ders
r-ou o o v n e bod
ver
AFRIKA AFRIKA
Alles wat Alles wat je je altijd al al wilde altijd wilde weten weten Clive Gifford
2
Verboden-voor-ouders AFRIKA
I NH O U D
Inleiding Extreem continent Spitsuur Van geen kleintje vervaard Dag van de onafhankelijkheid Ik wil m’n mummie! Mens versus jachtluipaard Zout der aarde Goe bezig! Kort op de bal Typische tussendoortjes Tsjakka!
4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26
De Grote Vijf Van harte Geheimzinnig Groot-Zimbabwe Op blote voeten Menseneters Waar is dr. Dave? Het leven zoals het is in Makoko Daar krijg je dorst van! Lepe Leopold Zwaarste race ter wereld Duimpiano’s en talking drums
´ daAr, He leuk je te mogen eten. Wat eEn stoOt!
Farao’s a jolLy goOd felLow…
28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48
INHOUD
Wikkel aan de winkel Cel nummer 5 Jumbodierenarts Goldrush Kom visje, kom… De kleren maken de man Steengoed Idi Amin Dada Taai als leer Slinkse shortcut Waste pickers De gorillafluisteraar
50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72
Weetgierige William Extreem Afrika Fonkelende prijs Toverdokters Hoge dam Oproer! Welkom in Nollywood 16 passen tot de schatkamer Wonderlijk werk De kust van leven en dood Register De kralenwinkel hield uitverkoOp.
Heb ik iets van je aAn misSchien? KenNen wij elkaAr ergens van?
3
74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94
4
Verboden-voor-ouders AFRIKA
Je zult echt dol zijn op dit boek!
INLEIDING
r-ouders o o v n e d o b r ve
DIT IS GEEN REISGIDS. En hij is vast en zeker verboden-voor-ouders.
DIT IS HET ECHTE INSIDEVERHAAL
over een van
’s werelds opwindendste continenten: Afrika. In dit boek lees je fascinerende verhalen over Zoeloekrijgers, onverschrokken
doldwaze doodskisten, Egyptische tombes en medicijnmannen.
ontdekkingsreizigers, Nollywood-filmsterren,
Je maakt kennis met de Toearegnomaden, de grootste diamant ter wereld, moordlustige krokodillen en excentrieke dictators. Je verneemt meer over duimpiano’s en gemummificeerde apen,
kamelenkaravanen,
een gouden dodenmasker, een bijzonder zware woestijnloop en geschiedenis alom. Dit boek toont je een AFRIKA waarvan je ouders wellicht geen snars afweten.
5
6
Verboden-voor-ouders AFRIKA
Moet er nog zand zijn? De serieus grote Sahara bedekt ongeveer een tiende van het continent. De woestijn is daarmee groter dan Brazilië en slechts een beetje kleiner dan de hele VS. In de Kebili-oase in het Tunesische deel van de Sahara heeft men de hoogste officieel gemeten temperatuur van Afrika opgetekend: 55 °C!
Westelijke Sahara
Mauritanië Kaapverdië
Senegal Gambia Guinee-Bissau Guinee
Mali
Ivoorkust
Sierra Leone Liberia
Allemachtig amfibie In Afrika leven de grootste dieren ter wereld. Onder meer de goliathkikker uit Kameroen is een kanjer van een kikker. De kolos meet 33 cm, kan tot 3,3 kg wegen en 3 m ver springen.
EXTREEM CONTINENT Welkom in Afrika, ’s werelds wildste werelddeel. Afrika is een continent van extremen, van weelderige, vochtige regenwouden en besneeuwde bergtoppen tot ’s werelds grootste bloedhete woestijn en gortdroge graslanden. Hoewel er natuurlijke rijkdommen in overvloed zijn – onder meer goud en diamanten – wonen hier de armste mensen van de wereld.
Burkina Faso Ghana
e is d uin g o dd ho Zo te zan ara. gs ah hoo de S in
Algerije
Benin Togo
m 0 18
Marokko
Equatoriaal-Guinea
Deze goliathkikker weegt bijna 3 kg.
Ondergronds In een Namibische grot met de weinig uitnodigende naam Dragon’s Breath (drakenadem) ligt het grootste onderwatermeer ter wereld. Het bevindt zich 100 m onder de grond en is zo groot als twee voetbalvelden.
EXTREEM CONTINENT
7
Tunesië
Het mee Mal r v awi an bev mee at ste de zoe soo twa rte ter n vis wer eld ter : 1 000 .
Egypte
Libië
Niger Eritrea
Soedan
Tsjaad Nigeria
Ethiopië CentraalAfrikaanse Republiek
Kameroen
Gabon
HOGE TOPPEN
Djibouti
De Kilimanjaro in Tanzania is een massieve slapende vulkaan. Hij is 5895 m hoog en daarmee de hoogste piek van Afrika. De Kilimanjaro herbergt Afrika’s enige gletsjer.
ZuidSoedan
Oeganda
Congo Democratische Republiek Congo
Somalië Kenia
Rwanda Burundi
1470
Tanzania
Angola
Malawi
Zambia Zimbabwe
Namibië
m
Zo Tang diep is h Oost anyikam et diep Afrika. H eer in ste m et is h e cont er van h et inen et t.
Mozambique Madagaskar
Mauritius
Botswana Swaziland South Africa
MEER WETEN?
Lesotho
Meer feiten over Afrika
Kort van stof Diep in het Ituriwoud van Midden-Afrika wonen de Mbuti. Volwassenen zijn zelden groter dan 1,45 m. De Mbuti zijn daarmee bij de kleinste mensen op aarde.
www.wereldinformatie.nl
8
Verboden-voor-ouders AFRIKA
SPITSUUR
Toet, toet! Uit de weg! Deze kloeke beesten zijn onderweg naar nieuwe graasweiden in de Serengeti. Elk jaar ondernemen bijna 2 miljoen zoogdieren de lange, lusvormige trek van het noorden van Tanzania naar het zuidwesten van Kenia, op zoek naar vers grasland. tij dens s legg en De kudde arlijkse t re k hun ja 0 km af. bijna 160
en a t uss e ze br d k e o Z
es. de g no
450.00
0
SNOEPERS IN DE SAVANNE
t cember regent he In november en de en i et ng re de Se in de savanne van n te groeien. De te an pl de beginnen n ve zo el mogelijk hu grazers eten dan ri ari en februa buikje rond. In janu . Vanaf april en ng jo werpen ze hun naar het s er ko zetten ze noordwesten.
Gnoe s naar s worden c tijden hatting s de t gebor rek en.
Terugtocht Nadat ze zich een weg hebben gegraasd door de savanne van de noordelijke Serengeti, trekken de kuddes verder naar het noorden. Omstreeks juli arriveren ze bij de Mara-vlakte, waar ze blijven tot oktober. Daarna begint de lange trek zuidwaarts, terug naar de Serengeti.
Augustus September Juli
SPITSUUR
Oktober
mMM, Lunch! Juni November
Mei
Nationaal Park Serengeti April
December Januari Maart Februari
ROUTE E T N A K S I R - als terug-
e heen Zowel op d de kuddes tal n re e , hongerweg trots : uitdroging en n re a van gev s n e artijen tijde steile dood, valp g of als ze n ro sp e k ij wen, moeil teren. Leeu u la k p o rs e oev n en , krokodille r voor luipaarden loe e d en op hyena’s ligg de d u k van de dieren die afdwalen.
Hyena
MIGRATIECIJFERS Gnoes 1,3 miljoen Gazelles 360.000
.000
250antal gnmokeosmt
a o Het arlijks trek. e a j d dat ijdens t
Zebra’s 190.000 Elanden 12.000
De v oorh oef gnoe van laat een een acht g eurs er d poor at d e an dier dere en v olge n.
MEER WETEN?
Bekijk de trek van de kudde
www.eyesonafrica.net/migration.htm
9
10
Verboden-voor-ouders AFRIKA
N VANAVOND ETE WE MARY
hart aan Afrika Mary verloor haar de Fang, die en dan vooral aan uw vond. ze intelligent en tro ar verblijf Toen ze tijdens ha n het dak in een Fang-hut aa elen die een zak zag beng tdekte vreselijk stonk, on geling ze daarin een men lde en van verschrompe resten. verse menselijke Jakkes!
n Houte r van e mask g n de Fa
elingen onken en do rp of eb ze e ig Ru GEVAAR! hen tabak y. Ze geeft ar M n ge ei bedr revolver. g met haar wuift hen we
Fangmannen van n’Tem
MmM, dat ziet er eEn lekKere brok uit.
GEVAAR! Luipaard valt aan. Mary wee rt hem a f met een stoel en g ooit de wa te rkan st uk o p z ijn ko p.
Door berg en stroom Mary woonde bij kannibalen en verkende de dichte jungle. Ze voer per kano de Ogooué in Gabon af, een rivier die wemelde van de krokodillen. Ze was een van de eerste buitenlanders die de 4040 m hoge vulkaan Mount Cameroon beklom. Wat een vrouw!
dreig en ermee ig e kannibalen GEVAAR! Vijand Ze wint hen en den en opet . do n lle zu te y Mar n, vriendelijk te ding en te ruile voor zich door . zieken te helpen glimlachen en de
VAN GEEN KLEINTJE VERVAARD
11
VAN GEEN KLEINTJE VERVAARD
Deze dame is geEn proevertje!
Mary Henrietta Kingsley (1862-1900) was een toegewijde dochter in het victoriaanse Engeland. Ze woonde bij haar zieke ouders tot die in 1892 stierven. Van een vrouw van dertig die amper naar school was geweest of had gereisd, verwachtte men dat ze braaf in haar eentje thuis zou blijven. Stel je de verbazing voor toen Mary besloot het geheimzinnige en gevaarlijke West-Afrika te gaan verkennen. En op de koop toe bij de Fang ging wonen, toen kannibalen!
PIEKFIJN MOET JE ZIJN GEVAAR! Krokodil klautert in Mary’s kano. Ze verkoopt het 2,5 m lange re ptiel een dreun op zijn snuit met haar peddel.
Mary’s keurig nette kledij, meer bepaald haar dikke rok, redde haar het leven toen ze in een diepe put met scherpe staken viel. Toen ze de dichte bossen van WestAfrika verkende, at ze noodgedwongen slangen, die ze roosterde boven het vuur. Volgens haar smaakten ze veel beter dan heel wat andere kost die ze ooit voorgeschoteld kreeg.
Meesterlijke monsters Mary was geen wetenschapper. Toch keerde ze naar Engeland terug met monsters van een slang, vissen en insecten die toen onbekend waren. Een prachtige prestatie!
MEER WETEN?
en Nij lpaard GEVAAR! eg. w e d y r n Ma ve rs pe rre e evig p o r ze een st odat ze Ze g eeft arap lu, z p r a a h t me nt gaan. aan de ka
‘Als mens moet ze toch ergens bang van zijn geweest. Alleen is niemand er ooit achter gekomen waarvan dan wel.’ Citaat uit Jungleboek van Rudyard Kipling, die Mary ontmoette in Afrika toen ze in 1900 terugkeerde om er als verpleegster te gaan werken.
Mary schreef twee boeken, waaruit de Europeanen veel leerden over de Afrikaanse gewoonten.
12
Verboden-voor-ouders AFRIKA
DAG VAN DE ONAFHANKELIJKHEID Stel je voor dat een heel werelddeel wordt geregeerd door andere landen. Zo was het in Afrika honderd jaar geleden. In bijna het hele continent hadden staten uit het verre Europa het voor het zeggen. Slechts vier Afrikaanse landen waren in 1945 onafhankelijk: Ethiopië, Liberia, Zuid-Afrika en Egypte. Maar daarna volgde een ware stormloop!
Vrije slaven Liberia werd gesticht door vrijgemaakte slaven uit de VS, die zich daar in de jaren 1820 vestigden. De hoofdstad Monrovia is genoemd naar de 5de Amerikaanse president, James Monroe.
ers sstrijd unesië d i e h j i nT Vr okko e in 1956. r a M , n Soeda nafhankelijk n volgden no de r. e d r e w ere lan ende 25 jaa d n a n e m ll o d a r t k a n h e de Tie beeld en een oeren r t s o e o v o em dv hun de strij ommig Maar s of gewapen veroveren. te ke politie un vrijheid h om
17
den . n wer Lande lijk in 1960 e k n a onafh n topjaar! Ee
Ontketend Dit bronzen beeld was een geschenk aan Zambia (onafhankelijk in 1964) van zijn eerste president, Kenneth Kuanda. Het symboliseert hoe Zambia de ketenen van de buitenlandse overheersing verbreekt.
ere vie rt de 1961: Julius Nyer van Tanzania, id onafhankelijkhe ee rste waar van hij het wo rden. ge is ofd staats ho
Vrijheidsbeeld, Lusaka, Zambia
DAG VAN DE ONAFHANKELIJKHEID
GEHEUG
ENSTEU NTJ ten E n hoog l is O NAFHA NKE Bronze los in Senega L IJ K H E I D o iDeze k an het Amer en Zuid-Soedan d ld r e e e g b o h (van Soedan) heids ij r V f e a s 2011 ar on krijk. kaan n kt 50 ja Eritrea herden heid van Fra (van Ethio pi jk ë) 1993 hankeli ld werd wel ea… r e o e K d r o Het b o Namibië kt in N (van Zuid-A gemaa frika) Mag ik nu eindelijk mijn armen laten zakKen?
Monument van de Afrikaanse Wedergeboorte
es Nieuwste nati rijd werd ook st e ng la n Na ee van onafhankelijk Eritrea in 1993 de t he as w ar lang Ethiopië. 18 ja t. en in nt co t van he jongste natie scheurde Zuid Maar in 2011 van Soedan, af Soedan zich % van de nadat ruim 98 ‘ja’ n referendum ee in g bevolkin n da Zo is Zuid-Soe had gestemd. a. ik fr aat van A de recentste st oedan Zuid-S ing in g in lk ie r De bevo e bo l bij de v eid. d h it li u hanke jk gaat ar onaf ja n é é van
Ethio pië is he t eni ge Afrik aanse dat n land ooit een k was, oloni ook a e l v ielen Itali aanse troep de st en aat b innen de ja i n ren 1 930.
Landen worden vrij
http://nl.wikipedia.org/wiki/Dekolonisatie_van_Afrika
rdag a a j r e ve l! g i k k a Gelu allema
MEER WETEN?
1990 Dji bouti (van Frank ri jk) 1977 Mozambique (van Po rt ug al) 1975 Equatoriaal -Guinea (van Spanje) 1968 Ke nia (van Groot-B rittannië) 19 63 A lg erije (van Frank ri jk) 1962 Burundi (van België) 1962 Benin (van Frank ri jk) 1960 Ghana (van Groot-B rittannië) 19 57 Li bië (van Italië) 1951
13
14
Scarabeekever als talisman
Verboden-voor-ouders AFRIKA
IK WIL M’N MUMMIE!
Amulet van een aasgier
n: de Egyptenaren nageve Eén ding moet je de ou blijven, bleef het beals iets bewaard moest de uit een lijk te halen en waard! Door alle vocht areerden ze mummies, dode in te pakken, prep 00 jaar meegaan. De waarvan sommige al 50 n veel ervan ontdekt en voorbije vier eeuwen zij mies intussen een ware opgegraven, zodat mum rzamelaars. rage zijn onder rijke ve
Brain drain De Egyptenaren duwden een metalen haak door de neus van de dode om het brein te pletten. De hersenen werden via de neusgaten uit de schedel getrokken en weggegooid.
Opgelegd Longen, ingewanden, maag en lever werden via een insnijding in het lichaam verwijderd en in speciale potten bewaard.
Want jij bent het waard! Het lichaam werd bedekt met natron (een zoutachtige substantie) en moest daarna veertig dagen uitdrogen. De huid van de dode werd ingewreven met dure, geparfumeerde oliën. Want hij was het waard!
Ingewikkeld Het lichaam werd samen met een amulet en andere geluksbrengers in tientallen meters linnen zwachtels gewikkeld. Ben ik nu een leeghoofd?
Gekiste mummie in beschilderde doodskist
IK WIL M’N MUMMIE!
15
Vliegende farao In 1974 werd de door zwammen aangetaste mummie van farao Ramses II voor een behandeling overgevlogen van Egypte naar Frankrijk. Daarvoor had hij een heus paspoort nodig. Als beroep stond er: ‘koning (overleden)’.
Ramses II
Een beetje laat hoor, jongens. Ik ben al eeuwen dood.
en g lijdt e Mummie ne r binnen. an MRI-sc
Medische check-up Oude Egyptische mummies worden aan de lopende band ontdekt. Soms stoppen wetenschappers ze in de scanner om uit te vissen waaraan de dode overleden is.
De b hel alse mta all d fe e l e af kon ich zod l den aa at weg mssa Jak vlo ppen kes eie n. !
MEER WETEN?
Asfaltbruin
VIJF A ANWEN DINGEN VAN DE MUMM IE
1. Vermalen tot asfa mummiebruin vo ltbruin of or 17de-19de-eeuw olieverf van se kunstenaars. 2. Europeanen gebruikten de zwachtels als un iek cadeaupapier . 3. Koningen en koninginnen de den malen mummie in hun thee of dr geankje om de gezondhe id te bevorderen . 4. Vermaak op fe estjes. Een mum mie uitpakken was he t summum van een chic feestje in de victoriaanse tijd. 5. Sommige mum mies werden tot pulp gestam pt en op akkers gestrooid als m eststof.
http://rembrandt.royaltalens.com/nl/kleur/verhaal/asfalt
