‘Verder met de uitvoering van de Structuurvisie, grip op de dreigende stagnatie’
1
SAMENVATTING Het document dat nu voor u ligt geeft antwoord op de vraag: ‘hoe zorgen we ervoor dat de Structuurvisie Moerdijk 2030 ook de komende jaren conform het planning wordt uitgevoerd’. De Structuurvisie als spoorboekje naar de gemeente Moerdijk als die ‘mooie gemeente om te wonen, te werken en te recreëren’. Kern van de aanpak zijn drie leidende principes: - Benut op een duurzame manier de economische potenties ten behoeve van de leefbaarheid; - Neem regie op de woningmarkt; - Be good and tell it, zet de gemeente Moerdijk op de kaart. De crux zit daarbij niet zozeer in het oppakken van veel nieuwe activiteiten, maar veel meer in het inhoudelijk in verband brengen van veel reeds lopende activiteiten. Welke activiteiten zijn bijvoorbeeld belangrijk juist om er zorg voor te dragen dat de economische potenties op een duurzame manier worden benut als instrument voor de leefbaarheid? En wat moet inhoudelijk de koers dan zijn? Hoe komen we tot een meer programmatische aansturing en inhoudelijk een éénduidige koers. Dat is wat met dit document wordt beoogd, met als doel ook de komende jaren de uitvoering van de Structuurvisie veilig te stellen.
ECONOMIE ALS INSTRUMENT VOOR DE LEEFBAARHEID Onder leefbaarheid verstaan we: - Een geschikte woning voor iedereen, het moet in principe mogelijk zijn om in elke kern, in elke levensfase te kunnen wonen; - Een schone, veilige en herkenbare openbare ruimte, betrokkenheid bij de eigen woonomgeving; - Sociale cohesie, zorg voor elkaar. De gemeente kan niet meer alles doen. Er ligt ook een verantwoordelijkheid bij de burgers zelf; - (zorg) voorzieningen op maat (centraliseren), kwalitatief hoogwaardige voor iedereen bereikbare voorzieningen. Maar niet meer alle basisvoorzieningen in elke kern; - Zelfredzaamheid, iedereen moet zoveel mogelijk in staat zijn te voorzien in het eigen levensonderhoud (aanwezigheid werkgelegenheid). De aanwezige economische potenties kunnen daar een bijdrage aan leveren door het genereren van middelen om zorg te dragen voor een hoogwaardig en bereikbaar voorzieningenniveau en de schone veilige en herkenbare woonomgeving. Dat kan door bijvoorbeeld het in het leven roepen van een Leefbaarheidsfonds, te vullen vanuit economische revenuen. Daarnaast draagt bijvoorbeeld de realisatie van nieuwe lokale bedrijventerreinen bij aan het in het leven geroepen Fonds Ruimtelijke Ontwikkeling. Een fonds met als doel het verhogen van de ruimtelijke kwaliteit in onze gemeente. Economische ontwikkelingen leiden tot werkgelegenheid, vitaliteit van de gemeente en de mogelijkheid om te voorzien in het eigen levensonderhoud. Immers, economische ontwikkelingen leiden tot werkgelegenheid. Nu al werken er bijvoorbeeld ruim 2.000 mensen op het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk die woonachtig zijn in onze gemeente. Economische ontwikkelingen trekt nieuwe mensen aan, heeft invloed op de bevolkingssamenstelling en vergroot daarmee de vraag naar woningen en het draagvlak voor voorzieningen. Het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk speelt daar uiteraard een cruciale rol in. Hoe kunnen we de aanwezige economische potenties optimaal benutten? Wat is de visie op de Haven, ook in samenhang met zijn omgeving? Om onder andere antwoord te geven op die vragen wordt nu ook de Havenstrategie Moerdijk 2030 opgesteld. Er geldt één belangrijk uitgangspunt: voorwaarde is een balans tussen people, planet en profit. Een te éénzijdige focus op de profit-kant werkt juist 2
contraproductief. Geen duurzame economische ontwikkeling zonder ook een kwalitatief hoogwaardige leefomgeving. Het één kan niet zonder het ander.
REGIE OP DE WONINGMARKT De afzet én de bouw van woningen dreigt te stagneren. De geplande woningbouwopgave tot 2020 staat onder druk. Het bouwen van woningen is geen doel op zich, maar wel een middel om mensen juist die geschikte woning te kunnen geven die in relatie tot ‘leefbaarheid’ zo van belang is. Woningen niet alleen om te voorzien in de behoefte van de mensen die nu reeds in de gemeente Moerdijk wonen, maar ook voor de nieuwvestigers. Bijvoorbeeld mensen die vanwege de werkgelegenheid verhuizen naar de gemeente Moerdijk. De aanpak verloopt via 4 lijnen: 1. Vergroot de vraag naar woningen binnen onze gemeente. Zorg ervoor dat je als gemeente onderscheidend bent ten opzichte van andere gemeenten. De karakteristiek van onze gemeente biedt daar volop kansen voor. Denk aan de ruimtelijke kwaliteit, de aanwezigheid van werkgelegenheid, de bijbehorende spin-off effecten, het relatief hoogwaardige voorzieningenniveau en de gunstige prijs/kwaliteitverhouding bijvoorbeeld ten opzichte van de zuidvleugel van de randstad. Van oudsher voor dit gebied een bron van nieuwe inwoners; 2. Breng balans in vraag en aanbod. Kwantitatief en kwalitatief. Kern is vooral zorg voor flexibiliteit en maatwerk. Flexibele juridische regelingen om in te kunnen spelen op de actuele vraag, ruimte voor nieuwe concepten van gronduitgifte en bijvoorbeeld een betere spreiding van het woningbouwprogramma. Meer afgestemd in ‘vorm’ en ‘locatie’ op de vraag die wordt verwacht; 3. Neem de regie: a. Bij locatieontwikkeling door actieve grondpolitiek en meer ondernemende rol bij de ontwikkeling van woningbouwlocaties; b. En op de woningmarkt door strategisch partnerschap met de belangrijkste partners bij de bouw van woningen (of beter bij het invullen van de volkshuisvestingsopgave). Belangrijk instrument is het opstellen van een Woonvisie, waarin de randvoorwaarden van het gemeentelijk volkshuisvestingsbeleid worden vastgelegd; 4. Crisismaatregelen: De huidige economische tijd zorgt ervoor dat projecten waarvoor wel een marktvraag aanwezig is, ook onder druk staan. Flexibiliteit in gronduitgifte en planologische regelingen zorgt voor flexibiliteit om in te kunnen spelen op een veranderende marktvraag.
BE GOOD AND TELL IT Moerdijk ‘op de kaart zetten’, is geen doel op zich maar citymarketing als instrument is een derde lijn die kan helpen gemeente Moerdijk vitaal te houden. De gemeente bestaat bij de gratie van de mensen die er wonen en de bedrijven die er gevestigd zijn. Zonder inwoners en bedrijven geen gemeente. Om de toekomst van de gemeente te garanderen moeten bestaande inwoners en bedrijven hier in eerste instantie willen blijven. Hun tevredenheid en trots is de beste reclame voor eventuele nieuwe bedrijven, nieuwe inwoners of bezoekers. De omstandigheden moeten dan ook goed zijn. Is het in Moerdijk allereerst schoon en 3
veilig? Is er een goed woningaanbod? Is er voldoende werk? Is er een aantrekkelijk vestigingsklimaat? Zijn er voldoende voorzieningen, winkels, recreatie- en cultuurmogelijkheden? Welke voorbeeldprojecten spreken daarnaast tot de verbeelding? Hoe ziet de gemeente ‘er uit’? Is daar voldoende oog voor? En is er genoeg aandacht voor om daarover te vertellen? Een relevant principe is in dit verband ‘be good and tell it’. ‘Be good’ op de inhoud (prijs, product, plaats, people) and ‘tell it’ via de dagelijkse communicatiekanalen en mogelijk met extra inzet van promotie, voorlichting en pr. Het doel van be good and tell it zou tweeledig kunnen zijn: 1. De basis op orde: - Versterken van het ‘Moerdijk gevoel bij de huidige inwoners’. Cohesie tussen de inwoners van de diverse kernen versterken: het gevoel inwoner van een kern te zijn maar complementair daaraan ook inwoner van de gemeente Moerdijk te voelen; - Vergroten van het draagvlak bij de inwoners voor het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk als belangrijke economische motor voor de inwoners van Moerdijk; - Huidige bedrijven zijn tevreden over het vestigingsbeleid in gemeente Moerdijk. 2. Daarna en/of daarnaast: aantrekken van extra: - Bedrijven; - Bewoners; - Bezoekers. Dat is immers nodig om de bevolkingssamenstelling op peil te houden, voorzieningen te kunnen blijven aanbieden, de gemeente vitaal te houden. Voor Moerdijk zou de focus in eerste instantie kunnen liggen op: - Huidige bewoners en bedrijven (eerste doel); - en dan op potentiële: (tweede doel); o Bewoners; o Bedrijven; o Bezoekers. Het versterken van het Moerdijkgevoel moet ertoe leiden dat inwoners zich in het volgende uitgangspunt herkennen: ‘Ik kom uit Standdaarbuiten maar hoor bij de gemeente Moerdijk, waar het gemeentebreed in principe goed geregeld is. En, we hebben als gemeente ook volop werkgelegenheid met ons Zeehaven- en Industrieterrein. Bovendien liggen we in een mooie regio met steden als Breda en Rotterdam op een steenworp afstand.’ De positionering gaat dan in eerste instantie naar de kern, gekoppeld aan het bredere gemeentegevoel inclusief positieve uiting over het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk en de regio. Daarvoor zijn allerlei acties mogelijk, ook voor de andere doelgroepen. Het voorgaande is inhoudelijk de koers die er zorg voor moet dragen dat de uitvoering van de Structuurvisie wordt gecontinueerd. In dit document wordt de aanpak verder geconcretiseerd Geen apart spoor, maar wel belangrijk om te beseffen bij de bovenstaande ontwikkelingen is de veranderende positie van de overheid. De overheid is niet langer meer per definitie ook de ‘uitvoerder’ van alle zaken. De (lokale) overheid ontwikkelt zich veel meer tot regisseur. Zet burgers, maar ook verenigingen en instanties etc. in hun kracht. Stimuleer als overheid de zelfredzaamheid en zoek aansluiting bij bestaande sociale netwerken. Niet als overheid alles zelf doen maar zorgen dat iedereen doet ‘waar hij goed in is’. Dit vanuit een efficiëntiegedachte (met minder middelen in ieder geval minimaal hetzelfde doen) maar zeker ook vanuit de gedachte om in 4
gemeentelijk handelen zo goed mogelijk aan te sluiten bij wat er ‘buiten’ leeft. Dat is ook de kern van het Gebiedsgericht werken waar in 2012 mee is gestart (Project Gebiedsplannen).
5
DEEL 1 - ECONOMIE ALS INSTRUMENT VOOR LEEFBAARHEID 1.
ALGEMEEN
De gemeente Moerdijk heeft door haar ligging, de aanwezige infra en de reeds aanwezige bedrijvigheid grote economische potenties. De vraag is hoe wij dit goud kunnen benutten (ook) voor de leefbaarheid van onze inwoners. Anders gezegd: “Hoe kunnen de economische potenties van onze gemeente duurzaam worden benut, als instrument voor de verbetering van de leefbaarheid in de gemeente?” Op die vraag wordt antwoord gegeven door de beantwoording van drie deelvragen: - Wat verstaan we nu precies onder leefbaarheid? - Waar zijn de kansen en bedreigingen in gelegen? - Specifiek m.b.t. het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk, wat zijn de kansen/bedreigingen?
2.
WAT VERSTAAN WE ONDER LEEFBAARHEID?
Heel vaak gebruiken we het woord leefbaarheid. Verbeteren van de leefbaarheid als centrale doelstelling. Maar wat verstaan we nu precies onder leefbaarheid? Wanneer is daar sprake van? Wat is daarvoor belangrijk? Vraag
Antwoord
Onder leefbaarheid verstaan wij:
Streven naar zo veel mogelijk een geschikte woning voor iedereen (in elke kern). Het moet op hoofdlijnen mogelijk zijn om in elke kern ‘van de wieg tot aan het graf’ te kunnen blijven. Wonen in een bij de levensfase passende woning. Schone, veilige openbare ruimte. Mensen voelen zich ‘thuis’, de eigen buurt is ‘herkenbaar’. De openbare ruimte voldoet in algemene zin aan de wensen van de inwoners van een kern. In lijn met huidige gang van zaken i.o.m. burgers komen tot het ‘kwaliteitsbestek openbare ruimte’ herkenbaarheid van de buurt. Sociale cohesie; zorg voor elkaar. Stimuleer principe ‘civil society’. Zelfredzaam en zorg voor elkaar. De gemeente kan niet meer alles zelf doen.
6
‘(Zorg) voorzieningen op maat’: - Gemeentebreed een compleet aanbod; - Maar niet elke voorziening is in elke kern persé noodzakelijk, althans niet persé altijd in een gebouw; - Basisvoorzieningen zijn wel voor iedereen bereikbaar; - een ‘zorgvoorziening op maat’ in elke kern. ‘Zelfredzaamheid’. In algemene zin zijn inwoners in staat om in het eigen levensonderhoud te voorzien, door de aanwezigheid van voldoende (bereikbare) werkgelegenheid. Daarbij speelt de gemeente overigens wel een faciliterende/ stimulerende rol. Zorg voor vitale kernen.
3.
WAT ZIJN IN HET ALGEMEEN DE BELANGRIJKSTE KANSEN EN BEDREIGINGEN?
Met beantwoording van de eerste vraag is helder wat we verstaan onder leefbaarheid. Maar, wat is dan de huidige stand van zaken? Waar liggen de kansen en wat zijn de zorgen? Kansen
Bedreigingen
Ligging en ruimtelijke kwaliteiten. De aanwezigheid van water, bedrijvigheid, open ruimte, cultuurhistorische en recreatieve waarden etc..
Economisch tij: vanuit de corporaties en de markt zijn er onvoldoende initiatieven/mogelijkheden om de woningmarkt vlot te trekken. Voorzieningen komen onder druk.
Goede arbeidsethos Moerdijkse beroepsbevolking.
Krimp of groei? Niet persé groei, maar hoe aansluiten op de gewijzigde vraag? Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat m.b.t. detailhandel er enkel in de kernen Zevenbergen, Klundert en Fijnaart en in mindere mate Willemstad voldoende basis is.
Aanwezigheid van het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk.
Potentiële bedreiging zijn ook de transities. Overheveling van rijkstaken naar de gemeente.
Toelichting op de kansen: - De ligging/ruimtelijke kwaliteit van onze gemeente. We hebben veel groen en open polder landschap, we zijn omzoomd door water, hebben een diversiteit aan kernen, zijn strategisch gelegen en hebben een ruim aanbod aan werkgelegenheid. Wij hebben potentie als aantrekkelijke woon- en vestigingslocatie; - De arbeidsethos van de bevolking is ook een kans. We hebben een goede beroepsbevolking. Mensen zijn van oudsher gewend hard te werken; - De aanwezigheid van voldoende werkgelegenheid in de directe omgeving. Belangrijk wel om economische groei hand in hand te laten gaan met balans in de drie p’s. Economie en leefbaarheid hand in hand. Daarbij zijn wij voor 50% eigenaar van de GR Havenschap Moerdijk. Toelichting op de bedreigingen: - De belangrijkste zorg is de vraag of wij in staat zijn de woningmarkt weer op gang te brengen. Uitgangspunt is niet ongeremd bijbouwen en groei als doel. Uitgangspunt is aansluiting 7
-
-
zoeken bij de marktvraag (en wellicht in beperkte mate beïnvloeding daarvan). De markt pakt de initiatieven echter op dit moment niet op. De woningbouwcorporaties hebben het moeilijk, kunnen en mogen niet meer voor alle doelgroepen bouwen, en hebben ook een forse opgave in de eigen woningvoorraad. Daarnaast zet het nieuwe regeerakkoord de financiële positie van de corporaties verder onder druk. De gemeente moet hier de regie in nemen, maar hoe gaan we dat doen? Zie verder hiervoor ‘Regie op de woningbouw’; Krimp of groei: De gemeente Moerdijk heeft elf, onderling verschillende, kernen. Niet alles kan in iedere kern behouden blijven. In sommige kernen wordt groei voorzien, in andere kernen zeker niet. Hoe bieden we maatwerk ‘per kern’. Hoe houden we elke van de kernen leefbaar. Dat is de opgave voor de komende jaren; Het overhevelen van rijkstaken naar de gemeente gaat de komende jaren aandacht vragen en een wissel trekken op de ambtelijke organisatie en (wellicht) op de gemeentelijke begroting. De maatregelen uit het regeerakkoord hebben een grote impact op het gemeentelijk beleid. Het is op zich goed dat de gemeente een grotere rol krijgt, maar daarbij inbegrepen dreigt ook een forse bezuinigingsopgave.
Wenselijke acties: - Gebruik project Gebiedsplannen ook voor versterking van de sociale structuur. Zet in op de principes van een Civil Society. Inzet is om in 2015 alle Gebiedsplannen gereed te hebben. Daarbij vormen de Gebiedsplannen het instrument om ‘gemeentebreed’ geformuleerd beleid uit te voeren per kern. De Gebiedsplannen zijn het vehikel om te komen tot het gewenste maatwerk per kern. De ervaring leert dat de Gebiedsplannen ook een vehikel kunnen zijn om handvat te bieden voor de transitie van zorgtaken van de overheid naar de gemeente. Via het proces van de Gebiedsplannen wordt bijvoorbeeld in de kern Fijnaart nu gewerkt aan de opzet van een vrijwilligerscentrale. -
Faciliteren lokale bedrijven. In algemene zin is er al geruime tijd niet veel gedaan aan het ruimtelijk faciliteren van de lokale bedrijvigheid. Dat zijn we nu aan het veranderen door: o Opknappen bestaande terreinen door het ‘Programma lokale bedrijventerreinen’; o Realiseren van nieuwe terreinen voor lokale bedrijvigheid om de geprognotiseerde ruimtevraag te kunnen faciliteren. Daarvoor zijn we gestart met het project: Realiseren lokale bedrijventerreinen (beiden start 2013); o Dit programma komt ook terug in de Gebiedsplannen. In het Gebiedsplan wordt een koppeling gelegd met het bedrijvenprogramma;
-
In 2013 zijn de Paraplunota’s Maatschappij, Leefomgeving en Economie allen zijn opgesteld. Deze Paraplunota’s zijn de basis voor de later op te stellen meer specifieke beleidsnota’s. Deze Paraplunota’s zijn de kapstok voor de vertaling van de bovenstaande uitgangspunten (2013);
-
Nota Kostenverhaal/Nota Grondbeleid. De Nota Kostenverhaal, inmiddels ondergebracht in de Nota Grondbeleid, geeft de juridische basis voor het verhalen van kosten bij derde bij de uitvoering van ruimtelijke ontwikkelingen zoals de aanleg van een bedrijventerrein of de bouw van een woonwijk. De juridische basis is gelegen in de Nota Kostenverhaal. De inhoudelijke basis is gelegen in de Structuurvisie. Daarin zijn de zaken benoemd waarvoor de te verhalen gelden kunnen worden gerealiseerd. Dit is onderverdeeld in twee fondsen; het Fonds Bovenwijkse Voorzieningen en het Fonds Ruimtelijke Kwaliteit. Dit biedt een basis om vanuit (economische) ontwikkelingen te investeren in zaken die van belang zijn voor de leefbaarheid realiseren van ruimtelijke ontwikkelingen. Gebruik de Nota Kostenverhaal als basis voor af te sluiten overeenkomsten (2013);
-
Gebiedsplan Buitengebied: De gemeente Moerdijk heeft het grootste buitengebied van ZuidWest Nederland. Dit buitengebied is voortdurend in beweging met een transitie van 8
voornamelijk een agrarische functie naar nadrukkelijk ook andere (ondersteunende) functies. De agrarische sector is nog steeds een economische factor van belang en bovendien een belangrijke werkgever. Daarnaast is de kwaliteit van het buitengebied (belevingswaarde) ook een belangrijke factor in relatie tot de leefbaarheid. Zoek een evenwicht tussen de economische factor en de belevingswaarde van het buitengebied. Het Buitengebied verdient bijzondere aandacht. Dat rechtvaardigt ook de keuze voor het opstellen van een Gebiedsplan Buitengebied, als onderdeel van het project Gebiedsplannen (2013/2014). Mogelijke inhoudelijke accenten: o Vergroot mogelijkheden agrarische sector; o Zet in op ook teeltondersteunende voorzieningen; o Speel in op de trend ondersteunende voorzieningen als kleinschalige winkels met streekproducten; o Gebruik de landbouw sector als drager van het landschap; o Zet een rem op de intensieve veehouderij en bioindustrie; o Zet in op ‘gezond voedsel’, er lopen in het oosten van Brabant diverse pilotprojecten. Wellicht bieden die bruikbare informatie. Ook de Provincie is daarbij betrokken; -
-
4.
Herziening Structuurvisie Moerdijk 2030: In 2014 is gepland om (regulier) het uitvoeringsprogramma van de Structuurvisie te actualiseren. Gekoppeld daaraan is het raadzaam om dit programma aan te passen aan de inhoud van de genoemde Paraplunota’s en de Havenstrategie (2014). Arbeidsmarkt: Hoe komen we aan genoeg en de juiste ‘handjes’ om de economische ambities ook invulling te kunnen geven? o Zorg voor een koppeling/samenwerking met onderwijs. Lokaal, maar is verdere samenwerking met bijvoorbeeld universiteiten in Brabant niet denkbaar (2013)?; o Optimaliseren van de arbeidsparticipatie, ‘niemand aan de kant’. Ook vanuit die optiek zijn de transities van groot belang (2013); o Arbeidsmigranten, van ‘een probleem’ (huisvesting) naar mogelijk ‘een kans’. Is het niet raadzaam om als gemeente Moerdijk hier een actievere rol in te spelen juist i.r.t. de benodigde arbeidskrachten? Een afweging te maken ook in regionaal verband .
MEER SPECIFIEK HET ZEEHAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK?
Het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk is van bovenregionaal en zelfs nationaal belang. Met de brand bij Chemie-Pack is Moerdijk nadrukkelijk op de kaart gekomen. Na het veiligheidsvraagstuk komt nu steeds meer de economische potentie centraal te staan. MaarL hoe zien wij dat als gemeente zelf? Allereerst, wat zijn de kansen en bedreigingen? Kansen
Bedreigingen
Revenuen uit economische ontwikkelingen bieden kansen voor een Leefbaarheidsfonds
Balans in de drie P’s staat onder druk
Nu al structureel forse inkomsten door het Havenschap (ruim € 3 mln. netto/jr.)
Vorming Omgevingsdienst Midden- en WestBrabant (OMWB) is een aandachtspunt
Andere blik op het Havenschap. Trots (imago/pr)
Negatief imago
Werkgelegenheid. Is niet alleen een kans, maar ook een opgave. Hoe komen we aan voldoende arbeidskrachten om de economische ambities invulling te kunnen geven?
Interesse andere partijen sec in economische waarde, niet in partnerschap
9
Economische spin-off
Ontbreken visie op het Havenschap, ook in relatie tot zijn omgeving
Havenstrategie Moerdijk 2030 oa visie op samenwerking met andere partners/havens
Bereikbaarheid, het openbaar vervoer is over het algemeen onvoldoende
Gemeente is voor 50% eigenaar van het Havenschap
Gemeente voor 50% eigenaar is in potentie ook een bedreiging i.r.t. de autonomie en de interesse van andere partijen in het Havenschap
Toelichting op de kansen: - In algemene zin zorgt het Havenschap regulier al voor een structurele inkomstenbron van substantiële omvang voor de gemeente (ruim € 3 mln. netto); - Het Havenschap zorgt voor werkgelegenheid, direct en indirect. Het is een belangrijke economische motor voor de regio maar ook voor de gemeente. Het zorgt voor werkgelegenheid direct voor 10.000 mensen (ongeveer 2.000 daarvan wonen in de gemeente Moerdijk) en indirect voor nog eens ongeveer 8.000 mensen. De economische spin-off is daarnaast groot; - Dit biedt ook kansen voor het imago van het Havenschap en de gemeente. We (en onze inwoners) mogen met recht trots zijn op het Havenschap. Het is van belang voor de gemeente, maar ook voor de regio en voor de BV Nederland. We doen ertoe; - Het Havenschap zelf heeft een grote bedrijfswaarde. Die is in samenwerking met andere partijen te verzilveren. Het Havenbedrijf Rotterdam in geïnteresseerd in verdergaande samenwerking en een positie in het Havenschap. Dit is, naast een potentiële bedreiging, ook een kans om de economische waarde van het Havenschap te verzilveren juist ten behoeve van de leefbaarheid; - Samenwerking met derden biedt kansen in het optimaal benutten van de economische potenties (het lijkt zelfs een voorwaarde). Hoe zien wij die samenwerking?; - De samenwerking met de provincie verdient bijzondere aandacht. We hebben veel met elkaar te maken, hebben gedeelde belangen. Een structureel overleg is gewenst. Strategisch partnerschap. Daarvoor ligt er inmiddels een basis en afspraken; - De Havenstrategie Moerdijk 2030 is een kans omdat deze visie een koers biedt onder andere op al de bovenstaande onderwerpen. Daarbij moeten we het overleg en de samenwerking aangaan met andere partijen. Toelichting op de bedreigingen: - De balans in de drie P’s komt onder druk te staan door toenemende bedrijvigheid. Bijvoorbeeld toenemende milieudruk en overlast door vervoersbewegingen en stankhinder Hoe houden we de balans?; - Disbalans in de drie P’s is ook slecht voor het imago van het Havenschap en ook voor de gemeente zelf. Het gewenste imago ‘een aantrekkelijke gemeente om te wonen, werken en recreëren’ komt dan verder van ons af te staan; - Er is een toenemende interesse van andere partijen in het belang en de waarde van het Havenschap. Zonder een duidelijke visie van de gemeente op de toekomst van het Havenschap, het profiel en de samenwerking met andere partijen dreigt het risico geen speler maar speelbal te worden; - Daarbij speelt mogelijk het in het regeerakkoord opgenomen streven tot verdere schaalvergroting van gemeenten een rol. Het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk is van belang voor de BV Nederland. In hoeverre is een discussie denkbaar dat een dergelijk terrein eigenlijk niet onder aansturing hoort te staan van een relatief kleine gemeente? Overigens laat recent onderzoek zien dat schaalvergroting niet per definitie leidt tot vergroting van de bestuurskracht. Belangrijke elementen voor bestuurskracht zijn vooral bestuurlijke stabiliteit, de financiële positie, het hebben van een strategische visie, interactie met de samenleving en 10
-
-
de kwaliteit van de organisatie. In het rapport Veerkrachtig Bestuur worden we overigens wel weer genoemd ‘als gemeente van nationaal belang’ en wordt gesproken over ‘het grote strategische belang voor de regio’; Zijn andere partijen daarnaast bereid een volwaardige partner te worden, met ook het aspect leefbaarheid als gezamenlijk belang? Of gaat het enkel om vergroting van de eigen economische revenuen? Daarmee zou verdergaande samenwerking in potentie ook een bedreiging kunnen zijn; Specifiek aandachtspunt is de leefbaarheid in de kern Moerdijk. Toenemende bedrijvigheid vergroot de milieudruk op deze kern. Hoe houden we de kern leefbaar? Hoe combineren we het benutten van de economische potenties met de aanwezigheid van een leefbare en vitale de kern Moerdijk?
Wenselijke acties: - Convenant Duurzame Verbindingen Moerdijk: Het gezamenlijke project duurzame verbindingen Moerdijk bevat een breed pakket aan maatregelen voor een duurzame inbedding van het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk. Bijvoorbeeld het gebruik van reststromen, maar ook aandacht voor de sociaal/economische effecten (werkgelegenheid), communicatie en bijvoorbeeld de inzet van openbaar vervoer. Het onderliggende convenant is o.a. ondertekend door provincie, gemeente en Havenschap; -
Continueren van de uitvoering van het Programma Veiligheid en het Programma Haven: Na de brand bij Chemie-Pack is binnen de gemeentelijke organisatie zowel het Programma Veiligheid als het Programma Haven in het leven geroepen. Doel van het Programma Veiligheid is het vergroten van de veiligheid op en rond het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk. Daar wordt op dit moment hard aan gewerkt. Belangrijk niet enkel vanwege het veiligheidsaspect maar zeker ook vanwege de ‘veiligheidsbeleving’. Het doel van het Programma Haven is om binnen de gemeentelijke organisatie te komen tot een samenhangende aansturing van alles wat te maken heeft met het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk. Gebaseerd op een éénduidige visie op de Haven en zijn omgeving. Belangrijk om beide programma’s te continueren (2013/2014);
-
Opstellen en uitvoeren van de Havenstrategie Moerdijk 2030 (2013/2014): Voor drietal aspecten is het opstellen van de Havenstrategie van cruciaal belang: o Visie op de Haven: de gemeente en met name het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk is strategisch gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen en heeft, mede door ook zijn multimodale ontsluiting, grote economische potenties. Om die potenties optimaal te kunnen benutten, moet wel de vraag worden beantwoord: Wat zijn precies die potenties en wat voor soort Zeehaven- en Industrieterrein willen we uiteindelijk zijn? Waar zetten we voor de lange termijn op in? Wat is onze visie op de Haven (2013)?; o Koppeling met de leefbaarheid is omgeving: De Havenstrategie dient niet enkel te gaan over de Haven zelf, maar ook in samenhang met zijn omgeving. Hoe beïnvloeden zij elkaar (versterken zij elkaar) en in de Havenstrategie moet een basis worden gelegd voor het vrij maken van revenuen uit economische ontwikkelingen om te investeren in de leefbaarheid (2013). Een belangrijk onderdeel daarvan is de noodzakelijke helderheid voor de kern Moerdijk: Steeds hebben wij als gemeente de stelling aangehouden dat de Havenstrategie helderheid moet bieden voor de kern Moerdijk. o Samenwerking met andere partijen/havens: De Havenstrategie zal ook iets zeggen over de samenwerking met andere strategische partners en bijvoorbeeld de andere havens. Hoe gaan wij die samenwerking vorm geven? Daarbij ligt er wellicht een koppeling met ook het vraagstuk van de verzelfstandiging. Hoe zien wij dat voor de toekomst? In of naar aanleiding van de Havenstrategie zal deze discussie worden 11
gevoerd. Hoe kijken wij als gemeente aan tegen derde toetreders bijvoorbeeld als instrument om financiële middelen vrij te kunnen maken om te investeren in de leefbaarheid?
12
DEEL 2 - MOERDIJK ALS AANTREKKELIJKE GEMEENTE OM TE WONEN 1.
GRONDSLAG
Woningbouw is geen doel op zich. Woningbouw is een middel om volkshuisvestingsdoelstellingen te bereiken. Uitgangspunt is niet ‘bouwen om te bouwen’, maar bouwen om te voorzien in de autonome behoefte i.r.t. de huidige bevolkingssamenstelling en bijvoorbeeld voor de opvang van nieuwe werknemers gekoppeld aan de gewenste economische ontwikkeling. Bouwen aan een vitaal Moerdijk. Het uitgangspunt daarbij is een optimale afstemming van vraag en aanbod, met wel de ambitie om de geprognosticeerde woningbouwopgave tot 2020 te realiseren. Onze gemeente heeft de potentie om die ambitie invulling te geven. Het vertrouwen is gebaseerd op het volgende. De geplande economische ontwikkelingen geeft de mogelijkheid om de huidige inwoners te binden en nieuwe inwoners aan te trekken door een ruimer aanbod van werkgelegenheid en bijbehorende spin-off. Dat is ook niet nieuw. Bijvoorbeeld voor de kern Zevenbergen is werkgelegenheid altijd al een belangrijke basis voor groei geweest. Denk aan de handel, de suikerindustrie en later de vestiging van Shell. Weliswaar is enkel werk voor mensen anno 2013 geen reden meer om te verhuizen, maar in combinatie met andere factoren is dit nog wel degelijk een motief. Daarnaast kunnen revenuen vanuit de economische ontwikkelingen worden geïnvesteerd in het verder aantrekkelijk maken van de gemeente als woonomgeving (aantrekkelijke woonmilieu’s, hoogwaardige en bereikbare voorzieningen en dito leefomgeving). Ter indicatie: momenteel bedragen de netto inkomsten enkel uit de OZB van het huidige Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk jaarlijks al ruim € 3 mln. Netto. Moerdijk heeft onder andere daardoor, in relatie ook tot de lokale belastingdruk, een groot aanbod aan voorzieningen. Daarnaast is Moerdijk onderscheidend als woonomgeving, vooral door de omzoming door water, de aanwezigheid van cultuurhistorische waarden (forten, de vestingstadjes) en het open polderlandschap. Moerdijk is tevens onderscheidend door de prijs/kwaliteit verhouding in relatie tot bijvoorbeeld de zuidvleugel Randstad. Van oudsher een belangrijke bron van nieuwe inwoners. Zoals ook uit het Woningbehoefteonderzoek (WBO) blijkt, spelen hierbij tevens de kleinschaligheid en 1 sociale cohesie een rol .
2.
AANPAK
Potentie alleen is echter niet genoeg om het gestelde doel te bereiken. Hoe gaan we die potentie benutten? Er zijn tal van zaken die invloed hebben op de aantrekkelijkheid op onze gemeente als woongemeente. Voor een gerichte aanpak is het zaak om een (relatief beperkt) aantal speerpunten te kiezen en daarmee aan
1
WBO 2010: de belangrijkste redenen om naar de gemeente Moerdijk te verhuizen zijn het werk (24%) en de wens om landelijk te wonen (22%). 13
de slag te gaan. Daarbij gaat het niet enkel om het oppakken van nieuwe ontwikkelingen, maar gaat het eigenlijk vooral ook om het in samenhang brengen van reeds lopende activiteiten. Leidende principes achter de aanpak:
1. Vergroot ‘de vraag’ naar woningen binnen onze gemeente; 2. Breng vraag en aanbod in balans. Kwantitatief en kwalitatief, zorg voor ‘maatwerk’; 3. Neem regie: a. bij de locatieontwikkeling, door actief grondbeleid en een meer ondernemende rol; b. op de woningmarkt, door strategisch partnerschap met de belangrijkste ‘professionele’ spelers op de woningmarkt (provincie, regio, corporatie en private partijen) te komen tot strategisch partnerschap; 4. Crisismaatregel: Een aantal kansrijke projecten zijn door de corporatie(s) ‘on hold’ gezet (brief 17 januari 2013 van de Brabantse Waard). Door de grondposities in een aantal projecten over te nemen en andere partners te zoeken, kunnen deze worden vlot getrokken.
Acties: Vergroten van ‘de vraag’ Hoe beïnvloeden we in positieve zin de vraag naar woningen binnen onze gemeente? Hoe binden we onze eigen inwoners en hoe trekken we nieuwe inwoners aan? Voldoende werkgelegenheid - Opstellen en uitvoeren van de Havenstrategie o De Havenstrategie gaat uit van het benutten van de economische potenties en benoemt de ontwikkelingen die daarvoor van belang zijn, maar gaat ook in op de samenhang met de omgeving en wat nodig is om die potenties ook te kunnen benutten. De Havenstrategie bevat een gezamenlijke uitvoeringsprogramma (provincie, gemeente, Havenschap) om de gestelde doelen ook te bereiken. Na vaststellen van de Havenstrategie, wordt dit programma gezamenlijk uitgevoerd. Hoe we dat precies gaan doen zal worden vastgelegd in de Havenstrategie. Daarnaast kan de Havenstrategie een basis leggen voor een leefbaarheidsfonds, met als principe een deel van de opbrengsten vanuit het Havenschap in te zetten voor directe investeringen in de leefbaarheid (en dus aantrekkelijkheid als woonomgeving). - Geef ruimte aan de lokale bedrijvigheid o Zie ‘Economie als instrument voor de leefbaarheid’. Passend onderwijs en leer/werkmogelijkheden - De aanwezigheid van voortgezet onderwijs bindt ook inwoners c.q. trekt nieuwe inwoners aan. Vanuit die optiek is het project: Uitbreiding Markland College van groot belang. Daarmee is er een volwaardige voorziening voor voortgezet onderwijs binnen de gemeentegrenzen; - In algemene zin is de koppeling Onderwijs, Ondernemers en Overheid van belang. Belangrijk bijvoorbeeld voor het creëren van voldoende stageplaatsen, afstemming onderwijs en arbeidsmarkt. Die koppeling wordt gelegd in de stuurgroep 3 O’s. Unieke landschappelijke kwaliteiten (en cultuurhistorische waarden)/toerisme en recreatie - De gemeente Moerdijk is onderscheidend in haar ruimtelijke kwaliteit en met name de aanwezigheid van water. Binnen het gebiedsontwikkelingproject ‘Waterpoort’ (met ook betrokkenheid van bijvoorbeeld de provincie) worden de kwaliteiten water, groen en cultuurhistorie gekoppeld. Blijf inzetten op de uitvoering van dit project (of beter programma). - Daarnaast is een goed netwerk van fiets- en wandelpaden van belang. Een goed netwerk maakt de genoemde landschappelijke kwaliteiten ook ‘bereikbaar’. Door de gemeenteraad is inmiddels geld gereserveerd voor de aanleg van dit netwerk. 14
-
Ook heeft de gemeente mogelijkheden voor toerisme en recreatie. Denk aan de aanwezigheid van de forten, het open landschap en het water en de vestingstadjes Klundert en Willemstad. Gemeente Moerdijk heeft daarnaast een aantal aansprekende evenementen als de profronde van Zevenbergen, Klundert bij Kaarslicht en de lichtjesoptocht van Standdaarbuiten. Er is heel veel, alleen we ‘verkopen’ het nog te weinig.
Tevreden inwoners - Tevreden inwoners zijn de beste ambassadeurs voor de gemeente als aantrekkelijke woonomgeving. Daar kan de lokale overheid een grote bijdrage aan leveren door in het gemeentelijk handelen aansluiting te zoeken bij de wensen die onder de bevolking leven. Voortdurend in gesprek zijn met de inwoners van de gemeente. Weten wat er leeft. Dat is één van de doelstellingen van het project Gebiedsplannen en aansluitend de nieuwe manier van werken die daaraan gekoppeld is. Dit maakt overigens ook onderdeel uit van het concernplan. Dit vergt ook binnen de gemeentelijke organisatie een andere manier van denken die als onderdeel van het concernplan verder zal worden geïmplementeerd. Beeldbepalende projecten/promotiestrategie - Het imago (en dus aantrekkingskracht) van een gemeente wordt mede bepaald door een aantal beeldbepalende ontwikkelingen die ook de aandacht trekken buiten de gemeente. Het is zaak om een aantal projecten die passen in het gewenste imago van de gemeente ‘in de etalage te zetten’. Zie hiervoor ook ‘Be good and tell it’. o Allereerst is natuurlijk de aanwezige bedrijvigheid beeldbepalend. o Projecten die zich (naast eerder genoemde ontwikkelingen) verder daarvoor lenen zijn: Het lopende project centrumontwikkeling Zevenbergen; Op te pakken ontwikkeling van een onderscheidend woonmilieu noordkant van Zevenbergen; Op te pakken ontwikkeling onderscheidende woonmilieus aan de Mark, start ontwikkeling terrein transportbedrijf Mulders; Het lopende project uitbreiding van het Markland College; Het Gebiedsontwikkelingsproject Waterpoort; Het lopende project Havenfront Willemstad. Regionale afstemming Belangrijk aspect is ook de regionale afstemming van woningbouw tussen gemeenten, niet enkel kwantitatief maar ook kwalitatief. In regio-verband worden daarrover gesprekken gevoerd, onder aansturing ook van de provincie.
Acties in balans brengen vraag en aanbod Flexibele regeling bestemmingsplannen en locatieontwikkelingsovereenkomsten (LOO) - De periode dat de gemeente Moerdijk bestaat is woningbouw vooral gerealiseerd door of private ontwikkelende partijen, of woningbouwcorporaties. Met name omdat die partijen ook in het bezit waren van de gronden. De gemeente had daarmee geen actieve- maar een faciliterende rol. Voor de ontwikkeling van woningbouwlocaties was het gebruikelijk afspraken te maken over het te realiseren programma in de LOO en deze vervolgens ook vast te leggen in een bestemmingsplan. Dat was voor de gemeente het sturingsinstrument om de (kwalitatieve) volkshuisvestingsdoelstellingen te behalen. Nadeel is wel dat het programma al ruim voordat er gebouwd kan worden, wordt vastgelegd. Dat was in een groeiende markt vaak geen probleem, maar in een krimpende markt leidt dat wel tot problemen. Het is wenselijk om bij de start van de verkoop van de woningen nog in te kunnen spelen op de 15
markt va dat moment. Dat vraagt en meer flexibiliteit in de afspraken in de LOO en meer flexibele bestemmingsplannen. Flexibele gronduitgifte - De huidige markt vraagt niet enkel om flexibiliteit is de planologische regelingen, maar ook om flexibiliteit in de gronduitgifteregeling. Als gemeente onderscheidend zijn door ook onderscheidende producten aan te kunnen bieden. Denkbaar is gronduitgifte op basis van erfpacht of in een enkel geval tegen ‘stuntprijzen’ om de bouwstroom op gang te brengen. Met de vaststelling van de nieuwe Nota Grondbeleid in maart 2013 is deze mogelijkheid geboden. Aandachtspunt is wel de relatie met het kostenverhaal ten behoeve van de fondsen Ruimtelijke Ontwikkeling en Bovenwijks. Actieve grondpolitiek - Actieve grondpolitiek gaat uit van het principe dat de gemeente ook de eigenaar is van de gronden die ontwikkeld worden en ook leidend is bij de ontwikkeling. De gemeente stuurt het tempo van uitgifte maar ook het programma dat wordt gerealiseerd. Dat geeft de mogelijkheid om dit ook optimaal af te stemmen op de vraag. Bijvoorbeeld op het op de markt brengen van bouwkavels waarbij dan voor de bouw van woningen wellicht een samenwerking kan worden gezocht met lokale ondernemers. Private partijen (al dan niet lokaal) en/of individuele particulieren zorgen voor de realisatie van de woningen. De gemeente heeft en gronden in handen die ontwikkeld kunnen worden en heeft tevens het instrumentarium om gronden te verwerven (budget strategische grondverwerving Via de Gebiedsplannen/actualisatie bestemmingspannen initiëren/faciliteren particuliere initiatieven - De projectmatige ontwikkeling van woningbouw staat onder druk. Wel is er een redelijk constante stroom aan particuliere initiatieven, die we nu echter niet altijd faciliteren. Daar kan een inhaalslag worden gemaakt door de combinatie Gebiedsplannen en de reguliere actualisatie van bestemmingsplannen. Het project Gebiedsplannen leent zich er bij uitstek voor om per kern de aanwezige particuliere initiatieven in beeld te brengen. Deze kunnen vervolgens via de reguliere actualisatieplannen planologisch mogelijk worden gemaakt. Dit betekent wel dat de actualisatieplannen meer tijd en capaciteit vergen. Goede spreiding woningbouwprogramma Een aantal denkbare principes als basis voor de spreiding van woningbouw: - Zorg voor een constante bouwstroom in alle kernen; - Concentreer de woningbouw wat meer in de grotere kernen, versterk de westkant van de gemeente en versterk met name Zevenbergen als centrumkern; - In de kleine kernen bouwen voor de eigen behoefte (geen projectmatige bouw); - Geef zoveel mogelijk ruimte aan particuliere initiatieven, ook in het ‘buitengebied’; - Inzet wel: in principe in elke kern kunnen blijven wonen ‘van de wieg tot aan het graf’. Ouderenhuisvesting en scheioden wonen en zorg: Huisvesting voor ouderen en meer specifiek de scheiding tussen wonen en zorg is een belangrijk aandachtspunt. Wat gaat dat betekenen voor onze huidige verzorgingshuizen? Er zijn reeds de nodige ontwikkelingen rond de verzorgingshuizen in de gemeente, bijvoorbeeld de Westhoek Zevenbergen en de Mauritshof in Klundert. Het scheiden van wonen en zorg resulteert in veranderingen voor alle betrokken partijen: de rol van exploitant/eigenaars van complexen verschuift van hulpverlener naar woningverhuurder, bewoners krijgen met reguliere woonlasten te maken en gemeenten staan bijvoorbeeld in planologische zin voor de vraag of een reguliere woonbestemming op den duur niet meer de lading dekt dan een maatschappelijke bestemming.
16
Acties ‘neem regie’ Locatieontwikkeling - Met de nieuwe wet Ruimtelijke Ordening en de Grondexploitatiewet geldt niet meer per definitie dat grondbezit een voorwaarde is voor sturing. Beide wetten bevatten instrumenten om als overheid ook zonder bezit te kunnen sturen op de locatieontwikkeling. Ontegenzeggelijk is het echter wel zo dat nog steeds grondbezit de meeste mogelijkheid geeft tot sturing. Sturing grondprijs, maar ook het programma kwantitatief en kwalitatief. Grondbezit geeft ook de mogelijkheid tot uitgifte van bouwkavels voor particuliere woningbouw. De gemeente heeft hiervoor het instrument Strategische verwervingen. Blijf inzetten op het verwerven van strategische locaties. - Het verwerven van gronden is één, het gaat er vervolgens om welke rol je als gemeente wilt spelen. Zaak is om meer dan ooit in te zetten op de regierol bij de ontwikkeling van een locatie die in gemeentelijke handen is. Geef de realisatie niet uit handen, maar ontwikkel als gemeente een totaalvisie op het gebied en zorg voor een gefaseerde ontwikkeling. Locaties die zich daarvoor lenen is de ontwikkeling van Fijnaart West en het voormalige voetbalveld in Zevenbergschen Hoek. Strategisch partnerschap: - Strategisch overleg met de provincie zoals afgesproken. Ga uit van de status en het strategisch belang van het gebied. Koppeling woningbouw en de ontwikkeling van bedrijvigheid en loslaten deadline 2020. - Naast de economische crisis heeft ook het nieuwe rijksbeleid grote invloed op het functioneren van de corporaties. Niet enkel in financiële zin, maar ook in de taakstelling. Adagium is, terug naar de kerntaken. Wat kunnen zij nog wel en wat niet. In hoeverre kunnen de corporaties bijvoorbeeld nog een rol spelen bij het realiseren van maatschappelijk vastgoed of huisvesting van andere groepen dan ‘sociale woningbouw’. - Algemeen: breng de veranderende woningmarkt in beeld. Welke partijen hebben wij (naast bijvoorbeeld de corporaties) nodig om onze volkshuisvestingsdoelstellingen te bereiken. Zijn er bijvoorbeeld particuliere partijen die een rol willen spelen in de (duurdere) huursector? Voor het kunnen sturen van de woningmarkt, c.q. de aansturing bijvoorbeeld van corporaties is het belangrijk een ‘Woonvisie’ op te stellen waarin de belangrijkste uitgangspunten van het gemeentelijk volkshuisvestingsbeleid worden vastgelegd. Acties crisismaatregel Bestemmingsreserve Woningbouw - De economische crisis en zeker de malaise op de woningmarkt zijn ook binnen Moerdijk steeds meer voelbaar. Tal van private partijen verkeren in financiële problemen. Ook de woningbouwcorporaties moeten alle zeilen bijzetten, waarbij de gevolgen van het nieuwe kabinetsbeleid zwaar drukken op de corporaties. Zij zijn niet in staat om de volledige projectenportefeuille te realiseren. Dit betekent dat een aantal lopende projecten onder druk staan of ‘on hold’ zijn gezet. Met de corporaties zijn we in gesprek over een oplossing voor dit probleem. Daarnaast is de pilot kleinschalige woningbouw in kernen gestart die uitgaat van een wat andere rol van de gemeente bij particuliere bouwprojecten.
17
DEEL 3 - ‘BE GOOD AND TELL IT’ 1.
AANLEIDING
Om ervoor te zorgen dat de plannen in de Structuurvisie worden uitgevoerd, met andere woorden dat gemeente Moerdijk wordt ingericht op de geplande wijze zijn in de eerdere hoofdstukken twee lijnen uitgezet: ingrepen op de woningmarkt en zoveel mogelijk benutten van de economische potenties ten gunste van de leefbaarheid. Moerdijk ‘op de kaart zetten’ is geen doel op zich maar citymarketing als instrument, is een derde lijn die hierbij kan helpen. De gemeente bestaat bij de gratie van de mensen die er wonen en de bedrijven die er gevestigd zijn. Zonder inwoners en bedrijven geen gemeente. Om de toekomst van de gemeente te garanderen moeten bestaande inwoners en bedrijven hier in eerste instantie willen blijven. Hun tevredenheid en trots is de beste reclame voor eventuele nieuwe bedrijven, nieuwe inwoners of bezoekers. De omstandigheden moeten dan ook goed zijn. Is het in Moerdijk allereerst schoon en veilig? Is er een goed woningaanbod? Is er voldoende werk? Is er een aantrekkelijk vestigingsklimaat? Zijn er voldoende voorzieningen, winkels, recreatie- en cultuurmogelijkheden? Welke voorbeeldprojecten spreken daarnaast tot de verbeelding? Hoe ziet de gemeente ‘er uit’? Is daar voldoende oog voor? En is er genoeg aandacht voor om daarover te vertellen? Een relevant principe is in dit verband ‘be good and tell it’. ‘Be good’ op de inhoud (prijs, product, plaats, people) and ‘tell it’ via de dagelijkse communicatiekanalen en mogelijk met extra inzet van promotie, voorlichting en pr. In dit hoofdstuk wordt nader uitgewerkt welke mogelijkheden er liggen voor gemeente Moerdijk op het gebied van be good and tell it met de nadruk op ‘tell it’. ‘be good’ zit immers meer in voorgaande hoofdstukken.
2.
DOEL
Het doel van be good and tell it zou tweeledig kunnen zijn: De basis op orde - Versterken van het ‘Moerdijk gevoel bij de huidige inwoners’. Cohesie tussen de inwoners van de diverse kernen versterken: het gevoel inwoner van een kern te zijn maar complementair daaraan ook inwoner van de gemeente Moerdijk te voelen; - Vergroten van het draagvlak bij de inwoners voor het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk als belangrijke economische motor voor de inwoners van Moerdijk; - Huidige bedrijven zijn tevreden over het vestigingsbeleid in gemeente Moerdijk.
18
Daarna en/of daarnaast: aantrekken van extra: - Bedrijven; - Bewoners; - Bezoekers; Dat is immers nodig om de bevolkingssamenstelling op peil te houden, voorzieningen te kunnen blijven aanbieden, de gemeente vitaal te houden.
3.
KARAKTER GEMEENTE MOERDIJK
Gemeente Moerdijk kenmerkt zich door: - Het grote industriegebied dat volop werkgelegenheid biedt; - De rust en ruimte met het open polderlandschap, waardoor het heerlijk wonen is; - De toeristische voorzieningen die het interessant maken om naar Moerdijk te komen. Deze overall karakterschets van Moerdijk kan nog veel binnen de gemeente en daarbuiten uitgedragen worden. Als overkoepelend verhaal. Het motto zou iets kunnen zijn als: ‘Werken, wonen en ontspannen. Het kan hier in Moerdijk.’
4.
DOELGROEPEN VOOR ‘BE GOOD AND TELL IT’
Voor een gemeente zijn drie doelgroepen direct relevant: - Bewoners: huidige en potentiële; - Bedrijven: huidige en potentiële; - Bezoekers: huidige en potentiële. Voor Moerdijk zou de focus in eerste instantie kunnen liggen op: - Huidige bewoners en bedrijven (met name eerste twee gestelde doelen); - Potentiële (derde doel); o Bewoners; o Bedrijven; o Bezoekers. Uiteraard spelen collegeoverheden, stakeholders en maatschappelijke organisaties ook een hele belangrijke rol in de dagelijkse praktijk van de gemeente. Maar met deze partijen werkt de gemeente nauw samen met als doel de bewoners, bedrijven en bezoekers zo uitstekend mogelijk te bedienen.
A.
Huidige bewoners
Gemeente Moerdijk bestaat in haar huidige vorm sinds 1997. Ontstaan uit vijf voormalige gemeenten en elf kernen. Het gemeente Moerdijk gevoel is echter nog niet overal even sterk. Bij de wens om gemeente Moerdijk als totaal extern meer te profileren, is meer interne binding aan te bevelen. Zonder de waarde die men hecht aan de eigen kern te negeren, maar door gemeente Moerdijk complementair te zien aan de eigen kern. ‘Ik kom uit Standdaarbuiten maar hoor bij de gemeente Moerdijk, waar het gemeentebreed in principe goed geregeld is. En, we hebben als gemeente ook volop werkgelegenheid met ons Zeehaven- en Industrieterrein. Bovendien liggen we in een mooie regio met steden als Breda en Rotterdam op een steenworp afstand.’
19
De positionering gaat dan in eerste instantie naar de kern, gekoppeld aan het bredere gemeentegevoel inclusief positieve uiting over het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk en de regio. Daarvoor zijn allerlei acties mogelijk: Als schot voor de boeg: - Verhaallijn uitwerken voor de elf kernen. Korte karakteristiek van de kern in samenspraak met het dorp zelf (via de Gebiedsplannen), plus korte karakteristiek van gemeente Moerdijk; - Moerdijkkrant, 2 á 3 keer per jaar met nieuws uit alle dorpen maar met een laagje ‘Moerdijk’ eroverheen; - Rubriek in de Moerdijkse Bode: ‘Bestuurder en burger aan het woord’. Burger steeds uit een andere kern, bestuurder vanuit de hele gemeente; - Evenementen ook van de bewoners laten zien (Klundert bij Kaarslicht, Profronde van Zevenbergen etc). Als gemeente een paar grote evenementen sponsoren; - ‘Intern de gemeente’ in beeld brengen hoeveel Moerdijkers leven van het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk (10.000 arbeidsplaatsen); - (reeks artikelen in de krant met inwoners die werknemer zijn, spin-off bedrijven in beeld etc.); - Info over financieel belang/koppeling inkomsten en financiering van de voorzieningen (jaarlijkse netto inkomsten op dit moment ongeveer gelijk aan de netto kosten van alle basisvoorzieningen in de gemeente); - Burenraad frequenter gebruiken; - Open dag op het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk voor de omwonenden.
B.
Huidige bedrijven
De huidige bedrijven zijn tevreden over het ondernemers- en vestigingsklimaat op en van het Zeehaven- en Industrieterrein Moerdijk. -
Terrein is strategisch gelegen; Goed ontsloten en dicht bij de Randstad; Er is een groot arbeidspotentieel en hoge arbeidsethos; Een prima woonklimaat; Goede relatie tussen onderwijs en ondernemers; Etc..
Deze boodschap kan ook extern gebruikt worden. Waarom zou ik me als bedrijf hier vestigen. Richting bedrijven ligt het primaat hiervoor uiteraard bij het Havenschap en partijen als REWIN, maar ook in eigen uitingen en kanalen van de gemeente liggen kansen. Als schot voor de boeg: Rolverdeling nader te bepalen. -
Bestaande acties: Ondernemersontbijt en ondernemersgala, samenwerking 3 O’s; Nieuwe acties: o Extern: Vakbladen benaderen, beurzen overwegen.
Evenementen zoals de World Ports Classic dragen ook bij aan het in beeld brengen van de werkgelegenheid in de gemeente.
C.
Potentiële bewoners
Moerdijk als aantrekkelijke woongemeente kan ook meer op de kaart. De maatregelen om onderscheidende woningen te bouwen, de flexibele juridische regelingen om in te spelen op de vraag, 20
de gunstige prijs/kwaliteit verhouding of relatief groot aanbod aan voorzieningen, de variatie in woningen e.d. moeten uitgedragen worden om mogelijke geïnteresseerden te informeren en mogelijk ook te motiveren richting gemeente Moerdijk te komen. Bewuster inzetten van de nieuwsmedia en vakmedia over deze onderwerpen om doelgroepen binnen en buiten gemeente Moerdijk te bereiken. Deelname aan woningmarkten over specifieke projecten/deelname aan woonmarkten. Goed informeren in de eigen kernen wat de mogelijkheden zijn aan woningen, uiteraard in nauwe samenwerking met de partners etc.. De economische potenties van de gemeente kunnen hierbij ook meer op de kaart. Moerdijk als werkgemeente wordt nog onderbelicht. Het is de vierde zeehaven van Nederland met 10.000 arbeidsplaatsen en veel indirecte spin-off als het gaat om voorzieningen (o.a. sportcomplexen) en werkgelegenheid (o.a. bakkers). Het werkaanbod in gemeente Moerdijk maakt de gemeente ook aantrekkelijk om te wonen.
D.
Huidige en potentiële bezoekers
Toerisme is een belangrijke economische factor in Moerdijk. Jaarlijks bezoeken velen onze gemeente. Moerdijk heeft wat te bieden. Water, forten, open polderlandschap, vestingsteden. Het is er allemaal, maar het promoten ervan biedt nog vele mogelijkheden. Het ontbreekt zelfs aan eenvoudige zaken als een professionele, eigentijdse website over Willemstad en Klundert, VVVachtige voorziening in Klundert, al dan niet digitaal. Het promoten van de toeristische mogelijkheden ligt niet primair bij de gemeente, maar de gemeente kan er voor kiezen hierbij een nadrukkelijkere rol in te spelen. De ontwikkelingen rondom het Toeristen- en Arrangementenbureau (TAB) ontwikkelingen zijn hier uiteraard relevant. Als schot voor de boeg en als quick wins: - Waardering meten bij huidige bezoekers; - Professionele website/facebookpagina voor Klundert en Willemstad; - Digitaal infopunt in Klundert; - Actieve inzet op free publicity via media.
21
