ders
r-ou o o v n e bod
ver
Alles wat Alles wat je je altijd al altijd al wilde wilde weten weten
Margaret Hynes
2
Verboden-voor-ouders AZIË
I NH O U D
Inleiding Azië Woestijndino Ondergrondse beweging Iedereen instappen! Verkopers in violet Zeg niet gewoon thee Survival of the fittest Striphelden Een mekka voor moslims Een grote sprong voor honden Bravo voor Bollywood
5 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26
Zolang de voorraad strekt Doe zoals de samoerai Jeetje, ’t is de Chinese muur Heilige koe Geldboom Koude kwesties Explosief kereltje Legendarische lunches Getrainde moordenaars Afschrikwekkende goden Rijst doet leven Ik zou fietsen als ik plaAts had.
Hoe noemde jij mij? GelukKig kan ik nog horen!
28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48
INHOUD
Big in Japan! Luchtbegrafenis Lang zullen ze wonen Wat jullie kunnen… Verbazend sportief Kapers op de kust Goed gevonden! Zwart goud Knelpuntberoep Spa royal Lange treinreis Zeg het met een mausoleum
Dat is eEn lang woOrd. VraAg ik het aAn de meEster?
50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72
Natie op het net Veiligheidshelm verplicht Handelsreizigers Op het dak van de wereld Het lage land Mongolenbende Excentriek, ik? Brommend door de stad Leven als een monnik Waarom, in godsnaam? Register
Wat zou dit zijn?
Volgens mij moet er nog chocolade op.
3
74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94
4
Verboden-voor-ouders AZIË
´ laten we Oke, beginNen met eEn lekKer kopje theE.
INLEIDING
r-ouders o o v n e d o b r ve
DIT IS GEEN REISGIDS. En hij is vast en zeker verboden-voor-ouders.
DIT IS HET ECHTE INSIDEVERHAAL over een van ’s werelds spannendste werelddelen: Azië. In dit boek lees je fascinerende verhalen over samoeraikrijgers en bollywoodlegendes, fantastische tapijten, explosieve vulkanen en
hedendaagse piraten.
Ontdek de coole verhalen over de jacht met teenarenden, honden in de ruimte, guerrillaoorlogen en excentrieke dictators. Je vindt er heilige koeien, verkopers van violet, bijzondere bergbewoners en geschiedenis allerhande. Dit boek toont je een AZIË waarvan je ouders wellicht geen snars afweten.
5
6
Verboden-voor-ouders AZIË
STIJF BEVROREN Als je niet graag veel mensen om je heen hebt, dan moet je naar het platteland in het noorden van Rusland. Daar is er gemiddeld één inwoner per vierkante kilometer. Verwonderlijk is dat niet echt: in de winter daalt de temperatuur er tot -60 °C en is de grond soms maandenlang steenhard bevroren. Libanon Israël
Kazachstan
Turkmenistan Tadzjikistan
Syrië
Jordanië
Kirgistan
Oezbekistan
Irak
Iran Koeweit
Afghanistan
Pakistan
Nepal
Qatar Saoedi-Arabië V.A.E. Mega Mekka Mekka in Saoedi-Arabië telt zo’n 2 miljoen inwoners. Maar tijdens de hadj trekken moslims uit de hele wereld op bedevaart naar de religieuze plekken in de stad en zijn er drie keer zo veel mensen.
India Oman Jemen
AZIË Azië beslaat een derde van de oppervlakte van onze planeet, maar er woont wel 60% van de totale wereldbevolking. Sommige steden zijn dan ook bijzonder dichtbevolkt. In Manilla, de hoofdstad van de Filipijnen, huizen gemiddeld 43.000 mensen per vierkante kilometer. In de sloppenwijken zijn dat er twee keer zoveel. In het uiterste noorden van Rusland woont dan weer zogoed als niemand.
Sri Lanka
AZIË
Rusland
7
Mongolië
Noord-Korea Japan
Zuid-Korea
China
Bhutan
WIE IS DE VADER?
Bangladesh
Taiwan
Myanmar
Laos
Thailand Cambodja
Vietnam
Dat is Dzjengis Khan! Een op de twaalf Aziaten van vandaag is een afstammeling van de gruwelijke Mongoolse krijgsheer. Dat betekent dat de familie Khan sinds de 13de eeuw is aangegroeid tot 32 miljoen leden. Zin om die stamboom op te stellen?
Filipijnen
ECHT WAAR! l e i s i ë M a Brunei
I n d o n e s i ë
MEER WETEN?
In 1978 besloot de Chinese overheid dat elk gezin maar één kind mocht hebben, aangezien het land overbevolkt geraakte. Dat plan remde de bevolkingsaangroei weliswaar een beetje af, maar toch worden er elke dag nog 50.000 baby’s geboren. Dat zijn er 35 per minuut! Timor-Leste
Meer info over Azië
www.lonelyplanet.com/asia
8
Verboden-voor-ouders AZIË
WOESTIJNDINO Begin jaren 1920 legde een Amerikaanse expeditie onder leiding van Roy Chapman Andrews een ware schat bloot: dinofossielen uit het krijt (165–66 miljoen jaar geleden). Sindsdien is de Gobiwoestijn, die grote delen van China en Mongolië beslaat, het favoriete jachtterrein van fossielenzoekers.
, die Me rin leidde t e m ws an Andre elenkarava m a de k
Andrews
OF T HE R AIDER OAUSAUR S tussen LOS T DIN ws leidde
re ities man And se exped Roy Chap 30 zes Amerikaan sen zijn n 19 . Veel me 1922 en iwoestijn filmpersonage b o G e d naar at het aseerd. ertuigd d ervan ov es op hem is geb n o Indiana J
Wiens baby? Op 13 juli 1923 ontdekte het team het eerste nest ooit met dinosauruseieren. Ruim 70 jaar lang dacht men dat het ging om eieren van de planteneter Protoceratops, maar in 1995 stelde men vast dat ze van de vleesetende Oviraptor waren.
Die eieren zien er niet al te vers uit!
Vrachtwagens van fossielenjagers in de Gobi
Zand erover In het zanderige en rotsachtige terrein van de Gobiwoestijn is het niet gemakkelijk zoeken naar fossielen. In de tijd van de dino’s, in het krijt, zag het er hier helemaal anders uit. Toen was het rijke en vruchtbare landschap doorspekt met meren en werd het doorkruist door tal van rivieren.
WOESTIJNDINO
Zandweg esten de Vaak mo n hun lede expeditie oor het d ig u voert en. zand duw
Fossiel van een Velociraptor en Protoceratops Wurggreep in de woestijn In 1971 werd vonden van een fossiel ge e Velociraptor een vechtend s. De dino’s en Protoceratop n jaar oe ilj werden 80 m graven be nd ve geleden le g. ondverschuivin tijdens een gr jn zi t ef he De Velociraptor de buik van in n te po er ht ac r geplant en zijn slachtoffe zijn voorste omklemt met kop. klauwen diens
MEER WETEN?
Zorgzame ouders In 2011 werd in Mongolië een nest met 15 Protoceratops-jongen ontdekt. Dat bewijst dat Protoceratops-ouders hun jonge kroost in een nest hielden en daar voor hen zorgden.
´ paps He, is thuis.
Alles over dino’s
www.dinosaurus.net
9
FOSS IELE NVOND STEN 1923 – Vel ocira Psitt ptor, acosa u rus, Proto cerat ops e Ovira n ptor, met Ovira ptoreiere n 1971 – Jon g e Veloc irapt or di Proto e een cerat ops a a nvalt 2011 – Nes t met 1 Proto 5 cerat ops-j ongen
10
Verboden-voor-ouders AZIË
Vuurpost
Zone met boobytraps
IN DE RATS In de tunneloorlog waren de traditionele oorlogsmethoden niet bruikbaar, dus moest het Amerikaanse leger man tegen man vechten. Kleine vrijwilligers werden opgeleid tot tunnelspecialisten, ‘ratten’ genoemd. Met bloot bovenlijf en slechts gewapend met een pistool en een zaklamp slopen de ratten door de tunnels in een urenlang kat-en-muisspel met dodelijke afloop.
Luchtkokers
Commandocentrum
Bron
Slaapzaal
ONDERGRONDSE BEWEGING In de jaren 1960 en 1970 vocht de Vietcong via geheime ondergrondse tunnels een guerrillaoorlog uit tegen de Amerikaanse troepen. Het uitgekookte tunnelsysteem liep door heel Vietnam. Het leven onder de grond was zwaar: de vertrekken waren klein en vochtig, er was weinig zuurstof en het krioelde er van de insecten en ratten.
ld Were rond e et rd g onde s waren ni en. l e ng n a n g r u doo De t e l n er l a n sm nnels ware ndoo o w tu ge ma mige , com s. In som slaapzalen en theater , s et n e n h keuke ziekenhuiz kers werd , o d a k n r e cent tilati e gro ij ven der d Dankz e warm on vijandelijke niet t n men de oren. en ko likopters h he
ONDERGRONDSE BEWEGING
11
Keuken
De Vietcong at, sliep en vocht in de tunnels.
Op som mige p lekken zijn d e tunn breder els gemaak t zoda wester t se toe risten erdoor kunnen .
Pas op, misSchien is het eEn hinderlaAg!
Zone met boobytraps
Zone met boobytraps
De Vietcong of het Nationale Bevrijdingsfront hielp NoordVietnam de Zuid-Vietnamese regering en haar Amerikaanse bondgenoot verslaan in de Vietnamoorlog (1959-1975).
MEER WETEN?
Opslagruimte
Als ratten in de val De tunnels lagen vol dodelijke boobytraps. Dozen met schorpioenen of uiterst giftige slangen werden zo gedeponeerd dat achteloze indringers ze gegarandeerd op het hoofd kregen. Op andere plaatsen lag de Vietcong in een hinderlaag op de loer of verborg een valluik in de vloer een kuil vol vlijmscherpe spietsen. De tunnels kronkelden met veel bochten, zodat de vijand niet in een rechte lijn kon schieten.
www.geschiedenis24.nl/dossiers/Vietnamoorlog.html
12
Verboden-voor-ouders AZIË
IEDEREEN INSTAPPEN! Gewapend met een paar witte handschoenen en vlag houden de oshyia of duwers sinds het begin van de jaren 1930 de trein in Tokio rijdend. Ze doen dat door tijdens de ochtenden avondspits zo veel mogelijk mensen in de al overbevolkte rijtuigen te duwen – letterlijk.
EN DUW- ERK T REK W vertrekken,
at trein ga passagiers in e d r e e de et Wann oshiya’s ns geven ze h n e d n e e e m k lg ij m o k a v r n er luiten e igen. V de rijtu e deuren te s sen of zelfs d tas sein om s of er geen . Wie gekneld a p e t n zit n da n rs klem el naar binne ie g a s s w pa f n o e it t u d zit, wor , ofwel naar b d w u ! d n e e g getrokk
IEDEREEN INSTAPPEN!
13
4 miljoen
Joepie, eEn plaAtsje aAn het raAm in plaAts van onder eEn stinkende oksel!
pendelaars reiz en elke dag naar Tokio.
ENERGIEKE PASSAGIERS pits ende s Spann iekuur! In de het het p Vermijd wde treinen is uit te u je o t s m volge plaats o giers zitten a eet en bloedh niet. De pass p elkaar o r e n o is t rekken ingen in een vin n r e a e h als nen g n u k n e en. verroer
Japan is een hightechland, dus is het logisch dat men een manier gevonden heeft om de energie te gebruiken die alle passagiers in de hoofdstad opwekken. In vloer van sommige stations zitten stroken die elektriciteit genereren. Die stroken zijn verbonden met digitale schermen, zodat de pendelaars weten hoeveel energie hun voetstappen produceren.
Vertrekse in Wanneer d veilig dich e deuren t zijn, stee kt de oshiya omhoog. Z zijn vlag o weet d conducteu e r of machinist dat de tre in mag vertre kken.
MEER WETEN?
Duwers
www.youtube.com/watch?v=GlNyCHlLt1Y
14
Verboden-voor-ouders AZIË
VERKOPERS IN VIOLET
De Feniciërs (1500-300 v.Chr.) controleerden een smalle kuststrook in het huidige Libanon. Hun naam stamt van het Griekse woord phoinikois, een verwijzing naar de purperen verf waaraan ze hun handelssucces dankten. De belangrijkste steden van de Feniciërs waren Arwad, Byblos, Sidon en Tyrus – waar de mooiste paarse verf werd gemaakt.
Ik vraAg me af wie dit zal dragen – koning, keizer, admiraAl…
GROF GELD
havens waren De Fenicische entra. sc drukke handel
Hoewel ook andere volkeren paarse verf maakten, was er geen zo goed als die van de Feniciërs. Vooral Tyrisch purper was erg in trek, omdat de kleur heel levendig was en niet verbleekte. En dus konden de Fenicische handelaars grof geld vragen voor hun geverfde textiel. ex-s Mur
chel
p en
+ Slachtoffers van de roem De paarse kleurstof maakte men van twee zeeslakken: de stekelige Murex trunculus (brandhoorn) en de kleinere Baccinum lapillus. Uit de Murex haalde men een kleverig slijm, de Baccinum werd in zijn geheel geplet. Die pulp vermengde men met zout en liet men veertien dagen sudderen in een warme ketel. Om een weefsel de beroemde violetpaarse kleur te geven, doopte men het in de verf.
IJKEN OOR DE R
VERKOPERS IN VIOLET
15
VELD V
n om één nodig ware n e k k a sl maken .000 duur om te ool instens 10 rs m a r a e p t s a a d w mb n, Om k te kleure dat het een statussy kledingstu r elangrijke n. Zo duu ingen en b n o k , rs en te kope e iz lleen ke werd dat a egen. leiders dro kerkelijke
GESNEU
R De otten goo restjes de rest j ide me van de es lie ston t men g n op ee Murex nh k be ewo toer hoorlij on rott oop en k i en s .Z te zom erm n tijde ozeer z . Dat n de k aanden s de w elfs da u t a haal st. Voor wegble rme ven den zo’n v ze h un n vakantie an eus op!
Elke Murex leverde één druppeltje geel slijm, dat paars kleurde als je het blootstelde aan licht.
Kikker in de mand De Baccinum hecht zich in ondiep water vast op rotsen en kon met de hand worden geoogst. De Murex leeft echter in dieper water en werd gevangen met manden waarin kikkers of mossels als lokaas dienden.
= MEER WETEN?
WaArom ik? ’ ’ Ik haAt paArs!
www.kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/112569-het-rijk-van-de-feniciers.
