Velve-Lindenhof. Enschede. 36 I Velve-Lindenhof

Deel ll De wij k e n

Velve-Lindenhof

E n s ch ed e

I

36 Velve-Lindenhof

Velve-Lindenhof Velve-Lindehof is een bedrijvige wijk ten oosten van de Enschedese binnenring. Er staat overwegend laagbouw. Door de wijk slingeren drie oude linten. Ze vormen de hoofdstructuur van de wijk en hebben ook het omliggende stratenpatroon beïnvloed. De gevarieerde architectuur en de verspreid liggende winkels, buurthuizen en cafés maken van Velve-Lindenhof een aantrekkelijke woonwijk. Bij de herstructurering van de wijk in de afgelopen jaren is een mix ontstaan van sociale huur- en koopwoningen (voor ‘terugkeerders’) en duurdere woningen voor nieuwkomers. In Velve-Lindenhof zijn veel bedrijven in de bouw en techniek gevestigd. De meeste ondernemers ondernemen aan huis of zitten – als pandeigenaar – in een bedrijfsgebouw met een gemengde bestemming. De gehechtheid aan de wijk is hoog, vaak in combinatie met wonen. Lokale situatie en ambitie De gemeente Enschede kent sinds 2009 een aangepast beleid voor functiemenging, ter stimulering van de werkgelegenheid en leefbaarheid in de wijken. De regeling voor bedrijfsvoering aan huis is ook in Velve-Lindenhof deels verruimd. De gemeente heeft echter weinig zicht op huisvestingsvraagstukken van startende en bestaande ondernemers. Regievoering op het bereiken van stedelijke doelstellingen ontbreekt. Er vindt geen structureel overleg plaats met strategische stedelijke partners zoals de woningcorporaties, de Kamer van Koophandel, MKB Enschede, andere branche- en ondernemersorganisaties en onderwijsinstellingen.

Van 2009 tot 2011 heeft een gemeentelijke ondernemerscoach in Velve-Lindenhof geprobeerd potentiële ondernemers te stimuleren. Door een grootschalige herstructurering van de wijk in dezelfde periode, zijn er echter teveel onduidelijkheden over haar rol en verantwoordelijkheden. De functie en de functionaris verdwijnen hierdoor weer. Na de zogeheten Miro-rellen die Velve-Lindenhof eind jaren negentig negatief op de kaart zetten, kampt de wijk langdurig met een slecht imago. De Task-force Velve-Lindenhof, geïnitieerd door de politie en uitgevoerd door de wijkagent hebben dit beeld weer bijgesteld.

Aanpak

Afb. 1

Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Velve-Lindenhof aan de slag gegaan? Inventarisatie Programmamanager Arno van Dijk (Afb. 1) van MKB-Nederland start de pilot halverwege 2009 met een wijkverkenning. Hij legt contacten met ondernemers(verbanden), de gemeente Enschede, de woningcorporaties, Kamer van Koophandel Oost Nederland en andere relevante stakeholders. Eind 2009 formeert hij een werkgroep bestaand uit ondernemers, de gemeente Enschede en MKB-Nederland. Deze coalitie gaat aan de slag met het organiseren van ondernemersbijeenkomsten om gerichte input voor het plan van aanpak te verzamelen. Voor de analyse van het ondernemingsklimaat maakt de werkgroep gebruik van onderzoeken van de gemeente Enschede, de woningcorporaties, de Kamer van Koophandel, het Hoofdbedrijfschap Detailhandel, Saxion Hogeschool, Universiteit Twente en zorgverzekeraar Menzis. De onderzoeksdata worden nog aangevuld met ‘verse’ output uit interviews met individuele ondernemers en de ondernemersbijeenkomsten. Agenda Van Dijk: ‘Criminaliteit en onveiligheid scoren hoog op de hinderlijstjes van ondernemers in Velve-Lindenhof. Ook missen ze informatie, begeleiding en ondersteuning op het gebied van financiering, fondsen, subsidies en andere ondersteuningsmaatregelen.’

Lokale pilotdoelen - adviseren en ondersteunen ondernemers - verhogen organisatiegraad ondernemers - bevorderen lokaal/nieuw ondernemerschap in de zorg Pilotpartners en overige betrokken Aanvankelijk werkt MKB-Nederland vooral samen met de gemeente Enschede, de Kamer van Koophandel Oost Nederland en de ondernemers in de wijk. Nadat de acties en de (stimulerings)maatregelen zijn bepaald, sluiten zich meer partners aan of worden zijdelings betrokken. - gemeente Enschede - individuele ondernemers - woningcorporatie Woonplaats - woningcorporatie Domijn - Kamer van Koophandel Oost Nederland - MKB-Enschede - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Ondernemerskredietdesk7 - Rabobank - ING Bank - Saxion Hogeschool - Universiteit Twente - zorgverzekeraar Menzis - Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland

7. informatiepunt voor ondersteuning bij het aanvragen van krediet: initiatief van het Ministerie van EZ, MKB-Nederland, VNONCW en de Nederlandse Vereniging van Banken

I

38 Velve-Lindenhof

I

Velve-Lindenhof 39

Organisatiegraad Van Dijk: ‘We hebben de ondernemers in de wijk gestimuleerd zich in een formeel verband te organiseren. Ondernemend Velve-Lindenhof kan zich dan veel gestructureerder en constructiever als overlegpartner van de gemeente opstellen. En niet alleen wijkbreed de ondernemersbelangen behartigen, maar in voorkomende gevallen ook stadsbreed. Zo worden de wensen uit de wijk in een breder verband gewogen en stijgt de kans op een succesvolle lobby.’

Uitvoering en bijstellingen Van begin 2010 tot eind 2012 hebben de gemeente Enschede, woningcorporaties Domijn en Woonplaats en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften Ondernemers hebben vooral last van diefstal, vernieling en overlast. Daarnaast blijken onoverzichtelijke verkeerssituaties in de wijk gevaar op te leveren. Omdat er geen structureel overleg is, worden deze onderwerpen niet geadresseerd of collectief benaderd. Ondernemers maken niet of nauwelijks gebruik van stimuleringsinstrumenten zoals borgstellingen, groeifaciliteiten, subsidies en vouchers en geven tegelijkertijd aan behoefte te hebben aan informatie, begeleiding en ondersteuning rond op het gebied van financiën en ondersteuningsmaatregelen. Onbekendheid, onverschilligheid, eerdere negatieve ervaringen en kosten spelen hier een rol. Ondernemers geven aan genoeg te hebben van de ‘stroeve communicatie door banken en subsidieverstrekkers’. Ruimtegebrek is incidenteel een reden om te willen verhuizen. Een kleine meerderheid van de ondernemers wil zich wel in een bedrijfsverzamelgebouw vestigen vanwege herkenbaarheid, bereikbaarheid, oppervlakte en prijs.

Ton ten Vergert (Afb. 2), regiomanager Kamer van Koophandel Oost-Nederland: ‘De verruiming van de gemeentelijke regels voor ondernemen aan huis heeft onmiskenbaar voor meer bedrijvigheid in de wijken gezorgd. Niet massaal, maar kleinschalig. Een ander onderwerp waar de lokale overheid ook over na zou mogen nadenken, is het inruilen van oude bedrijfslocaties voor woningbouw. Tegen Velve-Lindenhof aan ligt nu een nieuw woongebied dat is gesneuveld als kleinschalige bedrijfslocatie. Dat gebeurt te veel naar ons idee en is niet goed. De leefbaarheid in wijken heeft juist belang bij de aanwezigheid van ondernemerschap.’ Acties en maatregelen De inzet in Velve-Lindenhof concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat.

Zorg hebben voor elkaar Zorg hebben voor elkaar is een belangrijke indicator van de leefbaarheid in een wijk. Het Twentse noaberschap – de vrucht van een lange geschiedenis waarin burgerschap en zorg hebben voor elkaar zijn samengekomen – evolueert onder druk van de huidige macro-economische ontwikkelingen. De druk op informele zorgverleners neemt toe, de zorgbehoefte stijgt.

I

40 Velve-Lindenhof

Hierdoor ontstaan nieuwe marktkansen. Waar ondernemersinitiatieven op dit vlak in de afgelopen jaren steeds kwetsbaar bleken – vanwege de beperkte schaal én de hoge exploitatiekosten – zorgt het huidige klimaat wellicht voor nieuwe kansen. De pilotpartners hebben ter stimulering hiervan de vraag en het aanbod van zorg tussen wijkbewoners onderzocht.

Afb. 2

Samenwerking Van Dijk: ‘Het transformerende noaberschap stimuleert nieuw ondernemerschap in de wijk. In samenspraak met zorgverzekeraar Menzis werkt MKB-Nederland in een nieuwe maatwerkcoalitie aan het verlagen van de toetredingsdrempels en aan verbreding en innovatie van het zorgaan-

bod. De verwachting is dat rond kwetsbare buurtbewoners nieuwe vormen van wijkgerichte en wederkerige samenlevingsopbouw ontstaan, met ’de nieuwe senior’ als potentiële vrijwilliger. Ten Vergert: ‘Zeer interessante gedachte! De zorg is momenteel een van de weinige sectoren die nog enige groei vertoont. Het ‘leveren van zorg’ benaderen vanuit de gedachte van noaberschap is sympathiek en slim: dicht bij de mensen, niet bureaucratisch, kleinschalig en in deze regio ook heel vertrouwd.’ Ondernemingsklimaat Van Dijk: ‘We bieden ondernemers in VelveLindehof steun en informatie over financiële regelingen en stimuleringsmaatregelen via uitnodigingen en op ondernemersbijeenkomsten.’

Ondernemerschap in de zorg De kwaliteit van de zorg in Nederland is over het algemeen goed, maar het is soms ingewikkeld om ‘de weg te vinden’. Vier zorgpilots in Velve-Lindenhof economiseren de zorgvraag van bewoners, en waarderen en stimuleren het aanbod van ondernemers. Alle initiatieven gaan uit van instandhouding en verantwoorde uitbreiding van de bestaande vrijwillige ondersteuning. In de pilots clusteren zogeheten zorgadviseurs alle zorgvragen en stemmen af tussen vragers, aanbieders en andere betrokken partijen. De adviseurs beantwoorden ook vragen over zorg en huishoudelijke hulp via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), de Wmo en de Zorgverzekeringswet. Het beoogde resultaat van de vier pilots is dat wijkbewoners werkervaring opdoen in wijkservicediensten, persoonlijke zorg en huishoudelijke hulp en buurten burendiensten, en geleidelijk doorgroeien naar zelfstandig ondernemerschap. Senioren Senioren blijven steeds langer zelfstandig thuis wonen. De hoge leeftijd en afnemende gezondheid van deze bewoners stellen andere eisen aan hun woning en omgeving. Een combinatie van woon-zorgoplossingen, welzijnsconcepten en technologie kan daarbij behulpzaam zijn en levert marktkansen op. In samenwerking met de Universiteit Twente zijn domoticatoepassingen en nanotechnieken ontwikkeld ter ondersteuning van valpreventie, signalering bij incontinentie, ademhalingsmoeilijkheden en hartklachten, diabetesmetingen en verslavingscontrole. Klussen Veel jongeren met een lichte verstandelijke beperking doen graag een klusje voor een ander. Stagiaires van Saxion coördineren en begeleiden deze jongeren, als maat-

schappelijke stage. Het mes snijdt aan twee kanten; de jongeren leren dat ze ondanks hun beperking wél iets kunnen, en de leefbaarheid en woonkwaliteit in de wijk gaan omhoog. Wijkgericht Wijkbewoners kunnen hun zelfredzaamheid vergroten door samen nieuwe vormen van ‘wijkgerichte en wederkerige samenlevingsopbouw te ontwikkelen’. Bijvoorbeeld ‘de nieuwe senior’ is een waardevolle potentiële nieuwe vrijwilliger. Relevante vragen zijn welke onderlinge zorg al wordt verleend, welke zorgvragen er daarnaast nog zijn en wie hier in de wijk een rol in kan/wil spelen. Personeelskosten Veel ondernemersinitiatieven in de zorg zijn kwetsbaar vanwege de beperkte schaal én de personeelskosten in de exploitatie. Inzetten van mensen met een beperking als ‘meewerkers’, maakt financiële ondersteuning vanuit zorgbudgetten mogelijk. De meewerkers winnen hier ook bij, zij hebben een zinvolle dagbesteding/ leer-werkplek in een reguliere werkomgeving.

I

Velve-Lindenhof 41

De leefbaarheid in wijken heeft juist belang bij de aanwezigheid van ondernemerschap!

Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Velve-Lindenhof. Organisatiegraad - Er is onder leiding van een initiatiefgroep van twaalf ondernemers een structureel ondernemersverband ontstaan met ultimo 2012 vijftig leden - De initiatiefgroep heeft de masterclass Voortrekkers (van MKB-Nederland) gevolgd en heeft inzicht gekregen waarom en hoe zij het initiatief van MKB-Nederland kan overnemen - Binnen het nieuwe netwerk zijn ondernemersbijeenkomsten georganiseerd over de volgende onderwerpen: Werkgeverschap, Hoe Voorkom Ik Een Faillissement?, Omgaan Met Bank(iers) En Andere Financiers, Fiscaliteiten, Samenwerking Bij Aanbestedingen, Stimulering Van Duurzaamheid en Sociale Media (totaal: 130 deelnemers). Het kennisniveau is hierdoor gestegen. Ook de bekendheid en het gebruik van voorzieningen en regelingen is groter geworden - Een ondernemersdelegatie heeft het Arnhemse Modekwartier bezocht om input te verzamelen rond het onderwerp Verbetering Wijkimago. Deze excursie heeft het besef vergroot dat een slecht imago te keren valt

I

42 Velve-Lindenhof

Samenwerking - Brainstormbijeenkomsten van MKB-Nederland met ‘niet-natuurlijke partners’ zoals Menzis, de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en de Universiteit Twente hebben vormen van nieuw ondernemerschap rond ‘zorg in de wijk’ gestimuleerd. De universiteit heeft ruim dertig marktconcepten inhoudelijk beschreven. Deze zijn vervolgens besproken met zorgprofessionals, beleidsmakers, zorgverzekeraars en kandidaat-zorgondernemers uit de wijk. Met de geselecteerde concepten zijn de zorgadviseurs de wijk in gegaan en hebben vijfenzeventig huishoudens als vrijwillige deelnemers geworven - Eind november 2011 zijn de beste concepten in prestatieafspraken en protocollen vastgelegd en zijn vier pilots gestart met twee bestaande lokale ondernemers en twee startende nieuwe ondernemers. De pilots lopen twee jaar. Vijfenzeventig gezinnen nemen eraan deel. Het gaat om de volgende concepten: » zorg in natura (modern en uitgebreid noaberschap/buurtmantelzorg) » domoticatoepassingen (slimme techniek en signaleringsystemen) » nanometingen (experimentele gezondheidszorg) » gezamenlijke schoonmaak, onderhoud & beheer van de eigen woning, erf en tuin

- De Universiteit Twente coördineert het gehele project. De pilots worden regelmatig tussentijds geëvalueerd en medio 2013 afgerond - De zorgondernemers verzorgen zelf – met de deelnemende huishoudens – een bescheiden publiciteitscampagne om wijkbewoners te informeren Ondernemingsklimaat - Ondernemers in Velve-Lindenhof zijn beter bekend met het gemeentelijke aanbod aan financieringsvormen, fondsen, vouchers, aanbestedingen, stimuleringsmaatregelen, etc - De wijk is in het kader van een oriëntatie op het Keurmerk Veilig Ondernemen in samenwerking met het Hoofdbedrijfschap Detailhandel geschouwd - Drie ondernemers zijn gebruik gaan maken van de subsidieregeling Veiligheid Kleine Bedrijven - Het veiligheidsniveau in de wijk is verhoogd, door deelname aan bovengenoemde regeling

Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Velve-Lindenhof? Organisatiegraad De initiatiefgroep van twaalf ondernemers in Velve-Lindenhof heeft onderling een hechte band en voelt zich sterk verantwoordelijk voor verdere stappen op het gebied van samenwerking, met andere ondernemers in de wijk en met andere ondernemersverbanden in de stad. Bij het netwerk aangesloten ondernemers kunnen zich in 2013 individueel én als netwerk verder versterken. Ten Vergert: ‘Ondernemersverenigingen organiseren zich in de regel rond een gemeenschappelijk issue waar alle leden belang bij hebben. Of ze nu in tweedehands auto’s doen, een klussenbedrijf zijn of een kapsalon hebben. In het geval van Velve-Lindenhof is dat het ondernemingsklimaat in de wijk. Individuele ondernemers zonder zo’n issue kunnen zich altijd via MKB-Nederland in netwerkverband organiseren.’

Samenwerking De Universiteit Twente neemt de projectcoördinatie op zich van het project Ondernemerschap in de zorg. Hiermee is de continuïteit gewaarborgd. Ondernemingsklimaat Toekomstige inspanningen ter verbetering van het ondernemingsklimaat zijn vooral afhankelijk van de verdere acties van de hiervoor vermelde initiatiefgroep en individuele dan wel collectieve ondersteuning door organisaties richting ondernemers. Daarnaast zal het project Ondernemerschap in de zorg de nodige impact hebben op het lokale ondernemingsklimaat.

/// Velve-Lindenhof

I

44 Velve-Lindenhof

Wielwijk en Crabbehof

Do rd re cht

Aanpak

Afb. 3

Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Wielwijk en Crabbehof aan de slag gegaan?

Wielwijk en Crabbehof Wielwijk en Crabbehof zijn twee naoorlogse wijken in het westen van Dordrecht. Er staan veel goedkope portiekwoningen waarin veelal grote gezinnen wonen. Ruim een derde van de bewoners is van buitenlandse afkomst. In beide wijken is de afgelopen jaren veel veranderd. Het aantal werklozen is gedaald, de sociale samenhang neemt toe en bewoners voelen zich veiliger. In Wielwijk loopt een grootschalige herstructurering die de spreiding van inkomensgroepen in de wijk moet bevorderen. Er is een nieuw winkelcentrum gebouwd – aan het Admiraalsplein – dat het icoon van het nieuwe Wielwijk geworden. In Crabbehof ligt het accent op een sociaal programma om de wijk ‘schoon, heel en veilig’ te maken. Fysieke ingrepen zullen hier in een later stadium plaatsvinden om aan te kunnen sluiten op de herstructureringen van Oud en Nieuw Krispijn en Wielwijk. Ondanks deze positieve resultaten liggen er nog genoeg nieuwe uitdagingen in de wijken. De gemeente Dordrecht, de woningcorporaties Woonbron en Trivire, bewoners, ondernemers en tal van andere partners willen de komende jaren samen aan leefbare, veilige en groene wijken blijven bouwen, waar het prettig wonen en verblijven is. Lokale situatie en ambitie In 2007 constateert de gemeente Dordrecht dat Wielwijk, Crabbehof, Nieuw- en Oud-Krispijn – samen ook wel Dordt-West genoemd – ‘kraamkamers voor ondernemerschap’ zijn. Terwijl de leefbaarheid in het gebied onder druk staat, is er wel bedrijvigheid aanwezig. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat zich er relatief meer nieuwe ondernemers vestigen dan in alle andere wijken van Dordrecht. De ondernemers zijn echter niet goed zichtbaar en de groei is niet duurzaam: ruim zestig procent blijkt binnen vijf jaar weer te stoppen.

De gemeente stimuleert vanaf dat moment de wijkeconomie in Dordt-West, vooral door meer aandacht te besteden aan de wijken als vestigingsplaats. De aanpak moet ook de organisatiegraad van de ondernemers verhogen, de veiligheid vergroten en de leefbaarheid in de wijken verbeteren. In het plan ondersteunen de gemeente en diverse partners vooral starters via de Kansenflat8 en het project Dordtse Diamanten. Ook worden er winkelkstraatmanagers aangesteld in bestaande winkelcentra en besluiten de partijen gezamenlijk tot een renovatie en nieuwbouw van het winkelcentrum Admiraalsplein.

8. De Kansenflat is een voormalig appartementencomplex in de wijk Wielwijk waar woningcorporatie Woonbron in 2008 voor drie jaar kleinschalige bedrijf- en werkruimte beschikbaar stelt aan creatieve ondernemers om hun ondernemingen en talenten verder uit te werken en te ontwikkelen (bron: www.kansenflat.nl)

I

46 Wielwijk en Crabbehof

Inventarisatie Programmamanager Daniëlle van Drongelen (Afb. 3) van MKB-Nederland gaat medio 2009 van start. Ze spreekt af met de gemeente Dordrecht zich primair op Wielwijk en Crabbehof te richten, maar waar (praktisch) mogelijk acties en maatregelen in geheel DordtWest toe te passen. In 2009 voert ze oriënterende gesprekken met individuele ondernemers, winkeliers- en ondernemersverenigingen, de gemeente Dordrecht, Kamer van Koophandel Rotterdam en woningcorporaties Trivire Woonbron, en brengt de voornaamste vraagstukken in beeld. Ze creëert draagvlak voor een verdergaande aanpak van de wijkeconomie en stelt een plan op hoofdlijnen op. In 2010 scherpt ze dit aan met behulp van een enquête en diepte-interviews met individuele ondernemers en de ondernemerscollectieven op wijken stedelijk niveau. Ze benut hiervoor ook bestaande data, zoals het handelsregister van de Kamer van Koophandel, relevante rapporten en evaluatiedocumenten. De concrete invulling van de acties en maatregelen komt in samenspraak met alle betrokkenen tot stand. Vooral ondernemers en/of ondernemerscollectieven worden volop betrokken. Twee maatregelen (zie Lokale pilotdoelen) blijken in de loop van de pilot niet haalbaar als gevolg van nieuwe inzichten en nieuwe ontwikkelingen in de wijken. ‘Voldoende en passende huisvesting realiseren’ wordt geschrapt. Op dat moment zijn de plannen voor een tweede Kansenflat nog niet ver genoeg gevorderd. Ook ‘versterken van de koppeling tussen bedrijfsleven en onderwijs’ vervalt. Er is vanwege eerdere negatieve ervaringen geen draagvlak bij de winkeliersverenigingen voor samenwerking met het roc. Halverwege 2010 focust MKB-Nederland op verzoek van de gemeente Dordrecht op Crabbehof. De gemeente en de woningcorporaties stellen op dat moment de wijkvisie vast. Wijkeconomie wordt een belangrijk onderdeel van de nieuwe visie. De gemeente, Trivire en Woonbron vragen MKB-Nederland trekker te worden van een werkgroep die moet onderzoeken hoe win-

kelcentrum Crabbehof (de voornaamste economische voorziening in de wijk) toekomstbestendig kan worden gemaakt. Agenda Van Drongelen: ‘De problematiek is divers in beide wijken. De lage organisatiegraad van ondernemers is een belangrijk knelpunt. De behoefte aan samenwerking en netwerkvorming met andere ondernemers is hoog, maar meer dan de helft is geen lid van een winkeliers- of ondernemersvereniging. Daarnaast krijgen veel vestigingsfactoren een onvoldoende. We concentreren ons uiteindelijk vooral op Crabbehof.’ Lokale pilotdoelen - versterken van het ondernemerschap in de wijk door: » goede netwerkfaciliteiten aanbieden » samenwerking tussen ondernemers en met andere partijen bevorderen » voldoende en passende bedrijfshuisvesting realiseren - versterken van de koppeling tussen bedrijfsleven en onderwijs - versterken van de winkeliersvereniging Crabbehof - ontwikkelen van een toekomstige visie op winkelcentrum Crabbehof - inventariseren wensen en behoeften zzp’ers en initiërend van concrete vervolgacties om de zichtbaarheid en netwerkvorming van zzp’ers te vergroten Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Dordrecht - winkeliersvereniging Crabbehof - Dordtse Ondernemersvereniging (DOV) - woningcorporatie Trivire - woningcorporatie Woonbron - ABN AMRO MeesPierson - MPC Capital (vastgoedfondsmanager) - Kamer van Koophandel Rotterdam - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Stichting Ondernemersklankbord - Da Vinci College (roc) - CBW-Mitex (brancheorganisatie)

I

Wielwijk en Crabbehof 47

Iedereen wordt beter van een krachtig kloppend hart in de wijk.

Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Dordrecht, Kamer van Koophandel Rotterdam, ABN AMRO MeesPierson, het Da Vinci College, woningcorporaties Trivire en Woonbron, individuele ondernemers, ondernemersverbanden in de wijken en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften In mei 2010 houden MKB-Nederland en het Da Vinci College samen een uitgebreide enquête naar het ondernemingsklimaat in beide wijken. De lage organisatiegraad blijkt een groot knelpunt. Zo’n zevenenzeventig procent van de respondenten geeft aan behoefte te hebben aan netwerkwerkvorming en samenwerking met collega-ondernemers, en met stakeholders zoals de gemeente. Desondanks is de helft van de ondernemers geen lid van een ondernemersvereniging of brancheorganisatie. Bij zzp’ers is dit aantal nog hoger. Vestigingsfactoren zoals huisvesting en het wijkimago krijgen in beide wijken een onvoldoende. Er is een gebrek aan passende bedrijfsruimte en het aanbod is door de vele aanbieders ook niet inzichtelijk. Het parkeerbeleid rond het winkelcentrum Admiraalsplein in Wielwijk scoort slecht. De winkeliers in Crabbehof hebben veel behoefte aan een nieuwe toekomstvisie op het centrum. Ze worstelen met problemen rond branchering, onderlinge sfeer en samenwerking en de kwaliteit van individuele ondernemers. Acties en maatregelen De inzet in Wielwijk en Crabbehof concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat, en verdere professionalisering van de wijkeconomie.

I


Organisatiegraad Van Drongelen: ‘We zijn de winkeliersvereniging Crabbehof op meerdere vlakken gaan ondersteunen. Het bestuur is doorlopend geadviseerd en ondersteund bij bestuurszaken en relevante ondernemersthema’s. De zzp’ers zijn ondersteund door binnen Dordrecht specifieke aandacht op deze groep ondernemers te richten. Dit is gebeurd door het project Zzp’er in beeld, een samenwerking van de Kamer van Koophandel Rotterdam, de gemeente Dordrecht, DOV en MKB-Nederland. De zzp’ers zijn naar hun wensen en behoeften gevraagd. De gezamenlijke partners hebben vervolgens expertise en verbinding op het gebied van specifieke thema’s aangeboden.’ Samenwerking Van Drongelen: ‘Winkeliers hebben via de Stichting Ondernemersklankbord coaching en begeleiding aangeboden gekregen, bij innovaties en/of verbeteringen in hun bedrijfsresultaat. We adviseren en begeleiden de werkgroep Winkelcentrum Crabbehof bij de ontwikkeling van een gezamenlijke toekomstvisie, en we hebben een adviescommissie branchering in het leven geroepen. Hierbij hebben we partners uit het netwerk van MKB-Nederland, zoals het Hoofdbedrijfsschap Detailhandel en brancheorganisatie CBW-Mitex betrokken voor specifieke kennis en expertise.’

Professionalisering wijkeconomie Van Drongelen: ‘We hebben de behoeften en wensen van zzp’ers in Dordrecht onderzocht en in concrete vervolgacties vertaald. Samen met de partners in de werkgroep, Kamer van Koophandel Rotterdam, gemeente Dordrecht en DOV hebben we besloten dit project op stedelijk niveau te organiseren nadat we consateerden dat in de gehele gemeente behoefte was aan zichtbaarheid op deze doelgroep. De schaal van de wijk zou te beperkt zijn. Er zijn nu drie taskforces van en door zzp’ers aan de slag met de onderwerpen samenwerking, sociale media en producten/voorzieningen. Ook zijn we wijkprofessionals van Nieuw-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof gaan voorlichten over wijkeconomie, ondernemerschap en persoonsgerichte en ondersteunende maatregelen. Deze professionals zijn de degene die als eerste contact hebben met wijkbewoners en vaak ook bij de mensen thuiskomen. Het is belangrijk dat zij ook kennis hebben van begrippen als wijkeconomie en ondernemerschap. Op deze manier kunnen zij beter signaleren maar ook doorverwijzen naar de juiste instanties bij vragen op het gebied van bijvoorbeeld het starten of beëindigen van een bedrijf.’

Zzp’er in beeld Zzp’ers in Wielwijk en Crabbehof werken nauwelijks samen, ontdekt MKB-Nederland tijdens de pilot, maar hebben wel zeer veel behoefte aan netwerkcontacten. Het project Zzp’er in beeld moet hier verandering in brengen. Het wordt stadsbreed uitgevoerd naar voorbeeld van een eerder succesvol project van de Kamer van Koophandel Rotterdam. De gemeente Dordrecht, de Kamer van Koophandel Rotterdam, de Dordtse Ondernemersvereniging en MKB-Nederland werken er succesvol in samen. Onder andere dankzij enkele goedbezochte bijeenkomsten, ontstaan er steeds meer verbindingen tussen het Dordtse bedrijfsleven en zzp’ers.

Ondernemingsklimaat Van Drongelen: ‘Het onderwerp Retail 2020 is bij de werkgroep Winkelcentrum Crabbehof onder de aandacht gebracht. Verder hebben we alle relevante partijen in winkelcentrum Crabbehof bijeengebracht rond de thema’s veiligheid en winkelcriminaliteit, en bij hen het Keurmerk Veilig Ondernemen, de subsidieregeling Veiligheid Kleine Bedrijven, overvaltrainingen, sms-alert en collectief winkelverbod geïntroduceerd. De gemeente is geadviseerd bij een onderzoek naar een ondernemershuis dat niet haalbaar en wenselijk leek te zijn. Tot slot hebben we gewerkt aan zichtbaarder maken van de zzp’ers in de wijken.’

I


Afb. 4

Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Wielwijk en Crabbehof. Organisatiegraad - Zzp’ers in beeld heeft zzp’ers in heel Dordrecht zichtbaarder gemaakt en toegang geboden tot nieuwe netwerken zoals de Dordtse Ondernemersvereniging - Het bestuur van de winkeliersvereniging Crabbehof is versterkt met advies over uiteenlopende thema’s Samenwerking - MPC Capital maakt – als fondsmanager namens de eigenaar van het winkelcentrum – samen met de wethouder Wijken en de bestuurders van woningcorporaties Trivire en Woonbron deel uit van de (strategische) stuurgroep Dordt-West - De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof is verder uitgebreid met de Protestantse Zorggroep Crabbehof, Holland Immo Groep en een vertegenwoordiger van winkelformule Action. Alle relevante activiteiten in Crabbehof worden structureel in dit overleg afgestemd - De gemeente Dordrecht, winkeliersvereniging Crabbehof en vastgoedbeheerder CBRE zijn, op herhaaldelijk aandringen van MKB-Nederland, bezig een brancheringsadviescommissie vorm te geven die zich richt op de functionele invulling van het winkelcentrum, rekening houdend met retailtrends en investeringsplannen

I


- Zzp’ers hebben veel animo om kennis met elkaar te delen, samen te werken en positief kritisch te zijn naar elkaar - Dordtse zzp’ers en de Dordtse Ondernemersvereniging hebben regelmatig contact. De vereniging staat open voor samenwerking en is van plan zzp’ers uit te nodigen voor een volgende bijeenkomst - Er is een workshop Wijkeconomie georganiseerd om ondernemers te laten participeren in een nieuw uitvoeringsprogramma van de gemeente en de woningcorporaties voor Crabbehof Eric Bakker (Afb. 4), extern adviseur van MPC Capital en uit dien hoofde betrokken bij de stuurgroep: ‘Als vertegenwoordiger van de eigenaar bekijken wij de geplande revitalisering van winkelcentrum Crabbehof niet alleen vanuit het eigen perspectief maar ook in het perspectief van de bredere ontwikkelingen in de wijk. Daarom is het bestaan van een stuurgroep belangrijk. De samenwerking in de stuurgroep bevalt tot op heden goed. Dit soort projecten staat of valt bij het vinden van gemeenschappelijke noemers. Natuurlijk heeft iedere partij daarbij een specifiek eigen belang, maar er zijn ontegenzeggelijk ook gezamenlijke belangen. Uiteindelijk wordt iedereen beter van een krachtig kloppend hart in de wijk.’

Professonalisering wijkeconomie - De gemeente Dordrecht heeft de wijkeconomie in Dordt-West en het voorzieningenniveau in de wijk Crabbehof in de komende beleidsperiode tot speerpunt benoemd - Voor Crabbehof en Wielwijk is (mede dankzij het platform wijkeconomie) een concreet sociaal-economisch programma ontwikkeld - De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof (gemeente Dordrecht, winkeliersvereniging Crabbehof, ABN AMRO MeesPierson en MKB-Nederland) heeft een gezamenlijke en bestuurlijk gedragen toekomstvisie en een stedenbouwkundig plan opgeleverd. De gemeente Dordrecht heeft 0,7 miljoen euro gereserveerd voor de ontwikkeling van het winkelcentrum en de uitwerking van het stedenbouwkundig plan - De gemeente Dordrecht onderzoekt in hoeverre de huidige zzp-marktplaats op haar website kan worden verbeterd en hoe er intern meer aandacht voor zzp’ers, en zzpvriendelijk aanbesteden kan komen Bakker: ‘Ondanks dat verschillende partijen al met elkaar in gesprek waren, heeft MKB-Nederland toen ze aanhaakte in het proces zeker toegevoegde waarde gehad.’ Ondernemingsklimaat - De winkeliersvereniging Crabbehof, de gemeente Dordrecht, de politie Dordrecht en het Hoofdbedrijfschap Detailhandel hebben een werkgroep Keurmerk Veilig Ondernemen gevormd

- Slechts één ondernemer heeft gebruik gemaakt van de coachings- en begeleidingsmogelijkheden van Stichting Ondernemersklankbord (verbeteren bedrijfsresultaten door groei, innovatie of aanpassing van bedrijfsprocessen). Ondanks diens positieve beoordeling hebben MKB-Nederland en het verenigingsbestuur afgesproken het aanbod niet te continueren. De gezamenlijke conclusie is dat begeleiding pas succesvol is als ondernemers niet alleen hun behoefte maar ook hun eigen vraagstelling kunnen formuleren - Zzp’ers en lokale partners hebben drie taskforces opgericht waarin specifieke zzp-wensen op het gebied van huisvesting, samenwerking, sociale media en informatievoorziening, worden uitgewerkt. Concreet zijn door en voor lokale zzp’ers bijvoorbeeld een workshop Sociale media georganiseerd en een intervisiegroep opgezet Trends - De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof heeft na een presentatie door brancheorganisatie CBW-Mitex over Retail 2020 (ontwikkelingen, effecten en lokale kansen) besloten zich op te splitsen. De ene groep gaat zich richten op de toekomstige fysieke opgave van het winkelcentrum, de andere zal zich buigen over de economische opgave - Het bestuur van de winkeliersvereniging gaat een extern adviseur op het gebied van nieuwe retailontwikkelingen raadplegen

I


Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in (Wielwijk en) Crabbehof? Samenwerking De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof heeft de eerste belangrijke stappen gezet op weg naar een aantrekkelijk en toekomstbestendig winkelcentrum. Om de gezamenlijke ambitie waar te maken zijn nu ook financiële middelen nodig. Het stedenbouwkundig plan wordt in de eerste maanden van 2013 doorgerekend. Daarna staat het investeringsbesluit van de partners op de agenda. Rond dit besluit spelen enkele aandachtspunten zoals de mogelijke komst van een landelijke winkelformule in het centrum, de (financiële) positie9 van de winkeliersvereniging en de betrokkenheid van winkeliers bij de geplande vernieuwingen in het centrum en bij vernieuwingen in algemene zin in de retailsector. Voor dit laatste geldt dat het belangrijk is welke ontwikkelingen winkeliers voor zichzelf zien en hoe zij er – individueel en gezamenlijk – invulling aan willen geven. De antwoorden spelen een grote rol in de ‘toekomstbestendigheid’ van het winkelcentrum. De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof moet begin 2013 de strategie en de koers voor de komende jaren bepalen om alle partners ‘aan boord’ te krijgen en te houden, en de juiste onderwerpen bij de kop te pakken. Vertrouwen en draagvlak bij winkeliers zijn essentieel en vragen de nodige inspanningen. De brancheringcommissie en het Keurmerk Veilig Ondernemen kunnen hier een rol in spelen. Beide kunnen op korte termijn resultaten laten zien en ondernemers overtuigen van de samenwerking en inzet van partijen.

Bakker: ‘De planvorming is inmiddels redelijk ver gevorderd. Allerlei partijen hebben hun daarbij hun inbreng gehad. De gemeentelijke structuurvisie is uitgewerkt in een stedenbouwkundig plan waarin we nu onze voorkeurscenario’s moeten gaan bepalen en uitwerken. Op grond daarvan kan er een financieel plan gemaakt worden en kunnen partijen – de gemeente, woningcorporaties, de eigenaren van het zakelijk vastgoed – gaan rekenen. Die rekensom zal overigens nog niet eenvoudig zijn.’ Professionalisering wijkeconomie De zzp-taskforces die in augustus 2012 zijn gestart, worden nog enkele maanden begeleid en gefaciliteerd door de gemeente Dordrecht, de Dordtse Ondernemersvereniging, de Kamer van Koophandel Rotterdam en MKB-Nederland. Dit betekent niet dat de zzp’ers en/of de initiatiefnemers daarna geen contact meer hebben of samenwerken. Alle partners bekijken ondertussen hoe de verbinding met bedrijfsleven in Dordrecht verder invulling kan krijgen. Men denkt momenteel aan uitnodigen van zzp’ers op reeds bestaande bijeenkomsten en overleggen. Overige aandachtspunten zijn marktpartijen die zzp’ers (en de taskforces) als potentiële nieuwe klanten zien. Sommige bedrijven zijn zeer dominant en beïnvloeden de processen en samenwerking daardoor erg sterk. Een tweede punt is de vraag of en zo ja in welke beleidsagenda’s (meer) specifieke aandacht voor zzp’ers moet komen. /// Wielwijk en Crabbehof

9. Een bedrijfspand in eigendom van de winkeliersvereniging verliest per 2017 de benodigde opstalvergunning. Hiermee staat de financiële positie van de winkeliersvereniging ter discussie.

I


Zuilen-Oost en Ondiep

Ut re cht

Zuilen-Oost en Ondiep

Aanpak Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Zuilen-Oost en Ondiep aan de slag gegaan?

Zuilen-Oost en Ondiep zijn twee subwijken van de Utrechtse wijk Noordwest. De bevolkingssamenstelling is gemêleerd: er wonen studenten, werkende jongeren, gezinnen en ouderen. De meeste woningen dateren uit het begin van de twintigste eeuw. Omvangrijke herstructureringen brengen hier de laatste jaren verandering in, met als bijkomend gevolg dat veel oorspronkelijke bewoners (moeten) vertrekken. De drukke Amsterdamsestraatweg is een belangrijke as en doorgangsweg naar het stadscentrum. De bedrijvigheid in ZuilenOost en Ondiep is groot en varieert van detailhandel en horeca, tot zzp’ers in de zakelijke dienstverlening, kunst en de bouw. In totaal zijn er zo’n twaalfhonderd ondernemers en ondernemingen in de subwijken gevestigd. Circa achthonderd daarvan zijn zzp’er. Op en rond de Amsterdamsestraatweg, de Punt en het winkelcentrum Rokade bevinden zich vierhonderd winkels en horecagelegenheden die voor hun omzet voor de helft afhankelijk zijn van wijkbewoners. Lokale situatie en ambitie De gemeente Utrecht vindt gezonde wijken en gezonde bedrijven belangrijk voor een florerende Utrechtse economie en werkgelegenheid. Professioneel ondernemerschap zorgt in haar visie voor afwisselende, levendige en vitale wijken. Utrecht stimuleert dit door het stedelijke Programma Wijkeconomie en Kleinschalig Ondernemerschap. Het programma richt zich op vakmanschap, vestigingsklimaat en verbondenheid.

I

54 Zuilen-Oost en Ondiep

Afb. 5

Zuilen-Oost en Ondiep krijgen al langer extra aandacht van de gemeente, vanwege criminaliteitsproblemen, illegale activiteiten en jongerenoverlast. ‘Niet gewenste’ bedrijvigheid wordt geweerd in de subwijken en er zijn meerdere winkelstraatmanagers actief. Voor de Amsterdamsestraatweg is een brancheplan ontwikkeld om tot een gevarieerder en breder winkelaanbod te komen. De gemeente en woningcorporatie Mitros kopen hiertoe samen gericht strategische panden aan.

Inventarisatie Programmamanager Moheb Alecozy (Afb. 5) van MKB-Nederland leidt de pilot sinds januari 2011. Net als zijn voorganger sluit hij aan bij de al bestaande samenwerkingsverbanden en neemt de lokale situatie en behoeften van ondernemers als uitgangspunt voor zijn bijdragen. Bij de start van de pilot halverwege 2009, zijn de wijk en de samenwerkende partijen (ondernemers, ondernemersverbanden, gemeente Utrecht, woningcorporatie Mitros, Kamer van Koophandel Midden-Nederland en overige relevante stakeholders) al in kaart gebracht, is het ondernemingsklimaat geanalyseerd en is een globaal plan van aanpak opgesteld. De hierin voorgestelde (stimulerings)maatregelen zijn in 2010 verder ingevuld met behulp van enquêtes en diepte-interviews met individuele ondernemers. Alecozy neemt de lopende contacten en afspraken met alle stakeholders over en gaat aan de slag. Agenda De gemeente Utrecht zet sinds een aantal jaren winkelstraatmanagement in ter ondersteuning van ondernemers aan de Amsterdamsestraatweg, de Punt en het winkelcentrum Rokade. In overleg met de lokale samenwerkingspartners richt MKB-Nederland haar aandacht in de pilot na enige tijd nadrukkelijker op de zzp’ers en etnische ondernemers in het gebied. Deze ondernemers spelen een steeds belangrijkere rol in de Nederlandse economie. Ze dragen niet alleen bij aan de economische groei van steden en wijken, maar ook aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Verder zorgen ze, naast traditionele ondernemers, ook voor een beter voorzieningenniveau en meer bedrijvigheid in wijken.

Daarnaast maken ze zelf ook gebruik van de voorzieningen in de wijk. Het accent van de pilot komt te liggen op het verhogen van de organisatie- en participatiegraad van deze ondernemers, het vergroten van hun zichtbaarheid in de wijk en het versterken van hun rol in de wijkeconomie. Lokale pilotdoelen - verhogen organisatiegraad ondernemers - verhogen participatiegraad/betrokkenheid zzp’ers bij de wijk - adviseren gemeente over versterken van ondernemerschap - verhogen betrokkenheid etnische ondernemers - verbeteren zichtbaarheid thuiswerkende ondernemers/zzp’ers - bevorderen netwerkvorming ondernemers - verbeteren onderlinge samenwerking ondernemers - verbeteren samenwerking ondernemers, gemeente, overige organisaties - versterken kleinschalig ondernemerschap - attenderen ondernemers op relevante ontwikkelingen en diensten derden Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Utrecht - woningcorporatie Mitros - Kamer van Koophandel Midden-Nederland - Solostart (zzp-netwerk in de Utrechtse wijk Noordwest) - Ugiad (Turkse ondernemersvereniging) - Ammam (Marokkaanse ondernemersvereniging)

I

Zuilen-Oost en Ondiep 55

Etnisch ondernemerschap Het aantal etnische ondernemers groeit al jaren hard, en wordt nauwelijks beïnvloed door de economische crisis. Etnisch ondernemerschap biedt grote kansen voor steden en wijken. Etnische ondernemers zijn van belang voor een vitale stedelijke economie en samenleving. Ze introduceren vaak nieuwe ideeën, producten en diensten, en dragen bij aan de emancipatie en integratie van etnische minderheden, aan het verbeteren van de leefbaarheid in wijken en buurten en aan de lokale economische diversiteit. Etnische ondernemers spelen ook een rol in het bevorderen van goede handelsrelaties met het land van herkomst. Goed contact en netwerkvorming tussen autochtone en etnische ondernemers kan de export en buitenlandse handel van deze laatsten bevorderen. Dit geldt vooral voor ondernemers van Chinese en Turkse origine. Etnische ondernemers in Nederland hebben gezamenlijk meer dan 400.000 medewerkers in dienst waardoor ze – vooral in de grote steden – voor veel werkgelegenheid zorgen.

Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Utrecht, woningcorporatie Mitros, Kamer van Koophandel Midden-Nederland, ondernemers (organisaties) en MKB-Nederland samenwerking de volgende acties en (stimulerings) maatregelen uitgevoerd.

Afb. 6

Wensen en behoeften De wijkverkenning, enquêtes en interviews maken duidelijk dat het ondernemerschap in Zuilen-Oost en Ondiep op een aantal punten versterking kan gebruiken. Zo zijn de aanwezige ondernemersfaciliteiten in Utrecht lang niet bij alle ondernemers in de wijk bekend. Vooral etnische ondernemers kunnen de juiste organisaties en personen vaak niet vinden. Meer bekendheid en gebruik van deze faciliteiten kan bijdragen aan de professionalisering van de ondernemers en komt het ondernemerschap ten goede. Thuiswerkende zzp’ers blijken onvoldoende zichtbaar in de wijk. Ook is er weinig interactie tussen ondernemers. Hierdoor kennen veel ondernemers uit de wijk elkaar niet en maken ze geen gebruik van elkaars diensten en producten. Marion Renes (Afb. 6), voorzitter zzp-netwerk Solostart: ‘Sinds onze oprichting vijf jaar geleden, zijn er alleen al in Noordwest heel veel zzp’ers bijgekomen én gestrand. Dit beeld zie je in heel Nederland. We zijn een hard groeiende ondernemersgroep maar lang niet iedereen staat na een paar jaar nog steeds achter zijn of haar keus. Ondernemen is nu eenmaal écht iets anders dan goed zijn in je vak of beroep. En sommige zzp’ers vinden ‘alleen’ na een tijdje wel erg alleen. Dit zijn wat ons betreft allemaal redenen om óók als collectief op te trekken. Het verstevigt onze gezamenlijke positie, bijvoorbeeld richting de gemeente rond wijkeconomiebeleid. We worden er meer zichtbaar door. En het stelt ons in staat kennis, ideeën en relaties te delen.’

I


Acties en maatregelen De inzet in Zuilen-Oost en Ondiep concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat. Organisatiegraad Alecozy: ‘We hebben zzp’ers gestimuleerd zich aan te sluiten bij het bestaande zzp-netwerk Solostart. Bijkomend voordeel van een lidmaatschap is dat bedrijfsgegevens op het digitale platform van Solostart worden vermeld. Hierdoor zijn zzp’ers voor klanten en voor elkaar veel beter vindbaar.’ Samenwerking Alecozy: ‘Voor etnische ondernemers zijn zogeheten rondetafelgesprekken georganiseerd met organisaties als de Belastingdienst, de Kamer van Koophandel, de gemeente Utrecht en het UWV. Ook hebben we etnische ondernemers geattendeerd op voor hen relevante voorzieningen zoals Wijk in Bedrijf. We hebben Solostart ondersteund en geadviseerd rond de gemeentelijke ondersteuning voor het zzp-netwerk. We hebben verschillende wijkbijeenkomsten voor ondernemers georganiseerd om onderling contact en netwerkvorming te bevorderen. Op die bijeenkomsten zijn ondernemersthema’s uitgediept en handige producten, zoals uitgaven van MKB-Nederland over online ondernemen en financiering, uitgedeeld.’ Mehmet Ali Karadavut, (Afb. 7) voorzitter Turkse ondernemersvereniging Ugiad: ‘Bijna alle Turkse ondernemers zijn op een dag gewoon begonnen met hun zaak. Léren ondernemen en omgaan met alle aspecten

Uitdagingen Etnische ondernemers hebben specifieke uitdagingen die succesvol ondernemen in de

Afb. 7

weg kunnen staan. Vooral de eerste generatie etnische ondernemers kampt met zaken als een lage organisatiegraad, wantrouwen jegens de overheid en onvoldoende kennis van weten regelgeving. Onder autochtone ondernemers komen deze problemen ook wel voor, maar in veel mindere mate. Etnische ondernemers van de eerste generatie hebben hun eigen manier van ondernemen uit hun land van herkomst meegebracht. In veel van die landen zijn collectieve belangenbehartiging via een belangenorganisatie, en stimuleringsmaatregelen van de overheid onbekende begrippen.

van de bedrijfsvoering – fiscaal, administratief, arbeidsrechtelijk, financieel, weten regelgeving, enzovoort – dat komt voor de meesten pas daarna. En zo is er wel meer. Turkse ondernemers voelen zich bijvoorbeeld niet verantwoordelijk voor hun boekhouding als ze deze hebben uitbesteed. De boekhouder is dan verantwoordelijk. Ondernemers kunnen hierdoor ontzettend in de problemen komen. Als Ugiad kunnen wij vaak een rol spelen bij het oplossen daarvan, maar het is natuurlijk beter om ze te voorkomen. Kennis is héél belangrijk. Wie de weg weet, de mensen kent en de ‘regels’ snapt, wordt vanzelf veel positiever. En ondernemender. Ik ken veel ondernemers bij wie het zelfvertrouwen enorm is gegroeid door die round tables.’ Ondernemingsklimaat Alecozy: ‘We hebben de ondernemers en hun wensen en behoeften in beeld gebracht om hun samenwerkingsmogelijkheden – onderling en met andere partijen – te vergroten. Bijkomend effect is ook dat ondernemers hierdoor eerder invloed kunnen uitoefenen op het gemeentelijke beleid.’

I

Zuilen-Oost en Ondiep 57

Wie de weg weet, de mensen kent en de ‘regels’ snapt, wordt vanzelf veel positiever en ondernemender.

Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Zuilen-Oost en Ondiep. Organisatiegraad - De organisatiegraad van zzp’ers is verhoogd. Solostart heeft nieuwe leden ingeschreven - De participatie graad van etnische ondernemers is versterkt - De kennis van etnische ondernemers over stedelijke en wijkvoorzieningen, regelgeving en organisaties voor ondernemers, is vergroot. Ze zijn beter doordrongen van het belang van goede onderlinge samenwerking, collectieve activiteiten, netwerken en het onderhouden van relaties met de gemeente en instanties zoals het UWV en de Belastingdienst - Ugiad en Ammam hebben concrete afspraken met de Belastingdienst gemaakt over nauwere samenwerking. De Belastingdienst kan zijn producten en diensten hierdoor onder de aandacht brengen van een grote – normaliter moeilijk bereikbare – groep ondernemers

I


Samenwerking - De kennis en het netwerk van etnische ondernemers en zzp’ers, en hun toegang tot voorzieningen en instanties als de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel zijn vergroot - Binnen beide groepen ondernemers is sprake van meer onderling contact en meer ideeënuitwisseling. Tússen de groepen vindt nog weinig contact en uitwisseling plaats Ondernemingsklimaat - De voorheen ‘onzichtbare’ achthonderd zzp’ers in Zuilen-Oost en Ondiep zijn duidelijk in beeld gekomen bij alle partners in pilot. Door deze ondernemers en hun potentie inzichtelijk te maken, zijn de gemeente en de woningcorporatie meer bereid om mee te werken met stimuleringsmaatregelen - De eerste voordeurplaquettes zijn uitgereikt aan zzp’ers. De bordjes maken niet alleen zichtbaar wie er achter de deur gevestigd is, ze kunnen ook andere potentiële zzp’ers stimuleren. Daarnaast komt aanwezig en zichtbaar ondernemerschap het imago van de wijk ten goede

Renes: ‘In Utrecht kennen we de wijkbureaus, waarmee de gemeente ‘naar de wijk komt’, de Kamer van Koophandel, MKB-Nederland en andere organisaties. Solostart werkt daar prettig mee samen. Je kunt er bijvoorbeeld gemakkelijk vragen aan de gemeente neerleggen. Omgekeerd weet de gemeente ons ook goed te vinden. We worden regelmatig betrokken bij initiatieven die interessant kunnen zijn voor zzp’ers of gevraagd mede-initiator te zijn van ondernemersavonden en -bijeenkomsten in de wijk. Prima! Maar wat ik wel eens denk, is ‘kan dit niet nog beter’? Bijvoorbeeld door al die kleinschalige initiatieven voor zzp’ers in de hele stad wat meer te verenigen. Daar mag MKB-Nederland of de Kamer van Koophandel of de gemeente van mij wel het voortouw in nemen.’

Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Zuilen-Oost en Ondiep? Organisatiegraad De etnische ondernemers treden actiever naar buiten en hebben (betere) relaties opgebouwd met de afdeling Economische Zaken van de gemeente, de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst. Met alle partijen zijn afspraken gemaakt voor regelmatige overleggen. Karadavut: ‘Er kunnen nog veel meer stappen gezet worden in de wijk. Wij zouden samen met de gemeente het parkeerbeleid op de Amsterdamsestraatweg graag onder de loep nemen. Veel Utrechtse Turken winkelen liever in Rotterdam dan in hun eigen stad. Ze vinden het niet meer gezellig op de Amsterdamsestraatweg. Het is er afstandelijker geworden sinds de gemeente betaald parkeren heeft ingevoerd. Ook branchering is een thema. Er zitten nu wel vijftien kappers waardoor de concurrentie moordend is en het winkelaanbod niet erg aantrekkelijk.’ Een brancheringsplan dat beter aansluit op de behoeften van ondernemers en consumenten in de (sub)wijken en in de regio, is een noodzakelijke vervolgstap. Idealiter werken ondernemers – inclusief vertegenwoordigers van de etnische ondernemersnetwerken op de Amsterdamsestraatweg –, de gemeente Utrecht en vastgoedeigenaren dit gezamenlijk uit.

Samenwerking In de Economische Agenda 2012 - 2018 van de gemeente Utrecht is het volgende opgenomen: ‘Gemeente Utrecht wil samen met haar partners, de organisatiegraad en zichtbaarheid van ondernemers en zzp’ers in de wijken versterken door het faciliteren en borgen van netwerkbijeenkomsten van onder andere zzp’ers. Etnische ondernemers worden hierbij als bijzondere doelgroep meegenomen.’ Hiermee zijn beide groepen ondernemers de komende jaren verzekerd van aandacht van alle lokale stakeholders in de wijkeconomie. MKB-Midden zal het thema wijkeconomie meenemen in haar lobby. Ondernemingsklimaat Volgens dezelfde Economische Agenda werkt de gemeente Utrecht de komende jaren aan economische speerpunten – zoals het realiseren van toekomstgerichte werklocaties, werken in de wijk en goede dienstverlening aan ondernemers – die de wijkeconomie ten goede komen.

/// Zuilen-Oost en Ondiep

I


Poelenburg

Z a a n da m

Aanpak

Afb. 8

Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Poelenburg aan de slag gegaan?

Poelenburg Poelenburg is een tamelijk kleine en groene wijk in Zaandam, direct ten westen van de A8. De wijk is gebouwd in de jaren zestig en heeft meerdere ‘gezichten’. Er staan veel sociale huurwoningen in vorm van eengezinswoningen en hoge flats, maar ook bungalows. Ongeveer zestig procent van de achtduizend, relatief jonge, inwoners van de wijk is van buitenlandse afkomst. In Poelenburg zijn – inclusief de winkeliers van twee buurtwinkelcentra – ongeveer tweehonderdzeventig ondernemers actief. De wijk kampt al geruime tijd met forse sociale en fysieke problemen. Er zijn – in vergelijking met de rest van Zaanstad – gemiddeld meer mensen zonder werk, schoolverlaters zijn minder goed opgeleid, veel woningen zijn verouderd en bewoners zijn ongezonder dan elders. Om deze en andere problemen aan te pakken, hebben de gemeente Zaanstad, woningcorporaties Parteon, Rochdale en ZVH, ondernemers en bewoners in 2008 de handen ineengeslagen. Tussen 2012 en 2020 zal Poelenburg onder meer grootschalig worden geherstructureerd. Lokale situatie en ambitie De gemeente Zaanstad en de woningcorporaties Parteon, Rochdale en ZVH hebben in 2008 de contouren van Nieuw Poelenburg geschetst in een gezamenlijk masterplan. Ze willen van Poelenburg één ‘groene, levendige en gastvrije’ wijk maken. Het Masterplan Nieuw Poelenburg steunt op vier pijlers, tevens werkgroepen: Fysiek, Sociaal, Wijkeconomie & Werkgelegenheid en Communicatie & Participatie. Belangrijke economische componenten in het plan zijn de realisatie van een nieuw winkelcentrum, het toevoegen van nieuwe voorzieningen aan het bestaande winkelcentrum de Bloemkorf en het

stimuleren van ondernemerschap. Ook voorziet het plan in een renovatie van de winkelpanden en de bovengelegen woningen in de Lobeliusstraat, en in de bouw van een multifunctionele accommodatie. Parallel stimuleert de gemeente vanuit haar stedelijke Economische Structuurvisie combinaties van wonen en werken. Men wil hiermee de monotonie van woonwijken als Poelenburg doorbreken. In het masterplan willen de partners de winkelplinten daarom ook geschikt maken voor andersoortige bedrijvigheid, en garageboxen ombouwen naar kleinschalige bedrijfsruimtes.

Inventarisatie Programmamanager Jantine Konijn (Afb. 8) van MKB-Nederland gaat medio 2009 van start. Er ligt dan al een uitvoeringsplan van de werkgroep Wijkeconomie en Werkgelegenheid. De werkgroep, waarin de gemeente Zaanstad, woningcorporatie Parteon, Kamer van Koophandel Amsterdam en MKB-Zaanstreek participeren, stelt hierin dat wijkeconomie kan bijdragen aan een gezonde woonwijk door: - commerciële basisvoorzieningen voor winkelen en ontspanning te bieden - ‘zichtbaar’ ondernemerschap te bevorderen - het imago van de wijk als vestigingsplaats te verbeteren voor zowel ondernemers als bewoners/consumenten. Poelenburg staat namelijk bekend als de ‘Bijlmer’ van Zaanstad Passende bedrijfshuisvesting, een bedrijfsverzamelgebouw in de wijk, begeleiding van (startende) ondernemers en een hecht netwerk kunnen de wijkeconomie en de werkgelegenheid volgens het uitvoeringsplan verder versterken. Konijn voert in het eerste jaar van de pilot gesprekken met ondernemers, de gemeente Zaanstad en de woningcorporaties. Later volgen ook gesprekken met andere relevante en actieve stakeholders in de wijk en in mei 2010 houdt ze een enquête over het ondernemingsklimaat in de wijk. Ze neemt alle gespreks- en onderzoeksresultaten mee in de werkgroepen Sociaal en Wijkeconomie & Werkgelegenheid waarin ze sinds 2009 zitting heeft. Deze werkgroepen zijn later samengevoegd tot het zogeheten Adviesteam. Agenda De focus is gericht op de zichtbare ondernemers met een etalagefunctie omdat deze een belangrijke rol spelen in de uitstraling en het aanbod van voorzieningen en dienstverlening in de wijk. Het accent ligt op de winkeliers van de Lobeliusstraat, omdat zij zorgen voor een groot deel van het winkelaanbod van de wijk. Zij hebben moeite om hun hoofd boven water te houden door het lage bestedingsniveau van de Poelenburgers, een verouderd en achterstallig winkel-

I

62 Poelenburg

centrum en langdurige onzekerheid voor de mogelijkheden voor een nieuw winkelcentrum. Een nadrukkelijke aanjaagfunctie en ondersteuning bij initiatieven is hard nodig voor het verbeteren van de wijkeconomie. Lokale pilotdoelen - stimuleren van de wijkeconomie en de werkgelegenheid - verbeteren van het vestigingsklimaat - bevorderen van de (kwaliteit van) ondernemerschap - vergroten van de betrokkenheid van winkeliers bij hun winkelstraat - verbeteren van de branchering - investeren in: » fysiek opknappen van de wijk » aandacht voor probleemgezinnen, hangjongeren, werkloosheid en verpaupering van de wijk, » handhaving » evenementen ontwikkelen » doelgericht opzetten van projecten voor ondernemers en bewoners - vergroten van de samenhorigheid van de ondernemers in de wijk en van ondernemers met partners in de wijk Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Zaanstad - woningcorporatie Parteon - woningcorporatie Rochdale - woningcorporatie ZVH - winkeliers Lobeliusstraat - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Zaans Ondernemers Netwerk (ZON)/ MKB-Zaanstreek - Kamer van Koophandel Amsterdam - Advieszaken (adviesbureau wijkeconomie en veilig ondernemen) - Platform Detailhandel Zaanstreek - UWV Zaanstreek en Waterland - Regio College Zaandam - Platform Arbeidsmarkt Onderwijs Zaanstreek en Waterland - PDZ Uitzendbureau - EB Management (onderwijsadviesbureau)

I

Poelenburg 63

Afb. 9 Er is een gezamenlijk convenant Schoon, heel en veilig gesloten om de genomen maatregelen te kunnen handhaven. Daarnaast zijn de mogelijkheden onderzocht voor meer flexibele en betaalbare bedrijfsruimte in de wijk. En is er onderzoek gedaan naar de ruimte voor mobiele kiosken in de Lobeliusstraat en voor een weekmarkt in Poelenburg.‘

Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben het Adviesteam en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften De enquête in 2010 bevestigt voor een deel de conclusies van de verkennende gesprekken in 2009. Ondernemers in de wijk zijn niet (voldoende) georganiseerd, er is behoefte aan (meer) bedrijfsruimte, de veiligheid in en rond de winkels in de Lobeliusstraat moet omhoog en de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs moet beter. Het vertrouwen van ondernemers in de gemeente en in de woningcorporaties is tussen 2009 en 2010 sterk verminderd. De brand in winkelcentrum de Bloemkorf – waardoor veel ondernemers op straat kwamen te staan – speelt hierin een grote rol. Het uitblijven van een goede tijdelijke oplossing heeft veel onrust en teleurstelling veroorzaakt. Er zijn opvallend veel meer ondernemers in de wijk actief, dan de lokale partners en MKB-Nederland vooraf veronderstellen. Er opereert een groot aantal ‘onzichtbare’ zzp’ers in Poelenburg. Daarnaast brengt de enquête overlast door hangjongeren aan het licht, en worden klachten over afval in de wijk en gevoelens van onveiligheid geuit. Verder bevestigt de enquête duidelijk de gesignaleerde behoefte aan passende bedrijfslocaties, en aan meer netwerkvorming en samenwerking tussen ondernemers en de Kamer van Koophandel, MKB-Nederland, de woningcorporatie en de gemeente. Acties en maatregelen De inzet in Poelenburg concentreert zich op versterking van de samenwerking en het ondernemingsklimaat.

I

64 Poelenburg

Samenwerking Konijn: ‘Vanuit het Adviesteam zijn we samenwerkingsverbanden tussen en met ondernemers in Poelenburg gaan stimuleren. In aansluiting hierop zijn ook de communicatie(middelen) tussen ondernemers en met partijen zoals de gemeente en de woningcorporatie verbeterd. Voor en met zzp’ers is het project Ondernemers uit de anonimiteit geïnitieerd. We hebben een arbeidsmarktanalyse voor Poelenburg gemaakt. Het bedrijfsleven in Zaanstad is betrokken door het opzetten van een arbeidsmarkt en het project van EB Management bij het realiseren van stageplaatsen, leerwerkplekken en gesubsidieerde banen voor wijkbewoners (vooral jongeren en 27+ vrouwen). Tot slot hebben we als Adviesteam de gemeente, het UWV en het Regiocollege geadviseerd over een integrale werkgelegenheidsaanpak in de wijk. Ondernemers zijn geïnformeerd over hun mogelijkheden om een leerwerkbedrijf te worden, en er zijn sollicitatietrainingen, bedrijfsbezoeken en stages georganiseerd.’

Er vindt in deze fase onvoldoende communicatie plaats met de samenwerkingspartners in de wijk. Het al fragiele vertrouwen in het masterplan brokkelt snel verder af. De Kamer van Koophandel Amsterdam besluit de werkgroep te verlaten. MKB-Nederland stelt een nieuw maandelijks overleg in tussen de resterende partijen om gezamenlijk concrete eenvoudige maatregelen uit te (kunnen blijven) voeren. Anno 2012 is duidelijk (bron: Kadernota Zaanstad) dat Poelenburg nog harder dan de rest van Zaanstad wordt getroffen door de economische crisis. Bij het beëindigen van de pilot staan opnieuw veel doelen uit het masterplan in de ijskast of zijn doorgestreept. Belangrijke stappen die dan wel zijn gezet, zijn het onderhoud van winkelcentrum de Bloemkorf, de verbetering van de samenwerking tussen de winkeliers en andere partijen en het vergroten van de veiligheid.

Monique Nuszbaum (Afb. 9), eigenaresse uw dierenspeciaalzaak Zaandam en voorzitter van het samenwerkingsverband winkeliers Lobeliusstraat: ‘Ik vind het ongelofelijk hoe weinig er na al die jaren is bereikt. Ik heb de zaak vijftien jaar geleden overgenomen. Als ik bekijk wat er sindsdien is gebeurd, ben ik snel klaar. De gemeente en de woningcorporaties hebben steeds andere prioriteiten. En ze geven elkaar de schuld van waarom dingen niet voor elkaar komen of weer worden afgeblazen. Daar heb ik helemaal geen tijd voor. Wij willen gewoon vooruit, met praktische verbeteringen of vernieuwingen. Bloembakken, een wintermarkt organiseren, waar Jantine ons goed mee heeft geholpen. En niet als er prullenbakken in de fik worden gestoken, er twee minder terugplaatsen. En die dan wel twee keer in de week laten legen, in plaats van één keer. Wat is nou duurder? Zo wordt het nooit schoon op straat. Ik doe al m’n winkel én m’n stoep. Maar toch niet de openbare weg?’

Bijstellingen Masterplan Nieuw Poelenburg Als gevolg van de veranderende financiële situatie van de woningcorporaties wordt het masterplan na 2010 bijgesteld. Er zijn dan nog niet veel doelen in de economische pijler gerealiseerd. Er is nog niet gestart met het nieuwe winkelcentrum, het bedrijfsverzamelgebouw is van de baan, winkelcentrum de Bloemkorf is nog niet hersteld en het stageproject wordt niet gecontinueerd. Daarnaast hebben de bijstellingen in de sociale- en de fysieke pijler ook een negatief effect op de ontwikkeling van de wijkeconomie. Een en ander is het gevolg van het feit dat landelijke budgetten afnemen, bewoners en ondernemers steeds meer twijfelen aan de haalbaarheid en de financiële effecten van de plannen en de huizenmarkt toenemend onder druk staat. De gemeente Zaanstad en Parteon trekken zich terug en richten zich puur op hun kerntaken. Een aantal trekkers verlaat het Adviesteam.

Ondernemingsklimaat Konijn: ‘Er is gezamenlijk gewerkt aan het overzichtelijker, aantrekkelijker en veiliger maken van het winkelgebied in de Lobeliusstraat. Hangjongeren en zwerfvuil zijn aangepakt, er is meer politiecontrole gekomen, de parkeeroverlast is verminderd en er is cameratoezicht gekomen aan de achterkant van het winkelcentrum. In samenwerking met de winkeliers is door alle verantwoordelijke organisaties een werkgroep veiligheid Lobeliusstraat ingesteld.

I

Poelenburg 65

Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Poelenburg. Samenwerking - Ondernemers, woningcorporatie Parteon en de gemeente Zaanstad overleggen structureel over onderhoud, bereikbaarheid en schoon, heel en veilig - De winkeliers in de Lobeliusstraat hebben zich aangesloten bij het Platformdetailhandel Zaanstreek. Ze profiteren van de aanwezige kennis, expertise, netwerk en gezamenlijke lobbymogelijkheden - Een gezamenlijk georganiseerde banenmarkt heeft geleid tot nieuwe afspraken (vastgelegd in het Wijkuitvoeringsplan 2012) over wijkgericht werken tussen het UWV, de gemeente Zaanstad en MKB-Nederland. Enkele voormalig werkzoekenden uit de wijk zijn inmiddels als adviseurs aan de slag in het infohuis in Poelenburg - MKB-Nederland heeft het Adviesteam aangemeld voor een zogeheten Wijkwerkatelier van kennisinstelling Platform31. In deze ateliers – als instrument ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken – worden gezamenlijke wijkvraagstukken beantwoord aan de hand van eerder opgedane lessen. Het Adviesteam koos voor participatie als onderwerp. Door wijzigingen in de wijkcontactpersonen veranderde de focus echter. De gemeente Zaanstad heeft het atelier daarna geannuleerd. Een gemiste kans omdat participatie in Poelenburg nog steeds een belangrijk knelpunt is

I

66 Poelenburg

Nuszbaum: ‘Er zitten hier zo’n twaalf, dertien winkels. Daarvan zijn zes winkeliers actief in de vereniging. Nieuwe ondernemers bezoek ik direct, samen zijn we gewoon sterker. Toch doet niet iedereen mee. Een Turkse ondernemer die onlangs een drogisterij is begonnen niet, de manager van de nieuwe Albert Heijn gelukkig wel. Zo zijn we er laatst in geslaagd met de wijkmanager afspraken te maken over de afsluiting van een belangrijk kruispunt hier in de buurt. Dat zou – vanwege vernieuwing van de riolering – rond de Kerst worden afgesloten. Dat zou een ramp zijn geweest voor ons. Nu gebeurt dat later, toch een resultaat wat je in je eentje minder gemakkelijk bereikt. Maar het allerbeste zou zijn als Parteon en de gemeente eens zouden gaan luisteren.’ Ondernemingsklimaat - Onderzoeksbureau Droogh Trommelen & partners heeft (in opdracht van de Kamer van Koophandel Amsterdam en MKB-Nederland) de herhuisvestingsmogelijkheden van ondernemers in Poelenburg onderzocht. Ook is gekeken naar de mogelijkheden om een bedrijfsverzamelgebouw te realiseren. Het onderzoek wijst uit dat er meerdere scenario’s mogelijk zijn. De uitkomsten zijn aangeboden aan de gemeente en de woningcorporaties maar worden ondanks herhaaldelijke verzoeken niet verder opgepakt - Woningcorporatie Rochdale onderzoekt (op verzoek van MKB-Nederland) sinds 2011 de

mogelijkheid om bedrijfsruimte te creëren in haar garageboxen. De vraag heeft een lage prioriteit; de uitkomst is nog niet bekend - Een weekmarkt en mobiele kiosken in Poelenburg zouden volgens de ondernemers en MKB-Nederland een goede bijdrage leveren aan de voorzieningenstructuur in de wijk. Beide partijen verwachten ook een aanzuigende werking op de bestaande detailhandel. Vigerende bestemmingsplannen blokkeren momenteel de uitvoering

Ik vind het ongelofelijk hoe weinig er na al die jaren is bereikt. - MKB-Nederland heeft in samenwerking met de Kamer van Koophandel Amsterdam gereageerd op het ontwerpbestemmingsplan Nieuw Poelenburg. Dit betrof voornamelijk aandacht voor maatbestemming. Dit betekent dat er reeds in het bestemmingsplan wordt vastgesteld dat het bedrijf bij verkoop of overname voortgezet moet worden in dezelfde branche en/of sector. Het voorontwerpbestemmingsplan Poelenburg ligt nog ter inzage. Als er ruimte komt om een zienswijze in te dienen, worden de ondernemers hier nogmaals op geattendeerd

- Na twee schouwrondes door de ondernemers in de Lobeliusstraat, de brandweer, de gemeente en de politie is er een actieplan Schoon, heel en veilig opgesteld. De winkeliers en de wijkagent hebben nieuwe afspraken gemaakt over de veiligheid in het gebied en de samenwerking in het winkelcentrum. Ook participeren de winkeliers in een wijkdag over Schoon, heel en veilig - De winkeliers in de Lobeliusstraat zijn begonnen aan het voortraject van het Keurmerk Veilig Ondernemen Winkelgebieden. Er ligt een aanvraag bij de gemeente Zaanstad voor financiering van de auditkosten (verwachte terugkoppeling in 2013) - De winkeliers in Poelenburg hebben na een overvaltraining van MKB-Nederland en een straatmanager meer kennis en instrumenten in handen tegen winkelcriminaliteit - Het plan van de winkeliers gevestigd op de Lobeliusstraat en MKB-Nederland voor grootschalig onderhoud van de winkelplint Lobeliusstraat door woningcorporatie Parteon is goedgekeurd. De werkzaamheden zijn in 2012 gestart. Resultaten: opknappen luifel, lekkage verholpen, geschilderd, nieuwe camera’s aan de achterkant, aanvulling anti-inbraak punten, schoonmaak

I

Poelenburg 67

Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Poelenburg? Budget is momenteel de belangrijkste voorwaarde om vervolgstappen te kunnen zetten in Poelenburg. MKB-Nederland heeft meermaals aandacht gevraagd voor het vasthouden van de economische ambities in Poelenburg. Er is binnen de gemeentebegroting (bij het samenstellen van dit rapport nog vast te stellen) zeven miljoen beschikbaar voor ‘fysieke ruimte’. De vraag is of dit geld voor Poelenburg wordt gereserveerd zodat de herstructurering van de wijk – en de verdere ontwikkeling van wijkeconomie – ook écht door kan gaan. Samenwerking Ondernemers en het Adviesteam hebben op korte termijn overleg met de wijkwethouder en met de woningcorporatie Parteon over de nieuwbouw van het winkelcentrum en de moeilijke situatie van de winkeliers. De uitkomst van dit gesprek en de begroting 2013 zullen in hoge mate de invulling van de verdere voortgang en samenwerking bepalen. Ondernemers, de gemeente Zaanstad en de woningcorporaties moeten hun focus bepalen voor het Wijkuitvoeringsplan 2013. De gemeente Zaanstad organiseert hiertoe een bijeenkomst. Opnieuw inrichten van structureel overleg, verbeteren van de communicatie en herstellen en behouden van het draagvlak en het vertrouwen bij ondernemers door de gemeente Zaanstad en de woningcorporaties is van het grootste belang. Stel gezamenlijk vast wat de koers is van de wijk en wat nog haalbaar is, blijf daarover afstemmen en elkaar betrekken. Benoem een programmamanager, coördinator of centrale aanstuurder om de samenwerking weer op de rit te krijgen. Ondernemingsklimaat De onduidelijkheid over het nieuwe winkelcentrum en de geplande renovatie- en nieuwbouw van woningen, en de annulering van de multifunctionele accommodatie, doen Poelenburg geen goed. De ontwikkeling van

de wijk stagneert. Dit beïnvloedt ook – in negatieve zin – het ondernemingsklimaat, waardoor de toekomst van veel ondernemers in de wijk onzeker wordt/blijft. Risico op (meer) leegstand en afnemende voorzieningen is het gevolg. Praktische acties en maatregelen kunnen ervoor zorgen dat ondernemers aan tafel blijven en dat de samenwerking wordt voortgezet. Wat MKB-Nederland betreft staan op de agenda: - vaststellen van een nieuw bestemmingsplan voor de wijk en uitbreiding van de bedrijfshuisvestingsmogelijkheden, bijvoorbeeld met een kiosk of een mobiele viskar - continueren van het project Keurmerk Veilig Ondernemen en de aandacht voor Schoon, heel en veilig op wijkniveau - hernieuwde aandacht van woningcorporatie Rochdale voor het haalbaarheidsonderzoek naar de omvorming van garageboxen naar kleinschalige bedrijfsruimtes (ambachten en diensten) - introduceren van voordeurplaquettes – in navolging van successen in Utrecht en Arnhem – bij de ondernemers in Poelenburg. Het projectbureau Nieuw Poelenburg heeft hiervoor budget gereserveerd. Bij voldoende animo worden de plaquettes in januari 2013 uitgereikt Bewaak ook de integraliteit van en samenhang tussen alle acties en maatregelen die de wijkeconomie kunnen stimuleren. In het bijzonder de Werk & Wijkeconomie-doelstellingen zijn essentieel zijn voor het ondernemingsklimaat in de wijk. Nuszbaum: ‘Ons winkelcentrum moet na vijfendertig jaar écht worden opgeknapt, zeker zolang we niet weten of het nieuwe er überhaupt nog komt. Anders gaan we gewoon kapot. Maar ik heb geen idee of er iets van terecht gaat komen.’

/// Poelenburg

I

68 Poelenburg

Oude Westen

R ott e rd a m

Aanpak

Afb. 10

Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in het Oude Westen aan de slag gegaan?

Oude Westen Het Oude Westen is een bekende en levendige stadswijk in Rotterdam. Er wonen circa tienduizend mensen met zeer veel verschillende nationaliteiten. De wijk is aan het eind van de negentiende eeuw ontstaan en grenst aan het centrum van Rotterdam. Het Oude Westen heeft al tientallen jaren een slecht imago als gevolg van drugsoverlast en onveiligheid op straat. De laatste jaren begint hier echter – na maatregelen van de gemeente en de woningcorporatie – verandering in te komen. De wijk kent twee hoofdwegen: de WestKruiskade, oftewel Chinatown, de straat van duizend smaken waar talloze buitenlandse producten en etenswaren worden verkocht. En de Nieuwe Binnenweg, een straat met designzaken, (alternatieve) kledingwinkels, bruine cafés en een eigentijds poppodium. Nog meer bedrijvigheid bevindt zich in de zijstraten. Hier hebben zich creatieve ondernemers gevestigd in uiteenlopende panden en ruimtes. Woningcorporatie Woonstad Rotterdam knapt hun bedrijfsruimtes de komende jaren op. Lokale situatie en ambitie In 2008 presenteren de gemeente Rotterdam en woningcorporatie Woonstad Rotterdam de gezamenlijke wijkvisie Binden en Verleiden voor het Oude Westen. Doel is de wijk aantrekkelijker te maken voor wonen en leven, door investeringen op het gebied van wonen, welzijn, veiligheid en ondernemen. Het Oude Westen moet een wijk worden die zowel jonge ambitieuze en kosmopolitische bewoners als

ondernemers aantrekt. De organisatie Alliantie West-Kruiskade, een samenwerking tussen de gemeente Rotterdam en Woonstad Rotterdam, investeert in samenwerking met de ondernemers vanaf 2010 flink in de veiligheid en attractiviteit van de West-Kruiskade. De multiculturele winkelstraat moet landelijke aantrekkingskracht krijgen.

Inventarisatie Programmamanager Daniëlle van Drongelen (Afb. 10) van MKB-Nederland start halverwege 2009 met de pilot. In een eerste verkenning van de wijk blijken niet alleen de twee bekende winkelstraten (Nieuwe Binnenweg en WestKruiskade) veel ondernemers te herbergen. In de minder bekende tussenstraten zijn veel zzp’ers en creatieven actief. In de eerste periode legt ze contact met de ondernemers en ondernemerscollectieven in het gebied, de gemeente Rotterdam, woningcorporatie Woonstad Rotterdam, Kamer van Koophandel Rotterdam en andere relevante stakeholders. De winkeliers van de Nieuwe Binnenweg blijken geen behoefte te hebben aan een externe partner. Zij hebben op eigen kracht al veel resultaten bereikt. Bij de winkeliers van West-Kruiskade is die behoefte er ook niet, maar om een andere reden. Er is een groot gebrek aan vertrouwen in samenwerkingen met andere organisaties en instellingen. Er is ‘teveel beloofd en te weinig gerealiseerd’. Door goed te luisteren is dit vertrouwen alsnog gewonnen. Op basis van de eerste verkenningen presenteert de programmamanager begin 2010 een aanpak op hoofdlijnen aan de belangrijkste partners in de pilot. Met behulp van een enquête en diepte-interviews vergaart ze daarna de informatie voor een gedetailleerde invulling van het plan. Tussentijdse evaluaties met de partners en overige betrokkenen leiden nog tot wat bijstellingen. Medio 2010 ligt er een concreet plan van aanpak en start de uitvoering. De gekozen aanpak is tweeledig. Hij richt zich enerzijds op het verbeteren van het ondernemingsklimaat in de wijk, vanwege het randvoorwaardelijk karakter ervan. Ook hebben veel ondernemers aangegeven hier ontevreden over te zijn. Anderzijds is de aanpak gericht op het stimuleren van ondernemerschap en het bevorderen van samenwerking, tussen ondernemers onderling en met de rest van het Rotterdamse bedrijfsleven.

I

70 Oude Westen

Agenda Verbetering van het ondernemingsklimaat in de wijk blijkt de allergrootste behoefte van veel ondernemers. Van Drongelen: ‘Vooral thema’s als parkeren, bereikbaarheid, veiligheid en imago van de wijk zijn als knelpunt gesignaleerd.’ Lokale pilotdoelen - vergroten van de tevredenheid over ‘parkeren’ bij ondernemers - onder de aandacht brengen van veiligheidsmaatregelen zoals het Keurmerk Veilig Ondernemen, regeling Veiligheid Kleine bedrijven enzovoort - versterken van ondernemerschap in de wijk door: » goede netwerkfaciliteiten aan te bieden » samenwerking tussen ondernemers, en met andere partijen te bevorderen - verbeteren van de bedrijfsresultaten van winkeliers door het aanbieden van coaching en begeleiding - versterken van de winkeliersvereniging West-Kruiskade - versterken van de koppeling tussen de Scholingswinkel en ondernemers in het Oude Westen Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Rotterdam (deelgemeente Rotterdam Centrum en de afdeling Stadsontwikkeling Economie) - winkeliersvereniging City Boulevard - Alliantie West-Kruiskade (gezamenlijke beheerorganisatie van de gemeente Rotterdam, deelgemeente Rotterdam Centrum en Woonstad Rotterdam) - MKB-Rotterdam - Kamer van Koophandel Rotterdam - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Adviesbureau Ik Onderneem - Stichting Ondernemersklankbord - Scholingswinkel - Platform de Leeuwenkuil (cultuurscout Rotterdam Centrum en individuele ondernemers) - Down Town Rotterdam (samenwerkingsverband winkeliersverenigingen)

I

Oude Westen 71

Retailontwikkelingen Ingrijpende retailtrends zullen de komende jaren bepalen welke winkelgebieden succesvol zullen zijn en welke niet. Goede samenwerking en een onderscheidend profiel worden belangrijker dan ooit. Juist voor winkelstraten als de West-Kruiskade, volop bezig met een revitalisering, is aanpassing aan de nieuwe werkelijkheid van levensbelang. MKB-Nederland heeft tijdens de pilot erg veel aandacht besteed aan Retail 2020 en Het Nieuwe Winkelen. Het begin is er… verschillende ondernemers, Down Town Rotterdamen de Alliantie West-Kruiskade hebben inmiddels Facebook-pagina’s, blogs en gezamenlijke websites.

Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Rotterdam, winkeliersvereniging City Boulevard, Alliantie West-Kruiskade, kamer van Koophandel Rotterdam, MKB-Rotterdam, woningcorporatie Woonstad Rotterdam, individuele ondernemers en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften De enquête in mei 2010 brengt vier knelpunten in het ondernemingsklimaat aan het licht: parkeren, bereikbaarheid, imago en veiligheid. Daarnaast geeft een derde van de respondenten aan met dalende bedrijfsresultaten te kampen. Ook een derde heeft behoefte aan advies over en ondersteuning bij ondernemersthema’s op uiteenlopende vlakken. Tot slot geeft een deel van de respondenten aan meer te willen samenwerken met andere ondernemers. Van alle resultaten is een SWOT-analyse gemaakt op grond waarvan de verdere acties en maatregelen zijn bepaald. Acties en maatregelen De inzet in het Oude Westen concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking, het ondernemingsklimaat en trends. Organisatiegraad Van Drongelen: ‘In samenwerking met MKB-Rotterdam is de winkeliersvereniging City Boulevard versterkt en geprofessionaliseerd. De winkeliersvereniging heeft voortdurende ondersteuning en advies gekregen van MKB-Nederland Daarnaast heeft de stedelijke partner van MKB-Nederland, MKB-Rotterdam, op de West-Kruiskade een evenement georganiseerd ter verbetering van het wijkimago bij het Rotterdamse midden- en kleinbedrijf en consumenten.’ Samenwerking Van Drongelen: ‘We hebben de netwerkvorming en onderlinge samenwerking in de creatieve sector een impuls gegeven door netwerkbij-

I

72 Oude Westen

eenkomsten te organiseren met Platform de Leeuwenkuil. Individuele ondernemers hebben de mogelijkheid gekregen zich door de stichting Ondernemersklankbord te laten ondersteunen bij – of te klankborden over – ondernemersvraagstukken. Bijvoorbeeld op het gebied van bedrijfsvoering, marketing, personeel, financiering en marketing. Verder hebben we in samenwerking met de Scholingswinkel en het RBZ workshops en themabijeenkomsten aangeboden aan beide winkeliersverenigingen ter vergroting van de kennis en expertise van ondernemers.’ Het is opvallend dat ondanks de enquête-uitslag de winkeliersverenigingen in de praktijk toch geen gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om deel te nemen aan dergelijke bijeenkomsten. Winkeliers zijn moeilijk bijeen te krijgen voor workshops en bijeenkomsten in eigen vrije tijd. De Scholingswinkel is in 2011 vervolgens opgeheven en er is niet verder gewerkt aan het verbeteren van de verbinding tussen ondernemers, scholingswinkel en overige partijen. Ondernemingsklimaat Van Drongelen: ‘Samen met de winkeliersvereniging hebben we de winkeliersbelangen rond parkeren en bereikbaarheid onder de aandacht gebracht van het college van B&W. Ook hebben we gelobbyd voor verbetering van de bereikbaarheid en bewegwijzering van de West-Kruiskade. In een later stadium is eveneens gelobbyd voor deelname aan de pilot. Verder zijn er meerdere acties en maatregelen onder de aandacht gebracht om de veiligheid in en rond de winkels op de West-Kruiskade te verbeteren. Het gaat onder meer om: de subsidieregeling

Afb. 11

Veiligheid Kleine Bedrijven, het Keurmerk Veilig Ondernemen, de checklist Winkelcriminaliteit, het collectief winkelverbod en overvaltrainingen. De Alliantie West-Kruiskade heeft zich sterk gemaakt voor aanpassing van beleid en regelgeving zoals de Rotterdamse horecanota. Het vigerende beleid was gebaseerd op de tijd waarin de West-Kruiskade een onveilig gebied was. Inmiddels is de WestKruiskade een hippe en opkomende straat waar horeca een belangrijke rol speelt. De Alliantie werkt verder aan knelpunten rondom regelgeving en vergunningen. MKB-Rotterdam ondersteunt de winkeliersvereniging hierbij door het onderwerp onder de aandacht te brengen bij het college. Afspraken met gemeentelijke diensten moeten de afhandelingssnelheid en medewerking vergroten.’ Trends Van Drongelen: In samenwerking met de Kamer van Koophandel, het Hoofdbedrijfschap Detailhandel en Ik Onderneem, zijn retailontwikkelingen zoals Het Nieuwe Winkelen gedurig onder de aandacht gebracht van winkeliers.’ Richard de Boer (Afb. 11), eigenaar Richard Shoes en voorzitter winkeliersvereniging WestKruiskade: ‘Wezenlijk aan Het Nieuwe Winkelen is dat je anders kijkt naar wat je te bieden hebt als stad of als gebied. Het gaat om emotie toevoegen. Niet meer de Euromast en een boottochtje door de haven, en je hebt Rotterdam gezien. Ontwikkel avontuurlijke routes door de stad; langs bijzondere winkels, nieuwe hotspots, opkomende plekken, gekke ateliers, zaken waar je leuk kan eten, happen en stappen… Beleving! Daar komen mensen voor en daar kun je ze mee binden. Als winkeliersvereniging zijn wij daarmee bezig: er is hier genoeg te beleven! Het Nieuwe Winkelen moet door jonge mensen worden getrokken. Anders blijft het een oubollig verhaal.’

Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in het Oude Westen. Organisatiegraad - Down Town Rotterdam, een bestaande samenwerking tussen winkeliersverenigingen uit het Oude Westen en directe omgeving, heeft een nieuwe start gemaakt. De ondernemers hebben gezamenlijke belangen en doelstellingen gedefinieerd, zoals gebiedspromotie, kennisuitwisseling, agendaafstemming en gezamenlijke lobby - De winkeliersvereniging West-Kruiskade heeft een nieuw – representatief en divers – bestuur. Het bestuur heeft als grootste uitdaging het overnemen van de agenda van de Alliantie West-Kruiskade nadat deze (projectorganisatie) eind 2013 stopt - Platform de Leeuwenkuil wordt weer getrokken door nieuwe creatieve ondernemers en blijft bestaan als verbinding tussen creatieve ondernemers en instellingen in de wijk De Boer: ‘De Alliantie West-Kruiskade is een voorbeeld van hoe het moet. De samenwerking (tussen de gemeente, de deelgemeente, de woningcorporatie en de ondernemers, red) is niet van bovenaf opgelegd, maar bottom-up opgebouwd. In New York en Londen werkt dat ook succesvol. Het zorgt voor draagvlak; voor gezamenlijke investeringen, beheermaatregelen, verbeteringen enzovoort. Na 2013 is er zeker

nog nazorg en een geldinjectie nodig. Het gaat wel beter – kijk maar naar de stijgende veiligheidsindex in Rotterdam – maar we zijn er nog niet. Ik zou het zeer onverstandig vinden om eind 2013 alles weer aan ondernemers en pandeigenaren over te laten.’ Samenwerking - Platform de Leeuwenkuil organiseert regelmatig netwerkbijeenkomsten voor creatieve ondernemers, zzp’ers en andere relevante partijen - MKB-Rotterdam ondersteunt de winkeliersvereniging City Boulevard en de Alliantie West-Kruiskade bij de professionalisering van de winkeliersvereniging Professionalisering wijkeconomie - MKB-Nederland ondersteunt het bestuur van DownTown Rotterdam bij het ontwikkelen van een nieuwe visie en concreet uitvoeringsprogramma - Winkeliersvereniging City Boulevard maakt gebruik van het netwerk en de expertise van MKB-Rotterdam

Creatieve economie De creatieve sector in de wijk heeft zich de afgelopen jaren redelijk ontwikkeld. Meer zichtbaarheid en onderlinge verbindingen leveren kennisdeling, netwerkvorming, samenwerking en ontwikkeling van de sector op. Veel ondernemers geven hier negatieve signalen over af. De werkelijkheid is echter genuanceerder. Woonstad Rotterdam vormt bijvoorbeeld honderd opslagruimtes om naar geschikte bedrijfsruimtes

I

74 Oude Westen

voor creatieve ondernemers. De omvorming is een langdurig proces. Meer en sneller resultaat kan worden bereikt wanneer gemeente, Woonstad Rotterdam en ondernemers, bij voorkeur vanuit de Leeuwenkuil, meer met elkaar samenwerken en afstemmen. Een gezamenlijke analyse van de vraag en specifieke behoefte van deze sector zou als basis moeten dienen voor een meer samenhangende gebiedsgerichte aanpak voor deze sector.

Ondernemingsklimaat - Wethouder Baljeu van Haven, verkeer en regionale economie en de winkeliersvereniging City Boulevard hebben de bewegwijzering van de West-Kruiskade, en de rol van bewegwijzering bij het inrichtingsplan voor de nieuwe parkeergarage Kruisplein, verbeterd - De West-Kruiskade komt in aanmerking voor deelname aan de pilot Digitaal Parkeren die in 2013 start - Belemmeringen in de procedures en doorlooptijd van vergunningaanvragen van startende ondernemers zijn sterk verminderd - In algemene zijn blijft regelgeving nog steeds een aandachtspunt - De Alliantie West-Kruiskade en de winkeliersvereniging City Boulevard zijn gestart met het Keurmerk Veilig Ondernemen - De publiciteit rond de Beste Winkelstraat van Rotterdam heeft veel positieve aandacht opgeleverd. Het imago van de WestKruiskade bij het Rotterdamse midden- en kleinbedrijf en consumenten is versterkt - De regeling Veiligheid Kleine Bedrijven is onder de aandacht gebracht van ondernemers van de West-Kruiskade. Er is niet veel gebruik van gemaakt omdat ondernemers de eigen investering te hoog vinden en de aanvraagprocedure te complex - Ondernemers zijn voorgelicht over de mogelijkheden van coaching en begeleiding bij diverse ondernemersvraagstukken door de Stichting Ondernemersklankbord. Slechts een handvol heeft er gebruik van gemaakt. Veel ondernemers vinden het moeilijk om ‘met de billen bloot’ te gaan en kritische feedback te krijgen op de bedrijfsvoering

Trends - Het Nieuwe Winkelen is langs verschillende lijnen en op diverse momenten onder de aandacht gebracht bij de winkeliersvereniging City Boulevard en de Alliantie West-Kruiskade - Alle leden van de winkeliersvereniging City Boulevard hebben het boek Online Ondernemen van MKB-Nederland ontvangen. Een aantal ondernemers heeft ook de workshop Online Ondernemen gevolgd - De meeste leden van de winkeliersvereniging City Boulevard hebben inmiddels eigen website

Wezenlijk aan Het Nieuwe Winkelen is dat je anders kijkt naar wat je te bieden hebt als stad of als gebied; het gaat om emotie toevoegen!

I

Oude Westen 75

Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in het Oude Westen? Van een onduidelijke en onveilige buurt tot een veelkleurig winkelgebied. De West-Kruiskade zit duidelijk in de lift. MKB-Nederland heeft vooral achter de schermen meegewerkt aan de versterking van de winkelstraat. De kennis en ervaring van MKB-Nederland op het gebied van belangenbehartiging, netwerken en specifieke ondernemersonderwerpen is ingezet om de winkeliersvereniging te versterken, het ondernemingsklimaat te verbeteren en een vertaling te maken van een landelijke trend; Het Nieuwe Winkelen, naar een lokale invulling. Idealiter worden al deze trajecten gecontinueerd.

Desondanks blijft het voor bestuursleden een uitdaging om bestuurswerk te combineren met de eigen bedrijfsvoering. Samen met de Alliantie West-Kruiskade kan in 2013 verder nagedacht worden over de koers en concrete invulling voor 2014. Afhankelijk hiervan zou een afgeslankte vorm van de Alliantie of een winkelstraatmanager – bij voorkeur in de vorm van Down Town Rotterdam – een passende oplossing zijn. Daarnaast is samenwerking op het vlak van gebiedsprofilering onverminderd belangrijk.

De Boer: ‘MKB-Nederland heeft ons bij veel zaken geholpen. Ze verstaan ondernemers en kunnen hun kracht en invloed aanwenden om zaken voor elkaar te krijgen die onszelf misschien niet of veel moeilijker zouden lukken. Ons netwerk is door de samenwerking behoorlijk vergroot en ze hebben ons ondersteund bij het herorganiseren van onze vereniging. In 2011 zijn we MKB-Rotterdam Winkelstraat van het Jaar geworden. Een mijlpaal voor het Oude Westen! We blijven samenwerken met MKB-Rotterdam, die relatie zijn we nu aan het opbouwen.’

MKB-Rotterdam

De winkeliersvereniging van de West-Kruiskade is in het afgelopen jaar geprofessionaliseerd. Er is meer kennis aanwezig en de verbinding met MKB-Rotterdam biedt de vereniging meer slagkracht. Het is van belang dat het bestuur haar instrumenten effectief inzet, en de tijd dat de Alliantie West-Kruiskade er nog is, gebruikt voor een succesvolle inbedding en overdracht.

Twee jaar na de oprichting staat MKB-Rotterdam middenin het Rotterdamse bedrijfsleven. Als de belangenbehartiger van Rotterdamse mkb’ers zit de organisatie op diverse niveaus aan tafel en is de verbindende schakel naar politiek, bedrijfsleven en vele bestaande netwerken ondernemersorganisaties. MKB-Rotterdam is onder de indruk van de aanpak op de WestKruiskade en ondersteunt de winkeliersvereniging waar mogelijk bij de belangenbehartiging, het uitbreiden van netwerk of bijvoorbeeld door het organiseren van het evenement Beste Winkelstraat van Rotterdam, een voorbeeld van hoe het georganiseerde bedrijfsleven lokale ondernemers kan ondersteunen.

/// Oude Westen

I

76 Oude Westen

Korrewegwijk en De Hoogte

G ro n i n g e n

Korrewegwijk en De Hoogte Korrewegwijk en De Hoogte zijn karakteristieke oude stadswijken ten noorden van de Groningse binnenstad. Vanwege de vooroorlogse architectuur zijn grote delen ‘beschermd stadsgezicht’. Er wonen relatief veel singles, eenoudergezinnen en studenten. De voorzieningen in de wijken zijn goed en de relatie met de binnenstad is sterk. Drie woningcorporaties beheren er ruim zeventig procent van de woningen. In de Indische buurt (Korrewegwijk) is de laatste jaren een groot aantal woningen gesloopt en gerenoveerd. Er zijn veel nieuwe eengezinswoningen gebouwd waardoor de wijk ook nieuwe bewoners aantrekt. Gedurig herstructureren van de voorzieningen in de wijk heeft geleid tot minder behoefte aan spreiding. De Korreweg en de Bedumerweg zijn de belangrijkste verkeersaders. Beide wijken kampen met onveiligheid, werkeloosheid, verkeers- en parkeerproblemen en een tekort aan bedrijfshuisvesting en opslagmogelijkheden. Lokale situatie en ambitie In 2007 introduceren woningcorporatie Lefier en de gemeente Groningen het Nieuw Lokaal Akkoord waarmee ze de problemen in Korrewegwijk en De Hoogte willen aanpakken. Dit leidt tot hooggespannen verwachtingen bij bewoners en ondernemers. Bij de start van de pilot in Groningen in 2009 zijn deze pas ten dele uitgekomen. Vooral de situatie rond de vernieuwing van het Floreshuis – een belangrijke centrale ontmoetingsplaats in Korrewegwijk – is in 2009 nog steeds een grote bron van onvrede. Dit zorgt ervoor dat het animo voor de pilot wijkeconomie in de wijken tamelijk laag is. Men is afwachtend kritisch. Wat opvalt binnen de wijkaanpak van de corporatie en de gemeente, is dat er van meet af aan veel aandacht is voor wijkeconomie. Dit is een regelrecht gevolg van het gegeven dat veel

I

78 Korrewegwijk en de Hoogte

bewoners hebben aangegeven méér bedrijvigheid en werkgelegenheid in de wijk te willen. Er zijn echter geen wijkeconomische kaders en doelstellingen bepaald waardoor er geen samenhang ontstaat. Het merendeel van de maatregelen die tot en met 2009 uitgevoerd zijn, is vooral mensgericht en richt zich niet op andere aspecten van het ondernemingsklimaat. Voor de ondernemers in de (binnen)stad is er de Groningen City Club, een verband van zo’n vierhonderd ondernemers uit vrijwel alle branches. Een dergelijk verband ontbreekt in de wijk. Hoewel de uitgangspositie qua locatie gunstig is, vestigen zich de laatste jaren weinig nieuwe bedrijven in de wijk. Toevoegingen zijn echter zeer gewenst. Zo ontstaan weer nieuwe impulsen voor het ondernemerschap in de wijk. Het ontbreken van goede huisvestingsmogelijkheden is daarbij een bepalende factor.

Afb. 12

Aanpak Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Korrewegwijk en De Hoogte aan de slag gegaan? Inventarisatie Programmamanager Arno van Dijk (Afb. 12) van MKB-Nederland start halverwege 2009 met de pilot. Hij roept een structureel overleg over de wijkeconomie in het leven, met de gemeente, woningcorporatie Lefier, Onderneem’t en Kamer van Koophandel Noord-Nederland als deelnemers. In 2008 legt de aldus ontstane coalitie een gezamenlijk Actieplan Wijkeconomie neer. Belangrijke elementen in het plan zijn het betrekken van de ondernemers bij het bepalen van de maatregelen, en het aantrekken van de juiste partners bij de invulling ervan. Agenda Van Dijk: ‘Direct na de start ben ik begonnen met een uitgebreide verkenning van beide wijken. Ik heb contacten gelegd met alle relevante stakeholders, waaronder ondernemers en ondernemerscollectieven, de gemeente, woningcorporatie Lefier en de Kamer van Koophandel. Bij al deze partijen ben ik vervolgens draagvlak gaan ontwikkelen voor een integrale aanpak van de wijkeconomie.’ De verkenningsfase mondt uit in vier pilotdoelen.

Lokale pilotdoelen - verhogen organisatiegraad ondernemers - vergroten netwerken stakeholders in de wijken - onderzoeken alternatieve huisvestingsmogelijkheden - creëren parkeeroplossingen ondernemers Pilotpartners en overige betrokkenen - gemeente Groningen - woningcorporatie Lefier - Ondernemerspunt Onderneem ’t - Kamer van Koophandel Noord-Nederland - Bouwend Nederland, Regio Noord - Uneto-VNI, vakgroep installatietechniek en platform MVO - Essent - Enexis - individuele ondernemers - Transition Town Groningen (zelfsturende, lokale gemeenschap) - Bond van Nederlandse Architecten (BNA) - Stichting De Karre (eigenaar Floreshuis) - ANWB - Fietsersbond, afdeling Groningen

I

Korrewegwijk en de Hoogte 79

Uitvoering en bijstellingen Van begin 2010 tot eind 2012 hebben de gemeente Groningen, woningcorporatie Lefier, Onderneem ’t, Kamer van Koophandel Noord-Nederland en MKBNederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften In het voorjaar van 2010 antwoorden ondernemers op een enquêtevraag uit het Actieplan Wijkeconomie aan welke verbeteringen zij behoefte hebben: ‘meer contacten en samenwerking met andere ondernemers’. Men geeft aan de eigen dienstverlening meer en beter te willen exposeren in de wijk. Ook worden de parkeerproblemen, de toenemende leegstand en het onduidelijke/slechte imago van de wijk genoemd. Het tekort aan parkeervoorzieningen en geschikte panden blijkt voor ondernemers de voornaamste reden om een andere bedrijfslocatie te overwegen. De enquête wijst ook uit dat ondernemers de nabijheid van grote logistieke aders en de binnenstad, de architectuur en de grote sociale variatie in de wijk waarderen. Op de vragen wat er ontbreekt in de wijk, wat er nodig is en wat het verschil kan maken voor de ondernemer, antwoordt men: samenwerking, huisvestingsmogelijkheden en parkeeroplossingen. Adviesnetwerk en fysiek ontmoetingspunt Onderneem’t acht het zinvol de eigen activiteiten structureel voort te zetten in het nieuwe Floreshuis in Korrewegwijk. Want dan blijft er een laagdrempelig aanlooppunt voor ondernemers en grijpen potentiële starters gemakkelijker de gelegenheid om zich te oriënteren. De aangesloten onderne-

I


mers verwachten bovendien dat extra netwerkgelegenheden tot meer contact en kruisbestuiving tussen startende- en bestaande ondernemers zullen leiden. Versterking van het ondernemerspunt is volgens hen dus ook op zijn plaats. Het netwerk zelf vindt men hiervoor in beginsel de meest geschikte structuur. Onderneem ’t blijkt echter nauwelijks zzp’ers aan te spreken. Zij zoeken minder snel hulp en moeten meer aangespoord worden om contacten in de buurt aan te knopen. Lex de Boer (Afb. 13), algemeen directeur woningcorporatie Lefier: ‘Wij kijken naar het Floreshuis als een plek waar ‘sterk en zwak’ in de wijk elkaar ontmoeten. Het is niet alleen een centrum voor zorg en welzijn, maar ook een levendige ontmoetingsplaats voor de grote groep zelfstandigen en eenpitters in Korrewegwijk. Allemaal mensen die werk met werk maken. Het Floreshuis geeft een enorme impuls aan hun ondernemerschap. Die kracht moet je koesteren, die stimuleert de leefbaarheid van de hele wijk.’ Acties en maatregelen De inzet in Korrewegwijk en De Hoogte concentreert zich op versterking van de organisatiegraad en het ondernemingsklimaat.

Afb. 13

Organisatiegraad Van Dijk: ‘Alle partijen in de pilot hebben zich actief ingespannen om ondernemers – waaronder veel zzp’ers – uit te nodigen om te participeren, met de bedoeling ze te interesseren zich ook bij Onderneem ’t aan te sluiten. We hebben bewerkstelligd dat Onderneem ‘t halfjaarlijks om tafel zit met de wethouder Economische Zaken en de wijkwethouder. En we hebben afgesproken dat het ondernemerspunt bij ingrepen in de openbare ruimte en/of het maatschappelijk vastgoed voortaan door de gemeente, Lefier en de andere corporaties geconsulteerd wordt.’ Ondernemingsklimaat Van Dijk: ‘In samenwerking met brancheorganisaties Uneto-VNI en Bouwend Nederland en energiebedrijf Essent heeft de pilotcoalitie een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar energieneutraal ‘wonen en werken aan huis’ in Korrewegwijk. De ambities van Groningen als Millennium Gemeente, de uitvoeringsmaatregelen in het kader van energiebesparing en de kansen voor de betreffende ondernemers en hun gezinnen zijn hierin geïntegreerd. Het uitgewerkte concept is haalbaar én voorziet in een duidelijke behoefte door wonen en werken te combineren in verschillende ruimten. Hierdoor is niet alleen energiebesparing mogelijk, ook de

interactie is groter. De uitvoering gebeurt door middel van collectief particulier opdrachtgeverschap, waardoor meer onderlinge afstemming en samenwerking mogelijk is.’ ‘Voor het tekort aan parkeerplaatsen in de wijk zijn samen met bewoners, ondernemers en wijkverkeersdeskundigen maatregelen en een plan van aanpak ontwikkeld die het fietsgebruik stimuleren en het autogebruik verminderen.’ De Boer: ‘Onze primaire taak als woningcorporatie is huisvesten van mensen met een bescheiden portemonnee. Daarenboven spannen wij ons in om mensen elkaar te laten ontmoeten, zich te ontwikkelen en te ondernemen. Bevorderen van wonen én werken aan huis is daar een voorbeeld van. Onze huurders vragen er ook om. Mensen moeten tegenwoordig veel meer aspecten in hun bestaan tegelijkertijd combineren. Het mooie is dat wat hen helpt, ook goed is voor de wijk en goed is voor de waardeontwikkeling van het vastgoed. Letterlijk: de WOZwaarde van de woningen neemt toe naarmate het leef- en ondernemingsklimaat in de wijk verbeteren. Die twintig duurzame ondernemerswoningen, daar profiteert iedereen dus van.’

I


Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Korrewegwijk en De Hoogte. Afb. 14 Rolf Koops (Afb. 14), manager Bouwend Nederland: ‘Het bouwen van zogenaamde passiefwoningen, zoals de duurzame ondernemerswoningen in Korrewegwijk ook wel worden genoemd, is een trend die veel opgang vindt. Ze bieden meer wooncomfort en lagere energiekosten. Wij zijn geen voorstander van een overheid die iedere innovatie met regelgeving omkleedt. In onze visie zorgt de overheid voor heldere energieprestatienormen voor woningen, creëren consumenten de werkelijke vraag en moeten ondernemers hem in beginsel beantwoorden. Daarbij geloven wij voor alles in ketensamenwerking; door publiek-private samenwerking met minder middelen meer productie maken.’ Organisatiegraad - Het voortbestaan, de achterban en het funtioneren van Onderneem ’t zijn verstevigd - Ondernemers en zzp’ers praten en denken actief mee over de invulling van het Floreshuis. Vooral zzp’ers krijgen hierdoor beter in beeld welke voordelen zo’n extra landingsplaats in de wijk creëert en hoe zij zelf aan een grotere groep afnemers hun diensten kunnen aanbieden en bekend maken - Een initiatiefcomité van individuele ondernemers en bewoners werkt aan de oprichting van een Gemeenschapsfonds - Acht ondernemers hebben de masterclass Communicatie (van MKB-Nederland) gevolgd zodat het bestuur van het fonds in oprichting met meer effect opereert - Zeven ondernemers (bestuurders) hebben de masterclass Sociale Media (van MKB-Nederland) gevolgd. Dit heeft de actieve benutting ervan een stimulans gegeven

Ondernemingsklimaat - Er is na de haalbaarheidsstudie naar de interesse en financieringsmogelijkheden voor energieneutraal ‘wonen en werken aan huis een gebruikersplan van eisen opgesteld, uitgaand van collectief particulier opdrachtgeverschap (in 2012 door energiebedrijf Enexis voor de Transitieprijs genomineerd) - Er zijn ultimo 2012 (in samenwerking met Transition Town) twee gebruikersgroepen van geïnteresseerde ondernemers actief, die tevens de mogelijkheden voor gezamenlijke inkoop, profilering en uitbouw van hun zakelijk netwerk onderzoeken - De bestemmingsplanprocedure van de ondernemerswoningen is versneld zodat de bouw sneller van start kan - Elk lid van beide particuliere opdrachtgeverscollectieven heeft voor zichzelf en het collectief het financieringsplan op orde - De aanbesteding van de ondernemerswoningen is opgestart, waarmee de realisatie een stap dichterbij is gekomen - Er zijn samen met bewoners en ondernemers verbeterplannen voor parkeren en fietsen in de wijken opgesteld en besproken met de wethouder

Duurzame ondernemerswoningen Het initiatief om duurzame ondernemerswoningen in Korrewegwijk te ontwikkelen, is een voorbeeld van een nieuw type ‘bijdragen aan de wijk’ dat als gevolg van nieuwe samenwerkingsvormen kan ontstaan. In dit geval gaat het om een ‘coalitie’ van lokale ondernemers, grootbedrijf, brancheorganisaties en bredere maatschappelijke bewegingen als particulier opdrachtgeverschap en duurzaamheid; normaliter geen natuurlijke partners. MKB-Nederland heeft de organisaties en doelen bijeengebracht, en gemotiveerd gezamenlijk kennis en middelen te investeren in Korrewegwijk. De samenwerking leidt niet alleen tot een fundamentele verbetering van de huisvestingsmogelijkheden voor ondernemers en het leefklimaat in de wijk, maar ook tot een toename van de gebiedswaarde.

I


Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Korrewegwijk en De Hoogte? Organisatiegraad Het nieuwe Floreshuis komt langzaam van de grond dankzij voortschrijdend inzicht van investeerders en toekomstige gebruikers. Het plan groeit in kwaliteit en krijgt een steviger draagvlak in de wijk. Dat is ook nodig nu de externe financieringsmogelijkheden ras verminderen. Ondernemers hebben extra wensen – in de vorm van meer bedrijfsfuncties – toegevoegd. De initiatiefnemers zullen in 2013 moeten bezien welke zaken het Gemeenschapsfonds-inoprichting kan oppakken om het draagvlak voor het Floreshuis te verbreden. De eerstvolgende stap van het Gemeenschapsfonds-in-oprichting is een gesprek met de verantwoordelijke wethouder over instemming met het initiatief en eenmalige/kortdurende ondersteuning bij de uitvoering ervan. MKB-Nederland ondersteunt bij het formuleren van de doelstellingen, organisatiestructuur en quick wins, en legt verbindingen met andere projecten werkgroepen. Op de lange(re) termijn draagt het Gemeenschapsfonds taken en verantwoordelijkheden weer over van het collectief naar lokale ondernemers en bewoners.

Ondernemingsklimaat Het definitieve plan van eisen en het bestek voor de (in totaal twintig) energieneutrale ondernemerswoningen in Korrewegwijk zal in de eerste helft van 2013 worden opgesteld. Bouwend Nederland en Uneto-VNI begeleiden de ondernemers verder bij dit proces en verwerken de opgedane kennis in hun lobbyactiviteiten richting bijvoorbeeld de Vereniging Nederlandse Gemeenten en Ministeries. Lefier onderzoekt de komende tijd in hoeverre de aankoop van een of meerdere woningen mogelijk is, voor verhuur en/of latere doorverkoop, om een bredere mix van ondernemers (ook starters) aan te trekken. Onderneem ’t en het Gemeenschapsfondsin-oprichting zullen de uitgewerkte parkeeren mobiliteitsplannen in januari 2013 aan ondernemers en bewoners in de wijken presenteren en vervolgens als wijkvoorstel

Het mooie is dat wat bewoners helpt, ook goed is voor de wijk en goed is voor de waardeontwikkeling van het vastgoed. I


aan alle andere stakeholders. Lobbyen bij de gemeente en een gedetailleerd plan van aanpak moeten een snelle implementatie hierna bevorderen. De betrokkenheid en participatie van zowel bewoners als ondernemers in Korrewegwijk en De Hoogte genereren zoveel energie dat een vervolg in de vorm van een wijkonderneming of trust in het verschiet ligt. Hier kan de letterlijke en figuurlijke opbouw van het nieuwe Floreshuis van profiteren.

voor de bewonerscommunicatie, waardoor ze maatwerk moeten leveren. Hun betrokkenheid maar ook de vraag van professionele opdrachtgevers is cruciaal voor dit soort trajecten. MKB-Nederland kan deze werkwijze op twee manieren verder stimuleren. Door te lobbyen voor ambitieuzere energielabels voor bestaande en nieuwe (ondernemers-)woningen en door modellen en programma’s aan te reiken die ketensamenwerking verder bevorderen.’

Koops: ‘Bij het renoveren van woningen in De Hoogte functioneren alle betrokken bouwbedrijven echt als co-maker. Ze werken met open boeken. Ze zijn medeverantwoordelijk /// De Korrewegwijk en De Hoogte

I

84 Korrewegwijk en De Hoogte

HeechterpSchieringen

L e e u wa rd e n

HeechterpSchieringen De naoorlogse wijk Heechterp-Schieringen is in twee fasen gebouwd. Schieringen – met koopwoningen en sociale huurwoningen – is een van de oudste buurten van Leeuwarden en stamt uit de jaren vijftig. Heechterp, met voornamelijk sociale huurwoningen, is de armste buurt van Nederland en is gebouwd rond 1960. In de wijk zijn twee woningcorporaties actief. Zij hebben in de jaren negentig veel flats gesloopt en nieuwe eengezinswoningen gebouwd. Bewoners van de wijk – zo’n vierduizend mensen met circa negentig nationaliteiten – verhuizen bovengemiddeld vaak en veel. De Egelantierstraat is de centrale as van de wijk. Aan de rand van de wijk bevinden zich sportcomplexen en scholen. In Heechterp-Schieringen zijn ongeveer tweehonderd bedrijven gevestigd; merendeels ‘onzichtbare’ dienstverleners, wat winkels en de grootschalige detailhandelsvestiging De Centrale. Behalve een stichting die opkomt voor de gebruikersbelangen van De Centrale, zijn er geen georganiseerde ondernemers. Lokale situatie en ambitie Heechterp-Schieringen is een typische woonwijk en heeft geen bruisend hart. Er gebeurt weinig en veel bewoners blijven liever ‘achter de voordeur’. De werkloosheid is hoog en de ontwikkeling van bedrijfsactiviteiten in de wijk werd tot voor kort door de woningcorporaties en gemeente actief ontmoedigd door het ontbreken van vestigingsmogelijkheden. Ook de omgeving stimuleert initiatiefnemers niet in ondernemerschap. In sommige gevallen is het integendeel aan de orde en worden starters niet gewaardeerd. In 2007 heeft de gemeente Leeuwarden in samenwerking met woningcorporaties Elkien en WoonFriesland, bewoners en overige betrokken organisaties en instellingen een Wijkactieplan opgesteld. De probleemanalyse onder het plan wijst op zeer veel sociale problematiek, zoals vaak generaties doorlopende werkeloosheid en gebrek aan perspectief. Integraal onderdeel van

I

86 Heechterp-Schieringen

het Wijkactieplan is het zogeheten Frontlijnteam waarin de woningcorporaties, de gemeente, UWV en lokale welzijnswerkers samenwerken. Het team heeft als motto ‘alle bewoners een stap vooruit’. Participeren, bevorderen van sociale binding en aanpakken van complexe sociale problemen, zijn hierin kernbegrippen. Met het project Kansrijk Ondernemen begeleidt het Frontlijnteam bewoners bij het uitwerken van bedrijfsideeën en realiseren van een eigen bedrijf. Doel is om uitkeringsgerechtigden en werklozen zonder recht op uitkering economisch onafhankelijk te maken. Het project richt zich vooral op mensen die door persoonlijke belemmeringen weinig of geen kans hebben op een loondienstverband. Zij kunnen als ondernemer hun tijd variabel en naar eigen inzicht indelen waardoor het mogelijk is om (deels) in hun eigen inkomen te voorzien.

Afb. 15

Aanpak Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Heechterp-Schieringen aan de slag gegaan? Inventarisatie Programmamanager Arno van Dijk (Afb. 15) van MKB-Nederland gaat medio 2009 van start. Het eerste jaar voert hij oriënterende gesprekken met het Frontlijnteam, ondernemers(verbanden) in de wijk, de gemeente, de woningcorporaties, Kamer van Koophandel Noord-Nederland en andere relevante stakeholders. In april en mei 2010 onderzoekt hij de bedrijvigheid in de wijk. De resultaten laten meerdere belemmeringen voor ondernemerschap zien. De corporaties en de gemeente onderkennen de problemen en besluiten alsnog in de pilot te participeren. MKB-Nederland en het Frontlijnteam organiseren medio 2010 samen drie ondernemersbijeenkomsten als basis voor het op te stellen plan van aanpak. Voor de analyse van het ondernemersklimaat gebruiken ze niet alleen het onderzoek van MKB-Nederland, maar ook ervaringen en informatie van het Frontlijnteam, de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst, het Leeuwarder Ondernemersfonds en Buro Zelfstandigen Friesland. Ook enquêtes en interviews met bestaande ondernemers en starters, en schouwrapportages van de corporaties en de gemeente leveren input.

Agenda Van Dijk: ‘In aansluiting op het wijkmotto ‘alle bewoners een stap vooruit’ ben ik op zoek gegaan naar de mogelijkheden en wensen van ondernemers, en niet naar hun beperkingen en problemen. De inventarisatie toont onder meer een grote behoefte aan werken aan huis aan. Geschikte huisvesting hiervoor ontbreekt, net als een ontmoetingsplek voor ondernemers in de wijk.’ Lokale pilotdoelen - verhogen organisatiegraad ondernemers - bevorderen huisvestingsmogelijkheden ondernemers - peilen ondernemersbehoeften - bieden individuele ondersteuning Pilotpartners en overige betrokken De pilot start aanvankelijk met één partner, het Frontlijnteam. Na fase 1 (onderzoek en analyse) sluiten zich partners aan. - gemeente Leeuwarden - woningcorporatie Elkien - woningcorporatie WoonFriesland - Ondernemersvereniging Heechterp-Schieringen - Kamer van Koophandel Noord-Nederland - Branchevereniging voor Reclameadviesburo’s Pragma - Leeuwarder Ondernemersfonds - Belastingdienst

I

Heechterp-Schieringen 87

Uitvoering en bijstellingen Van medio 2010 tot eind 2012 hebben de gemeente Leeuwarden, woningcorporaties Elkien en WoonFriesland, het Frontlijnteam en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften Veel ondernemers blijken graag ‘een stap vooruit te willen zetten’ met hun bedrijf, maar kunnen dat niet zonder steun van buitenaf. Hun problematiek is vaak complex, ze hebben bijvoorbeeld schulden, spreken gebrekkig Nederlands of hebben andere inburgeringsachterstanden, een goed functionerend ondernemersnetwerk ontbreekt, men is afhankelijk van inkomensondersteuning, er is sprake van discriminatie en/of huisvestigingsproblemen. Het Frontlijnteam in Heechterp-Schieringen biedt weliswaar informatie, advies en praktische ondersteuning maar wordt door ondernemers (en door bewoners) vaak pas benut nadat er een vertrouwensband is ontstaan. Een meerderheid van de huidige ondernemers is ontevreden over de uitstraling/representativiteit en het imago van de wijk. Er heerst een gevoel van onveiligheid, voornamelijk veroorzaakt door de fysieke structuur van de wijk. Ruim dertig procent wil verhuizen. Bij aanvang van de pilot fungeren Supermarkt Poeisz, de snackbar en de bloemenwinkel aan de Egelantierstraat als informele ontmoetingsplaats voor ondernemers in de wijk. In gesprekken geven ondernemers aan behoefte te hebben aan een volwaardige ontmoetingsplek. Ook opperen ze ideeën voor kleine betaalbare bedrijfsruimtes die eventueel ook gedeeld kunnen worden, als oplossing voor het vaak

I


moeizame ondernemen aan huis. Vooral startende etnische ondernemers zijn op zoek naar aantrekkelijke, laagdrempelige en betaalbare vestigingslocaties. Bewoners geven aan een bedrijvige plek in de wijk te willen waar ze hun inkopen kunnen doen. De nieuwe ondernemersvereniging HeechterpSchieringen pakt al deze gedachten voortvarend op en pleit voor het creëren van wijkeconomieontwikkeling – kleine bazaarachtige invulling van detailhandel, kleinschalige horeca en dienstverlening – rond sloopprojecten in de wijk. Acties en maatregelen De inzet in Heechterp-Schieringen concentreert zich op versterking van de organisatiegraad en het ondernemingsklimaat. Organisatiegraad Van Dijk: ‘De uiteindelijke pilotcoalitie is meteen gaan werken aan de oprichting van een formeel ondernemersverband. Gestructureerd en constructief overleggen met de gemeente wordt dan immers een stuk eenvoudiger. Het huidige ondernemersnetwerk is nog fragiel, hoewel de saamhorigheid van dag tot dag zichtbaar groeit. De doelstelling is dat minimaal een op de drie ondernemers zich aansluit, dat er een representatief bestuur aantreedt dat een goede afspiegeling is van de diversiteit in de wijk en dat er een professionele aanpak wordt gevolgd. De zo ongeveer gelijktijdige instelling van het

Leeuwarder Ondernemersfonds – en daarmee financier van collectieve maatregelen – kwam voor Heechterp-Schieringen als geroepen.’ ‘Inhoudelijk is de ondernemersvereniging aan de slag gegaan met visievorming op de gewenste lokale detailhandelsstructuur, en een oriëntatie op deelnemen aan stedelijke en/of regionale afstemming van bedrijvigheid met een bovenlokale uitstraling. Ondertussen werkt het bestuur door aan het werven van nieuwe leden waardoor het netwerk een steeds volwaardiger gesprekspartner wordt.’ Ondernemingsklimaat Van Dijk: ‘De zogenaamde achter-de-voordeuraanpak die het Frontlijnteam voor bewoners heeft ontwikkeld, is ook voor ondernemers ingezet. Samen met de Kamer van Koophandel bieden we actieve ondersteuning op het gebied van belastingen, sociale lasten, financiële administratie en wetten en regels – op maat, in de vorm van een persoonlijk gesprek – aan startende en bestaande ondernemers.’ ‘De bottleneck rond bedrijfshuisvesting en ondernemen aan huis is op verschillende manieren aangepakt. Ondernemers die willen (door) starten hebben vaak niet genoeg aan kleinschalige woon-werkfuncties. Een nieuwe economische zone aan de Egelantierstraat is hiervoor een betere oplossing. De locatiekeuze is onder meer gevolg van de ontsluitingskwaliteit, het behoud van parkeermogelijkheden en de aan-

wezigheid van andere voorzieningen. Daarnaast is er een concreet plan ontwikkeld voor de realisatie van acht tot twaalf bedrijfseenheden op de locatie van de gesloopte Wilgenflat, vooral bedoeld voor starters. Verder zijn de woningcorporaties hun verhuurvoorwaarden aan het aanpassen aan het gemeentelijke vestigingsbeleid. Ondernemers die wel aan huis (willen blijven) werken, kunnen dit nu beter organiseren. Ook de zichtbaarheid, herkenbaarheid en vindbaarheid van bedrijven en ondernemers in de wijk zijn met behulp van bewegwijzering en narrowcasting10 verbeterd.’

Afb. 16

Hans van Dongen (Afb. 16), eigenaar videotheek MovieMAX Scooby Doo: ‘Adverteren is erg prijzig. Daarom communiceer ik nu met mijn (potentiële) klanten door onder andere te twitteren. Het was heel nuttig en bovendien leuk om me daar samen met collega’s in te verdiepen naar aanleiding van het individuele advies van de Kamer van Koophandel. Omdat mijn klanten natuurlijk niet uit de hele wereld komen maar vooral uit dit deel van de stad was ik op zoek naar een aanvulling. Straks ga ik via narrowcasting samen met mijn collega-ondernemers de bewoners gericht van aanbiedingen op de hoogte brengen. Dat is een goed alternatief voor kranten en folders. Bovendien is het goedkoper en veel lokaal gerichter.’

10 Narrowcasting is door middel van audiovisuele displays benaderen van een of meer specifieke doelgroepen op een specifieke plaats en op specifieke momenten. De bedoeling is dat de aangeboden informatie zoveel mogelijk op maat is gesneden voor de ontvanger. De term is het tegenovergestelde van het Engelse broadcasting.

I


Resultaten De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Heechterp-Schieringen. Organisatiegraad - Ondernemersvereniging HeechterpSchieringen is opgericht; het netwerk werft doorlopend leden, is een beleidsplan aan het ontwikkelen en organiseert elk kwartaal een netwerkbijeenkomst - Alle bestuursleden hebben de masterclass Leden Binden & Boeien (van MKB-Nederland) gevolgd. Daarna is de ledenwerving met elan opgepakt - Het Frontlijnteam ondersteunt en adviseert het bestuur Ondernemingsklimaat - Ondernemersvereniging Heechterp Schieringen praat mee over de nieuwe invulling van de locatie van de gesloopte Wilgenflat, en over alle andere (tijdelijk) vrijkomende locaties voor ondernemers in de wijk - Elkien en WoonFriesland hebben hun verhuurvoorwaarden geharmoniseerd en passen deze aan op het gemeentelijk vestigingsbeleid. MKB-Nederland heeft alle ondernemende wijkbewoners over de wijzigingen geïnformeerd. De stap heeft een positief effect op de houding richting bestaande ondernemers gehad. De daadwerkelijke benutting van de verruiming kan pas over twee jaar gemeten worden omdat de maatregel langzaam doorwerkt - Branchevereniging Pragma heeft een voorstel ontwikkeld voor narrowcasting in Heechterp Schieringen en twee aanliggende wijken. Er is een ondersteuningsaanvraag ingediend bij het Leeuwarder Ondernemersfonds. ROC-leerlingen hebben promotiefilms gemaakt. De displays zijn nog niet geplaatst - De ondernemersvisie op de Egelantierstraat is afgerond. In de lobby richting stadsbestuur krijgt deze visie een prominente plek - De Kamer van Koophandel en het Frontlijnteam bieden alle ondernemers in de wijk tot 31-12-2012 maximaal twee individuele adviesgesprekken aan tegen een symbolisch tarief. Gespreksthema’s zijn onder andere: opdrachtverwerving, de stap van zzp’er naar werkgever en netwerkvorming. MKB-Nederland monitort en bewaakt de voortgang van de gesprekken samen met de Kamer van Koophandel (de gesprekken lopen nog volop)

I


Hoe verder ? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Heechterp-Schieringen? Organisatiegraad Ondernemersvereniging Heechterp-Schieringen zal zich in 2013 verder manifesteren en profileren op wijken stadsniveau. Ondernemingsklimaat De ondernemersvereniging heeft het onderwerp bedrijfshuisvesting goed op het netvlies en in de vingers. Participeren in en meepraten over fysieke ingrepen in de wijk biedt uitstekende kansen voor verdere ledenwerving en aantonen van de meerwaarde van het netwerk. Het bestuur zal in 2013 de uitvoering van het narrowcastingproject en de herkenbaarheid van ondernemers in de wijk continueren. De Kamer van Koophandel Noord-Nederland levert begin 2013 een geanonimiseerde eindrapportage van de gevoerde adviesgesprekken op. Ondernemersvereniging Heechterp-Schieringen zal deze gebruiken als input om vervolgacties te bepalen. Algemene zaken uit de eindrapportage die breed gedragen worden door ondernemers leveren in potentie weer nieuwe

lobbydoelen voor de ondernemersvereniging op. Zo kan de vereniging blijven werken aan haar draagvlak. De ondernemersvisie op de Egelantierstraat is slechts een eerste stap. De doelstelling: een levendige en centrale ontmoetingsplek voor ondernemers in de wijk, zal Heechterp-Schieringen meer ‘smoel’ geven en vergroot de kansen op meer samenwerking tussen ondernemers in profit- en non-profit sectoren. Herman Veen, adviseur Maatschappij & Vastgoed WoonFriesland: ‘We waren te streng voor onze ondernemende huurders.’

De woningcorporaties passen hun verhuurvoorwaarden aan het gemeentelijke vestigingsbeleid aan. /// Heechterp-Schieringen

I


Presikhaaf

A rn h e m

Presikhaaf

Aanpak

Presikhaaf – een grote vroeg-naoorlogse wijk in Arnhem – ligt noordoostelijk van het stadscentrum. Er staan zo’n zevenduizend woningen en er is veel bedrijvigheid. Presikhaaf heeft een groot overdekt winkelcentrum, twee industrieterreinen, een hbo-campus, vier buurtwinkelstrips en een bedrijfsverzamelgebouw. Naast zevenhonderd bedrijven zijn er ook zevenhonderd zzp’ers gevestigd. De wijk kent al langere tijd sociaal-economische problemen. Er wonen veel mensen met een laag inkomen, de arbeidsparticipatie is gering en het aantal werkzoekenden is hoog. Hoewel de situatie de afgelopen jaren enigszins is verbeterd, heeft de wijk veel last van de huidige economische situatie. De bedrijvigheid in Presikhaaf neemt wel nog steeds toe. Ook het aantal startende ondernemers en zzp’ers blijft groeien en speelt een steeds grotere rol in de wijkeconomie. Lokale situatie en ambitie Arnhem kent een Economische Agenda Arnhem 2015 waarin de gemeente haar economische middellange termijnvisie heeft verwoord. Hoofddoel van dit beleid is een ‘gunstig ondernemingsklimaat in een stimulerende economische omgeving’ te bevorderen. Stimuleren van de wijkeconomie – in de Economische Agenda ‘werken in de wijk’ genoemd – speelt er een belangrijke rol in. Arnhem bevordert in wijken actief de ontwikkeling van woon-werkeenheden en kleinschalige bedrijfsverzamelgebouwen voor ambachtelijke bedrijvigheid en dienstverleners. Onderdeel in de beleidsuitvoering zijn de zogeheten Economische Tafels. Hiervan is er ook een in Presikhaaf opgezet. Aan dit structurele economisch wijkoverleg nemen de gemeente Arnhem, Hogeschool Arnhem Nijmegen, Rijn IJssel College, Kamer van Koophandel Centraal Gelderland, MKB-Nederland en ondernemers deel.

I

94 Presikhaaf

De Economische Tafel Presikhaaf werkt in de periode 2011-2014 aan de volgende doelen: - nieuw economisch elan » stimuleren innovatieve samenwerkingsverbanden en bedrijvigheid » verminderen regeldruk bedrijven - versterken kleinschalig ondernemerschap » versterken netwerkvorming » betere huisvestingsmogelijkheden voor startende en doorgroeiende ondernemers » professionelere en actievere ondernemersbesturen » betere ontsluiting van het aanbod voor ondernemers - mensen aan het werk helpen » meer kwetsbare/niet- of laagopgeleide (jonge en volwassen) personen begeleiden naar (on)betaald werk of onderwijs

Afb. 17

Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Presikhaaf aan de slag gegaan? Inventarisatie Programmamanager Moheb Alecozy (Afb. 17) van MKB-Nederland leidt de pilot sinds januari 2011. Net als zijn voorganger sluit hij aan bij al bestaande samenwerkingsverbanden zoals de Economische Tafel, en neemt de lokale situatie en de behoeften van ondernemers als uitgangspunt voor zijn bijdragen. Bij de start van de pilot halverwege 2009 zijn de wijk en de samenwerkende partijen in kaart gebracht, is het ondernemingsklimaat geanalyseerd en is een globaal plan van aanpak opgesteld. De hierin voorgestelde (stimulerings) maatregelen zijn in 2010 verder ingevuld met behulp van enquêtes en diepte-interviews met individuele ondernemers. Alecozy neemt de lopende contacten en afspraken met alle stakeholders over en gaat aan de slag. Als gevolg van veranderende omstandigheden, nieuwe kansen en nieuwe coalities past hij sommige maatregelen aan. Agenda De gemeente Arnhem stelt medio 2011 een winkelstraatmanager aan voor de vier winkelplinten in de wijk. In overleg met de lokale samenwerkingspartners besluit MKB-Nederland haar aandacht in de pilot vervolgens nadrukkelijker te richten op de zzp’ers en etnische ondernemers. Deze ondernemers vormen een belangrijke factor binnen de Nederlandse economie. Naast de economische groei in steden en wijken dragen deze groep ondernemers ook bij aan de flexibiliteit van de arbeidsmarkt. Naast de traditionele ondernemers dragen ook zzp’ers en etnische ondernemers bij aan een beter voorzieningenniveau en bedrijvigheid in

de wijk en maken ook zelf gebruik van de voorzieningen in de wijk. Het accent komt te liggen op het verhogen van de organisatie- en participatiegraad van deze ondernemers, vergroten van hun zichtbaarheid in de wijk en het versterken van hun rol in de wijkeconomie. Lokale pilotdoelen - verhogen organisatiegraad zzp’ers - versterken kleinschalig ondernemerschap - verbeteren onderlinge samenwerking zzp’ers - verhogen participatiegraad/betrokkenheid zzp’ers en etnische ondernemers - verbeteren zichtbaarheid thuiswerkende ondernemers/zzp’ers - verbeteren samenwerking ondernemers, gemeente, overige organisaties - adviseren gemeente over versterken ondernemerschap - onderzoeken mogelijkheden ontwikkeling kleinschalige bedrijfsruimte - verbeteren ondernemersvertegenwoordiging in overlegstructuren Pilotpartners en overige betrokkenen - gemeente Arnhem - ondernemersvertegenwoordigers - Hogeschool Arnhem Nijmegen - Rijn IJssel College (roc) - Kamer van Koophandel Centraal Gelderland - TOV en Giad (Turkse Ondernemers verenigingen) - Platform Intercultureel Ondernemen - Resto van Harte (Stichting van Harte)

I

Presikhaaf 95

Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Arnhem, Hogeschool Arnhem Nijmegen, het Rijn IJssel College, Kamer van Koophandel Centraal Gelderland, ondernemers en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften Het onderzoek van MKB-Nederland naar het ondernemerschap in Presikhaaf – in de eerste fase van de pilot – wijst uit dat er onvoldoende voorzieningen zijn voor kleine ondernemingen en zzp’ers in de wijk. Een goed en betaalbaar bedrijfsverzamelgebouw waar ondernemers kunnen werken en elkaar ontmoeten, ontbreekt. Ook de wel aanwezige ondernemersfaciliteiten in Presikhaaf en in Arnhem, blijken niet bij alle ondernemers bekend. Vooral etnische ondernemers weten ‘de weg’ lang niet altijd goed te vinden. Verder zijn thuiswerkende zzp’ers nagenoeg onzichtbaar in de wijk. Er vindt weinig interactie plaats tussen ondernemers. Hierdoor kennen veel ondernemers elkaar niet en maken ook geen gebruik van elkaars diensten en producten. Ed van Dael (Afb. 18), voormalig wijkprogrammaleider krachtwijk Presikhaaf: ‘Ik zag de pilot van MKB-Nederland in Presikhaaf van meet af aan als onderdeel van de Economische Tafel. Toch hebben we wel even moeten zoeken met elkaar naar wáár we de krachten nu het best konden bundelen. In mijn visie kan stimuleren van de wijkeconomie, levendigere en meer dynamische wijken opleveren. Dat zit ‘m niet in banen, of niet uitsluitend althans, maar dat raakt aan alle aspecten van wonen en werken. De switch die MKB-Nederland maakte, naar zzp’ers en etnische ondernemers – nadat de gemeente een winkelstraatmanager had aangesteld voor de winkelstrips in de wijk – vond ik daarom een heel goede. Moheb kon daardoor wezenlijk nieuwe input geven aan de Economische Tafel én zijn landelijke en lokale expertise en ervaring gecombineerd aanwenden.

I

96 Presikhaaf

Acties en maatregelen De inzet in Presikhaaf concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat, en verdere professionalisering van de wijkeconomie. Organisatiegraad Alecozy: ‘Voor zzp’ers wordt een digitaal platform gebouwd. Bedrijfsgegevens zijn hierdoor gemakkelijker vindbaar waardoor ze elkaar – en klanten hen – beter kunnen vinden.’ Samenwerking Alecozy: ‘We hebben regelmatig en op verschillende manieren interessante thema’s en producten onder de aandacht gebracht van ondernemers. Tijdens bijeenkomsten, mede mogelijk gemaakt door Resto van Harte, zijn MKB-brochures over online ondernemen en financiering aan ondernemers uitgedeeld. Zzp’ers en etnische ondernemers zijn veelvuldig geattendeerd op relevante voorzieningen zoals IkStartSmart (een project dat startende ondernemers en pas gestarte ondernemers helpt bij het maken van een succesvolle start) en Bureau zelfstandigen (onderdeel van gemeente Arnhem, ondersteunt startende en gevestigde ondernemers). We hebben rondetafelgesprekken georganiseerd tussen etnische ondernemers, Belastingdienst, Kamer van Koophandel, gemeente Arnhem, UWV, Platform Intercultureel Ondernemen en Giad. Verder zijn er ondernemersbijeenkomsten georganiseerd die het onderling contact en de netwerkvorming in de wijk moeten stimuleren. Ook is er een groep zzp’ers geactiveerd en enthousiast gemaakt om meer samen te werken en betrokken te zijn bij economische ontwikkelingen in de wijk.’

Afb. 18

Van Dael: ‘De opkomst op de bijeenkomsten die we voor etnische ondernemers organiseerden, was vrij laag. Ik vond dat geen goed teken. Onze ambitie was namelijk hoog; we wilden zoveel mogelijk mensen bereiken om hun kennis en ondernemerskwaliteiten écht een goede impuls te geven. We hadden daar ook meer dan genoeg signalen over ontvangen uit de wijk, de behoefte was er dus. Uiteindelijk is die verbreding wel tot stand gekomen en is er een behoorlijke groep etnische ondernemers actief geworden. Er was gewoon tijd meer nodig, het duurde een tijd voordat de aanpak werd vertrouwd en omarmd. Persoonlijk contact met ondernemers en het inzetten van de sleutelfiguren uit hun eigen netwerken hebben hiervoor gezorgd.’ Ondernemingsklimaat Alecozy: ‘De Economische Tafel heeft de huisvesting van zzp’ers in Presikhaaf als thema opgepakt. De zichtbaarheid van zzp’ers in de wijk is vergroot door voordeurplaquettes met de naam van de ondernemer of onderneming erop en een verwijzing naar het digitale zzp-platform.’ Professionalisering wijkeconomie Alecozy: ‘MKB-Nederland heeft actief geparticipeerd in de Economische Tafel. In dat verband hebben we de gemeente Arnhem geadviseerd over kansen en mogelijkheden om het lokale ondernemerschap in Presikhaaf te versterken.’

Stimuleren van de wijkeconomie kan veel levendiger en meer dyna mische wijken opleveren.

Resultaten

Hoe verder ?

De lokale coalitie heeft – al dan niet versterkt met aanvullende partners – de volgende resultaten bereikt in Presikhaaf.

Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Presikhaaf?

Organisatiegraad - www.zzppresikhaaf.nl staat in de steigers en draagt bij aan de zicht- en vindbaarheid van ondernemers in de wijk. Het platform bevat ook informatie die voor henzelf interessant is en versterkt het onderlinge netwerk. Hiermee wordt de positie van de zzp’ers versterkt - Veel zzp’ers in de wijk zijn structureel meer gaan samenwerken. Men ziet een – op te richten – belangenvereniging als een goed middel om de samenwerking op de lange termijn te kunnen continueren en de gezamenlijke positie te versterken - Etnische ondernemers in de wijk zijn meer belang gaan hechten aan een goede samenwerking en een breed netwerk. Ze realiseren zich dat dit het succes van hun onderneming en de kwaliteit van hun winkelgebied positief beïnvloed. Ze hebben meer onderling contact ze wisselen meer ideeën uit Samenwerking - De kennis en het netwerk van etnische ondernemers, en hun toegankelijkheid tot voorzieningen en instanties als de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel zijn vergroot

I

98 Presikhaaf

Ondernemingsklimaat - Realisatie van kleinschalige bedrijfsruimte in de wijk is niet haalbaar gebleken; geen van de geselecteerde locaties is kansrijk genoeg - De eerste voordeurplaquettes van zzp‘ers in de wijk maken hun voorheen ‘verborgen bedrijvigheid en dynamiek’ meer zichtbaar. Dit heeft een positief effect op het imago en het vestigingsklimaat van de wijk en stimuleert zelfstandig ondernemerschap van buurtbewoners Professionalisering wijkeconomie - Sinds de oprichting van de economische tafel, wordt er structureel overlegd over de wijkeconomie in Presikhaaf. Op initiatief van MKB-Nederland nemen ondernemers (zzp’ers, grote bedrijven, detailhandel) ook deel aan dit overleg

Organisatiegraad Door het activeren en mobiliseren van een groep zzp’ers en hun bereidheid voor meer samenwerking en een belangenvereniging op te richten is er nu een basis om de organisatiegraad van deze ondernemers te verhogen. Waar mogelijk krijgen ondernemers en partners tot het ende van het project ondersteuning van MKB-Nederland om een zzp-vereniging op te richten. Samenwerking De ondernemers (een zzp’er en een vertegenwoordiger van het bedrijventerrein uit de wijk zijn anno 2012 vertegenwoordigd in de Economische Tafel. Continuering hiervan ligt in de lijn der verwachting. De etnische ondernemers in de wijk hebben eigenstandige relaties opgebouwd met relevante afdelingen en personen binnen de gemeente Arnhem, zoals Economische Zaken, de wijkmanager en het Bureau Zelfstandigen. Dit geldt ook voor de ontstane relaties met de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst. Met alle partijen zijn afspraken gemaakt voor regelmatige overleggen. Hiermee is de participatiegraad van deze groep behoorlijk versterkt.

I

Presikhaaf 99

De zzp’ers in Presikhaaf zijn enthousiast en gemotiveerd om een eigen ondernemersvereniging op te zetten. Een goede volgende stap zou het samenstellen van een initiatiefgroep zijn die ook het zzp-platform gaat beheren.

Professionalisering wijkeconomie De deelnemers aan de Economische Tafel Presikhaaf zetten hun overleg structureel voort. Ondernemers kunnen hun belangen en rol in de wijkeconomie hierdoor goed blijven vervullen.

Ondernemingsklimaat Met stimuleringsmaatregelen voor zzp’ers, zoals het verbeteren van hun zichtbaarheid en het versterken van hun samenwerking en netwerkvorming is er een basis gelegd voor een beter ondernemingsklimaat voor deze groep ondernemers. /// Presikhaaf

I

100 Presikhaaf

Woensel-West

Ei n d h o ve n

Woensel-West In Woensel West wonen ruim vierduizend mensen waarvan bijna de helft van buitenlandse afkomst is. Veel inwoners hebben de Turkse nationaliteit. Er wonen relatief veel jonge mensen. De wijk heeft het hoogste werkloosheidscijfer van alle Eindhovense krachtwijken en bijna de helft van de beroepsbevolking is laag opgeleid. De komende jaren wordt circa een kwart van de bestaande woningen herbouwd, om terug te komen als sociale huurwoning. Woningcorporatie Trudo is hier voor de helft eigenaar van. In Woensel-West lijken aanvankelijk circa honderdzestig ondernemingen gevestigd. Na afstemming met onder andere de Kamer van Koophandel Eindhoven, het bedrijfspunt, de gemeente Eindhoven en de provincie Noord-Brabant is dit aantal teruggebracht tot ongeveer vijfenzestig ondernemers. Hiervan zet veertien procent zijn producten en diensten af in de wijk. De meeste ondernemingen hebben minder dan vijf personeelsleden. Lokale situatie en ambitie In Woensel-West ontbreekt bij de start van het project een economische visie op de wijk. Ook de plannen voor de herstructurering zijn nog in de maak. Woningcorporatie Trudo wil medio 2010 starten met de bouw van woon-werk units voor ondernemers in de sector arts & crafts. De ideevorming moet echter nog worden getoetst aan de actuele stand van zaken,

I

102 Woensel-West

de detailhandelsnota en de structuurvisie van de gemeente Eindhoven. Er is ook nog geen antwoord op de vraag of het thema arts & crafts past bij de identiteit van Woensel-West en of het aansluit op de behoeften van de ondernemers in de wijk.

Aanpak Hoe en met welke partners en thema’s is MKB-Nederland in Woensel-West aan de slag gegaan? Inventarisatie Een programmamanager van MKB-Nederland leidt de pilot vanaf de start medio 2009. Zij neemt zitting in de werkgroepen Sociaal en Wijkeconomie & Werkgelegenheid, die later zijn samengevoegd tot het zogeheten Adviesteam. Na de analyse van de wijk in mei 2010, blijkt Woensel-West – gezien het dominante woonkarakter en het geringe aantal ondernemers – zich minder goed te lenen voor stimuleren van de wijkeconomie. De weinige ondernemers in de wijk geven aan ‘moe te worden van pilot zijn’. Hun motivatie om te continueren is zeer laag. Ook is niet duidelijk of de prostitutie in de wijk nog binnen de projectperiode kan worden teruggedrongen. Tot slot ontbreken ook de randvoorwaarden voor ondernemerschap. Lokale pilotdoelen - omvormen van het bedrijfspunt tot een ondernemersvereniging van en door ondernemers - zichtbaar maken van ondernemers in de wijk (ondersteunen opzet webportal) - inrichten van ondersteuning voor etnische ondernemers - ontwikkelen van nieuwe bedrijvigheid, naast bestaande bedrijvigheid - conceptontwikkeling economische visie op Woensel-West (aantrekken bedrijven voor de te bouwen woon-werkunits) - realiseren tweede Gildecentrum nabij Woensel-West, in afstemming met Brainport Development

Pilotpartners en overige betrokkenen - gemeente Eindhoven - woningcorporatie Trudo - Bedrijfspunt - Buurtonderneming Woensel-West - Kamer van Koophandel Eindhoven

I

Woensel-West 103

Afronding In oktober 2010 heeft de programmamanager in goed overleg met het Adviesteam, de overige lokale partners en de stuurgroep, de pilot in Woensel-West afgerond. Alle partijen konden zich vinden in deze beslissing. De lokale partners hebben aangegeven aansluiting te willen houden op de voortgang in de overige pilotwijken, en mee te willen delen in de te verwerven kennis en expertise.

De concrete resultaten van de wijkverkenning, te weten de analyse/ondernemersenquête, het in kaart gebrachte ondernemerschap en de geïnventariseerde ondernemersbehoeften, zijn overgedragen aan de lokale partners ten behoeve van hun eigen aanpak.

/// Woensel-West

I

104 Woensel-West

I

Woensel-West 105

De wijk is van iedereen! Laten we met elkaar, ieder vanuit zijn eigen rol en mogelijkheden, op zoek gaan naar de lokale gebiedsagenda, of nog beter gebiedsgedragen agenda. Die is er na melijk altijd. Sa men willen zoeken is de basis voor succesvolle sa menwerking. Sa menwerken is het sleutelbegrip!

Wijkeconomie op de kaart

Daniële van Drongelen, Senior Projectleider Wijkeconomie

Groningen Leeuwarden

Korrewegwijk en De Hoogte

Presikhaaf

Lex de Boer: ‘Het Floreshuis geeft een enorme impuls aan het ondernemerschap in de wijk. Die kracht moet je koesteren, die stimuleert de leefbaarheid van het hele gebied.’

Ed van Dael: ‘We wilden zoveel mogelijk mensen bereiken om hun kennis en ondernemerskwaliteiten écht een goede impuls te geven. We hadden daar meer dan genoeg signalen over ontvangen uit Presikhaaf.’

Heechterp-Schieringen

Oude Westen

Hans van Dongen: ‘Mijn klanten komen natuurlijk niet uit de hele wereld maar vooral uit Schieringen. Narrowcasting is een goed alternatief voor kranten en folders.’

Poelenburg Z aanda m Enschede Utrecht Arnhem

Rotterda m Dordrecht

Richard de Boer: ‘Beleving! Daar komen mensen voor en daar kun je ze mee binden. Op de West-Kruiskade zijn wij daar volop mee bezig: er is hier genoeg te beleven!’

Wielwijk en Crabbehof

Monique Nuszbaum: ‘Wij willen in de Lobeliusstraat gewoon vooruit, met praktische verbeteringen of vernieuwingen. Bloembakken, een wintermarkt organiseren enzovoort.’

Eric Bakker: ‘Projecten als de renovatie van winkelcentrum Crabbehof staan of vallen met het vinden van gemeenschappelijke noemers in de wijk.’

Velve-Lindenhof

Woensel-West

Ton ten Vergert: ‘De verruiming van de gemeentelijke regels voor ondernemen aan huis heeft onmiskenbaar voor meer bedrijvigheid in Velve-Lindenhof gezorgd.’

Daniëlle van Drongelen: ‘De basis van elke aanpak moet liggen bij het creëren en/of versterken van de randvoorwaarden. Die bepalen het ondernemingsklimaat.’

Z uilen-Oost en Ondiep Eindhoven

I

106 Wijkeconomie op de kaart

Mehmet Ali Karadavut: ‘Ondernemers in de wijk die de weg weten, de mensen kennen en de ‘regels’ snappen, worden vanzelf veel positiever en zelfverzekerder.’

I

wijkeconomie op de kaart 107

Dankwoord Met het project Ondernemen in de wijk, een businesscase voor het mkb heeft MKB-Nederland een bijdrage willen leveren aan het versterken van de lokale economie in Nederlandse wijken en buurten. De uitvoering van het project was – door zijn aard – complex. De wijk is namelijk van iedereen; van ondernemers, bewoners, scholen, gemeente, corporaties enzovoort. En elke partij heeft haar eigen kijk op de wijk, eigen wensen en… spreekt haar eigen taal. Alle resultaten van Ondernemen in de wijk, een businesscase voor het mkb zijn tot stand gekomen in samenwerking met, en dankzij inspanningen van vele partijen in en om de wijk. Gemeenten, corporaties, ondernemerscollectieven, brancheorganisaties, Kamers van Koophandel, kennisinstellingen en andere organisaties en individuen die in het project participeerden: heel hartelijk dank! Het was ons een genoegen samen te werken aan de vele issues die onder en achter het thema wijkeconomie schuil gaan. Uw en onze aandacht ‘niet daar maar hier’ heeft allerlei aanknopingspunten opgeleverd voor eventuele vervolgtrajecten. Onze bijzondere dank gaat verder uit naar alle ondernemers in de wijken, die zich naast hun eigen onderneming ook vaak met hart en ziel inzetten voor hun eigen omgeving. Tot slot had dit rapport niet tot stand kunnen komen dankzij de bijzonder prettige samenwerking met Eveline van der Vliet teksten en communicatieadvies. Namens het projectteam,

Danielle van Drongelen

Senior Projectleider Wijkeconomie

I

108 Dankwoord

I

Dankwoord 109

Colofon ‘Niet daar maar hier’ bevat de resultaten van en aanbevelingen uit het project ‘Ondernemen in de wijk, een businesscase voor het mkb’ (juli 2009 - december 2012) uitgevoerd door Koninklijke Vereniging MKB-Nederland. Het project is gefinancierd door de ministeries van WWI (het programmaministerie Wonen, Wijken en Integratie onder het kabinet Balkenende IV) en Economische Zaken. Redactie Concept, redactie & eindredactie Fotografie

Ontwerp, opmaak & druk januari 2013

Daniëlle van Drongelen, Moheb Alecozy, Arno van Dijk, Jantine Konijn (programmamanagers) Eveline van der Vliet teksten & communicatieadvies Fototour360 (Leeuwarden, Groningen en Enschede), Jan Adelaar (Arnhem), Harry Smittenberg spherepictures.nl (Utrecht), dirk brand Fotografie (Zaandam), Jan Beun (Dordrecht), Alliantie West-Kruiskade (Rotterdam), Hugo de Jong Fotografie (Eindhoven), Fotografie Giovanni Smulders (programmamanagers) Kooiman Creative

© Koninklijke Vereniging MKB-Nederland Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Vermenigvuldigen van informatie uit deze publicatie is niet toegestaan tenzij met bronvermelding. Deze rapportage is ook te downloaden via www.mkb.nl/wijkeconomie. Meer informatie via Koninklijke Vereniging MKB-Nederland, Daniëlle van Drongelen, Senior Projectleider Wijkeconomie, telefoonnummer 015-219 12 47, e-mail [email protected].

I

110 Colofon

I

Colofon 111

Velve-Lindenhof. Enschede. 36 I Velve-Lindenhof

Recommend Documents