VERANTWOORDELIJKHEDEN BIJ UITVOERING VAN WELZIJNSWET EN IN HET BIJZONDER VAN DE HIERARCHISCHE LIJN Werk brengt risico’s met zich mee. Het productieproces, het transport, de werkorganisatie, de omgeving houden gevaren in die schade kunnen toebrengen aan de werknemers. Daarom ook heeft de wetgever bepaald dat elke werkgever de nodige maatregelen moet nemen om de veiligheid, de gezondheid en het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen. Het wettelijk motief is zeker niet het enige om een welzijnsbeleid uit te bouwen. Werknemers vormen het menselijk kapitaal van de onderneming. Daarom is het van belang om er net zoals met financiële en technische middelen zorgzaam mee om te springen. Een welzijnsbeleid is geen zaak voor één persoon. Het kan maar resultaat boeken als het gedragen wordt door iedereen. Daarom is het belangrijk dat iedereen vanuit zijn functie en met zijn eigen mogelijkheden bijdraagt tot het beleid. De wetgever heeft in de wetgeving in grote lijnen het kader uitgetekend voor ieders rol. Uiteraard is het aan elke onderneming om dit concreet verder in te vullen en aan te passen aan de eigenheid en de cultuur van het ‘huis’.
Dienst PWB
Advies Evalueren feedback Comité PBW
Verantwoordelijkheden en organisatie welzijnsbeleid p. 1 / 5
De rol van de hiërarchische lijn is cruciaal in het preventiebeleid. Daarom heeft de wetgever een aantal specifieke verplichtingen aan de lijn toevertrouwd. Door de positie van de lijn kan zij zowel een rol spelen bij het maken van een beleid, het plannen, de uitvoering en het nagaan van de resultaten. Om haar rol ten volle te kunnen spelen moet ook zij voldoende geïnformeerd en opgeleid zijn.
Belast met de uitvoering De hiërarchische lijn of leidinggevenden zijn personen die bevoegd zijn om opdrachten te geven. Het zijn dus alle personen die een leidende bevoegdheid hebben over één of meerdere medewerkers of over een dienst zoals meester gasten, groepsleiders, diensthoofden, supervisors, managers, ... Het is de hiërarchische lijn die onder verantwoordelijkheid van de werkgever het welzijnsbeleid uitvoert: Dat betekent meteen ook dat de lijn mee de verantwoordelijkheid draagt voor (haar aandeel in) het beleid en ook aansprakelijk kan gesteld worden. Deze algemene 'opdracht en rol heeft de wetgever ingevuld met een aantal specifieke opdrachten en taken (zie kader.: stuk). Deze taken behelzen het mee plannen van het beleid, het analyseren van ongevallen en bijna ongevallen, het controleren en geven van instructies, ~ Duidelijke afspraken Om de bijdrage van de hiërarchische lijn te verzekeren en om het meten van prestaties achteraf mogelijk te maken zijn duidelijke afspraken nodig. Leg daarom volgende elementen vast: -Wie is verantwoordelijk? Waarvoor? wat moet gedaan worden en hoe, vb veiligheidsinspecties, toolbox meetings, ... -Wanneer? regelmatig, sporadisch, eenmalig. Wat is het verwachte resultaat?
Verantwoordelijkheden en organisatie welzijnsbeleid p. 2 / 5
Supervisie Leidinggevenden spelen ook een belangrijke rol omdat ze vanuit hun algemene opdracht van supervisie de verstrekte opleiding en informatie kunnen aanvullen. Zij moeten immers opdrachten verdelen, waken over de naleving en de resultaten opvolgen. In dit verband zijn er twee belangrijke aspecten/ -
Taakbeheer / Verdelen van taken en opdrachten over werknemers, plannen, begeleiden, meten van individuele resultaten, .. Teambuilding / Samenwerking bevorderen in een groep om zo te komen tot betere resultaten,
Informatie en opleiding Om hun rol terdege te spelen moeten de leidinggevenden voldoende Informatie en opleiding krijgen. Zo moeten zij: -advies en feedback kunnen geven over het welzijnsbeleid; -op de hoogte zijn van de risico's en de te nemen maatregelen; -
risico's kunnen herkennen en beoordelen; ongevallen of bijna ongevallen kunnen analyseren; hun medewerkers instructies kunnen geven en het opvolgen van de instructies kunnen controleren;
DYNAMISCH RISICOBEERSINGSSYSTEEM Alle maatregelen, acties die de werkgever moet nemen, moeten kaderen in een beleid. Vroeger ging de preventie, zowel in de wetgeving als in de bedrijven maar al te vaak uit van de gevolgen. De preventie inspanningen richtten zich vooral naar het bestrijden van de gevolgen van de risico’s en te weinig naar het aanpakken van de risico’s aan de bron. Meer en meer wordt de noodzaak gezien om preventie planmatig aan te pakken en te beheren, rekening houdend met de bedrijfsactiviteiten en de specifieke risico’s. Om de preventie doeltreffender aan te wenden en ook om beter aan te sluiten bij de heersende managementsystemen in de bedrijven (o.m. op het vlak van kwaliteitszorg) werd een systeem uitgewerkt dat de nodige vrijheid geeft om zelf een aangepast beleid uit te werken, maar waarbij een aantal principes moet worden gevolgd. Op die manier kan het systeem maximaal geïntegreerd worden in het bedrijfsbeleid. Het moet toelaten de aanwezige risico’s in de onderneming te gaan beheren. Dit moet op een systematische en gestructureerde manier gebeuren en met een bepaalde dynamiek; het moet dus groeien, veranderen, aangepast worden aan de evoluties,… Met de keuze voor het dynamisch risicobeersingssysteem heeft de wetgever duidelijk gekozen voor een managementsysteem dat aansluit bij de gekende managementsystemen. Het dynamisch risicobeersingssysteem beantwoordt aan het gekende PLAN – DO – CHECK - ACT model dat gehanteerd wordt in het Total Quality Systeem en dat permanente verbetering nastreeft in alle activiteiten. Het systeem legt het accent op het identificeren van de kernactiviteiten, het bepalen van resultaat - normen, het meten van de resultaten t. o. v. deze normen en het nemen van correctieve acties. Zo ontstaat een continu systeem met steeds betere resultaten.
Verantwoordelijkheden en organisatie welzijnsbeleid p. 3 / 5
Principes: Uitwerken van het beleid : doelstellingen en middelen De programmatie met het beleid : methodes, opdrachten, verplichtingen en middelen Uitvoering van het beleid : verantwoordelijkheden van betrokkenen Evaluatie van het beleid : evaluatiecriteria
De risico analyse vormt de basis : STAP 1 Identificatie van gevaren De aspecten van het werk die schade kunnen veroorzaken (gevaren) worden opgespoord. Het begrip gevaar moet ruim opgevat worden. Daarbij moet niet alleen gedacht worden aan de verschillende gevaren op zich maar ook aan de manier waarop werknemers samenwerken en daardoor het gevaar beïnvloeden. Bij het opsporen van gevaren kan teruggevallen worden op heel wat documentatie die reeds aanwezig is zoals ongeval analyses, statistisch verwerkte gegevens van medisch toezicht, functie en taakbeschrijvingen, gegevens uit literatuur en databanken, ... Verder kunnen een bevraging van de werknemers en een systematisch onderzoek van de werkplaatsen waarbij vb. aan dé hand van checklists wordt nagegaan wat er feitelijk op de werkplek gebeurt, de noodzakelijke gegevens opleveren. STAP 2 Vaststellen en nader bepalen van risico’s
Verantwoordelijkheden en organisatie welzijnsbeleid p. 4 / 5
Hier gaat men na in hoeverre deze gevaren ook een risico opleveren voor de werknemers. Hiervoor is in de eerste plaats een contact met het gevaar nodig, m.a.w. een blootstelling. Er moet dus vastgesteld worden wie kan blootgesteld worden aan het gevaar. Bij het bepalen van de blootgestelde is het nodig om extra aandacht te besteden aan personen die een verhoogd risico lopen zoals zwangere vrouwen, jongeren, bezoekers, ... STAP 3 Evalueren van risico’s Om het risico te beoordelen is het tevens nodig om een schatting te maken van de omvang van het risico: hoe ernstig is de mogelijke schade die zou optreden? Hoe waarschijnlijk is het da deze schade (ongeval, ziekte, materiële schade, ...) zich voordoet? Op welke manier de beoordeling moet gebeuren, is afhankelijk van de situatie. Voor complexe situatie is het meestal nodig om kwantitatieve risicoanalysetechnieken te gebruiken maar voor andere kunnen meer eenvoudige methodes gebruikt worden zoals het toekennen van een cijfercode op basis van vooraf bepaalde criteria. Op basis hiervan is het mogelijk om risico's niet alleen te omschrijven maar ook te vergelijken; Daardoor is het mogelijk om te bepalen waar de knelpunten liggen en welke risico's eerst moeten aangepakt worden.
Verantwoordelijkheden en organisatie welzijnsbeleid p. 5 / 5
