraagd. Mind map Door middel van cardsorting is getracht inzicht te krijgen in denkprocessen ten aanzien van bouwregelgeving. Op kaartjes is onderstaande tekst aangebracht waarbij respondenten gevraagd is de kaartjes te rangschikken op belang, daarbij hardop denkend. De letterlijke tekst op de kaartjes was: a) Brandveiligheid b) Constructieve veiligheid c) Ventilatie d) Installatietechniek e) Bouwfysica f) Milieu g) Algemeen bouwkundig Stellingen


35

Ten slotte werd een serie stellingen over actuele bouwonderwerpen voorgelegd. De stellingen waren met opzet stellig geformuleerd om reacties los te maken, waarna doorgevraagd werd. 1. "NEN-normen kunnen net zo goed in het Engels als in het Nederlands worden opgesteld." 2. "De helft van de bouwregelgeving kan worden geschrapt." 3. "Hoogbouw. Voor een gemeente is het voldoende als de prestatie-eisen voor hoogbouw in NEN-normen worden weergegeven.” 4. "Bouwplannen die getoetst zijn door gecertificeerde bouwplantoetsers, moeten door de gemeente een-op-een overgenomen worden." 5. "Als de gemeente gecertificeerde bouwplannen binnenkrijgt, zal de werkdruk lager worden en kunnen de leges dus omlaag." 6. "NEN staat volledig in zijn recht om geld te vragen voor publicatie van normen." 7. "NEN 2000 kan worden afgeschaft." 8. "Het is een goed idee om een vademecum Bouwbesluit uit te brengen." 9. "De rol van de hoofdconstructeur moet in de wet worden vastgelegd." B.3 Enquête In dit deelonderzoek werd kwantitatieve marketinginformatie verzameld door middel van een telefonische enquête, uitgevoerd door een professioneel bureau. De antwoorden van 300 bouwers zijn verwerkt. Dit zijn 198 indieners en 102 toetsers. Deze aantallen zijn gekozen om tot een representatief beeld te komen. De indieners zijn waar relevant ingedeeld in groepen naar aantal medewerkers: Tabel B.1 – Indeling indieners naar aantal medewerkers Bedrijfsgrootte ZZP (zelfstandige zonder personeel) klein bedrijf (2-19 medewerkers) groot bedrijf (20 of meer medewerkers) Totaal

aantal respondenten 26 103 69 198

De indieners en toetsers zijn tevens ingedeeld naar hoe vaak men de norm gebruikt. Dit is op basis van de vraag hoe vaak men de afgelopen 12 maanden een norm heeft geraadpleegd: Tabel B.2 – Indeling indieners naar gebruik normen Gebruik light user (minder dan 10 keer) medium user (tussen 10 en 50 keer) heavy user (meer den 50 keer) Totaal

aantal respondenten 98 54 46 198

De toetsers zijn waar relevant eveneens naar grote ingedeeld: Tabel B.3 – Indeling toetsers naar grootte van de gemeente Gemeentegrootte klein (35 000 of minder inwoners) groot (meer dan 35 000 inwoners) Totaal

aantal respondenten 47 55 102

De perceptie van normen is gemeten door een aantal stellingen voor te leggen. De indieners en toetsers konden hun mening geven op een vijfpunt schaal, lopend van ‘volledig eens’ tot en met ‘volledig oneens’. Omwille van de inzichtelijkheid zijn vervolgens de ‘top2’ en ‘bottom2’ scores berekend (zie figuur B.1). Bij deze scores worden de uitersten van de schaal bij elkaar geteld.


36

Figuur B.1 - Berekening top2 en bottom2 scores De grafieken geven top2 score en bottom2 score. Een kritische grens kan vaak getrokken worden bij een bottom 2 score van 15%: is deze score groter dan 15% dan is de doelgroep kritisch ten aanzien van de stelling.4 B.4 Groepsdiscussie Op 12 juni 2007 is een groepsdiscussie gehouden in een klassieke setting. De deelnemers uit de groepsdiscussie zijn hiervoor in twee groepen verdeeld. De eerste groep bestaat uit 'normgebruikers'. Dit zijn vertegenwoordigers uit de groep 'indieners' en 'toetsers' zoals in de enquête gehanteerd. De tweede groep bestaat uit 'normprofessionals'. Dat zijn mensen die goed met NEN bekend zijn omdat ze voorzitter van een beleidscommissie zijn of bij VROM of NEN werken. De deelnemerslijst zag er als volgt uit: Organisatie: Jean-Pierre Schreurs – gespreksleider Ruud Nouwen – assistent gespreksleider Annet van der Horn – notulist Groep 1: Anne Uythoven, Uythoven Bouw Advies André Roolfs, Bouw en Woningtoezicht Den Haag Marloes 't Hoen, gemeente Langedijk Guido Coppens, PRC bouwcentrum Wim de Pagter, VDnDP bouwadviseurs Pim van der Vliet, EGM architecten Ad van der Aa, Cauberg Huygen Pablo van der Laan, woningcorporatie Ymere Geert Vennix, architectenbureau Vennixvermeesch Groep 2 Pieter Lanser, beleidscommissievoorzitter Gem Bot, beleidscommissievoorzitter Niek Benschop, VROM Bert Nagtegaal, NEN Arie de Jong, NEN Ruud Wieleman, NEN De groepsdiscussie was in drie sessies verdeeld. Bij de eerste sessie mocht de groep normgebruikers discussiëren, waarbij de groep normprofessionals in een andere ruimte de discussie via een videoverbinding kon volgen. Op deze manier kon de groep normgebruikers vrijuit praten, zonder afgeschrikt te worden door de 4

Dit is een vuistregel uit de praktijk van opinie onderzoek


37

normprofessionals. De discussie werd gestimuleerd door gebruik van voorbeelden, stellingen en echte normen. De tweede sessie was informeel. De twee groepen werden gemengd en in kleine groepjes gezet. In elk groepje zat in ieder geval een indiener, een toetser en iemand van NEN. Zo konden de thema's van alle kanten worden belicht. De derde sessie was met alle aanwezigen. De normprofessionals konden reageren op de eerdere discussies. Tot slot werden enkele conclusies getrokken. De discussies zijn aan de hand van vier thema's gehouden: • Thema 1: Gebruikersplatform • Thema 2: Kadernorm / kwaliteit van de norm • Thema 3: NPR’s • Thema 4: Doorverwijzingen / ambitieniveau


38

Bijlage C – Tussenresultaten C.1

Quickscan

Onderdeel van de quickscan was een beschouwing over het systeem van de bouwregelgeving en de plaats van de normen daarin. Hieronder volgt een samenvatting van deze beschouwing. Bij het opstellen van de bouwregelgeving is een van de eerste keuzen die de overheid moet maken, welke aard de voorschriften hebben. Voor het Bouwbesluit is gekozen om zo veel mogelijk gebruik te maken van prestatie-eisen. Deze worden gesteld aan het voltooide bouwwerk. Prestatie-eisen hebben een groot voordeel. Met prestatie-eisen wordt namelijk niet precies voorgeschreven wat en hoe moet worden gebouwd. De keuze van de bouwwijze en de toe te passen materialen wordt geheel overgelaten aan de aanvrager van de bouwvergunning. Dit biedt de markt volop gelegenheid om optimale oplossingen te zoeken. Er is geen onnodige inperking door de regelgever. Het formuleren van zuivere prestatie-eisen is niet gemakkelijk, omdat de toets op het voldoen aan de eis reproduceerbaar moet zijn. Voor een voldoende reproduceerbare toets is een voldoende nauwkeurige bepalingsmethode nodig. Een van de beste voorbeelden van een in hoge mate zuivere prestatie-eis is de eis aan de isolatie-index voor luchtgeluid tussen twee ruimten. Het Bouwbesluit kan deze eis stellen, omdat er een NEN-norm is (NEN 5077) die een nauwkeurige en dus reproduceerbare meetmethode beschrijft voor deze isolatie-index. Het maakt niet uit welke bouwmethode wordt gebruikt of welke materialen worden toegepast. Alleen het resultaat telt. De voorschriften zijn volledig neutraal ten opzichte van bijvoorbeeld, gietbeton, houtskeletbouw, metselwerk, zwevende dekvloeren, etc. De vrijheid die prestatie-eisen bieden, heeft een keerzijde. Niet iedereen is zelf in staat om oplossingen te produceren die aan de prestatie-eisen voldoen. De bouwsector zal zichzelf moeten helpen. Een efficiënte bouwsector zal zo veel mogelijk gebruikmaken van ‘standaardoplossingen’ waarvan bekend is dat ze aan de prestatie-eisen voldoen. Zodra deze standaardoplossingen te knellend worden, kan men eenvoudig overstappen op andere of nieuwe oplossingen. De bouwregelgeving hoeft daarvoor niet aangepast te worden. Meetmethode Een probleem bij de meetmethoden is dat het uitvoeren van de metingen soms veel tijd vergt en bovendien meestal kostbaar is. Dit nadeel wordt in de praktijk overigens ondervangen door het achterwege laten van het uitvoeren van metingen wanneer oplossingen zijn toegepast waarvan bekend is dat ze aan de prestatie-eisen voldoen (geaccepteerde oplossingen). Verder is een belangrijke beperking dat metingen niet kunnen worden uitgevoerd aan een bouwplan. Het bouwplan is immers niet meer dan een beschrijving van het te bouwen bouwwerk. De toetser van het bouwplan moet dus in staat zijn om te beoordelen of uitvoering van het plan tot een bouwwerk leidt dat aan de prestatie-eisen voldoet. Formeel wordt hem dit overigens gemakkelijk gemaakt, omdat de aanvrager ten genoegen van de toetser moet aantonen dat dit het geval is. In de praktijk heeft elke toetser natuurlijk een scala aan oplossingen in zijn hoofd die volgens hem aan de prestatie-eisen voldoen. Bovendien publiceren diverse instanties, zoals SBR en NEN, oplossingen die volgens hen aan de prestatie-eisen voldoen. Naast de oplossingen die door een individuele toetser worden geaccepteerd, zijn er bovendien oplossingen die door elke toetser geaccepteerd moeten worden. Dat zijn de oplossingen die zijn beschreven in de ‘erkende kwaliteitsverklaringen’. Ondanks alle ‘nadelen’ van prestatie-eisen met meetmethoden wegen de voordelen het sterkst. Indien er geen meetmethoden bestaan die praktisch uitvoerbaar zijn, kan men bovendien nog altijd kiezen voor een rekenmethode. Rekenmethoden Een rekenmethode is een denkbeeldige meting aan een denkbeeldig bouwwerk. Zo bestaan er methoden om de isolatie-index voor luchtgeluid tussen twee ruimten te berekenen. De berekende


39

waarde is een voorspelling voor de waarde die in het voltooide bouwwerk zal worden gemeten. Omdat verschillende bouwwijzen zich anders gedragen, is er voor elke bouwwijze een andere rekenmethode nodig. Voor de sterkte van grote bouwconstructies bestaat geen uitvoerbare meetmethode. Een meting waarbij wordt vastgesteld of een gebouw bestand is tegen een horizontale gelijkmatig verdeelde belasting, zoals belasting door wind, is niet praktisch uitvoerbaar. Daarom verwijst het Bouwbesluit voor het bepalen van de sterkte van bouwconstructies naar rekenmethoden. Voor elk constructietype en -materiaal is een aparte rekenmethode nodig. Voor elke aanvullende constructiewijze moet steeds een nieuwe rekenmethode worden aangewezen.

C.2 Interviews Hieronder volgen de tussenresultaten van de mind map (7 kaartjes op volgorde leggen) en de stellingen over actuele onderwerpen in de bouw. Mind map In figuur C.1 zijn de resultaten weergegeven op een tweetal assen: van belangrijk naar minder belangrijk en van passief naar actief. Actief wil zeggen dat dit in een vroeg stadium al gepland moet worden, passief betekent dat het later in het proces min of meer vanzelf op zijn plaats valt. Er valt op dat constructieve veiligheid en brandveiligheid alles met elkaar te maken hebben. Dat zelfde geldt voor installatietechniek, ventilatie en bouwfysica. Opvallend is de lage plaats voor milieu, maar, zo is de redenering, als de overige factoren in orde zijn, dan is aan alle milieuaspecten voldaan.

Figuur C.1 - mind map Stellingen 1. "NEN-normen kunnen net zo goed in het Engels als in het Nederlands worden opgesteld." • Unaniem is het antwoord nee. • Technisch Engels beheerst niet iedereen. • Normen mogen niet voor meerdere uitleg vatbaar zijn. • Zowel MBO’er als HBO’er moet normen kunnen lezen. • Als het al in het Engels staat dan is ten minste een verklarende woordenlijst nodig van technische termen. 2. •

"De helft van de bouwregelgeving kan worden geschrapt." Unaniem is het antwoord nee, bij doorvragen blijkt dat er wel specifieke deelgebieden zijn waar winst te behalen is. De antwoorden blijven echter zeer generiek, bijvoorbeeld "moeten we nu werkelijk normen opstellen voor toiletten of breedte van deuren?" Het


40

• •

blijkt voor respondenten in dit onderzoek moeilijk aan te geven wat er dan veranderd moet worden. Regelgeving zoals in het Bouwbesluit is het minimum, dit is absolute noodzaak. Bouwbesluit is goed werkbaar.

3. "Hoogbouw. Voor een gemeente is het voldoende als de prestatie-eisen voor hoogbouw in NEN-normen worden weergegeven." Toelichting: op dit moment staan in de bouwregelgeving alleen functionele eisen (bijv: "een 5 gebouw is voldoende brandveilig" ) voor gebouwen hoger dan 70 meter, voor overige gebouwen zijn prestatie-eisen (bijvoorbeeld "een bandcompartiment heeft een brandwerendheid van ten minste 60 minuten"2) in de bouwregelgeving opgenomen. De reden hiervoor is dat hoogbouw relatief nieuw is en er simpelweg nog onvoldoende algemeen geaccepteerde regels voor zijn ontwikkeld. • Ja (weinig ervaring met hoogbouw onder de geïnterviewden). • Bij hoogbouw zijn meestal sowieso kwalitatief goede partijen betrokken. 4. "Bouwplannen die getoetst zijn door gecertificeerde bouwplantoetsers moeten door de gemeente een-op-een overgenomen worden." • Ja (indieners). • Twijfel/scepsis ten aanzien van gecertificeerde bouwplantoetsers bij een aantal toetsers (toetsers). 5. "Als de gemeente gecertificeerde bouwplannen binnen krijgt, zal de werkdruk lager worden en kunnen de leges dus omlaag." • Ja. • Maar er blijven kosten voor de gemeente. • Een van de architectenbureaus zal gecertificeerd worden als bouwplantoetser en rekende het volgende voor: "Leges bedragen in totaal 2,5%. 1,5 % is inhoudelijk, 1% zit in het proces. Wij kunnen die 1,5% omlaag brengen naar 1%. Van die andere 1% gaat in ons experiment 40% naar de gemeente, 40% naar het bureau en 20% is voor de klant. Totale besparing voor de klant 0,7%. " 6.

"NEN staat volledig in zijn recht om geld te vragen voor publicatie van normen." Nee: o Normen zijn een voortvloeisel van wetten en dienen daarom gratis te zijn. o Vooral een principekwestie, hoogte van het bedrag speelt niet altijd een rol. • Ja: o Er moet een drempel zijn om te voorkomen dat iedereen, ook particulieren, normen gaat bestellen. o Normen dienen via internet gratis beschikbaar te zijn; indien via andere media (papier, elektronische dragers), dan is NEN gerechtigd om daar geld voor te vragen. •

7. • • • • • 8. • •

5

"NEN 2000 kan worden afgeschaft." Ja. Alleen de specialist kent NEN 2000. Vrijwel niemand kent NEN 2000. De enkeling die NEN 2000 wel kent, gebruikt deze niet, alleen in de kast ter referentie. Iets als NEN 2000 wordt wel nodig geacht, maar zeker niet in papieren vorm (een internetapplicatie ligt veel meer voor de hand). "Het is een goed idee om een ‘vademecum Bouwbesluit’ uit te brengen." De meningen zijn zeer verdeeld. Contra: o Vademecum mag niet de norm worden. o Bouwbesluit is reeds het minimum. o Bouwbesluit is goed werkbaar.

Dit is een versimpeling van de letterlijke Bouwbesluittekst.


41

Er is al zoveel beschikbaar. "In de bouw hebben ze vieze handen!"

o o 9. • •

C.3

"De rol van de hoofdconstructeur moet in de wet worden vastgelegd." Ja, er moet één verantwoordelijke partij zijn. Het is de vraag of de verantwoordelijke partij altijd de hoofdconstructeur moet zijn. Risico is dat dan de constructie centraal komt te staan terwijl een gebouw een integrale aanpak vereist. Enquete

Hieronder zijn de exacte percentages gegeven van de antwoorden op de vragen van de enquete. Tabel C.1 geeft de antwoorden op de vraag: "Kunt u een schatting maken van het aantal normen en praktijkrichtlijnen dat uw bedrijf/instelling beschikbaar heeft?" Tabel C.1 - Aantal normen in bezit Indieners 6

Bedrijfsgrootte klein Bedrijfsgrootte groot Light users Medium users Heavy users Gemiddeld

43 79 52 71 51 57

Toetsers Gemeente klein Gemeente groot Gemiddeld Gemiddeld totaal

7

98 91 95 68

Normen “in de kast hebben staan” wil nog niet zeggen dat deze ook daadwerkelijk gebruikt worden. Vandaar dat gevraagd is "Heeft u de afgelopen 12 maanden een normtekst geraadpleegd?" zie tabel C.2. Tabel C.2 - Afgelopen 12 maanden een normtekst geraadpleegd Indieners Bedrijfsgrootte klein Bedrijfsgrootte groot Light users Medium users Heavy users Gemiddeld

95% 97% 90% 100% 100% 95%

Toetsers Gemeente klein Gemeente groot Gemiddeld Gemiddeld totaal

6 7

92% 91% 91% 94%

Voor een uitleg over de indeling van de groepen wordt naar bijlage B verwezen. Tweemaal is antwoord “500” gegeven.


42

Figuur C.2 laat de antwoorden zien op de vraag “Welke normtekst heeft u geraadpleegd?” Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de antwoorden van de toetsers, de indieners en het totaal. 43%

Algemeen bouwkundig

54%

29% 35% 35%

Bouwfysica

44%

26% 29% 26%

Brandveiligheid 18% 14%

Constructieve veiligheid

28%

17% 20% 15% 17% 15% 22%

Installatietechniek Overig 4% 3%

Weet niet/geen antwoord 0%

Toetsers

7% 10%

Indieners

20%

Totaal

30%

40%

50%

60%

n=282 respondenten, n=188 indieners, n=94 toetsers

Figuur C.2 - Welke normtekst heeft u geraadpleegd? (Vraag 2.1) Figuur C.3 gaat in op de intensiteit waarmee normen gebruikt worden. 89,6

Constructieve veiligheid

112,2 67,0 32,3 27,0

Bouwfysica

40,6 35,1 33,7 39,6 26,3 30,0

Algemeen bouwkundig Brandveiligheid 17,6 11,3 11,9 9,7

Installatietechniek

25,9 25,9 25,8

Overig 0

Toetsers

50

Indieners

Totaal

100


Figuur C.3 - Hoe vaak heeft u de normtekst .. geraadpleegd8? (Vraag 2.1.1) Op eenzelfde wijze is gevraagd welke praktijkrichtlijnen gebruikt worden (figuur C.4) en met welke gebruiksintensiteit (figuur C.5).

8

Afgelopen 12 maanden, gemiddelde score


43

41% 38%

Bouwfysica

46% 24% 23% 24%

Geluid 18%

22%

Brandveiligheid 10%

31% 29% 33%

Overig 14% 17%

Weet niet/geen antwoord

10% 0%

Toetsers

10%

Indieners

Totaal

20%

30%

40%

50%


Figuur C.4 – Welke praktijkrichtlijn heeft u geraadpleegd? (Vraag 2.2.1)

Brandveiligheid

32,5

Bouwfysica

31,5

Geluid

16,4

Overig

10,1

0

50

Totaal

n = 75 respondenten

Figuur C.5 – Hoe vaak heeft u praktijkrichtlijn … geraadpleegd?? (Vraag 2.2.2) NEN 2000 is een juridisch belangrijke norm, maar de verkoopcijfers blijven achter bij de 9 verwachtingen. Daarom is speciaal naar het gebruik van deze norm gevraagd.

9

Bij bovenstaande cijfers dient één kritische kanttekening geplaatst te worden, namelijk dat bij de vraagstelling het gevaar schuilt dat de doelgroep een sociaal wenselijk antwoord geeft. Waarschijnlijk liggen de daadwerkelijke cijfers van kennis en gebruik daarom nog lager. Sociaal wenselijke antwoorden zijn echter bij deze materie nauwelijks te vermijden, noch is de exacte invloed te kwantificeren.


44

11%

Totaal

7%

Indieners

26%

25%

19%

Toetsers

62%

0%

68%

28%

20%

Kent en gebruikt Kent niet

52%

40%

60%

Kent wel gebruikt niet Geen antwoord

80%

100%


Figuur C.6 - Kent u NEN 2000? Gebruikt u NEN 2000? (Vraag 3) De doelgroep is gevraagd naar een algemene perceptie van de normen, waarbij de letterlijke vraagteksten zijn: • Normen zijn: o in het algemeen goed opgesteld; o gemakkelijk leesbaar; o gemakkelijk toe te passen; o eenduidig. • Het doel van een norm blijkt altijd uit de tekst. De resultaten zijn weergegeven in figuur C.7.

Normen zijn:


19% 25% 17%

4 goed opgesteld Indieners Toetsers

5 gemakkelijk leesbaar Indieners Toetsers

6 gemakkelijk toe te passen Indieners Toetsers

7 eenduidig Indieners Toetsers

8 doel blijkt uit tekst Indieners Toetsers

61% 59% 65% 21% 18% 27%

57% 58% 56% 43% 43% 42%

33% 30% 41%

34% 36% 29%

49% 48% 52%

32% 32% 33%

49% 48% 52%

-100%

0% top two

100%

bottom two

Figuur C.7 - Stellingen normen I (Vraag 4 t/m 8)


45

Naast de vragen over algemene perceptie is een aantal vragen over specifieke onderwerpen 10 gesteld. De letterlijke vraagteksten zijn: • Wij gebruiken normen liever online dan op papier. • Het toepassen van normen is bij nieuwbouw veel gemakkelijker dan bij bestaande bouw en renovatie. • Ik gebruik altijd hetzelfde kleine deel van een norm. • Bepalingsmethoden in normen zijn onbruikbaar voor de dagelijkse bouwpraktijk. • Teksten van normen heb ik niet nodig voor mijn werk, de normen zijn immers verwerkt in computerapplicaties, rekenbladen en checklisten. De resultaten zijn weergegeven in figuur C.8.

Normen:


9 liever online Indieners Toetsers

45% 51% 45%

10 toepassing nieuwbouw gemakkelijker

21% 20% 22%

Indieners Toetsers

11 gebruik klein deel Indieners Toetsers

12 bepalingsmethoden onbruikbaar Indieners Toetsers

33% 37% 42% 67% 67% 67%

36% 29% 48%

57% 63% 45%

33% 35% 29%

47% 47% 47%

13 teksten niet nodig 81% Indieners 81% Toetsers 80%

13% 12% 15%

-100%

0% top two

100%

bottom two

Figuur C.8- Stellingen normen II (Vraag 9 t/m 13) Uit het kwalitatieve onderzoek kwam een aantal zaken naar voren die een nadere kwantitatieve toetsing vragen. Dit leidde tot de volgende vraagstellingen: • In het aantal Bouwbesluitnormen kan aanzienlijk geschrapt worden. • De energieprestatienorm (EPC) moet afgeschaft worden. • Het is een goed idee om een gebruikersplatform in het leven te roepen zodat normen, vóórdat ze gepubliceerd worden, door gebruikers geëvalueerd worden. • Het verdient aanbeveling om voor de meeste normen óók een praktijkrichtlijn op te stellen. • Het is een goed idee om voor eenvoudige bouwwerken een NPR te verzorgen waarin slechts de meest relevante teksten uit de (van toepassing zijnde) normen opgenomen zijn. De resultaten op deze stellingen zijn in figuur C.9 terug te vinden.

10 Alle stellingen zijn in verschillende volgorde aan de respondenten voorgelegd om ‘volgordeeffecten’ te voorkomen.


46


14 Bouwbesluit normen schrappen

24% 23% 27%

Indieners Toetsers

15 EPC afschaffen

Indieners Toetsers

53% 57% 46%

64% 63% 67%

19% 20% 18%

16 gebruikersplatform

7% 8% 5%

Indieners Toetsers

17 meeste normen ook NPR Indieners Toetsers

18 NPR relevante teksten Indieners Toetsers

88% 87% 91%

15% 18% 10%

78% 74% 84%

15% 15% 16%

80% 80% 78%

-100%

0% top two

100%

bottom two

Figuur C.9 - Stellingen diversen (Vraag 14 t/m 18) Opmerkingen uit het kwantitatieve onderzoek naar aanleiding van vraag 9: • "Details schrappen, vrijheid van de ontwerper, bijvoorbeeld brandveiligheid, uniform toepassen." • "Brandbeveiligingsconcept, vuurbelastingberekening schrappen." • "Brandafscheiding schrappen: iedere gemeente past de norm op een andere wijze toe." • "EPN kan van mij betreft anders, dit kan ook op een andere manier bepaald worden, door gewoon isolatiemateriaal vast te leggen." • "Daglichtnorm en energieprestatienorm aanpassen aan huidige praktijksituatie." • "Daglichttoetreding niet nodig voor slaapkamers, ventilatie-eisen voor garages." • "Vooral lichttraining (noot redactie: waarschijnlijk is 'daglichttoetreding' bedoeld) en de ventilatienormen en de norm voor afvoeren van de rookgassen." • "Geluidsnorm en energieprestatienorm." • "Overlappende normen, bijvoorbeeld geluidswering." • "Bij een aantal normen die ik gebruik, zitten altijd gelijke delen." • "Tegenstrijdige normen: gladheid, hygiëne." • "Te veel info: brievenbusbesluit, Arbo- en Bouwbesluit." • "Luchtdichtheid van gebouwen." • "De gedeelten met verblijfsruimten, gebruiksoppervlakten en deurhoogtes van 2.30 m." • "Constructieve veiligheid: te veel regels voor kleine dingen, EPC terug naar 1." • "Onderwerpen met betrekking tot riolering, oppervlaktes, muizen en ratten. Het belangrijkste voor ons is dat het constructief verantwoord is." • "Onderwerp cementdekvloeren, huisnummerborden." • "Regenwerendheid van een trap die je buiten toepast." • "Eisen met betrekking tot de lift, liftmachinekamer en liftschacht zou ik graag ergens anders neer willen zetten." • "Waterdichtheid van wanden." • "Inbraakwerendheid en dat soort dingen." • "Allerlei methodes waar ik achter mijn bureau niets aan heb. Bijvoorbeeld rook- en ventilatienormen."


47

•

• •

"Er zullen een aantal normen zijn die niet geraadpleegd worden, die tijdens de toetsing niet relevant zijn, maar pas op het moment dat de bouw gerealiseerd is komen de problemen aan het licht en dan is het kwaad al geschied. Onderwerpen: wateropname van wanden, luchtdichtheid, van woningen en gebouwen, leidingverloop van cv- ketels. Dit zal nooit getoetst worden in de ontwerpfase, pas bij de uitvoering kun je zien dat niet aan de norm voldaan is. Vaak zijn het normen die eisen stellen die niet toetsbaar zijn op papier." "Met betrekking tot verlichting, elektra, gas en water gaat het te ver om dat als gemeentelijke organisatie te controleren." "Normen voor installatietechniek, dit hebben gemeentelijke instanties niet nodig. Installatiebedrijven hebben daar meer verstand van en hebben er meer aan dan wij."


48

Jaar van Titel publicatie

1998

NEN-EN 45012

2001

2005, december

n.v.t.

A-posteriori

A-posteriori

A-posteriori

A-posteriori

Thermische isolatie van gebouwen – A-priori Rekenmethoden, inclusief wijzigingsblad A3:2004

Algemene eisen voor de competentie van beproevings- en kalibratielaboratoria Algemene criteria voor het functioneren van verschillende soorten instellingen die keuringen uitvoeren Algemene eisen voor instellingen die productcertificatie-systemen uitvoeren Algemene eisen voor instellingen die beoordeling en certificatie/registratie van kwaliteitssystemen uitvoeren Datering en onderlinge samenhang van normen ten behoeve van de bouwregelgeving

Oppervlakten en inhouden van gebouwen – A-priori Termen, definities en bepalingsmethoden, inclusief wijzigingsblad A1:2001 Inbraakveiligheid van woningen – Bereikbaarheid A-priori van gevelelementen: deuren, ramen en kozijnen, inclusief wijzigingsblad A1:2001 Inbraakwerendheid – Gevelelementen met A-priori deuren, ramen, luiken en vaste vullingen – Eisen, classificatie en beproevingsmethoden, inclusief wijzigingsblad A1:2002


) Deze norm is via NEN 8757:2005 ook als tweedelijnsnormblad van toepassing op bestaande bouw.

NEN 1068

1998

NEN-EN 45011

Bouwfysica N/B 11)

1996

NEN 2000

2000

NEN-EN-ISO/IEC 17025 NEN-EN 45004

N/B

1998

NEN 5096

N

1998

NEN 5087

N

1997

NEN 2580

Algemeen Bouwkundig N/B

11

A-priori A-posteriori

Normen die in het Bouwbesluit 2003 of in de Regeling Bouwbesluit 2003 direct zijn aangewezen

N=Nieuwbouw Nader Normnummer B=Bestaande voorschrift Bouw

Bijlage D - Eerstelijnsnormen en hun toegankelijkheid Opmerkingen

49

moeilijke theorie, rekentool ontwikkelen

Breedte: 3. Op papier niet altijd aan te tonen, NPR ontwikkelen; eventueel aan private partijen overlaten

Goed bruikbaar door de voorbeeldfiguren

Waar in de quickscan een aspect een 2 of:3 kreeg is dat overgenomen in het format "aspect:3 (of 2)" (zie B.1)

NPR 2652

NEN 2686

NEN 2690

NEN 2757

N

N

N

NEN 2057

N/B

N

NPR 1090

N

nv

NPR 1088

N

A-priori

A-priori


Toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rook A-priori van verbrandingstoestellen in gebouwen – A-posteriori Bepalingsmethoden

Luchtdoorlatendheid van gebouwen – A-posteriori Meetmethode voor de specifieke luchtvolumestroom tussen kruipruimte en woning, inclusief wijzigingsblad A1:1997


2001

1991

Ventilatie van woningen en woongebouwen A-priori Aanwijzingen voor en voorbeelden van de uitvoering van ventilatievoorzieningen Ventilatie van schoolgebouwen - Voorbeelden van A-priori In ontwikkeling bouwkundige oplossingen 2001 Daglichtopeningen van gebouwen – Bepaling van A-priori de equivalente daglichtoppervlakte van een ruimte, inclusief correctieblad C1:2003 1997 Vochtwering in gebouwen - Wering van vocht van A-priori buiten - Wering van vocht van binnen Voorbeelden van bouwkundige details 1988 Luchtdoorlatendheid van gebouwen – A-posteriori Meetmethode, inclusief wijzigingsblad A1:1997

1999

2001

NEN 1087

N

nv

2002

NPR 2068

N

Thermische isolatie van gebouwen Vereenvoudigde rekenmethoden



Opmerkingen

50

op papier niet aan te tonen, SBR Referentiedetails erkennen; voor andere gevallen is waarborg denkbaar op papier niet aan te tonen, integreren met luchtdoorlatendheidseis hele woning (zie bij NEN 2686) Breedte: 3 Was soms lastig aan te tonen, NPR 2758 zal mogelijk soelaas bieden; waarborg denkbaar voor niet beschreven gevallen

Aansturing: 3. (Ministeriele regeling schrappen). Toegankelijkheid: 3.

voorbeeld van goed bruikbare norm waarborg denkbaar voor uitzonderingsgevallen Voorbeelden worden gewaardeerd


NPR 2878

NEN 2916

N

N

NPR 5070

NPR 5086

N

N

NEN 5077

N

nv

NPR 2917

N

nv

NPR 2877

N

Geluidwering in woongebouwen - Voorbeelden van wanden en vloeren in steenachtige draagconstructies Geluidwering in woongebouwen - Geluidwering van lichte, woningscheidende wanden

A-priori

A-priori

Beproevingsmethoden voor de waterdichtheid van A-posteriori scheidingsconstructies Uitwendige scheidingsconstructies van gebouwen A-priori - Vereenvoudigde berekeningsmethode voor de binnenoppervlaktetemperatuurfactor Energieprestatie van utiliteitsgebouwen – A-priori Bepalingsmethode Rekenprogramma energieprestatie utiliteitsbouw A-priori op CD-ROM met handboek in pdf-formaat Geluidwering in gebouwen – Bepalingsmethoden A-posteriori voor de grootheden voor luchtgeluidisolatie, contactgeluidisolatie, geluidwering van scheidingsconstructies en geluidniveaus veroorzaakt door installaties, inclusief wijzigingsblad A2:2005 en correctieblad C1:2005


2006

2005

2001

2005

2004

1991

1991

1991

NEN 2778

N/B


Vochtwering in gebouwen – Bepalingsmethoden, A-priori inclusief wijzigingsblad A3:2004 A-posteriori



Opmerkingen

51

alleen voor de karakteristieke geluidwering geldt: aansturing: 3. geluidsisolatie toepassing hulpmiddelen kan lastig zijn geen oplossing bekend installatiegeluid gering knelpunt wellicht bestaande hulpmiddelen uitbreiden (zie Duitse ontwikkeling)

Aansturing: 3

op papier niet altijd aan te tonen, waarborg is denkbaar indien er geen kwaliteitsverklaring beschikbaar is


NEN 2555 NEN 1594

Brandveiligheid N nv

N/B NEN 1775 NEN 6061

NEN 6062

N/B

N/B

N

1991

1991

1991

1991

2002

2005

2004

2001

2005

A-posteriori

A-priori

A-posteriori

A-priori

A-priori


Brandveiligheid van gebouwen – Rookmelders A-priori voor woonfuncties Droge blusleidingen in en aan gebouwen, inclusief A-priori wijzigingsblad A1:1997 Bepaling van de bijdrage tot brandvoortplanting A-priori van vloeren, inclusief wijzigingsblad A1:1997 Bepaling van de weerstand tegen het ontstaan A-priori van brand bij stookplaatsen, inclusief wijzigingsblad A2:2002 Bepaling van de brandveiligheid van A-priori rookafvoervoorzieningen, inclusief wijzigingsblad A1:1997

Energieprestatie van woonfuncties en woongebouwen - Rekenprogramma (EPW) met handboek Ventilatie van gebouwen – Bepalingsmethoden voor bestaande gebouwen Geluidwering in gebouwen – Berekening van de akoestische eigenschappen van gebouwen met de eigenschappen van bouwelementen – Deel 6: Geluidabsorptie in gesloten ruimten Afvoer van rook van verbrandingstoestellen in gebouwen – Bepalingsmethoden voor bestaande bouw


NEN 8757

B

nv

NEN-EN 12354-6

N

NEN 8087

B

nv

NPR 5129

N

Energieprestatie van woonfuncties en woongebouwen – Bepalingsmethode, inclusief correctieblad C1:2004

2004

NEN 5128

N

nv



Opmerkingen

Breedte: 3

Aansturing: 3

Aansturing:2. Breedte: 3

Aansturing: 2

52

Aansturing: 3. Ingewikkeld, veel verschillende berekeningen, resultaat niet aan daadwerkelijk energiegebruik gekoppeld, maar de bijbehorende NPR is goed bruikbaar


NEN 6065

NEN 6066

NEN 6068

nv

nv

N/B

N/B

N/B

N/B

NEN 6071 NEN 6072

NEN 6073

NEN 6075

N

N

N

N/B

NEN 6069

NEN 6064

N/B

Experimentele bepaling van de brandwerendheid van bouwdelen en bouwproducten en het classificeren daarvan, inclusief wijzigingsblad A1:2005 Rekenkundige bepaling van de brandwerendheid van bouwdelen – Betonconstructies Rekenkundige bepaling van de brandwerendheid van bouwdelen – Staalconstructies, inclusief wijzigingsblad A2:2001 en correctieblad C2:2005 Rekenkundige bepaling van de brandwerendheid van bouwdelen – Houtconstructies, inclusief correctieblad C1:2005 Bepaling van de weerstand tegen rookdoorgang tussen ruimten, inclusief correctieblad C1:2005


1991

1991

1991

2001

2005

2004

1991

1991

1991

1991

NEN 6063

N

Bepaling van het brandgevaarlijk zijn van daken, inclusief wijzigingsblad A1:1997 Bepaling van de onbrandbaarheid van bouwmaterialen, inclusief wijzigingsblad A2:2001 Bepaling van de bijdrage tot brandvoortplanting van bouwmateriaal(combinaties), inclusief wijzigingsblad A1:1997 Bepaling van de rookproduktie bij brand van bouwmateriaal(combinaties), inclusief wijzigingsblad A1:1997 Bepaling van de weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag tussen ruimten, inclusief wijzigingsblad A2:2005



A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-Posteriori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori


Opmerkingen

eenvoud: 3.

53

soms heel moeilijk toe te passen, te wiskundig; toepassingsmogelijkheden in NPR verbreden; bepalingsmethode eenvoudiger maken Lastige doorverwijzingen; dubbele ontkenningen


NEN-ISO 2719

NEN 2608

NEN 3859

NEN 3859

Constructieve veiligheid N/B nv

nv

nv

nv

nv

N/B

N

B

N/B

N/B

N/B

NEN 6707

NEN 6702

2001

2001

2005

1996

2004

1997

1994

2003

1995

A-priori


Vlakglas voor gebouwen – Weerstand tegen windbelasting – Eisen en bepalingsmethode, inclusief wijzigingsblad A1:2001 Tuinbouwkassen – Ontwerp en constructie – Tuinbouwkassen voor de commerciële productie van planten en gewassen Tuinbouwkassen – Constructieve eisen (normblad voor bestaande bouw) Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Algemene basiseisen Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Belastingen en vervormingen, inclusief wijzigingsblad A1:2005 Bevestiging van dakbedekkingen – Eisen en bepalingsmethoden, inclusief correctieblad C1:2002

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

Brandveiligheid van gebouwen – Methode voor A-posteriori het beoordelen van de brandveiligheid van rookafvoervoorzieningen van bestaande gebouwen, inclusief wijzigingsblad A1:1997 Brandclassificatie van bouwproducten en A-posteriori bouwdelen – Deel 1: Classificatie op grond van resultaten van beproeving van het brandgedrag Aardolieprodukten en smeermiddelen – Bepaling A-posteriori van het vlampunt – Methode volgens PenskyMartens met gesloten kroes


NEN-EN 13501-1

N

NEN 6700

NEN 8062

B

Bepaling van de vuurbelasting, inclusief wijzigingsblad A1:2001

1997

NEN 6090

N/B

nv



Opmerkingen

Eenduidigheid: 3.

Aansturing: 3

Aansturing: 2.

54

soms heel moeilijk toe te passen, bepalingsmethode op onderdelen vereenvoudigen NPR ontwikkelen


nv

N/B

NEN 3215

NEN 6790

B

Installatietechniek N/B

NEN 6790

NEN 6770

NEN 6760

N

nv

nv

N/B

NEN 6720

Binnenriolering – Eisen en bepalingsmethoden, inclusief wijzigingsblad A1:2004


2002

1991

2005

1997

2001

1995

nv

N/B

Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Aluminiumconstructies – Basiseisen en basisrekenregels voor overwegend statisch belaste constructies, inclusief wijzigingsblad A2:2001 Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Voorschriften Beton – Constructieve eisen en rekenmethoden (VBC 1995), inclusief wijzigingsblad A3:2004 en correctieblad C1:2005 Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Houtconstructies – Basiseisen – Eisen en bepalingsmethoden, inclusief correctieblad C1:2002 Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Staalconstructies – Basiseisen en basisrekenregels voor overwegend statisch belaste constructies, inclusief wijzigingsblad A1:2001 Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Steenconstructies – Basiseisen en bepalingsmethoden Technische grondslagen voor bouwconstructies – TGB 1990 – Steenconstructies – Basiseisen en bepalingsmethoden, inclusief wijzigingsblad A2:2001 (normblad voor bestaande bouw)

1991

nv

N/B

NEN 6710



A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori

A-priori


Opmerkingen

55

op papier niet altijd aan te tonen, waarborg is denkbaar indien er geen kwaliteitsverklaring beschikbaar is


NEN 1006

NEN 1006

NEN 1010-0

NEN 1010-1

NEN 1010-4

N

B

N/B

N/B

N/B

Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Fundamentele uitgangspunten, het vaststellen van algemene kenmerken en termen en definities, inclusief aanvullende bepalingen uit NEN 1010-8 Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Beschermingsmaatregelen, inclusief aanvullende bepalingen uit NEN 1010-8

Algemene voorschriften voor drinkwaterinstallaties A-priori (AVWI –1981), inclusief correctieblad C1:1990 (normblad voor bestaande bouw) Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Voorwoord en introductie


2003

2003

2003

1981

2002

2003

NEN-EN 81-72

N

nv

1998

NEN 2768

N


Meterruimten en bijbehorende bouwkundige A-priori voorzieningen voor leidingaanleg in een woonfunctie, inclusief wijzigingsblad A1:2001 Veiligheidsregels voor het vervaardigen en A-priori aanbrengen van liften – Bijzondere toepassingen voor personenliften en personen-goederenliften – Deel 72: Brandweerliften Algemene voorschriften voor A-priori leidingwaterinstallaties (AVWI – 2002), inclusief wijzigingsblad A1:2005



Opmerkingen

56

NEN 1010 (alle delen) wordt in het onderwijs behandeld en is mede daardoor goed bruikbaar. Aansturing: 3 voor alle delen. Eenduidigheid: 3. voor deel 0

Eenduidigheid: 3. (Veel functionele eisen zonder aanvullende prestatieeisen.)

Aansturing: 3. Eenduidigheid: 3.


NEN 1010-7

NEN 1010-9

NEN 1041

N/B

B

N

NEN 2078

N

2001

2004

1942

1982

2005

2000


) Door de Hoofdcommissie voor de Normalisatie uitgegeven leidraad.

NEN 1078

N

12

V 1041

B

12)

NEN 1010-6

N/B

1997

1996

NEN 1010-5

N/B


Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Keuze en installatie van elektrisch materieel, inclusief wijzigingsblad A3:2003 en correctieblad C2:2005 op wijzigingsblad A3:2003, inclusief aanvullende bepalingen uit NEN 1010-8 Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Inspectie, inclusief aanvullende bepalingen uit NEN 1010-8 Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Aanvullende en bijzondere bepalingen, inclusief wijzigingsblad A2:2003, inclusief aanvullende bepalingen uit NEN 1010-8 Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties – Aanvullende Nederlandse bepalingen voor bestaande installaties (normblad voor bestaande bouw in samenhang met de uitgaven van de delen 0, 1, 4, 5, 6 en 7) Veiligheidsbepalingen voor A-priori hoogspanningsinstallaties, inclusief wijzigingsblad A1:1991 Leidraad voor den aanleg en een veilig bedrijf van A-priori elektrische sterkstroominstallaties in fabrieken en werkplaatsen (Fabrieksvoorschriften) – Deel II – Hooge spanning (normblad voor bestaande bouw) Voorziening voor gas met een werkdruk tot en met A-priori 500 mbar – Prestatie-eisen – Nieuwbouw Eisen voor industriële gasinstallaties A-priori



Opmerkingen

Eenduidigheid: 3.

57


NEN 3134

NEN 3134

NEN 8078 NEN-EN-ISO 3680

NEN-EN-IEC 60079-14 2003

NEN-EN-IEC 61241-14 2004

NEN-EN-IEC 61241-17 2005

N

B

B

N/B

N/B

N/B

N/B

Electrical apparatus for explosive gas atmosphere A-posteriori – Part 14: Electrical installations in hazardous areas (other than mines) Electrical apparatus for use in the presence of A-posteriori combustible dust – Part 14: Selection and installation Electrical apparatus for use in the presence of A-posteriori combustible dust – Part 17: Inspection and maintenance of electrical installations in hazardous areas (other than mines)


2004

2004

1976

1992

1987

NEN 2078

B


Voorschriften voor aardgasinstallaties GAVO1987, A-priori deel 2: Aanvullende voorschriften voor grotere bijzondere installaties (normblad voor bestaande bouw) Veiligheidsbepalingen voor A-priori laagspanningsinstallaties in medisch gebruikte ruimten A-priori Veiligheidseisen voor elektrische installaties in medisch gebruikte ruimten (normblad voor bestaande bouw) Voorziening voor gas met een werkdruk tot en met A-posteriori 500 mbar – Prestatie-eisen – Bestaande bouw Determination of flash/no flash – Rapid equilibrium closed cup method



Opmerkingen

eenduidigheid: 3.

Eenduidigheid: 3.

58


Literatuurverwijzing Bouwbesluit 2003, Stb. 2002, 516 e.v, www.vrom.nl > bouwregelgeving > bouwbesluit online. DHV-rapport ‘Bepalingsmethoden in het Bouwbesluit - Onderzoek naar knelpunten bij het gebruik van enkele NEN-bepalingsmethoden in de vergunningprocedure’, DHV Huisvesting en Vastgoed Amersfoort, registratienummer T1156, 16 juni 2003. PRC-rapport ‘Quickscan vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit’, PRC BV Bodegraven, Projectnummer V0631.01.01, 15 maart 2007. Icarus-rapport ‘Vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit’, Icarus Marketing Research, Rijswijk, 18 april 2007.


59

Vereenvoudiging NEN-normen Bouwbesluit. Eindrapport

Recommend Documents