Merve Karaman 13 januari 2015
De Venlolezing is een betoog dat sinds 2009 jaarlijks wordt voorgedragen door een Venlonaar jonger dan 35 jaar en is bedoeld om iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling van de gemeente Venlo te inspireren: overheid, bedrijfsleven, onderwijs, culturele instellingen en burgers. Merve Karaman (Venlo, 1989) volgt momenteel twee masters aan de Radboud Universiteit in Nijmegen: Recht en Bedrijfskunde. Ze is al jaren actief lid van de Turkse gemeenschap in Venlo en richtte in 2010 de jongerenvereniging IQRA op. Sinds 2011 is ze ook actief als buurtbemiddelaar. Karaman is als redactielid en editor verbonden aan de Turks-Nederlandse krant Haber. En sinds 2014 zit ze in de gemeenteraad voor het CDA, met Economie, Financiën en Participatie in haar portefeuille.
1
Venlolezing 2015 Een aantal jaren geleden zaten we in de auto naar Duitsland, mijn ouders, mijn zusje van toen 7 jaar oud en ik. Bij het passeren van de grensovergang liet ik mijn zusje, een leergierige en nieuwsgierige meid, de oude douanegebouwtjes zien. Ik vertelde haar dat we hier vroeger moesten stoppen voor een controle omdat dit de grens is tussen Nederland en Duitsland. Ze kon het niet geloven: "Ja, maar wat is een grens, en waar? Ik zie helemaal niks?" Ze had een punt. Ik legde het uit: "De grenzen zien we niet, maar ze zijn er wel. Je bent dan bijvoorbeeld in een ander land als je de grens overgaat." Nog was het onduidelijk: "En als we vanaf een vliegtuig kijken? Kunnen we de grens dan zien? Net als op jouw wereldbol thuis?" Hmm. Leg het maar uit aan een kind van 7... "Nee, je ziet de grens niet, de mensen hebben het zelf verzonnen," zei ik. Ik kon moeilijk over soevereiniteit en dergelijke gaan vertellen... Daarna liet ik de kentekens van de auto's zien. "Kijk, de kentekens laten zien waar een auto vandaan komt: als er NL staat, dan komt de auto uit Nederland, D staat voor Duitsland, F voor Frankrijk, PL voor Polen, A voor Oostenrijk enzovoort.” We begonnen alle auto's te benoemen op afkomst, ze had de smaak te pakken. "Kijk die bomen lijken op een L, dus ze komen uit Luxemburg! En mijn schoenen komen uit Polen en jouw mond uit Duitsland! Hahahaha." Ze begon te schaterlachen en lag bijna in een deuk, waarna ze vroeg: "Waarom hebben mensen geen kentekens? Dan konden we weten waar ze vandaan kwamen!" BAMM!! Ik schrok: met een kind van 7 hadden we het ineens over een scheiding van wij en zij, Nederlander – buitenlander. Ik merkte uit wat ze vertelde dat ze op school ook een scheiding voelde. Hoe doorbreek je zoiets? Hoe leg je een kind uit dat je karakter belangrijk is, hoe je je gedraagt tegenover je medemens en niet je afkomst? Een kind hoort kind te zijn en iedereen evenveel lief te hebben, zonder enig onderscheid. Waarom vroeg ze nou niks over Tom en Jerry en of het niet zielig is voor Tom die altijd de schuld krijgt van alles, of over Road Runner die eigenlijk een rotzak is. Helaas. De vraag was gesteld en ik moest hem beantwoorden. Net wanneer ik een poging wilde wagen, reden we langs een autosloperij. Daar was mijn uitleg. Ik wees mijn zusje op de vele autostapels, en vroeg of ze kon zien waar de auto's vandaan komen. "Nee" was het antwoord. Ik legde uit dat de kentekens er van af waren en je helemaal niet meer kon zien waar ze vandaan kwamen. Ik vertelde haar dat afkomst dan ook helemaal niet van belang is, want uiteindelijk komt alles toch op een hoop. "Mensen zijn net zo," legde ik uit, "we gaan uiteindelijk allemaal dood en onze afkomst zal geen rol meer spelen. Het maakt helemaal niet uit waar je vandaan komt. Het is van belang of je lief bent geweest tegenover iedereen, waar ze ook vandaan komen." Ze keek me aan. Ik zag aan haar blik dat ze het begon te begrijpen. Gelukkig. GRENZEN Een grens is een scheidingslijn, tussen twee landen. Ze kunnen natuurlijk, kunstmatig of administratief zijn of taalgrenzen vertegenwoordigen. Grenzen zijn soms door oorlog bepaald, soms op papier, aan tafel met een liniaal, getrokken, regelrecht door culturen, stammen, families en gezinnen heen. Grenzen zien we meestal niet, vooral niet in Europa. Je merkt er weinig van als je van land wisselt. We zien ze alleen op de wereldbol, of in een atlas, gekleurd in verschillende kleurtjes, die mogelijk gekozen zijn vanuit het perspectief van de auteur: rood voor vijand, groen voor bondgenoot. Maar de natuur kent geen grenzen. Letterlijk en figuurlijk niet. Wind, regen en natuurrampen zullen zich niks aantrekken van de soevereiniteit
2
of de Pacta Sunt Servanda1. Dit laat ook meteen onze afhankelijkheid zien. Een brand aan de overkant, zal je moeten helpen blussen, want indien je niets onderneemt, zal die brand ook woeden door je eigen staat. We zijn als land weliswaar soeverein, maar we zijn ook afhankelijk van onze buren. Een recent voorbeeld is de Ebola-epidemie. Het leuke aan gesprekken met kinderen is dat hun gedachtes nog geen onmogelijkheden kennen. Ze hebben een enorme fantasie waar wij als volwassenen veel van kunnen leren. Ze zijn scherpzinnig en vindingrijk en kunnen je op gedachtes brengen die de grenzen van het brein overschrijden. Natuurlijk begrijpt een kind van 7 niet wat een grens is, omdat ze eigenlijk “kunstmatig” zijn. Gek eigenlijk ook dat grenzen kunnen bepalen waar iemand niet mag komen wonen, en dat iemand maar moet sterven tijdens een tocht naar het overleven. Leg dat maar uit. Ruim 3000 mensen zijn afgelopen jaar overleden in de Middellandse Zee tijdens een tocht naar Europa, in een zoektocht naar een betere toekomst, om überhaupt een bestaan te hebben. Honderdduizenden mensen hebben huis en haard moeten verlaten vanwege oorlogen, in onder andere Syrië. Honderdduizenden kinderen hebben hun hoop op een goede toekomst moeten opgeven. Hun dromen om te leren lezen, te vliegeren en leraar of arts te worden zijn vervangen door levenslange nachtmerries die we nooit ofte nimmer kunnen doen vervagen. De grenzen van landen kunnen we niet onbeperkt opengooien. Daar pleit ik ook niet voor. Wat we echter wel kunnen doen, is het opengooien van de grenzen van onze harten. Als de mens de grenzen van zijn hart opent, openen de grenzen van de wereld zich vanzelf. Want als de mens verandert, verandert de wereld. MEDIA EN BEELDVORMING “The media is the most powerful entity on earth. They have the power to make the innocent guilty and to make the guilty innocent, and that's power. Because they control the minds of the masses.” Malcolm X. Of media en beeldvorming maar iets kleins en onschuldig zijn? Nee. Als een kind van 7 zich afvraagt waarom we geen kentekens hebben voor onze afkomst is het een heel groot probleem. Media controleert ‘the mind of the masses’, het onschuldig maken van een schuldige, en vice versa, is niet zo moeilijk tegenwoordig. Het is aan ons - mensen - of wij dit toelaten. En zolang wij het toelaten en niet kritisch zijn, zal er door onschuldigen veel pijn worden geleden, en daar hebben we allen één voor één aandeel in. Want wij geven de media de macht door niet kritisch na te denken. Veel onderzoek wordt blindelings gevolgd en geloofd - het is immers wetenschap! - niet wetende of het onderzoek wel aan alle eisen voldoet van een echt wetenschappelijk onderzoek. Terwijl we ons met de Verlichting hadden voorgenomen meer kritisch te zijn, en ons denkvermogen te gebruiken. Vandaag de dag zie je daar helaas niet veel van terug. Verlicht, maar alleen als het ons uitkomt? Oorzaak van dit probleem is dan ook het veranderende doel van de media. Het primaire doel is niet meer ‘het nieuws’ brengen: het verdienen van geld staat op de eerste plek. De waarheid sneuvelt dan ook vaak of raakt ondergesneeuwd door de vele sensationele koppen of berichten die wel makkelijk ‘verkopen’. Of we de media de machtigste entiteit van de wereld laten zijn, is aan ons. Om haat jegens de medemens te voorkómen, is het belangrijk om vanaf kleins af aan liefde te zaaien in de harten van kleintjes. Wie haat zaait, oogst namelijk haat. Wie liefde zaait, oogst liefde. 1
Basisbeginsel in het internationaal recht. Latijnse uitdrukking voor: “afspraken moeten worden nagekomen”.
3
Zoals Mewlana Djelal al-din Rumi2, een Turks-Perzische dichter en filosoof uit de 13de eeuw, dat zo mooi zegt in zijn gedicht: Hoe verlaat een deel van de wereld de wereld? Hoe kan natheid zich scheiden van water? Probeer het vuur niet te doven, Door er meer vuur op te gooien. Spoel een wond niet uit met bloed. Hoe snel je ook loopt, Je schaduw houdt je makkelijk bij, En loopt soms zelfs voorop. Alleen de zon, pal boven je, Doet je schaduw verdwijnen. Duisternis werk je weg met licht, haat met liefde. Meer licht (lees: kennis) en meer liefde verandert de mens. En als de mens verandert, verandert de wereld. KARAKTER Hoe zou het komen dat zelfs kleine kinderen, die onderling spelletjes horen te spelen zonder onderscheid, toch iets merken van enig “verschil”. Een verschil dat juist een rijkdom zou moeten zijn. Ieder een kenteken geven met een afkomst? Dat moet je toch niet willen? Ieder zou toch op zijn karakter moeten worden beoordeeld? Martin Luther King maakt dit mooi duidelijk in zijn toespraak: “I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin, but by the content of their character.” Auto’s kun je immers van verschillende kentekens voorzien, een kenteken verwijderen en een nieuwe plaatsen zou niet moeilijk moeten zijn. Ook kun je een auto in een andere kleur spuiten: geel, groen, rood, blauw. Maar het feit dat de auto diezelfde auto is en blijft, en zijn identiteit behoud, zal je niet kunnen veranderen. De auto zal niet ineens een betere motor hebben vanwege de andere kleur, of zal niet meer passagiers kunnen vervoeren omdat het een ander kenteken heeft. Net als auto’s hebben alle mensen een eigen karakter en een eigen identiteit. Je kunt ieder voorzien van een paspoort; Nederlands, Turks, Russisch, Duits of Zuid-Afrikaans. Mensen kunnen er anders uitgaan zien: een baard, bril, hoofddoek, pet, snor, krullen of een hanenkam. Maar dat zal het karakter en het innerlijk van die persoon niet veranderen. Ook steden hebben een karakter. De ene stad is de andere niet. Waar de een vele verschillende karaktereigenschappen heeft omdat er door de eeuwen heen verscheidene beschavingen hebben gewoond, is de ander jong, met weinig historie en kenmerkende eigenschappen. De stad wordt dus gevormd door de beschaving die het behoudt, en de beschaving wordt gevormd door de inwoners, de mensen. Hoe sterker het karakter van de mens en daarmee de inwoners, hoe sterker het karakter van de stad zal zijn. 2
Uit: Djelal al-din Rumi, “Rumi Gedichten”. Gedicht: De kikker en de haver. Vertaald door: Wim van der Zwan. Uitgeverij: Ankh-Hermes bv – Deventer, tweede druk, 2003, p.32.
4
Sommige steden op de wereld hebben of hadden een fijnmazig karakter. Istanbul bijvoorbeeld had tijdens het Ottomaanse Rijk verschillende gewoonten die wij ons vandaag de dag niet eens kunnen voorstellen. Indien in een huis een zieke persoon aanwezig was die rust nodig had, werd aan het balkon van dat huis een rode anjer gevestigd. Kinderen die buiten speelden, wisten dat er een zieke aanwezig was en gingen een aantal straten verderop spelen. Straatverkopers die de bloem zagen gingen die straat stilletjes voorbij. Kaap de Goede Hoop in Zuid Afrika diende als verversingsstation in de tijd van de VOC en gaf hoop aan handelaren die de zeeroute naar voormalig Nederlands-Indië volgden. Andere steden laten met hun uiterlijk zien wat zij en de inwoners hebben geleden en staan voor de weerstand die ze hebben geboden aan bijvoorbeeld de oorlog. Sarajevo in Bosnië en Herzegovina is daar een recent voorbeeld van. Huizen vol kogelgaten, een stad midden in Europa. Een stad kan haar naam wijzigen, het kan een andere skyline krijgen, maar haar karakter zal daarmee niet zomaar veranderen. EENZAAM IN EEN GLOBAL VILLAGE “We need more light about each other, light creates understanding, understanding creates love, love creates patience and patience creates unity.” Malcolm X. Globalisering heeft ongetwijfeld een versnelling in de maatschappij gebracht, we leven inmiddels in een global village en hebben binnen no time contact met iemand uit de andere kant van de wereld. Nieuws en gebeurtenissen gaan met een snelheid van seconden met 140 tekens over de wereld. Dit heeft ook zijn nadelen, want sociale media zijn niet zo sociaal als we eigenlijk denken, of dachten. Starend naar een scherm van vijf bij zeven cm zijn we tegenwoordig ‘sociaal’. Waar we vroeger dagen op brieven van onze geliefden wachtten, zijn we tegenwoordig ongeduldig als de wederhelft het berichtje heeft ‘gezien’ volgens een blauw vinkje, maar niet reageert. Met ruzies, jaloezie en haat tot gevolg. Een tijdje terug stond in De Limburger3 dat volgens het Centraal Bureau voor Statistiek Limburgers erg wantrouwend zijn tegenover hun medemens, in tegenstelling tot de rest van Nederland; slechts de helft van de burgers vertrouwt de ander. Minder vertrouwen in de ander betekent dat je je ook sneller zult terugtrekken uit de samenleving en minder geneigd bent te participeren. Vooral in de huidige tijd, waarin we juist meer zouden moeten participeren en elkaar juist zo hard nodig hebben met onder meer zorgtaken, is dat een probleem. Zo eindigen we achter de geraniums, sociaal achter een scherm, maar eenzaam in het hart. Het wantrouwen dat we jegens elkaar hebben moeten we omvormen tot vertrouwen om eenzaamheid tegen te gaan. Elkaar beter leren kennen en begrijpen zorgt voor meer liefde en geduld, en dat zorgt op zijn beurt voor eenheid. Vertrouwen in elkaar en participatie in de gemeenschap zal ervoor kunnen zorgen dat Venlo een hecht karakter zou kunnen krijgen, hoe mooi zou dat zijn? Rumi legt in zijn gedicht ook uit dat alleen licht soms volstaat: De kamer is donker. Op tast voelen we, allemaal. De een voelt een slurf: Het lijkt wel een tuinslang. De ander een poot: 3
http://www.limburger.nl/article/20141207/REGIONIEUWS01/141209675/1056#Limburger_is_wantrouwend
5
Nee, ’t is een pilaar. Een oor: een waaier. Een rug: een troon van leer. Allen voelen een deel, En denken aan het geheel. Wat we nodig hebben is licht, Een enkele kaars volstaat En weg zijn de verschillen.4 CULTURAL INTELLIGENCE Onbekend maakt onbemind. Onbekend maakt ook onzeker en creëert onbegrip. Op zijn beurt zorgt dat voor wantrouwen. We zouden juist de cultuur- en karakterverschillen als een rijkdom moeten zien, want dat ís het ook. Een concept wat ik voor mijn Masterscriptie van Bedrijfskunde heb mogen uitzoeken, en wat hierop aansluit, is culturele intelligentie. Dit is ‘a person’s ability to adapt effectively to new cultural context5’, ofwel het vermogen van iemand om te functioneren en effectief de situatie te beheren in verschillende culturele omstandigheden6. Mensen met een hogere culturele intelligentie hebben een sterker aanpassingsvermogen en blijken minder stress te ervaren bij interactie met verschillende (interculturele) situaties. Waar een ‘gewoon’ iemand in paniek raakt als zich een situatie voordoet die hij/zij niet kent, is de cultureel intelligente persoon goed in staat om snel te schakelen en zich aan te passen door de kennis die hij/zij heeft. Cultureel intelligente personen beschikken over competenties als het omgaan met onzekerheid en stress, het hebben van zelfvertrouwen in verschillende situaties en adaptatievermogen. Niet voor niets sturen internationale bedrijven de laatste jaren ook vaker expats die cultureel intelligent zijn om zo de relaties binnen de strategische alliantie goed te houden, voor een betere kennistransfer en concurrentievoordeel. Culturele intelligentie heeft verschillende dimensies7 en kan ontwikkeld worden door middel van interactie met verschillende personen en door middel van bijvoorbeeld een buitenlandverblijf. Eigenlijk zou je ook kunnen zeggen: hoe cultureel intelligenter de inwoners van een stad, des te meer begrip voor elkaar, hoe meer zelfvertrouwen en hoe meer vertrouwen in de medemens. Dat zou wel eens goed kunnen zijn voor meer participatie in de maatschappij, wat wij juist in deze tijd nodig hebben.
4
Uit: Djelal al-din Rumi, “Rumi Gedichten”. Gedicht: Olifant. Vertaald door: Wim van der Zwan. Uitgeverij: Ankh-Hermes bv – Deventer, tweede druk, 2003, p.32. 5 Earley, P. C., & Ang, S. (2003). Cultural intelligence: Individual interactions across cultures: Stanford business books. 6
Ang, S., Van Dyne, L., Koh, C., Ng, K. Y., Templer, K.J., Tay, C., & Chandrasekar, N. A. (2007). Cultural intelligence: Its measurement and effects on cultural judgment and decision-making, cultural adaptation and task performance. Management and Organization review, 3(3), 335-371. 7
De vier dimenties zijn: metacognitive, cognitive, motivational, behavioural. Meer hierover zie: Brewster, C., Sparrow, P.R., Vernon, C., Houldsworth, L. (2011). International human resource management. 3rd Edition, London: Chartered Institute of Personnel and Development. Zie ook: Bücker, J. (2013). Interacting with ‘Strangers’. The cultural intelligence scale: A tool for measuring global management competencies? Proefschrift, Radboud University Nijmegen.
6
ZUSTERSTAD Een zoon komt bij zijn vader en vraagt of ze samen naar de speeltuin kunnen gaan. Vader geeft aan dat ze wel zullen gaan maar dat het even zal duren omdat hij iets voor zijn werk af moet maken. Het kind komt om de twee minuten langs om hem over te halen en vader zoekt naar een oplossing om even met rust gelaten te worden. Hij pakt de krant en haalt er een pagina uit waar een wereldbol op staat. Hij scheurt die pagina in stukjes, geeft die aan zijn zoontje en zegt dat ze naar de speeltuin gaan zodra hij de wereldbol aan elkaar gepuzzeld heeft. Het kind gaat en vader werkt opgelucht verder met de gedachte dat hij een half uur rust zal hebben. Twee minuten later komt zijn zoontje terug: “Papa, ik heb hem af!” Vader kijkt op, en kan het niet geloven. “Hoe heb je dat zo snel gedaan?” vraagt hij. “Oh, was niet moeilijk hoor, aan de achterkant van de wereldbol stond een man afgebeeld. Ik heb de man hersteld en de wereld vormde zich vanzelf!” Om iets teweeg te kunnen brengen op de wereld, zal de mens eerst zelf moeten veranderen. Want als de mens verandert, verandert de wereld. We moeten niet willen dat de Middellandse Zee een kerkhof wordt, van mensen die willen overleven, een betere toekomst willen. Wij kunnen ons nauwelijks in hen verplaatsen. We kunnen de mensen niet helpen door de grenzen gesloten te houden; laten we in ieder geval de grenzen van onze harten openstellen. Sta de media niet toe om voor ons een beeld te vormen van de wereld en prik door de sensationele koppen heen. We moeten ons niet laten leiden door het uiterlijk of het verschil met de ander; we moeten juist kiezen voor verbondenheid door elkaars innerlijk en karakter. Empathie is hierbij een sleutelwoord. Liefde hebben voor elkaar, en nu al liefde zaaien in de harten van kleine kinderen zodat we straks ook liefde oogsten, je kunt nooit vroeg genoeg beginnen. Om dit enigszins te kunnen bereiken, wil ik graag een voorstel doen waaraan we met heel Venlo kunnen werken. Een voorstel dat onze grenzen zal verleggen, de grenzen van de jeugd, van beleidmakers, ondernemers, zorgdragers en de zorgbehoevenden. Een voorstel waarmee we de culturele intelligentie van onze stad verhogen. Hierbij roep ik alle Venlonaren op om gezamenlijk een zusterstad of dorp ergens op de wereld te helpen met de (weder)opbouw van die stad. Een plek op aarde die we gezamenlijk kiezen, via een poll op een website waarbij een kleine commissie 5 plaatsen van tevoren selecteert. Een plek die makkelijk bereikbaar is, maar waar armoede heerst. Of een plek waar oorlog heeft gewoed. Onze jongeren kunnen hierheen om vrijwilligerswerk te doen, een school op te knappen of om kennis te maken met de jongeren daar. Maar ook voor andere terreinen zijn er tal van mogelijkheden om de ander te leren kennen. Een boot is veilig in de haven, maar dat is het doel niet van een boot, aldus Paulo Coelho. Hoe meer Venlonaren een tijdje in het buitenland verblijven en kennis op doen, hoe cultureel intelligenter wij als stad worden. Dat betekent dan ook dat er straks een heleboel succesvolle Venlonaren als expat in elke hoek van de wereld gaan werken en Venlo op de kaart zetten. Onze jongeren en leerlingen zullen hierdoor bewuster worden. Zij leren hoe het is om met minder te moeten leven en hulpbehoevenden laten zien dat er ergere situaties bestaan. Vooral nu in de tijd van de decentralisaties en de zorgtaken die naar de gemeenten komen. Daar worden we als stad beter van.
TOT SLOT
7
Met een groep meiden hebben we een aantal jaar geleden de jongerenvereniging IQRA Venlo8 opgericht. Ons logo is een vlinder, bewust gekozen, toepasselijk bij onze motto: het fladderen van een vlinder aan de ene kant van de wereld, kan een storm veroorzaken aan de andere kant van de wereld. Want wij willen samen iets veranderen. Als wij ieder als individu veranderen, verandert Venlo, verandert Nederland, Europa en daarmee de wereld. Zoals het zoontje die de wereld in elkaar puzzelde ons zonder te weten een hele mooie metafoor uitbeeldt: als de mens verandert, verandert de wereld. Vergeet niet: één wakkere ziel is voldoende om alle slapenden te ontwaken. Laten we samen Venlo op de kaart zetten, als stad met karakter, grenzeloos samen met onze zusterstad. Een initiatief dat voor beide steden voordelen schept en waardoor we veel van elkaar kunnen leren door te delen. Dat het economisch slecht gaat en dat we maar weinig hebben om uit te geven? Weinig geven is altijd méér dan niets geven. We zijn tenslotte erg goed in delen: op social media sharen we het één na het ander. Ik denk dat we daarnaast ook in materie kunnen delen, alsook immaterieel door verschillen te omarmen. Grenzen tussen landen mogen hierbij geen grenzen vormen in het hart, want uiteindelijk zullen de kentekens er vanaf vallen en zal de afkomst er niet toedoen zoals ik mijn zusje heb uitgelegd. Verliezen zullen we in ieder geval niets, misschien een paar euro’s of een paar uur. Maar winnen kunnen we de harten van de kinderen, uitzichtloos en met maar een droom: surviving the day. Wat we daarvoor terug krijgen, maakt ons rijker. Wij zijn immers niet alleen Venlonaren, maar ook wereldburger. Niet alleen export van kaas en tulpen, maar ook het uitwisselen van kennis en ervaring kan in hoge mate bijdragen aan de ontwikkeling van onze jeugd. Een ontwikkeling die wederzijds begrip creëert en ons leert kracht te halen uit bestaande verschillen. Kinderen die in hun leven nooit een chocolaatje hebben geproefd, kennis laten maken met chocola. Hun ogen doen schitteren. Is dat het niet waard?
8
IQRA betekent in het Arabisch ‘Lees!’. Het wordt ook geïnterpreteerd als: ‘Reciteer!’, ‘Onderzoek!’ en ‘Bestudeer!’. Het is het eerste vers van de Qur’an (Surah Al-Alaq, vers 1) dat is geopenbaard aan profeet Mohammed vrede zij met hem.
8
