l o ss e numme r s f 2,50
Midden-Del Midd en-De lfkrant nr. 25
ve r schijnt ze smaa l pe r jaa r
DE MIDDEN-DELFLANDVERENIGING EN DE RECONSTRUCTIECOMMISSIE. TERUGBLIK EN VOORUITBLIK. Inmiddels al we~r 21 vergaderingen lang is de Reconstructiecommissie aan het werk. Even lang levert de Midden-Delfland Vereniging daarin een bijdrage via haar vertegenwoordige ~n die commissie~ Gerard Peet. Een kort overzicht van wat de Vereniging heeft ingebracht in de afgelopen 2~ jaar~ gevolgd door een beschouwing over hoe ·het nu verder zal moeten met de Reconstructiecommissie. De inbreng van de Vereniging in de Reconstructiecommissie kan, gemakshalve, in twee cate gorieen worden onderverdeeld. I.Bewaken van inspraakresultaten, beoordelen van plannen aan de hand van de meningen die uit het gebied zijn gekomen. 2. Zorgdragen voor mogelijkheden dat de inbreng van de mensen uit MiddenDelfland bij het maken van de plannen gewaarborgd wordt. Hiernaast komt nog dat de Vereniging een zekere 'uitbreng' heeft vanuit de Reconstructiecommissie. Onze positie daar wordt ook uitdrukkelijk gebruikt om zoveel mogelijk informatie over de reconstructie naar de mensen die het aangaat door te spelen. Over deze drie zaken willen we in het kort hier verslag doen. Uitgebreider willen we op het toekomstig beleid ingaan. Daarbij zal met name de vraag:'Hoe garanderen we een optimale inbreng vanuit het gebied bij het maken van plannen?' centraal moeten staan. Het is nuttig en nodig daar eens wat verder over door te praten omdat er tal van problemen
opdoemen, of zelfs al bestaan, die die inbreng in de weg staan. Een discussie over dit punt kan op de komende ledenvergaderin g plaats vinden. BEWAKING INSPRAAKRESULTATEN TERUGBLIK De eerste gelegenheid om inspraakresultaten uit de procedure van 76/77 in te brengen deed zich voor toen er in de Reconstructiecommissie gesproken werd over de Foppenpolder. Van onze kant is er toen op aangedrongen om bij de verdere plannenmakerij de ideeen uit de inspraak mee te nemen. Dit was nog maar een incident, echt belangrijk werd het toen de struktuur. adviezen aan de orde kwamen. Van onze kant is er over geklaagd dat bij het maken van deze adviezen NIET is gekeken naar de inspraakresultaten uit het gebied. Er was een uitzondering, het landschapsbouwadvies, maar dat meldde alleen dat er naar gekeken was, niet dat er rekening mee was gehouden. Bij het geven van een oordeel over de struktuuradviezen is van onze kant uitgegaan van het witte rapport en de hoofdlijnen daaruit.
vervo lg op pagina 2
v i j fd e j aar gang nr . 2 , maa rt 19 81
REDACTIONEEL Deze krant, de 25ste, is we l heel anders dan de vorige . Toen een hele krant over een actueel onderwerp : havenslib en puinberging. Nu wat meer afwisseling . We openen hiernaast met een discussiestuk over r eilen en zei l en van de Reconstructiecommissie en onze vertegenwoordiger daarin .· Dit arti kel is een voor bereiding op de jaarvergadering (op donderdag 2 april, 20 . 00 uur, in de Magneet, Huis te Veldelaan te Maasland) . In dit nummer ook het jaarverslag over 1980 : een goed verenigings jaar . Verde r o. a . een rondleidi ng door Jaap de Raat langs de opschriften op boerderijen en inri jhekken i n de omgeving van Kethel aan het eind van de derti ger jaren . Rollepaal 3 met een bijdrage van J . L. Voor berg ui t Poeldijk . A. Ro za neemt ons deze maal mee langs de ker kepaden i n de omaeving van zi jn woonplaats Maasland . Gezien de snelle verschijning van dit nummer na het vorige, deze maal geen rubr iek ' Van Drie Kanten Bekeken '. Ook geen bijdrage van het Bureau van Uitvoering . Wat dat betr eft is het volgende nummer weer 'normaler '. Wij wens en u veel leesple zier . En tot 2 april in Maasland .
Kopij Het volgende nummer zal in de tweede helft vein mei ver schijnen . Kopij of s ugges ties voor kopi j graag v66r 1 mei aan het r edact ie- adre s of aan het secr etar iaat . (Deze opr oep geldt speciaal voor onze agr arische leden ).
Kethel f oto Fred Hess
vijfde jaargang nr. 2, maart 1981
Ve Pvolg van de voorpagina Omdat er nu ee nmaal in de adviezen geen elementen ui t de ins'praak waren opgenomen hebben we gevraagd om het inspraakrapport dan maar als vijfde struktuuradvies te beschouwen. Op die manier zou er voor gezorgd worden dat de ~esultaten bij het maken van de struktuurschets zouden meetellen. Ook dat is niet gebeurd. Formeel moet dan ook alles bij elkaar gezegd worden dat er geen rekening ·is gehouden met de inspraak. Positief is het dan om te lezen (zie MiddenDelfkrant 1980 n~ 6) dat er door het Bureau van Uitvoering wel degelijk naar de inspraakresultaten is gekeken. In hoeverre dat waar is zou afgemeten kunnen worden aan de inhoud van de besluiten die de Reconstructiecommissie nam. Ret belangrijkste besluit daarbij is het vaststellen van de struktuurschets geweest. Al eerder hebben we in de Midden-Delfkrant (Mededelingen uit de Reconstructiecommissie nr. 10, 1980) geschreven dat de struktuur·schets alleszins redelijk overeen kwam met de hoofdlijnen van de inspraak. Daarom ook kon onze vertegenwoordiger voor de struktuurschets in zijn totaliteit stemmen. Op details is door hem nog geprobeerd het geheel nog meer in overeenstemming met die inspraakresultaten te krijgen. Een voorstel van zijn kant om de aanduiding B (voor bos) volledig uit de struktuurschets te schrappen haalde het niet. Een ander voorstel om voor de Foppenpolder eerst een aantal alternatieve plannen (waaronder een plan waarin niets onder water wordt gezet, maar waarin wel andere voorzieningen zoals aanlegplaatsen voor de watersport worden gepland) zo ver mogelijk uit te werken, en daarna pas te kiezen voor ja of nee inundatie werd wel aangenomen. Los van de struktuurschets werd in de Reconstructiecommissie over nog wat plannetjes gestemd die getoetst konden worden aan de inspraak. We hebben ons niet verzet tegen het maken van een plan om puin te bergen in Midden-Delfland, onder de voorwaarde dat kontraktueel wordt vastgelegd dat verontreinigingen die worden gevonden weer weggehaald moeten worden. We hebben ons zeer sterk verzet te gen het openhouden van de mogelijkheid om in Midden-Delfland baggerspecie te storten (tevergeefs). MOGELIJKREDEN VOOR INBRENG VANUIT MIDDEN-DELFLAND TERUGBLIK Onze vertegenwoordiger is voorzitter geworden van de subcomissie Voorlichtin g en Inspraak, zodat hij een zekere verantwoordelijkheid draagt voo r a lle s wa t er op dit gebied is gebeurd:
-de vergaderingen van de Reconstructiecommissie ZLJn openbaar (al in de tweede vergadering besloten, nag ruim voor de tijd dat de subcommissie hestand); -aan het begin van de vergaderingen van de Reconstructiecommissie is de mogelijkheid tot spreken voor toehoarders gecreeerd (spreekrecht); -algemenebeleidslijnen rand inspraak en voorlichting zijn door de Reconstructiecommissie vastgelegd (zie oak Mededelingen uit de Reconstructie commissie nr.6 uit 1979,31 mei); -er is een uitgebreide voorlichting geweest rond de struktuurschets; -er is geprobeerd de inspraak rand de invulling v het streekplan en de voorlichting rond de struktuurschets zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen, zodat verwarring over wie nu plannen moet maken wordt voorkomen. Naast deze procedures en afspraken moest er ook voor gewaakt worden dat alles wat met de Reconstructie samen hangt zo gebeurt dat iedereen die daar belang bij heeft er zo goed mogelijk bij betrokken kan worden. In dat verband is, onder andere door onze vertegenwoordiger, het werken van de Stichting Beheer Landbouwgronden al snel op de korrel genomen. Er is geprobeerd om de Reconstructiecommissie greep te geven op het werk van de SBL in Midden-Delfland. Dat is ook gebeurd, en met name de subcommissie landbouw heeft hierbij een grate taak gekregen. Voor de inbreng van mensen uit MiddenDelfland bij de plannen die voor dat gebied worden gemaakt is het nodig dat duidelijk is wie die plannen maakt. Aan dat laatste heeft het nogal geschort. · Vanuit de Midden-Delfland Vereniging is er al in een heel vroeg stadium op gewezen dat er allerlei plannen voor Midden-Delfland werden gemaakt door anderen dan de Reconstructiecommissie. Al op 30 augustus 1978 is door ons een notaatje gemaakt over dergelijke plannen met daarbij het voorstel om plannen van anderen op te schorten tot de plannen van de Recon-
structiecommissie klaar ware~ en bekeken kon worden wat daar wel en niet in past (zie Mededelingen uit de Reconstructiecommissie nr 2, 1978). Ret heeft niet geholpen. De gang van zaken rond de invulling van het streekplan Zuid-Rolland West voor Midden-Delfland was in de afgelopen tijd het duidelijkste voor- . beeld van onduidelijkheid over de vraag wie nu plannen maakt. Wie rnoest er nu zijn plan aan wie aanpassen? Na lang praten, en onder andere veel pogingen van onze vertegenwoordiger om duidelijkheid te krijgen werd ten langen leste duidelijk dat het tach wel zo is dat het streekplan een kader is waar oak de Reconstructiecommissie zich aan zal rnoeten gaan houden . . De volgende vraag die van belang werd was welke ruimte het streekplan nag aan de Reconstructiecommissie zou laten. Die vraag is nag niet beantwoord. Dat gebeurt pas als de invulling definitief is vastgestel d. In de tussentijd zal de Reconstructiecommissie wel duidelijk moeten maken welke ruimte ze nag wil hebben. VERSLAGGEVING UIT DE RECONSTRUCTIEC0~1ISSIE
Bij het verslag over onze inbreng is al een aantal malen verwezen naar verschillende Midden-Delfkranten. In dit blad is zo goed mogelijk geprobeerd de ontwikkelingen in de Reconstructiecommissie te volgen. Daarvoor hebben we een 10-tal Mededelingen uit de Reconstructiecommissie uitgegeven. Daarnaast is een volledige MiddenDelfkrant gewijd aan een samenvatting van de vier struktuuradviezen. Binnen de steunwerkgroep tot slot worden alle stukken van de Reconstructiecommissie doorgenomen. STEUNWERKGROEP Deze steunwerkgroep funktioneert zo als het orgaan binnen de Vereniging dat het rneest djrekt op de hoogte wordt gehouden van wat er in de Reconstructiecommissie gebeurt. Dat is natuurlijk niet de enige taak:
Midden-Delfkrant
3
deze werkgroep bespreekt steeds weer voorafgaande aan de vergaderin gen de standpunten die onze vertegenwoordiger in zal nemen. Met wat ups en downs funktioneert deze werkgroep redelijk. Een probleem is en blijft het sekretariaat van deze werkgroep. Het WERK van de WERKgroep leunt op te weinig schouders. TOEKOMSTIG BELEID: HOE BELANGRIJK IS DE RECONSTRUCTIECOMMISSIE In het verslag over de afgelopenjaren is er al op gewezen dat de vraag wie er nu eigenlijk plannen maakt voor Midden-Delfland lang niet beantwoord kon wo rd en. Dat is eigenlijk nog steeds zo. Er zij n een paar zake n die daa r voo r zorgen:. L Gemeentes gaan gewoo n door met het maken van eigen bestemmingsplannen binnen het gebied van Midden-Delfland; 2.Problemen van buiten Midden- Delfland worden naar Midden-Delfland geschoven omdat daa r toch rekreatie zal komen (puin, havenslib etcJ; de Reconstructiecommissie wordt met morele druk voor vr ijwel voldongen feitE\n ges teld; 3.0nduidelijk is welke speelruimte de Reconstructiecommissie nog zal houden binnen de bepalingen van het streekplan; door het steeds weer uitstellen van beslissingen laat de Reconstructiecommissie wel toe dat die speelruimte klein blijftj 4.Qnduidelijk 1s welke kosten voor Midden-Delfland gemaakt mogen worden; het maken van plannen zonder een realistisch prijskaartje maakt diezelfde plannen al te gevoelig voor wijzigingen van buitenaf. Er is een duidelijke keuze mogelijk. Er kan gekozen worden voor een Commissie die alle plannen van andere overheden bij elkaar optelt en er een totaalprogramma van maakt, voor een Commissie die zich openstelt voor alle puin en slib en wat dies meer zij, een Commissie die alle verantwoordelijkheden aan de provincie laat en die geen rekening met financien houdt. Die keuze is absurd, maar wat is het alternatief7 Voor de Midden-Delfland Vereniging zou · de volgende keuze het beleid voor de komende jaren kunnen bepalen; het is aan de ledenvergadering daar een uitspraak over te doen. De door de Vereniging te maken keuze is gebaseerd op een paar uitgangspunten: -voor iedereen in het gebied moet duidelijk zijn wie de plannen voor Midden-Delfland maakt; -voor iedereen moet duidelijk Z~Jn aan welke voorwaard~n die plannen moeten voldoen. Aileen als daaraan voldaan is, is oak een daadwerkelijke en kwalitatief
goede inbreng van de betrokken bevolking te realiseren. Konkreet betekent dat het volgende: I.Binnen het gebied Midden-Delfland worden door de verschillende gemeentes vooralsnog geen nieuwe bestem~ mingsplannen ontwikkeld; zodra het Reconstructieprogramma is vastgesteld passen de gemeentes hun bestemmingsplannen daaraan aan. 2.Midden-Delfland is niet langer een voor de hand liggende lokatie voor afval van elders waarbij van de Reconstructiecommissie wordt verwacht dat ze zonder al te grote problemen zal toestemmen; hiervoor gelden nog wat extra argumenten: -Midden-Delfland heeft door de Reconstructiewet een aparte status; slib en puin zijn strijdig met de doelstellingen uit de Reconstructiewet ; - Er is haast bij in Midden-Delfland, storten van puin en slib betekent meestal vertraging; 3.Bij de vaststelling van het streekplan zullen duidelijke richtlijnen voor de Reconstructiecommissie moeten worden opgesteld; daarmee zal oak de . ruimte moeten worden vastgelegd die de Reconstructiecommissie heeft bij het maken van plannen; die ruimte zal echter zo groat mogelijk moeten zijn. Het is zinvol hier een voorbeeld bij te halen: de inundatie van de Foppenpolder. De Recons truc.tiecommis s ie heef t de provincie gevraagd om bij de vaststelling van het ·streekplan rekening te houden met de uiteindelijke beslissing van .de Reconstructiecommissie over de Foppenpolder. Dat is een duidelijk verzoek om zelf een zo groot mogelijke ruimte te krijgen bij het .maken van de plannen. · Maar dan moet de Reconstructiecommissie wel een besluit ne~en; gebeur t
foto C. J . Snijders
dat niet dan beperkt ze alleen haar eigen mo geli jkheden, maakt ze zich zelf machteloos 4. De Reconstructiecommissie moet eisen dat zo snel mogelijk duidelijk wordt wat er financieel mogelijk is; anders is het onmo ge lijk een reeel plan te maken . Daarvoor is het nodig dat op de kortst mogelijke termijn het Recreatieschap Midden-Delfland tot stand komt. Het algemene beeld van wat wij zouden willen is wel duidelijk: in MiddenDelfland maakt de Reconstructiecommissie de plannen, anderen (gemeentes en puin- en slibbergers) hebben zich daaraan aan te passen. De Reconstructiecommissie moet zich daarbij wel houden aan de richtlijnen van het streekplan (die zo snel mogelijk duidelijk moeten worden) en die van financiele aard. Het lijkt logisch dat het zo zou moeten. De andere keuze lijkt voor iedereen absurd. Maar als er niets aan gedaan wordt glijdt de Reconstructiecommissie wel naar die absurde keuze af die niemand bewust zal willen.
c/l-1iddenEDe111afld CVereniging
4 vijfde jaargang nr. 2 , maart 1981
Werkgroep Historie en Landschap van Midden-Delfland
Luchtfoto 1936
De Lierhand In het Hoogheemraadschap Delfland - maar ook -wel elders - zijn in hoofdzaak twee soorten bedijkingen te onderscheiden, te weten: a. lengtebedijkingen en de daarbij behorende dwarsbedijkingen, en b. hoefijzervormige bedijkingen. Heel bijzonder geldt dat voor de vroegere WestAmbachten van Delfland, het huidige Westland. Hoefijzervormige bedijkingen werd en uitgevoerd vanuit een wat hoger gelegen of een al bedijkt gebien i n de richting van een al of niet wijdve rt a kt vloedkrekenstelsel. Voorbee lden van hoefijzervormige bedijkingen z ijn, vanuit de Hoflanden van Delft, de Harna schpolder, de Woud se Polder en de _Groeneveldse Polder, t oen -no g niet ges c heiden doo r de Harna sc h~a t e ring en de Mo ns terse 1-la t e ring.
Ongetwijfeld zal deze bedijking in meerdere fasen zijn uitgevoerd. Een tweede voorbeeld van een hoefijzervormige -bedijking is 's-Gravenzande (_! I I 75). Lengtebedijkingen werden aangelegd langs de vloedkreken: Boma, Gantel, Lee, Burgerschee, Spartel of Gaag , Vlaarding, Schie, Rotte enz. We kunnen dan spreken over de noord- en de zuidbedijking, in de trant van Noo rd-Ganteldijk, Zuid-Leedijk enz.
...
In het Lierhandgebied, _tussen Den Room en De Lier, komen een aant al his torisch zeer waardevoUe bedijkin-gen samen, die thans nog in v rijwel ongeschonden s taat verkeren . Deze bedijkingen bestaan uit gedeelten van de noordelijke Lierdijk (Noo r dlie rweg ) en van de zuidelijke Lier dijk (Oos tbuurtse Weg ) me t daar tussen de eerste dJ.uarsbedijking i n de toenmalige getijdestroom de Lee : de Lierhand. Nergens worden deze oude bedijkingsvormen in het Westland (inctusief Midden- Delfland) zo gaaf aangetr offen als juist hier. De voortzetting van de oudste zuidelijke Lierdijk ten oosten van de Lierhand is thans nog als een verhoging i n het landschap waar te nemen tussen de Oostbuurtse Weg en de boerderi j Woudhoeve (OVerwout) ten zuiden van ' t Woudt . Een gedeelte hiervan is echter reeds vergraven ten behoeve van kassenbouw . Een gedeelte van deze laats te bedijking valt binnen het huidige Midden- Delflandgebied. Niet genoeg kan het his torische belang van deze zeer oude bedijkingsvormen worden onde-r streept . De bedijkingen bij de Lier hand zijn samen met de bedijking gevormd door de Groeneweg nabij Schiedam- Kerkbuurt de enige nog tamelijk gave ove-r_blijfselen uit de ti jd van de allereer ste bedijkingsact iviteiten . Hiernaas t treft u een ui tgebreidere ·ver handeling (van de hand van M. C. M. van Adrichem) over de diverse bedijkingen. De Wer kgr oep Historie en Landschap van Midden- Delfland heeft er bij de Reconstructiecommissie op aan gedr ongen de gr enzen van f.fiddenDelfland zodanig te wijzigen dat althans een gedeelte van het Lierhandgebied, met name de daar aanwezige bedijkingen, binnen de gr enzen van Midden- Delfland komt te liggen, opdat bij het opstellen van r econstructieprogr amma en - plan beschermende maatregelen genomen kunnen worden. Bedreigingen gelden met name aanzienlijke wijzigingen in het dijkprofiel, zoals wegverbreding en egalisering ten behoeve van kassenbouw . Voor de aanleg van de ze dijken werd zoveel mogelijk gebruik gemaak t van de bestaande oeverwallen van zandig materiaal, waarin de stroomgeulen werden gedicht, de hogere delen werden afgevlakt en de lagere delen werden opgevuld. Met een dwarsbedijking werd de vloedkreek afgedamd, waardoor een poel ontstond: de Poel van Wateringen, de Poel van Po e ldijk en in een andere vorm de Poel van 's-Gravenzande .
Midden-Delfkrant De Hoge Noordweg oftewel de Noordlier- Vanuit Naaldwijk is oak de Oude weg is de laatste hoefijzervormige Li erpolder bedijkt. De dijk ligt heel bedijking vanuit Delft. Oak hierin dicht tegen de Lee aan. Voor de ze komen sporen voor van enkele doorgelegenheid zal de Langbroekweg, die braken, die met een inlagedijkje destijds Nieuwe Weg of Derde Weg gedicht zijn. heette, wel aangelegd zijn.
king is, is te zien aan zijn hoge ligging: de provinciale we g ligt beduidend lager en aan het feit dat het land aan de westzijde heel wat hager ligt doordat daar langer materiaal afgezet kon worden.
Terbeveiliging van Naaldwijk en Honselersdijk tegen het hoge vloedwater van de Lee is eerst een kade opgeworp en, de huidige Middelbroekweg, richting Kwintsheul en mogelijk nag wel verder . Er zij n overeenkomsten wat de aanleg betreft met de Tanthofkade. Elke landeigenaar of landgebruiker legde een kade aan op het einde van zijn stuk land. Over de kade had hij oak nag een stukje land liggen, hetgeen nag vermeld wordt in de Tiende Penning van 1561.
Met de aanleg van de tweede dwarsbedijking van de Lee, de Oude Dijk, l opend vanaf de Noldijk naar het Herenstal onder Naaldwijk, moest er een nieuwe uitweg voor het Leewater gemaakt worden. Dat werd de Zijde . Het restant van de Lee tussen omlegging en Lierhand is een armetierig slootje .
De eerste echte bedijking werd als een zeewerende dijk aangelegd vanaf het hoge gedeelte van Naaldwijk (Hoge Bomen en omgeving) in de richting van de Groeneveldse bedijking om daarop aan te sluiten. Tegen of in het begin van deze eeuw is in deze zware dijk het Zwethkanaal aangelegd.
Vanuit Maasland zijn verschillende bedijkingen tegen het hoge Leewater aangelegd: de Hoge Hofdijk, de Nol dijk, en de Burgerdijkseweg, de Hoogweg, de Hoofdstraat (van De Lier) en de Oostbuurtseweg. Al naar de mogelijkheden werden nieuwe bedijkingen uitgevoerd of werden bestaande bedijkingen verlengd en/of verhoogd. Op een geschikte plaats, waar de beide lengtebedijkingen elkaar dicht naderen, maar nag niet ophielden, werd de eerste dwarsbedijking aangelegd: de Lierhand. Zo liep de Oostbuurtseweg als dijk nag een heel eind door. Voor het eerst is dat ontdekt op luchtfoto's van het gebied uit 1936. Ten onrechte werd en wordt deze verhoging in het land als een verlande vloedkreek gezien. Dat de Lierhand een heuse dwarsbedij-
De Monsterse Watering - samen met de Wennetjessloot, de Holle Watering, de Lange Watering - moest gegraven worden toen de tweede dwarsbedijking van de Gantel, de Zwartendijk, aangelegd was. De Holle Watering ligt buiten de eerste dwarsbedijking van de Gantel, maar binnen de eerste dwarsbedijking van de Lee, wat duidt op de volgorde van aanleg van de versch ill ende dwarsbedijkingen. M.C . M. van Adrichem
Boerderij Lierhand, foto Havelaar
6
I
vijfde jaargang nr. 2, maart 1981
Jaarverslag 1980
kwam op f 3750,-- en dat was meer dan we hadden durven hopen.
1980: Het jaar van de studiedag over Historie en Landschap. Het jaar van het 500ste lid. Het jaar ook waarin ons (voor het eerst) een volledige subsidie van de provincie bereikte. Verder het Jaar van de succesvolle financiele actie naar het bedrijfsleven. Een druk jaar, een ~goed vetenigingsJ aar. Ledental
Activiteiten
Per I januari 1980 telde de verenLgLng 445 leden. Dit aantal nam toe tot 501 per 31 december, waarmee de 500-grens dus net kon worden overschreden. Deze · toename van het ledental met 54 is de resultante van het totaal aantal nieuwe leden minus een aantal afvallers. Het precieze verloop is bij ons oude inschrijvingssysteem moeilijk na te gaan. Inmiddels is daar verandering in gebracht zodat in de toekomst er een duidelijk overzicht gegeven kan worden van de mutaties in het ledenbestand.
De eind 1979 uitgegane enquete over Rijksweg 19 leverde ruim 80 reacties op. Een overgrote meederheid van de inzenders is tegen verdere aanleg van deze weg door Midden-Delfland. Pas tegen het eind van het jaar wordt in de Tweede Kamer gestemd over o.a. deze weg . De vereniging had voordien het standpunt van de vereniging (inclusief de gehele enquete~uitslag) kenbaar gemaakt . De kamer vond aanleg van de weg wel noodzakelijk mits er een goede inpassing in het landschap mogelijk zal zijn.
Bestuur Dit jaar traden reglementair af de bestuursleden J.H. Schutjes, J.A.A. Delsman, W. Nell en J.G.M. Peet. Zij allen hadden zich voor een nieuwe bestuursperiode van twee jaar herkiesbaar gesteld. Zij werden herbenoemd. De volledige bestuurs~samenstelling treft u elders in dit nummer aan. Ook voor de kascommissie geldt een roulatiesysteem. J.P. van Noordt trad af en de heer E . Blaauw werd herbenoemd naast het nieuwe lid van de commissie, de heer J. Hoogstad. Het bestuur vergaderde in 1980 vijf maal, waarbij vooral aan de orde kwamen: de verenigingsfinancien en het reilen en zeilen van de Reconstructiecommissie en van de _S teunwerkgroep Een zaak die extra aandacht kreeg was het bezwaar dat een aantal leden indienden tegen de gang van zaken rond een rijksweg 19-motie in de Reconstruciecommissievergadering. Een extra vergadering werd aan dit punt gewijd waarbij de indieners van het bezwaar aanwezig waren (voor een verslag zie Midden- Delfkrant 80/6). De hier gevoerde discussie was mede aanleiding voor het bestuur om te besluiten op de komende jaarvergadering het functioneren van onze vertegenwoordiger in de Reconstructiecommissie aan de orde te stellen
De op de vorige ledenvergadering aangekondigde actie, gericht op het bedrijfsleven om de financiele tekorten van de vereniging te verminderen is een zeer groot succes geworden. Van de 100 aangeschreven bedrijven reageerden er 20 positief. De totale opbrengst
Op 14 juni werd een excursie naar de eendenkooi in Schipluiden gehouden. · Deze kooi is eigendom van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland en is gewoonlijk niet toegankelijk voor het publiek. Een SO-tal deelnemers werd rondgeleid door kooiker Piet Graveland daarin bijgestaan door Arie Poot, beheerder van de Vlietlanden. En dat alles begeleid door het mooiste weer van de wereld. Studiedag De voorbereiding van de studiedag over Historie en Landschap van Midden-Delfland nam al op 9 mei een aanvang . Er werd een voorbereidingscommissie ingesteld die bestond ui: vertegenwoordigers van de direct betrokken historische groepen plus de Midden- Delfland Vereniging, t.w. K. N. van Dijk, R. de Graaf, J.W. Moerman, F.W. van Ooststroom en A.J . van der Valk De studiedag werd een groot succes. Er waren bijna 120 deelnemers, waarbij het opvallend was dat er zovelen waren van buiten het gebied . Zo waren er een flink aantal vertegenwoordigers aanwezig van instituten en universiteiten die zich met de historie bezig houden. 's Ochtends werden er lezingen gehouden over de diverse aspecten door C. Hoek en E. Bult. Er werd een film vertoond door J.C. van Leeuwen Aan het slot van de ochtend werd een diaklankbeeld gedraaid van F.W. van Ooststroom en J.W. Moerman. Na de lunch startte de heer Van Adrichem zijn lezing,waarna groeps-
Woud;;eg
7
Midden-Delfkrant discussie volgde. Deze had als doel een aantal aanbevelingen (aan de overheid) op te stellen. Deze aanbevelingen zijn later aan de Reconstructiecommissie aangeboden. Ook na de studiedag bleef de voorbereidingscommisie actief en op 28 qovember werd besloten tot het oprichten van een werkgroep 'Historie en Landschap van Midden-Delfland+
van de Provinciale Raad voor de Ruimtelijke Ordening. Namens de vereniging zit F.W. van Ooststroom in deze cornrnissie. J.H. Schutjes en F.W. van Ooststroom hadden ook dit jaar zitting in het bestuur van de Stichting Bezoekerscentrum Midden-Delfland . Midden-Delfkrant
De Midden-Delfkrant verscheen in 1980 met 10 nurnrners. Zes maal ging het daarbij om normale nurnrners waarbij het Se nurnrner de brochure over Historie en Landschap bevatte. Het 6e nurnrner bevatte een door de Werkgroep Delfl nd samengesteld inlegvel over wilgenknotten. Een samenwerking Verder ... tussen deze werkgroep, de vereniging en de Dienst Plantsoenen van de Een aantal malen trad de vereniging gemeente Schiedam bracht in het naar buiten, o.a. in januari met een landelijk gebied van die gemeente standje op de Open Dagen van de een wilgenknotaktie aan de gang. afdeling Civiele Techniek van de Naast deze normale purnrners verscheen TH in Delft. in 1980 een viertal extra uitgaven Een aantal malen werden lezingen van de Midden-Delfkrant. Drie maal gegeven en werd het klankbeeld over ging het daarbij om 'Mededelingen de 'Verdwenen ridderhofsteden in uit de Reconstructiecornrnissie', en Midden-Delfland ' (vervaardigd voor de een maal om een extra editie t.b.v. studiedag) vertoond,o.a. op I december de jaarvergadering. voor de cornrnissaris van de Koningin .Aan het eind van het jaar 1980 is die op werkbezoek was in Schipluiden. door de redaktie een re gister gemaakt Hulp aan scriptieschrijvers met daarin alle artikelen van de continueerde zich op hetzelfde vier eerste jaargangen van de niveau als in 1979. Midden-Delfkrant. Aan de hand van dit register zal het mogelijk Z1Jn Vertegenwoordigingen het redaktiebeleid over deze vier jaren te bespreken op de ledenOok dit jaar vertegenwoordigde vergadering. J.G.M. Peet de vereniging in de Reconstructiecornrnissie (zie elders in Steunwerkgroep dit nummer). Hij was tevens voorzitter van de Subcornrnissie Irispraak en De steunwerkgroep vergaderde in 1980 Voorlichting en als zodanig waarnemer minder dan in 1979; vier keer in de Begeleidingscornrnissie (voor de slech~s (januari, maart, oktober, en inspraak op de Streekplaninvulling) november). De belangrijkste reden
De brochure met samenvattingen van de tijdens de studiedag gehouden lezingen werd gezonden aan alle leden. In de losse verkoop werden er alleen al in de laatste drie maanden van 1980 bijna 500 verkocht .
Vijverschie , Schieweg
daarvoor was de vrij langd uri ge behandeling die de struktuurs chets in de Reconstructiecornrnissie kreeg. Daardoor ontbraken nieuwe punten ' om in de steunwerkgroep te bespreken eni ge tijd. Enigszins problematisch drei gt de or ganisatie van de steunwerkgroep te worden . De vaste secretaris van de steunwerkgroep liet in de loop van 1980 weten daarmee op te willen houden . Voor hem is geen opvolg(st)er gevonden, hoewel daar wel een grate behoefte aan is. Jaarvergadering De algemene ledenvergadering werd op 9 april gehouden in de Dorpshoeve in Schipluiden. Een prima l oca tie voor de manifestatie die simultaan aan de jaarvergadering plaatsvond. Diverse groeperingen en . instellingen uit het gebied konden zich hier presenteren . Meer dan 100 mensen zijn er geweest, waarvan een 50-tal het huishoudelijk deel van de vergadering bijwoonde. Voor een verslag zie Midden-Delfkrant 80/ 3) Een aantrekkelijke opzet,deze jaarvergadering. Dat zou best nog eens kunnen ! 0
Financien Door de succesvolle actie gericht op het bedrijfsleven en door het daadwerkelijk ontvangen .van f 8000,subsidie van de provi·ncie (voor twee jaar), is 1980 financieel een minder zorgelijk jaar dan de vorigen. De kosten van de studiedag kwamen hager uit dan geraamd was . Dat werd vooral veroorzaakt doordat er meer deelnemers kwamen dan was voorzien en doordat de brochure met lezingen veel dikker werd dan gepland. Door de gunstige resultaten van de losse verkoop (ook in 1981) zal dit snel rechtgetrokken kunnen worden. Een druk jaar, een goed verenigingsjaar!
c.:;YliddenEDelflafld CVereniging
8 vijfde jaargang nr .
,RoZZepaaZ (3) In een tweetal artikeltjes in de Midden-Delfkrant van vorig jaar (nrs. 1980/3 en 1980/4) wordt over rollepaten verteld. In bet tweede stukje stond dat er in Honselersdijk een plek is die Rollepaal moet beten. De beer J.L. Voorberg uit Po~ldijk die bier dicbtbij woont bericbt ons bet volgende: 'Op de stafkaart staat een buurt als Rolpaal aangegeven. He t is practis c h een rij van + 30 huizen (uit ·We reldoorlog-I), gel egen in de binnenbocht v an de Nieuwe Vaart, wel ke loopt van Loosduinen l angs Poeldijk tot de ko~ van Hons e l e rsdijk . De eigenlijke rolpaal heb ik in mijn jeugd nog gekend. 'tWas een ij ze ren paal (vermo edelijk massief) van + 2 m hoog, gevat in een soort goot-(en daarin uiteraard draaibaar). Al s schoo ljongen van 8 a 9 jaar ging i k er dagelijks langs uit Poeldijk naar Hons e lersdij k . Uiteraard stond dez e paal aa n de wat erkant, aan de bolle kant van de we g erl angs. Bij de aanl e g van de Els enweg (na de
2e Wereldoorlog) vanaf dit punt, langs Westerlee naar het zuiden, is de paal zeker verdwenen. Hij was ook in mijn jeugd niet meer in gebruik. Het waterverkeer met de kleine veilingschuiten (z.g. !-lestlanders) werd 'geboomd' door de man aan de waterkant (het voormalig jaagpad). De grotere boten waren gemotoriseerd en bestemd voor het groente- en···'frui tvervoer naar plaatsen buiten de streek. Het jaagpad werd als zodanig door het komen van de tramverbinding (+ 1883) niet meer gebruikt door de toen ve rdwijnende trekschuit.' J. L. Voorberg
2~
maart 1981
De Schie t e OVer schie met veerboot . Links de ker k; op de achtergrond recht s ' s- Gravenhuize . De rolpalen zijn duidelijk te zien . Tekening in Oost~Indische inkt doo P G. Groenewegen, ca . 1800 .
Van de heer C. Put uit Schipluiden vernamen wij dat het tu i nhek van zijn vroegere huis aan de Vla ardingsekade, naast.het voormalige Zwethgemaal, voorz~en was van een ho ge paal die aan de water z ijde beslagen was met een paar metalen strippen: een schuurof wrijfpaal. Zou deze paal er indertijd niet gestaan bebben dan zou de lijn van de trekschuit vele meters over de tuin hebben ge lopen. De paal moet in de vijftiger jaren door een lage zijn vervangen. Hierboven Schie bij Veerhuis. duidelijk
een afbeelding van de Overschie nabij het De rollepalen zijn te zien.
9
Midden-Delfkrant • Zichtbare getu1.gen
Uithangtekens, gevelstenen en opschriften 1n en om Kethel ·
Jaap de Raat Uithangtekens, gevelstenen en opschriften Z1Jn volgens Van 'Lennep en Tergouw in een desbetreffend boek, 'de zichtbare getuigen van hat leven en werken van de bevolking'. Hadden uithangborden ten .doel de aandacht te trekken voor de 'neringhe', gevelstenen duidden meestal op het bouwjaar. Opschriften daarentegen werden vaak aan weerszijden op de hekpalen of op het inrijhek geschilderd en geven iets persoonlijkers. Ze vertellen soms van 'handel en wandel' der bewoners, spreken van geloofsovertuiging, richten beste wensen t0t u of .. verman1ngen. Om dit alles te beleven zoals het was
in Kethel en Spaland v66r de donkere dagen van 1940, neem ik u mee 'de wegen op, de lanen in'. Ook daar wil ik de namen van noemen, evenals van de bruggen die we overgaan
'Wie timmert aan de weg, Hoort allemans gezeg'. Aan dit oudhollandse spreekwoord zou ik nog toe willen voegen, dat die 'wie' langs de weg ook wel graag hun zegje zegden. Maar aangezi'en ze niet de hele lieve lange dag aan de weg konden staan, lieten ze hun hekpalen of voorgevels die taak waarnemen. Opschriften Wat opschriften betreft ,. dat begon al als ik bij mijn ouders aan de Harreweg het· hekje van ons Saksisch boerenhuis dichtklapte. Daar las ik dan deze regels van Huybrecht Cornzn. Poot:
'Hoe genoeglyk rolt het leven Des gerusten Lantmans heen, Die zyn zaligh Lot hoe kleen, om geen koningskroon zou geven '. Nou nou, net of er nooit strijd was. Dat lag al verborgen in de tekst op het hek van buurtnan Sebel:
' Al is 't huisje nog zo klein, Toch kan men er gelukkig zijn '. Het hield een terechtwijzing in aan zij n schoonvader, een gezeten boer die het maar zo zo vond dat een boerendochter in zo'n klein huisje kwam te wonen. Overigens, in de crisisjaren zat het de boer erg tegen en de kalvennikker-schoonzoon I) erg mee. Zo zelfs dat hij na ve.rloop van
jaren een vrachtauto kon aanschaffen. Glorieus liet hij er 'Redt U zelf ' op schilderen. Kijk, dat had hij nou niet moeten doen, want toen hij eens naar de Delftse 'mart' ging en tevens te water, liet men hem mooi zitten. 'Redt U zelf!', riep men hem toe. Een verweer tegen de buitenwacht lezen we schuinover bij buurman Krien van Lindt:
't Is nooit zo kant en klaar, of ' t hapert hier of daar '. Wat wilde het geval: vader Piet, zoon van een pakloper, was boer in het
Hiernaast het eerste gedeelte van een door J . de Raat beschreven voettocht langs de opschriften . op Kethelse boerderijen en inrijhekken . J. de Raat is o. a. auteur van de boeken: 'In en om de dorpskerk van Kethel en Spaland ' en ' Een dorp dat driemaa l onderging ' . Dit artikel verscheen eerder in Scyedam, 6e jaargang nr. 5, november/december 1980, een uitgave van de Historische Vereniging Schiedam .
Noordeinde (nu schilder Ham) en had zijn koeien er schuin tegenover op . stal (nu slachtplaats Van Selm). Dat kon natuurlijk niet toen hij huwde met de dochter van Heijnsbroek uit de polder. Er moest een boerderij komen en volgens ongeschreven wet daar waar het meeste land lag. Nu had hij twee stukjes van acht hond 2) net buiten het dorp, maar veel meer land verderop bij de Veen. 'Niets daarvan', zou de jonge vrouw gezegd hebben, 'zo ver weg, mij niet gezien'. En omdat Piet haar graag zag, liet hij een boerder i j bouwen dicht bij het dorp. Dit wekte het misnoegen van de dorpsgenoten op. Het was on-economisch, maar aangezien zij dat woord nog niet in hun repertoire hadden werd het zonder meer r·o ddelen. Als antwoord daarop liet Piet van Lindt bovenstaande tekst .op I) Kalverenkoopman en slachter. 2) Afkorting van honderd. Een hond is honderd roeden.
Saksisch boerenhuis aan de Harreweg
10 vijfde jaargang nr. 2, maart 1981
zijn smeedijzeren hekpalen aanbrengen . Hier zien we ook, evenals bij de volgende en vele andere R.K. boerderijen, boven de kelderluiken een kruis met de letters I.R.S.: het Christusteken als bes cherming tegen boze geesten 3). Krien Olsthoorn, vlak bij het dorp, had geen problemen maa r wel een dochtertje. Dus liet hij 'Nelly ' bovenaan op het overstek schilderen. Dit huis ligt wonderlijk genoeg in de (nu voormalige) gemeente Vlaardinger-Ambacht. Achter deze bedoening loopt langs knot-essen het 'Laantje van Rip ". Aan het eind vertolkt het de gevoelens van de boer teen hij n • loting bezitter werd van dit land. 'Nooit gedaeht ' lezen we. Nu gaan we de Harreweg weer even terug en lopen dan voort in noordelijke richting. In het midden is een 'paardenpad' - klinkerstraatje- en ernaast zijn karresporen vo l plassen, van tijd tot tijd opgevuld met keislag. Zo passeren we het huisje van buurman Verboon, die dagelijks zijn melk in Schiedam uitpintte. (Een buurman, een kwartier verder, dat kon teen nog.) Het huisje heet in de volksmond ~et metselaar sboseh '.Dat was het dan ook al sinds begin 1800, teen ook burgerlieden bosjes hakhout als brandstof gebruikten, zeals in dit geval de metselaar Borst. Gelovige taal 'Hoe dichter bij Rome, hoe slechter Christenen' horen we wel eens zeggen. Zender te beweren dat de bewoners van het dorp slecht zijn, is het tech opvallend dat, naarmate we verder weg komen, de taal op de hekpalen 'geloviger' wordt . Dat zien we al als we linksaf de Eerste Veen (nu Woudweg) inslaan:
'Neem ter Harte alle zaken in de Staat die gij beleeft, om U zoo bekwaam te maken waar God U t oe geroepen heeft '. Dit lezen we bij Jan Fransen. Wat verder, bij Van Noordt:
'0 Gr oote God, Hemelkoning , Beseherm ons op dee z' wooning '. Vroeger, teen Overgaag nog op deze woning zat: 'Al i s de bouwman vo l pr aktijk
Zijn arbeid maakt hem t oeh niet ri jk, Maar door de Zeegen die God geeft Verkrijgt hij ' t geen waarvan hij leeft '. Op de boerderij ernaast (die van Giel Rodenburg, waar oude Germaanse tekens in de muren verwerkt zijn) is het vol gende ops chrift aangebracht:
'Niets zonder Gods zeg·en '. Eens was hierachter de buitenplaats 'Vrijlust ' gelegen. lets verder, aan de overkant bij Olsthoorn (waar het vroeger spookte) in 'heel duur' Latijn 'Ora et Labora ', wat ' bid en werk' betekent. Inmiddels zijn we in Vlaardinger-Woud aangekomen, ressorterend onder Vlaardinger-Ambacht maa r kerkelijk behorend tot Kethel. We gaan dus nog even door. Waar
Midden-Delfkrant
yroeger Jan van Vliet woonde en nu Thoon Fransen:
'AZ wie met God de dag begint BZijft tot de avond weZge zind'. Boer Gerrit van Vliet concludeert:
'Aan Gods zegen Is aZZes ge Zegen'. Nog verder, in de bocht met de Holyweg, staat op de brug van 'IJsselhoeve':
'AZ bouwt de Landman nog zoo weZ AZ orengt hij aZZes op zijn steZ, Zoo God zijn Zeegen niet gebiedt 't Is aZ vergeefsch wat hier geschiedt '. De Breeweg gaan we snel door om bij het Kruispunt de hoek om te slaan. 'Aan de KapeZ ' lezen we op een boerderij. Inderdaad is hier vroeger een kapel geweest, alsmede een rechthuis van het ambacht Zouteveen. Dit is de Tweede Veen, thans Oostveenscheweg . Op de 'NeZZie - Hoeve ' uit 1925 (van Vander Sar) lezen we:
'Benijt is beter dan bekZaegt Wanneer het God aZsoo behaegt '. Dan volgt de boerderij van Verboon, op oude kaarten. terug te vinden als ' Koningshoff ' Ret Kethelse stukje Veenweg brengt ons weer terug op de Rarreweg. Rechts zien we in de verte een boe rderij waar begin 1600 de overgrootvader van de dichter Poot boer was. Hu draagt de door hoge kastanjebomen gedomineerde boerderij, bewoond door H. van der Ende, de naam
'LandZust '. De bontepaal lve nemen de Harreweg Delftwaarts en passeren een hardstenen zuil, 'De BontepaaZ ' geheten. Deze zuil markeert de grens tussen Kethel en Papsou, of zo u wilt Abtswoude (vroeger Vrijenban 4). Ook hier lopen
we nog even door omdat dit gebied kerkelijk en anderzins erg met Kethel 'verweven' is. Links ligt een boerderijtje met het opschrift ' De Rozenwoning '. Rechts, aan het begin van een lange laan naar Jan Kester, is het ' Op hoop van Zeegen '. (De zegen zou ondergaan tijdens de oorlogsjaren in het inundatiegebied rondom, en de hoop werd er tot puinhoop door vernielzuchtige 'vaderlanders'.) De brug ' PootenheuZ ' brengt ons bij een boerderij waar mogelijk Huybrecht Poot zijn gedichten schreef . Maar .niet aan hem de eer van het -overigens wel radicale- opschrift:
' Het goede k:ruid dat wordt verd:rukt, AZs ' t kwade niet wordt uitge:rukt '. Boven de boomgaard uit vraagt, op een grote hooitas 5) Van Konijnenburg, ' De Eendracht ' de aandacht. De woning van Chris Moerman heet ' De Vrede ' en wat verder lezen we ' Eben Haezer ' (Stee n der Hulpe). Bij Leen van der Kooy staat ' WindZust '. J a ren geleden liet daar boer Hoogendoorn op het l andhek schilderen de aloude spreuk:
' Wie kan Keeren de Hand des Heeren '. Een aanhanger van het oude ge l oof kraste er zijn antwoord onder: ' Het gebed en de Maagd Maria '. Niet gediend van repliek uit die hoek ontbood de boer de ve rv er weer en de vragende vorm verdween onder de gebiedende: ' Niemand kan Keeren de Hand des Heeren '. Lat e r werd het 3) I.R.S.: In~oc Signo. Zie : J. de Raat, In en om de dorpskerk van KetheZ en SpaZand, Schi e dam (1975), blz. I l l e.v . (I.R.S. werd ook oneerbi edig vertall-d als 'Inhalige sod em ... 1 ) . 4) Later Hof van Delft, daarna Schipluiden, nu Delft. 5) Open hooischuur
11
foto Fred Hess
12 vijfde jaargang nr. 2, maart 1981
·Weegje ', een pad voor boeren en tuinders. Dan volgt ' de Driesprong '
berustend: ' De mensch wikt, God
beschikt '.
waar we de Groeneweg in kunnen. Maar dat doen we niet want er is maar een oude boerd'e rij voor ons van be lang, die van Rinus Hoo ge rbrugge met een naam daterend uit de twintiger jaren:
Hier tegenover ligt 'Ten Hope ' en ook nog in Papsou:
'De Landbouw is mijn Lust De Vriedschap is mijn Leven, En aZZes wat ik heb Is mij van God gegeven '. Van de 'EZisabeth- hoeve ', zo
' Sophiahoeve '. In het voZgende nummer van de Midden- DeZfkrant vervoZgen we onze tocht .
genoemd toen de familie Van der Ende haar kocht, wordt ook wel eens verteld dat dat de boerderij van de dichter Poot is geweest. Over vertellen en horen zeggen gesproken: Hier woonde eens. Kees Arkensteyn. Deze gaf aan de 'vurvur' opdracht op de bovenste plank van het inrijhek te 'schrijven':
Rqat
' Hier op ·a eez ' Wooning Kraai ik heer Haan steeds Koning '. Vervolgens reed hij de laan uit en ging zonder zijn Catho'tje met de tentwagen naar de botermarkt in Delft. Moeder-de vrouw, toch al aangebrand omdat hij door het boenhoekraam had
6) Draagriem, brede band van touw, zeildoek e.d.
geroepen 'de vrollie ken niet mee!', ging ook de laan uit, even bij 'buvrouw' · haar nood klagen. Stom verwonderd vroeg zij aan de bezige verver : 'Wie heit jouw dat opgedroege?'. 'De baas', was het antwoord. 'Mooi', zei ze, 'en nou zet je op de tweede plank:
'AZs ik vrouw Hen niet thuis en ben! '. Roe boeiend ook, we dwalen te ver af, dus snel terug naar de Pootenheul en dan linksom over de Mandjeskade. Deze kade is de afscheiding van de NoordKethelpolder. Zo komen we op de Schieweg, waar we dit 'Breedepa d' langs de Binnenvaart, evenwijdig met de Delftsche Schie, aanhouden. (Dus niet te verwarren met de Trekkade waar de jagers op hun paarden de schuiten trekken, of waar de arme sloebers, in het zeel 6) hetzelfde doen.) Al spoedig zijn we bij de oude voorname boerderij, al in 1700 'Vijver- Schie ' genoemd. Dit duidt op het vis- en jachtrecht van de heereigenaar, die hier 's zomers in de 'mooie kamer' . zijn intrek nam. Deze boerderij bevindt zich net voor de scheiding van Vrijenban met Kethel. Een hardstenen grenspaal met het wapen van Delft waarborgt de rechten van deze gemeente op de Schiekade . Tegenover de Zweth is de woning van Klaas van den Berg, welke vroeger ver in het land stond en nu hier, hoe kan het anders, ' Zwethzicht ' heet. Zo arriveren we bij de buurtschap 'de KandeZaar '. Een heel oude benaming, tevens verbonden aan een cafe en overzetveer. De laatste boerderij, die van Leen Lansbergen, laat deze tekst zi'e n:
'Aan Godes zegen, Is 't aZ geZegen '. In de berm van de Kandelaarweg ligt ' de Schapenhut·' van Poot, een schilderachtig huisje dat van een schaapherder geweest zou zijn. Over het brugje ' LappersheuZ ' komen we bij de spoorwegovergang. Links is ' het
13
Midden-Delfkrant
Midden-Delfkrant vijfde jaargang nr. 2, maart 1981 De Midden-Delfkrant verschijnt zes maal per jaar
Dit is de stroom.Felblauwe zonnen vloeien saam en glinsterend water tussen het oud gaud der rieten. Ret ijle klokkenspel der rinkelende vogels komt zonrijp aangevlaagd over het ruisend vlieten der drukke golven in de lauwe voorjaarswind. Zonlicht speelt even op je losgewaaide hare n en glijdt langs je gezicht, gl ans t over deze urenni e ts blijft er van dan pijn en wat herinnering. Want onze levens vloe ien, doelloze rivieren, tesamen en uiteen, en ter vertroosting wijzen we elkaar de zon en een roofvogel op het moeras. Straks is ook dit voorbij, vervaagt het tot verleden. Dan weet er niemand meer hoe hunkerend het was waar ·wij naar luisterden, wat wij elkaar vertelden, en dat het voorjaar was, met bloemen in he• gras.
Redactie: Gerard Peet Henk Tetteroo Frits van Ooststroom Fotografie: Fred Hess, Rijswijk ZH Vormgeving en productie: Frits van Ooststroom Druk: Ozaprint B.V., Delft/Zoetermeer
hans warren.
Overname van artikelen is in vele gevallen mogelLjk Ln overleg met de redactie. Kopij en suggesties voor kopij Z1Jn van harte welkom bij de redactie.
Een liter
Verantwoording Publ1cat1e van artikelen behoeft ni e t te betekenen dat de -daarin vervatte meningen het inzicht van de MiddenDelfland Vereniging weergeven.
voZZe meZk
Redactieadres: Ooste1nde 167, 2611 VD Delft Telefoon (015) 12 45 52
.,
Hiernaast is de prijsopbouw van een liter melk weergegeven. Een enkel verklarend woord: de boer ontvangt 63 cent, maar daaraan heeft hij niet voldoende als hij volgens de regels van de bedrijfseconomie becij fert wat hij behoort te ontvangen. Wat gebeurt er dus? Hij neemt genoegen met een geringere beloning dan de 29 centen die hem in feite voor zijn arbeid toekomen. De opbrengsten die in deze optelling worden genoemd komen onder meer voort uit de aanwas van zijn veestapel, . de verkoop van koeien en kalveren bijvoorbeeld. In de zuivelfabriek wordt de melk gestandaardiseerd, dat wil zeggen het gehalte aan melkvet wordt tot een bepaald percentage teruggebracht . Het melkvet dat daarbij uit de melk wordt gehaald wordt tot bater verwerk·t . Vandaar d/ post ' Opbrengst vrijgekomen bater '.
.:qz:~\
Uitgave De Midden-Delfkrant is een ·uitgave van de Midden-Delfland Vereniging en van de Stichting Bezoekerscentrum Midden-Delfland.
'•
\ ~
..... · ~.
(1978/ 1979)
in centen .~\
en bedrijfsleiding Werktuigen evoeder G~ond en gebouwen Overige kosten bruto kosten opbrengsten netto kosten - verlies voor de melkveehouder opbrengst voor de melkveehouder Verhoogd met: kosten transport naar fabriek kosten verwerking industrie (inclusief verpakking) kosten tran?port naar melkhandel detailhandelsmarge BTW
'·.\
}
29 ..· ~ II
21 8 IS
84 16 68 5 63
4 27 7 20
Abonnementen op ·de Midden-Delfkrant Z1Jn alleen mogelijk door lid te worden van de Midden-Delfland Vereniging. De minimum contributie bedraagt f 20,-- per jaar, voor jeugdleden (t/m 17 jaar) f 7,50. Aanmelding door starting op postrekening 3928463 ten name van de Midden-Delfland Vereniging te Vlaardingen, onder vermelding van 'nieuw lid' . U kunt ook bellen: (010) 74 25 98, of schrijven aan: Secretariaat Midden-Delfland Vereniging, Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen. N.B. Na I augustus kan worden volstaan met minimaal f 10,-- contributie voor het resterend deel van het · jaar (jeugdleden f 5,--).
4'
Opzegging van het lidmaatschap/ abonnement uitsluitend ·s chriftelijk · aan het secretariaat. Opzegging kan slechts geschieden tegen het einde van het verenigingsjaar en met inachtneming van een opzegt e rmijn van vier we ken. Bran: P.Z./L.E.I. novembe r 1980
14 vijfde jaargang nr. 2, maart 1981
UffiddenEDelJlafld · CVereniging
jaarvergadering Zoals geme ld vindt de algemene ledenvergadering plaats op donderdag 2 april 1981 in Maasland, zaal de Magneet, Huis te Veldelaan 16. Aanvang 20 . 00 uur. V66r de pauze het huishoudelijk gedeelte waarvoor de stukken aan de led en zijn verzonden . Na de pauze allereer~t als intermezzo een diakl ankbeeld ove r rie ' Verdwenen ridd e rh ofsteden van Midden-Delfland '. Als hoofdmoot van de avond wordt het reilen en zeilen van de Reconstructiecommissie en het functioneren van onze vertegenwoordiger daarin aan de orde gesteld (zie voorpagina). Het is van belang dat veel leden aanwezig z ijn. Oak and~ren zijn van harte welkom. Bestuur J.H. Schutje~, voorzitter Holi e rh oek 10, 2636 EJ Schipluiden Telefoon (0 17 38) 89 27 F.W. van Ooststroom, sec r e tarispenningmeester/natuur en landsch ap Trekkade 20, 3 137 KD Vlaardingen Telefoon (010) 74 25 98
Secretariaat Midden-Delfland Vereniging · Trekkade 20, 3137 KD Vlaardingen Telefoon (010) 74 25 98 Postrekening 3928463 Verenigingenregister Delft V 397143 Doel de bevolking van Midden-Delfland en omliggende steden te informeren over, en nauw te betrekken bij het beheer van het gebied en bij de voorbereiding en uitvoering van veranderingen in dit gebied;
Het kan nog net, de laatste winterse foto in dit bijna- voorjaar nummer . De Dorpsstraat in Schipluiden . foto C. J . Snijders , derde prijs cat . kleur in onze fotowedstrijd 'MiddenDelfland in Beeld '. het kritisch volgen van dit beheer en van de voorbereiding en uitvoering van die veranderingen alsmede het stimuleren van een actieve inbreng van de bevolking daarin; hec bevorderen van het onderlinge ·begrip tussen de verschillende belanghebbenden in dit gebied, mede door het stimuleren van onderlinge kontakten.
J.G.M. Peet, inspraak e n voorlichting Oosteinde 167, 261 1 VD Delft Telefoon (015) 12 45 52 S. van der Kooij, landbouw Zuidbuurt 29, 3141 EN Maassluis Telef oon (0189 9) 14 3 96 P.W. van Winden, landbouw Schieweg 166, 262 7 AS Delft Telefoon (015) 56 3 1 17 W. Nell, landbouw Parallelweg 3, 3155 RM Maasland Telefoon (01899) 145 73 J.A.A. Delsman, recreatie Krekelpad 6, 2623 EV Delft Telefoon {015) 61 47 05
Kerkbuurt/Poldervaart tekening Paul Westerdijk
,
Midden-Delfkrant Maasland heeft nog kerkpaden Nog nooit z~Jn de ~nwoners van het Midden-Delfland~ gebied zo vaak gewezen op de daar nog aanwezige mooie gebieden als de laatste jaren. Via de regionale pers, diverse bladen en de mogelijkheden van inspraakprocedures waarvoor men zelfs brochures huis aan huis verspreit, hoort men steeds weer: 'Midden-Delfland is nu nog mooi, la wij het zo houden!' Door overheidsbestuurders in het Midden-Delflandgebied .wordt wel eens - bij wijze van voorbeeld - gewezen op het Rijnmondgebied. Verstedelijking is meestal een negatief begrip. Ret is natuurlijk jammer dat vele rustgebieden als De Beer, de Broekpolder en vele andere - meestal poldergebieden zijn opgeofferd aan de woningbouw en de industrie. Ook jammer is het dat nu weer prachtige poldergebieden op de nominatie staan om te veranderen in warenhuizen. Een gedeelte van het Maaslandse polderareaal, de Kralingeren de Oude-Campspolder, zal, als de plannen doorgaan, worden veranderd in glas. Moeten wij daarmee zo blij zijn? Maar ook daar is kennelijk niet aan te ontkomen. Toch heeft Maasland nog een tweetal openbare wegen die een geheel apart karakter hebben. Ret zijn oude kerkpaden, die - het is nog niet eens zo erg lang geleden · voor de kerkgangers en de schooljeugd de gemakkelijkste en veiligste wegen naar en van het dorp waren. Deze paden zijn het Dijkpolderpad en
15
leeuweriken, graspiepers en waterhoentjes zijn vogels die u er zeker zult tegenkomen. Enkele meters van u vandaan staat de blauwe reiger af te wachten tot het moment waarop hij trefzeker z~Jn prooi uit de sloot haalt. De poldervegetatie zal een wandelaar in dit seizoen ook zeker bekoren. De (heldere) paardebloem, de madelieven, de gele bloemen van het zilverschoon, de boterbloemen enz. komen er zo veelvuldig voor dat het een lust is om er te wandelen. Vooral de morgenuren zijn daarvoor geschikt.
Langs het Doelpad staan op ongeveer 100 meter van het pad nog de .restanten van een voormalige eendenkooi. Ook daar houden zich voge ls op. het Doelpad of .Commandeurspolderpad. Een paartje torenvalken, een paar Roewel de paden de· laatste jaren niet meer zo gemakkelijk begaanbaar zijn kraaien of eksters, de koekoek, een als in het verleden, is het toch aan stel steenuiltjes zijn vaste gasten. te bevelen om eens een wandeling Ret oude kooigedeelte is echter niet langs deze paden te maken. Ret zijn toegankelijk. Men kan met de verrenog echte voetpaden van een tegel kijker de vogels wel waarnemen. breed. Zelfs voor fietsers is het pad Jammer is het dat het niet mogelijk verboden, ofschoon niemand er bezwaar is om langs de paden te wandelen als tegen zal maken als men er zou fietsen. het heeft geregend. De paden zijn dan In het voorjaar broeden de weidevogels niet meer toegankelijk door de op slechts enkele meters van het pad. aanwezigheid van klei en plassen. Door de rust zijn er wel tientallen Roewel de toegankelijkheid niet meer vogels waar te nemen. Ook de hazen is zoals deze vroeger was, is een zal men er zelden missen. wandeling langs de paden, ook op een Ret Doelpad begint aan het einde van mooie winterdag, zeker aan te raden. de Doelstraat en ligt in het verlengde ervan en eindigt bij de Arie Roza Kwakelweg, via welke weg u uw .wandeling kunt voortzetten. Ret Dijkpolderpad begint bij de Kruiki us, 1712 Molenweide en loopt tot aan de Westgaag. Eventueel kan men langs een z ijtak via de Molenweg weer naar ·het dorp terugwandelen. Een voorjaarswandeling zal u de meeste kans op vogels en planten bieden. Kieviten, grutto's, tur e luurs, scholeksters, diverse soorten eenden,
16
Midden-Delfkrant vijfde jaargang nr. 2, ma a rt 1981
Midden-Delfland
•
10
vogelvlucht
Vlaardingervaart hoek Boonervliet, Zinksboven De Vlietlanden .
Vlaardingsekade · In Midden-Delfkrant 1977/1, de allereerste, starten we de rubriek 'MiddenDelfland in vogelvlucht'. Eert rubriek die later, meestal wegens plaatsgebrek niet meer in de krant te vinden was. We vatten de draad weer op ongeveer bij hetzelfde punt van die eerste luchtfoto. De foto is omstreeks Pasen 1976 genomen. Wat is er sindsdien veel veranderd!
De punt van de Broekpolder, links, wordt inmiddels omgetoverd tot een golfbaan. De ·~ achthaven aan de westelijke oever van de Vlaardingervaart is op provinciaal bevel opgeheven. Het Zwethgemaal (het pyramidevormige dak midden op de foto) is in 1980 gesloopt. De sloot langs de dijk rechtsboven (tussen de Willemsoordseweg en het Slinkslootgemaal) is gedempt wegens verbreding
van de dijk. Maar de compartimenteringsdijk die toen nog als een bedreiging b.oven deze kade hing is er niet gekomen!
foto: TH Delft
