Veiligheidszorg Kerken Groningen

Veiligheidszorg Kerken Groningen 2014-‐2015 Museumhuis Groningen

Foto: uit presentatie SOGK en Erfgoedpartners

EINDVERSLAG

Inhoudsopgave Inleiding

3

Project 2014-‐2015

4

Conclusie

8

Bijlage I besproken onderwerpen

11

Bijlage II Deelnemende beheersorganisaties

12

Bijlage III Logboek checklijsten

13

Museumhuis Groningen -‐ www.museumhuisgroningen.nl

2

Inleiding Dankzij subsidie van het Mondriaanfonds heeft het Museumhuis Groningen in 2012 en 2013 een pilotproject veiligheidszorg kerken kunnen uitvoeren. De pilot Veiligheidszorg Kerkelijke Gebouwen Groningen heeft een werkwijze ontwikkeld om beheerders van kerkelijke gebouwen zoveel mogelijk te ondersteunen bij het maken en uitvoeren van plannen rond veiligheidszorg. Het ging hier met name om brand-‐ en inbraakpreventie. Het uitvoeren van deze pilot was van belang omdat kerkgebouwen en hun collecties kwetsbaar zijn doordat deze voor een groot publiek toegankelijk zijn en vaak door vrijwilligers worden beheerd. Het verankeren van zorg vereist een speciale benadering en hiervoor is het traject Veiligheidszorg Kerkelijke Gebouwen Groningen een uitkomst. De pilot is geëvalueerd en uit deze evaluatie bleek dat navolging van het traject een logische volgende stap is. Het Museumhuis Groningen heeft ervaring met veiligheidszorg en deze ervaring is, aangemoedigd door de expliciete aandacht in de regeling Veiligheidszorg van de Mondriaanstichting, ingezet om een vervolg te geven aan de pilot Veiligheidszorg Kerken Groningen 2014-‐2015.

Conclusies pilot Uit de pilot bleek dat kerkorganisaties op twee belangrijke aspecten wat betreft veiligheidszorg nog zaken kunnen verbeteren: 1. De menselijke kant: het veiligheidsbewustzijn van kerkbeheerders kan worden verbeterd door instructiebijeenkomsten die regelmatig worden herhaald waardoor continuïteit van opleiding en ervaring gewaarborgd blijft, ook wanneer er een wisseling van beheerders plaatsvindt. Voor wat betreft de menselijke kant zijn voorlichting, opleiding en organisatorische verankering de sleutelbegrippen. De wens is om alle beheerders van kerken de mogelijkheid te bieden om zich continu te laten scholen op veiligheid en om een calamiteitenplan op te stellen. 2. De fysieke kant: wat kun je verbeteren aan gebouwen, installaties en onderhoudsplannen. Voorzieningen en onderhoudsplannen kunnen structuur bieden aan veiligheidszorg. Belangrijk is om zaken zo te regelen dat ze geen extra tijdsdruk of financiële druk vragen. Bijvoorbeeld door bij de periodieke onderhoudsplannen (PIP) veiligheidszorg als onderdeel mee te nemen. Monumentale kerken hebben altijd een PIP als ze gebruik willen maken van de BRIM. Veiligheidsmaatregelen kunnen zelfs vanuit de BRIM worden gefinancierd. De monumentenwachten kunnen bij de jaarlijkse controles ook aspecten van veiligheid meenemen. Het opstellen van een logboek voor kerkbeheerders, waarin wordt aangetekend wanneer controles worden gehouden en cursussen worden gevolgd, kan uitkomst bieden.


3

Project 2014-‐2015 Voor het project zijn de volgende werkdoelen opgesteld: 1. Een inleidende bijeenkomst voor alle geïnteresseerde kerkbeheerders, met daarin opgenomen een praktische instructie hoe een calamiteitenplan opgesteld kan worden. 2. Een calamiteitenplan op te stellen in overleg met de beheerders. Dit plan wordt geplastificeerd en krijgt een plaats in de kerk 3. Uniforme digitale bereikbaarheidskaarten op te stellen. De beheerders vullen in samenwerking met de brandweer de kaart in, afhankelijk van de beschikbaarheid van de brandweer. 4. Afspraken te maken met de brandweer over CHV (prioriteitenlijst) en afhankelijk van de wens van de deelnemende kerken: 5. Eventuele aanschaf en plaatsing sleutelkluisjes (voor politie en brandweer) Bij het realiseren van bovenstaande doelen richten we ons vooral op bewustwording bij de beheerders van kerkelijke gebouwen. In de praktijk blijkt die niet of nauwelijks aanwezig te zijn. Daarnaast richten we ons in samenwerking met de brandweer op een drietal concrete doelen (doelstellingen 2 en 3 en 4). Het doel van een bereikbaarheidskaart (doelstelling 3) is om snel relevante informatie van een gebouw of inrichting voorhanden te hebben. Op basis van deze informatie kan de brandweer een juiste inschatting maken van mogelijke aanwezige gevaren, snel overzicht hebben van de indeling van een gebouw of inrichting en een indicatie van de plaats van een brand en/of slachtoffers. De bereikbaarheidskaart is tegenwoordig digitaal. De bereikbaarheidskaart geeft bouwkundige informatie over het gebouw of inrichting, het aantal aanwezige personen, aanwezigheid van gevaarlijke stoffen, locatie van afsluiters en schakelaars en specifieke bijzonderheden. Bovendien wordt een tekening gemaakt van het gebouw of inrichting met daarop alle relevante informatie voor de brandweer. De kaarten zijn beschikbaar in de uitrukkende brandweerwagens. De brandweer moet daarnaast weten dat er een collectie (avondmaalzilver etc.) aanwezig is en hoe te handelen richting collectie bij brand (CHV). In dit kader is bijvoorbeeld een prioriteitenlijst (doelstelling 4) van belang. De brandweer moet in geval van een brandmelding zo snel mogelijk binnen kunnen komen zonder direct veel schade te veroorzaken (deur intrappen). De plaats van de sleutel dient bekend te zijn bij politie en brandweer en de sleutel wordt zo mogelijk geplaatst in een brandwerende kluis (doelstelling 5). Hier kan bijvoorbeeld ook een extra prioriteitenlijst worden neergelegd. Vanuit het Mondriaan Fonds was er bij Veiligheidszorg Kerkelijke Gebouwen Groningen 2014-‐2015 geen budget meer over om risicoanalyses uit te laten voeren bij de deelnemende kerken, zoals in de aanvankelijke projectaanvraag was aangevraagd. In de pilot waren er twee werkbijeenkomsten en een persoonlijk gesprek op locatie met een korte risicoanalyse. Voor dit project zijn er dus geen risicoanalyses op locatie uitgevoerd, omdat de financiële middelen niet toereikend waren. Daarom is er gestart met een andere werkwijze, het bezoek door een extern expert is vervangen door een vinklijst waarmee de kerken zelf een korte risicoanalyse uit kunnen voeren. Het idee is dat dit wellicht nog beter werkt omdat dit de kerkbeheerders dwingt om zelf na te denken en om hun kerkgebouw op een andere manier te bekijken. Vaak is het zo dat wanneer er een rapport van een externe expert ligt, dit makkelijk in een la verdwijnt, terwijl eigen onderzoek de betrokkenheid wellicht vergroot. Ook heeft Donatus experts ingezet (kosteloos als hun bijdrage aan het project) die tijdens de werkbijeenkomsten in de kerken een rondgang maken met alle aanwezige deelnemers en daarbij een korte analyse maken van sterke en zwakke punten op het gebied van inbraak-‐ en brandveiligheid in de betreffende kerk. De andere deelnemende kerken kunnen dit vertalen naar de eigen situatie: “hebben wij dit eigenlijk wel of niet goed geregeld?”.


4

Bij dit project is ervoor gekozen om twee bijeenkomsten in drie regio’s te organiseren: een start-‐ en slotbijeenkomst voor elke regio. De werkbijeenkomsten in de regio’s werken drempelverlagend omdat de reistijd voor iedereen beperkt is en kerkbeheerders ook in contact komen met beheerders van andere organisaties. Tussen de beide bijeenkomsten dienden de kerkbeheerders, met de uitgedeelde lesmap, een calamiteitenplan op te stellen. Hierbij kon men gebruikmaken van telefonische ondersteuning of van een bezoek waar nodig. Op deze manier wilden we een grotere groep kerken bedienen. Samen met de organiserende beheersorganisaties (Stichting Oude Groninger Kerken, de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Groningen-‐Drenthe, het Bisdom Groningen-‐Leeuwarden, de Provinciale afdeling Groningen van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) in de Protestantse Kerk Nederland (PKN), Donatus Verzekeringen en brandweer Groningen en de Politie Kunst & Antiekcriminaliteit Noord-‐Nederland) is in een stuurgroep-‐bijeenkomst besproken hoe de startbijeenkomst opgezet moest worden. Daaruit kwamen de volgende ideeën naar voren. Presentaties over: • Wat is veiligheidszorg, wat is een calamiteitenplan en wat moet u vastleggen? Verzorgd door Museumhuis Groningen. • Wat doet de brandweer voor u en wat moet u zelf regelen? Aangeleverd door de brandweer. • Wat doet de politie voor u en wat moet u zelf regelen? Verzorgd door de politie. • Preventieadviezen van de Stichting oude Groninger Kerken. Verzorgd door de SOGK. • Preventieadvies bij diefstal en brand door Donatus inclusief rondleiding door kerkgebouw waarbij wordt gewezen op zwakke en sterke punten betreffende brand-‐ en inbraakveiligheid. Verzorgd door Donatus. • Welke wensen bestaan er met betrekking tot het te ontwikkelen logboek? Verzorgd door Museumhuis Groningen. Bij de startbijeenkomst in de regio Friesland-‐Groningen was de Museumfederatie Fryslân aanwezig om over hun project te vertellen en over het mogelijke vervolg in Friesland. De stichting Alde Fryske Tsjerken pakt dit verder met hen op. In de stuurgroepbijeenkomst is een uitnodiging voor de kerken opgesteld, met daarin een korte uitleg over de aanpak en een aanbeveling van een eerdere deelnemer. De beheersorganisaties hebben vervolgens deze uitnodigingen naar hun eigen achterban gestuurd en Donatus heeft adressen aangeleverd waarvoor Erfgoedpartners de uitnodigingen heeft verstuurd. Het heeft enorm geholpen dat er al zo’n groot netwerk binnen de kerkwereld was door de eerste pilot en dat de aanpak werd aanbevolen door de organiserende beheersorganisaties. Dit was te merken aan het aantal aanmeldingen dat binnen kwam. Het onderwerp leeft blijkbaar bij kerkbeheerders en men wil moeite doen om zich te laten informeren op dit gebied. Startbijeenkomst Er is een startbijeenkomsten georganiseerd in iedere regio: De bijeenkomsten vonden plaats van 19:30 tot 21:30 uur. • Op woensdag 22 oktober in de kerk van de HH. Petrus en Paulusparochie, locatie Heerenveen, Crackstraat 11 te Heerenveen. • Op woensdag 29 oktober in de Kerk Nieuw Beerta, Hoofdweg 18 te Nieuw Beerta. • Op donderdag 30 oktober naast de kerk van Harkstede, in het gebouw 'De Graankorrel', Hoofdweg 65 te Harkstede. Voorafgaand aan de bijeenkomst werd de deelnemers gevraagd of zij over de volgende vragen na wilden denken: • 1. Wat is er al in uw kerk aan preventie gedaan? • 2. Waar zou het in uw kerk volgens u mis kunnen gaan? Deze vragen zijn besproken in de bijeenkomst en meegenomen in het calamiteitenplan per instelling.


5

De startbijeenkomst had als doel informatie te geven over welke maatregelen er mogelijk zijn om brand en diefstal te voorkomen. En presentaties te verzorgen op de gebieden zoals vastgesteld op de stuurgroep-‐bijeenkomst. Tijdens de startbijeenkomst kreeg men een informatiemap uitgereikt en na de bijeenkomst is er een digitaal format calamiteitenplan inclusief een QuickScan aan de deelnemende kerken gestuurd. Hiermee was het voor beheerders mogelijk, na de startbijeenkomst, zelfstandig een calamiteitenplan op te stellen. Wanneer er behoefte was aan advies, kon dit (zo mogelijk telefonisch) door medewerkers van het Museumhuis worden gegeven. Wanneer zaken gecompliceerder zijn, kan beroep worden gedaan op externe deskundigen. Hier is geen gebruik van gemaakt. De informatiemap is anders ingericht omdat deze aanpak verschilt van de vorige aanpak. Hier is extra tijd in gaan zitten. Slotbijeenkomst Na de startbijeenkomst is er een nieuwe stuurgroep-‐bijeenkomst belegd, hierin is de startbijeenkomst geëvalueerd en is er besproken hoe de slotbijeenkomst eruit moest komen te zien. De organiserende beheersorganisaties waren het erover eens dat er veel ruimte moest zijn voor vragen en uitwisseling omdat tijdens de startbijeenkomst al veel informatie was verstrekt waardoor er minder ruimte was voor uitwisseling. Er is weer een nieuwe uitnodiging opgesteld voor de slotbijeenkomsten waarbij de kerkbeheerders gevraagd werd het opgestelde calamiteitenplan mee te nemen. Voor de slotbijeenkomst kwamen vervolgens maar mondjesmaat aanmeldingen binnen. Er is nog een herinnering uitgedaan waarin men kon aangeven waarom men wel/niet aanwezig kon zijn. Hieruit bleek dat veel kerkbeheerders hun plan nog niet af hadden en daarom maar wegbleven. Dit had uiteenlopende redenen van, “wij zijn aan het verbouwen en daarna kunnen we pas het plan opstellen” tot “ wij zijn aan het fuseren en weten nog niet exact hoe de nieuwe situatie eruit komt te zien, daarna pakken we dit onderwerp op”. De slotbijeenkomsten hebben we door laten gaan voor de deelnemende kerkbeheerders die hier nog wel behoefte aan hadden en na de herinnering om toch vooral aan te melden ook als het plan nog niet af is, juist dan eigenlijk, zijn er nog enkele aanmeldingen binnen gekomen. Er is een slotbijeenkomst georganiseerd in iedere regio: De bijeenkomsten vonden plaats van 19:30 tot 21:30 uur. • Op woensdag 8 april in het Parochiehuis Wolvega, Lycklamaweg 12 te Wolvega. • Op donderdag 9 april in de Kerk Nieuw Beerta, Hoofdweg 18 te Nieuw Beerta. • Op woensdag 15 april in gebouw Trefpunt naast de kerk, Kerkstraat 5, 9797 PD te Thesinge. De slotbijeenkomst had als doel om te komen tot een compleet calamiteitenplan, er was tijd ingeruimd om vragen te stellen en ervaringen uit te wisselen om alle spreekwoordelijke puntjes op de i te zetten. Als voorbereiding op deze bijeenkomst is aan iedereen gevraagd over de volgende vragen na te denken: 1. Wat is er inmiddels veranderd op het gebied van preventie? Neem uw vluchtplan mee. 2. Hoe heeft u de aanpak ervaren, was het werkbaar en heeft u nog suggesties? 3. Wat zou u willen zien in een logboek voor de dagelijkse/wekelijkse praktijk? Denk aan checklists en dergelijke. Dit is besproken met de kerken. Daarnaast werd er een film vertoond van verschillende calamiteiten die er in kerken in de afgelopen jaren zijn geweest. Aan de hand van deze voorbeelden is er besproken wat men kan doen om dit in de toekomst te voorkomen.


6

Hierna is het conceptlogboek gepresenteerd, uitgedeeld en besproken. Er werd enthousiast gereageerd op de inhoud, sommige kerkbeheerders dachten dit wel te gaan gebruiken, andere niet. Achteraf hebben alle deelnemers nog de kans gehad om input te geven. Hierna is het logboek definitief vastgesteld. Afstemming brandweer In de genoemde werkdoelen staan veel doelstellingen die haalbaar zijn met de medewerking van de brandweer, maar de brandweer is momenteel druk bezig met het opstellen van bereikbaarheidskaarten voor prioriteitsinstellingen in Groningen. Het betreft instellingen als scholen, zorginstellingen en ziekenhuizen, plaatsen waar veel mensen aanwezig zijn die zelf moeite hebben met vluchten/ontruimen. De kerken behoren hier vooralsnog niet toe. Er is een digitaal format opgesteld dat we te zijner tijd kunnen invullen voor de kerken en dat de brandweer daarna verder zal verwerken. Dan zal ook worden bekeken op welke plaatsen sleutelkluizen moeten worden geplaatst. Er is door de brandweer een PowerPoint aangeleverd die door het Museumhuis is gepresenteerd op de startbijeenkomsten en alle aanwezigen zijn uitgenodigd om contact met de plaatselijke brandweer op te nemen. De regionale brandweer is zich inmiddels bewust van het culturele belang van de voorwerpen in kerken en dit is opgenomen in hun handboek: Aandachtskaarten, naslagwerk voor bevelvoerenden versie 3.0. In te zien via de volgende link: http://www.brandweerkennisnet.nl/@8511/aandachtskaarten_5/ bij monumentale panden. Logboek Tevens heeft het Museumhuis, in overleg met voornoemde organisaties, een praktisch logboek ontwikkeld voor iedere kerkbeheerder, waarin alle maatregelen en controles op het gebied van veiligheid kunnen worden bijgehouden. Donatus en de SOGK hebben hierbij sheets en een handboek aangeleverd dat door alle kerkbeheerders gebruikt kan worden. Vanuit de deelnemers kwam de wens naar voren om met enkele eenvoudige procedures/checklijsten te beginnen. Het gedeelde gevoel is dat men al zoveel moet en dat een logboek werkbaar moet zijn en overzichtelijk en ondersteunt bij de noodzakelijke taken. Voor behoud en beheer is er al een handboek vanuit de SOGK beschikbaar, dus het logboek moet hierop aanvullend werken. Ook is er al een handboek Veiligheidszorg voor kerken waar alles in staat op het gebied van Veiligheid in kerken, de auteur van dit boek waarschuwde om vooral te werken met korte lijsten, omdat naar zijn idee het boek vaak niet in zijn geheel gelezen word. Op dit moment zijn er drie procedures ontwikkeld binnen dit project, deze worden digitaal beschikbaar gesteld aan kerkbeheerders, zie bijlage III: • Preventieadviezen • Afsluiten van de kerk • Maandelijkse gebouwcheck Deze zijn aanvullend op de verschillende handboeken en zorgen dat het bewustzijn voor veiligheidsmaatregelen blijft.


7

Conclusie Ook bij dit project bleek weer dat de kerken risico’s lopen op zowel het gebied van brand als inbraak. Er is bij dit project gewezen op het gevaar van inbraak (wanneer de kerk gesloten is) en van diefstal (wanneer de kerk open is). De SOGK heeft voor haar kerken alles centraal geregeld, de kostbare voorwerpen bevinden zich in de depots van het Groninger Museum. Deze kunnen desgewenst worden gebruikt, maar ze staan niet in de kerk als deze gesloten is. Bouwkundig en elektronisch is alles op orde in deze kerken. Hoewel de menselijke factor hierin nog wel een belangrijke rol speelt, als installaties worden uitgeschakeld, dan werken ze niet en valt de risicoanalyse anders uit. Bij de kerken die niet onder de SOGK vallen zien we veel grotere verschillen. Daar zijn meer aanpassingen nodig zowel op bouwkundig als elektronisch gebied. Wat we bij beiden groepen wel zien is dat op organisatorisch niveau de beveiliging en veiligheid vaak niet structureel geregeld is. Bij de SOGK kerken is er een standaardplan, maar dit leeft vaak niet bij de beheerders en medewerkers. Door een film te laten zien met wat er mis is gegaan in het verleden bij de kerken in Nederland en België (diefstal en brand) wordt het bewustzijn vergroot van wat er kan gebeuren. Door vervolgens preventieadviezen gericht op kerken te geven hoe dit voorkomen kan worden en door met elkaar te praten wordt het veiligheidsbewustzijn en de kennis over dit onderwerp vergroot. Door een format aan te bieden voor een laagdrempelig calamiteitenplan en met elkaar te spreken over wat er bouwkundig, elektronisch en organisatorisch geregeld kan worden, is de cirkel rond. Aangepaste aanpak Zoals aangegeven was er vanuit het Mondriaan Fonds bij dit project geen budget over om risicoanalyses uit te laten voeren bij de deelnemende kerken. Daarom is er gestart met een andere werkwijze. -‐Dit heeft wel geresulteerd in meer onderling overleg over het nieuwe format en de evaluatie hiervan. Hier zijn meer uren van het Museumhuis in gaan zitten, waardoor onze eigen bijdrage aan het project omhoog is gegaan.-‐ Er werden geen bezoeken meer aan alle deelnemende kerken gebracht door een externe deskundige, maar men kreeg een vinklijst waarmee men zelf een korte risicoanalyse uit kon voeren. Het aanvankelijke idee was dat dit wellicht nog beter werkt omdat dit de kerken en de medewerkers dwingt om zelf na te denken en om hun kerkgebouw op een andere manier te bekijken. Daarnaast verdwijnt een rapport van een externe expert wellicht makkelijk in een la, terwijl eigen onderzoek de betrokkenheid kan vergroten. Op zich klopt deze aanname, ware het niet dat we wel hebben gemerkt dat het goed is om toch op locatie langs te gaan om mensen op weg te helpen en de spreekwoordelijke drempel weg te halen. Dit zou eventueel ook kunnen door werkbijeenkomsten waarbij al gezamenlijk een start wordt gemaakt met het plan, dat men dan in volgende bijeenkomsten af kan maken. De expertise die vanuit Donatus is aangeleverd was zeer waardevol. Tijdens de drie startbijeenkomsten zijn er rondgangen door de kerk gemaakt waarbij er werd gewezen op sterke en zwakke punten op het gebied van inbraak-‐ en brandveiligheid. Het waren zeer leerzame rondgangen, met veel momenten van herkenning bij de deelnemende beheerders. Vooral op het gebied van goed hang-‐ en sluitwerk, het beschikken over een goed sleutelplan en anti-‐inbraakmaatregelen viel er bij veel kerken nog veel te verbeteren. Iedere kerk dient dit zelf verder op te pakken, maar kan teruggrijpen op de expertise van Donatus. Het Bisdom Groningen-‐Leeuwarden gaf midden 2014 aan dat dit een roerige periode voor de kerken is, waarbij veel fusies gaande zijn. Dit kan juist een kans zijn om dit nieuwe onderwerp direct goed aan te pakken of een bedreiging omdat men druk is met andere zaken. De opkomst bij de startbijeenkomsten was groot, er is veel informatie gegeven in de bijeenkomst, maar ook digitaal nagestuurd. Kerkbeheerders waren enthousiast en wilden graag aan de slag gaan.


8

De praktijk bleek weerbarstiger, bij de slotbijeenkomsten was er nog minder dan de helft van de kerken aanwezig. We hebben geëvalueerd waar dit aan kon liggen, deels was dit inderdaad de roerige tijd waarin kerken verkeren, men heeft kennis genomen van dit onderwerp en pakt het te zijner tijd op. De bijeenkomst heeft dus wel degelijk zin gehad. Deels hadden de bijeenkomsten volgens de Stichting Alde Fryske Tsjerken een vrijblijvend karakter, zoals van een jaarvergadering. Kerkbeheerders zijn gewend om jaarlijks naar jaarvergaderingen te gaan van beheersorganisaties, deze hebben doorgaans een vrijblijvend karakter. Zo heeft men deze aanpak waarschijnlijk ook ervaren: men is geïnformeerd en gaat zelfstandig verder en de laatste bijeenkomst is wellicht niet nodig. Daarom is men in mindere mate naar de laatste bijeenkomst gekomen. In het vervolg kan er daarom gekozen worden voor meerdere bijeenkomsten, elk met een eigen onderwerp, zodat het meer als een ‘reeks’ wordt ervaren. Op die manier is er ook meer tijd voor uitwisseling en kan het contact beter opgebouwd worden, dat bijdraagt aan een langdurige werkrelatie en commitment. Logboek Vanuit de deelnemers kwam de wens naar voren om met enkele eenvoudige checklijsten te beginnen. Het gedeelde gevoel is dat men al zoveel moet en dat een logboek werkbaar moet zijn en overzichtelijk en ondersteunt bij de noodzakelijke taken. Voor behoud en beheer is er al een handboek vanuit de SOGK beschikbaar, dus het logboek moet aanvullend werken. Dit handboek wordt binnen de aanpak aan alle kerken digitaal beschikbaar gesteld. Ook is er al een handboek Veiligheidszorg voor kerken waar alles in staat op het gebied van Veiligheid in kerken, de auteur van dit boek waarschuwde om vooral te werken met korte lijsten, omdat naar zijn idee het boek vaak niet in zijn geheel gelezen word. Op dit moment zijn er drie procedures ontwikkeld binnen dit project, zie bijlage III: • Preventieadviezen • Afsluiten van de kerk • Maandelijkse gebouwcheck Deze worden binnen het project digitaal beschikbaar gesteld en zijn aanvullend op de verschillende handboeken en zorgen dat het bewustzijn voor veiligheidsmaatregelen blijft. Blijvend belang Veiligheid kerken Vanuit de deelnemers is er aangegeven dat men veel heeft geleerd van de startbijeenkomst en van de meegeleverde literatuur. Graag wil het Museumhuis dit onderwerp blijvend op de kaart zetten bij de kerken, zodat het blijft leven. En dat men het calamiteitenplan na de verbouwing of fusie echt gaat maken, in die gevallen waar dat nu nog niet is gebeurd. We willen samen met de beheersorganisaties de aandacht levend houden en verder uitbreiden. Er is al contact geweest met meerdere landelijke koepels voor kerken: VKB en SBKG en er was veel belangstelling voor een landelijke uitrol. En het belangrijkste van al: ook bij de kerken in het land is er groeiende belangstelling voor dit onderwerp en wil men geholpen worden bij het implementeren van veiligheidszorgbeleid en het maken van een calamiteitenplan. De projectleider van Museumhuis heeft gesproken op twee bijeenkomsten en vanuit meerdere provincies is er belangstelling voor de aanpak zoals die in Groningen wordt uitgevoerd. Het zou aan te bevelen zijn dat er per provincie of regio een coördinator wordt aangesteld die dit verder op kan pakken, eventueel met ondersteuning van het Museumhuis. Op dit moment wordt onderzocht hoe we dit precies vorm kunnen gaan geven en hoe we zorgen voor blijvende aandacht voor dit onderwerp.


9

Advies voor de toekomst Het was te optimistisch bedacht dat een aanpak met uitsluitend twee bijeenkomsten afdoende zou zijn. Er is meer voor nodig: meerdere bijeenkomsten dichter op elkaar en eventueel werkbijeenkomsten waarin we gezamenlijk al een start maken met het calamiteitenplan. Er moet dus meer ruimte komen voor persoonlijke aandacht en hier moet ook binnen de financiering ruimte voor zijn. Onze conclusie is dat er vooral in de organisatie (lesmateriaal, uitnodigen etc.) en de werkbijeenkomsten veel uren gaan zitten, daarnaast zijn er ook voldoende uren nodig om kerkbeheerders te begeleiden.


10

Bijlage I Besproken onderwerpen • • • • • • • • • • • • • • •

Is er een inbraakalarminstallatie? Is er een brandmeldcentrale? Bent u bij een particuliere alarmcentralen aangesloten of direct bij de regionale alarmcentrale? Zijn er brandblussers? Is er een bliksemafleider? Elektrische installatie goed onderhouden, up to date? Is er een calamiteitenplan? Ligt er een recente inventarisatie kerkcollectie (uniciteit, kwetsbaarheid, aantrekkelijkheid voor dieven, zeldzaamheid, financiële waarde)? Wat moet het eerst de kerk uit wanneer daar tijd voor is (prioriteitenlijst)? Deden zich in het verleden incidenten voor? Wat is er gedaan om dit te voorkomen? Is er periodiek contact met de brandweer? Is er een sleutelplan? Hoe wordt het gebouw verwarmd? Klopt het adres met de plaats waar de brandweer heen gaat bij alarm (aanrijdroute)? Waar ligt uw grootste zorg als beheerder van de kerk op het gebied van veiligheid? En hoe kunnen we deze zorg wegnemen?


11

Bijlage II Samenwerkingspartners Erfgoedpartners/Museumhuis Groningen, de Provinciale afdeling Groningen van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) in de Protestantse Kerk Nederland (PKN), Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Groningen-‐Drenthe, Bisdom Groningen-‐Leeuwarden, Stichting Oude Groninger Kerken, Donatus Verzekeringen en de Politie Kunst & Antiekcriminaliteit Noord-‐Nederland.


12

Bijlage III Logboek

Checklijst preventieadviezen Openstelling bidkapel: • Rookdichte bouwkundige afscheiding aanbrengen tussen bidkapel en kerkruimte. Onderhoud verwarming: • Ten behoeve van de verwarming een jaarlijks onderhoudscontract afsluiten met een deskundig en erkend installateur. Onderhoud elektra: • De elektrische installatie periodiek laten inspecteren volgens de NEN 1010, 3140 en NEN-‐EN 50110-‐1, door een gecertificeerd BRL 6001 (KOMO INSTAL) installateur. • Alle stoffen elektrische bedradingen vervangen conform huidige regelgeving. Onderhoud keukenapparatuur: • Keukenapparatuur als koffieapparaten, koelkasten en vaatwasser in goede staat houden en controleren. Werkzaamheden: • Werk met een instructie voor externe partijen, bijvoorbeeld bij werkzaamheden van schilders en loodgieters om de veiligheid van gebouw te waarborgen, zie voorbeeldinstructie. Afvalbakken: • De afvalcontainers (buiten) op minimaal 5 meter van de opstal plaatsen en verankeren. • Kaarsenrestanten opslaan in een metalen emmer met metalen zelfsluitende deksel. • De niet brandveilige afvalbakken (kunststof, danwel metaal zonder deksel) vervangen door metalen afvalbakken met metalen deksel en/of zelfdovende afvalbakken. Opslag oud papier en goederen: • Rondom de verwarmingsketel dient een vrije ruimte te worden aangehouden van tenminste 2 meter. Frituur: • In de nabijheid van de frituurinstallatie dient een blusdeken te worden opgehangen. • Alleen een elektrische frituurinstallatie met thermische beveiliging gebruiken. Brandbeveiliging: • Lampen die warm worden vrijhouden van brandbare materialen als gordijnen en kerstversiering. • Overspanningsbeveiliging aanbrengen indien er in totaal meer dan € 50.000 aan elektronische en elektrische apparatuur aanwezig is. • Ten behoeve van de bliksembeveiliging een contract voor periodiek onderhoud afsluiten met een deskundig en erkend installateur. • Gebreken aan de bliksembeveiliging laten herstellen door een deskundig en erkend installateur of de gehele installatie laten verwijderen. • Schoorsteen regelmatig vegen. • Brandalarm en signalering in de kap.


13

• •

Brandbestrijdingsinstallatie in de kap (helemaal als er in gemeente zelf geen autoladder of hoogwerker aanwezig is). Gebouw spanningsloos schakelen, wanneer dat kan.

Compartimentering: • De opening(en) en/of deur(en) tussen de kap en de toren dienen 30 minuten brandwerend en zelfsluitend gemaakt te worden. Blusmiddelen: • De blusmiddelen dienen te voldoen aan het gestelde in NEN 2559. Brandmeldinstallatie: • De gecertificeerde brandmeldsystemen dienen jaarlijks onderhouden te worden volgens de NEN 2654. Organisatorisch: • Kluizen tot 1000 kg verankeren aan de opstal. • De automatiseringsapparatuur dient voorzien te worden van een meeneembeveiliging. • Sleutelkluis aanschaffen en bevestigen aan de opstal. • Maak een goed sleutelplan en ga daar gedisciplineerd mee om. Geef niet te veel mensen een sleutel van het kerkgebouw. Inbraakbeveiliging: • Berg waardevolle spullen op, op de momenten dat ze niet gebruikt worden. • Veranker waardevolle kandelaars, ze staan meestal op dezelfde plek. • Registreer alle waardevolle bezittingen, maak er een beschrijving van en fotografeer ze. • Zorg binnen het kerkbestuur voor bewustwording van de waarde van de eigendommen, de waarde wordt vaak onderschat. • Zorg bij wisseling in het kerkbestuur voor een goede overdracht van de kennis van alle bezittingen. • Binnen-‐ en kastdeuren zo veel mogelijk onafgesloten laten, waardoor bij inbraak onnodige schade voorkomen wordt. Bouwkundige inbraakbeveiliging: • Alle aan te brengen hang-‐ en sluitwerk dient een SKG-‐keurmerk te hebben van minimaal één ster. Inbraaksignalering: • Het pand voorzien van een elektronische inbraaksignalering, risicoklasse 1 voor bedrijven volgens de 'Verbeterde Risicoklasse-‐indeling 2010’ met certificaat en/of opleveringsbewijs, een en ander laten uitvoeren door een ‘BORG’ gecertificeerd bedrijf. Op de installatie dient een jaarlijks abonnement voor onderhoud te worden afgesloten. Storm: • Pannendaken die niet gehaakt of geschroefd zijn alsnog met haken of schroeven bevestigen. Water: • Platte daken voorzien van voldoende spuwers.


14

Glas: • Indien de glas-‐in-‐loodramen op een risicovolle plaats gesitueerd zijn, deze voorzien van voorzetbeglazing. • De glas-‐in-‐loodramen met slechte verloding opnieuw verloden en/of laten voorzien van voorzetbeglazing. Buitenterrein: • Probeer te voorkomen dat inbrekers ongemerkt hun gang kunnen gaan. Verwijder

struiken die deuren en ramen uit het zicht onttrekken en breng voldoende verlichting

aan. Overige: • Jaarlijks abonnement afsluiten bij "Monumentenwacht Nederland". Checklijst voor afsluiten van de kerk (na een dienst)  Controleer of alle kaarsen uit zijn, Kaarsenrestanten opslaan in een metalen emmer met metalen zelfsluitende deksel (ook wel zelfdovende afvalbakken genoemd).  Berg waardevolle voorwerpen op in een kluis op momenten dat ze niet gebruikt worden.  Binnen-‐ en kastdeuren zo veel mogelijk onafgesloten laten, waardoor bij inbraak onnodige schade voorkomen wordt.  Sluit alle ramen.  Schakel de kerk spanningsloos (wanneer dat niet kan, schakel stopcontacten uit of trek zoveel mogelijk stekkers uit het stopcontact en doe alle lampen uit).  Sluit de deur goed af bij het weggaan.


15

ok

ok

ok

Checklijst wekelijkse/maandelijkse (afhankelijk van gebruik) controle kerkgebouw (doe dit het liefst op een vaste dag). * Naam controleur……………….. Datum………….. Opmerkingen/actie Ruimten die weinig worden betreden regelmatig inspecteren tijdens inspectierondes (denk aan: verwarmingsruimte, werkkast, gerfkamer, consistoriekamer, zolder en ruimte in toren) Maak eventueel aparte instructies voor al deze ruimtes Is de ruimte netjes en schoon Zijn er beschadigingen of slijtage zichtbaar Zijn de (wand)contactdozen in orde (geef hier aan hoeveel en waar) Zijn de blusmiddelen bereikbaar en gebruiksklaar (visuele controle) (geef hier aan hoeveel en waar) Is de (hand)brandmelder in orde/visuele controle (geef hier aan hoeveel en waar) Is de vluchtroute vrij van obstakels Brandt de nooduitgangverlichting (geef hier aan hoeveel en waar) Opmerkingen/actie Technische ruimte Is de vloer leeg en schoon Zijn de schakelkasten gesloten en zie je geen bijzonderheden Geen opslag op de schakelkasten Geen losse bedrading of snoeren aanwezig Is de hoofdafsluiter van het water bereikbaar Opmerkingen/actie Hoofdgebouw Zijn de blusmiddelen bereikbaar en gebruiksklaar (visuele controle) (geef hier aan hoeveel en waar) Zijn de (hand)brandmelders in orde/visuele controle (geef hier aan hoeveel en waar) Brandt de nooduitgangverlichting (geef hier aan hoeveel stuks en waar) Zijn de vluchtroutes vrij van obstakels Zijn de (wand)contactdozen in orde (geef hier aan hoeveel en waar) Is de brandmeldcentrale bereikbaar en brandt het groene lampje Zijn de nooddeuren eenvoudig te openen (geef hier aan hoeveel en waar)


16

ok

ok

Is de keuken netjes en schoon Zijn de (wand)contactdozen in orde Zijn de blusmiddelen bereikbaar en gebruiksklaar (visuele controle) (geef hier aan hoeveel en waar) Brandt de nooduitgangverlichting (geef hier aan hoeveel en waar) Is de blusdeken aanwezig (geef hier aan waar) Is de vluchtroute vrij van obstakels Zijn de nooddeuren eenvoudig te openen (geef hier aan hoeveel en waar) Zijn de EHBO materialen aanwezig en compleet (wanneer verzegeld is zichtbaar wanneer er wat gebruikt is) Is de keukenapparatuur (koffieapparaten, koelkasten en vaatwasser) in goede staat Toiletten Werkt de zoemer van het invalidentoilet (ook weer resetten) Buitenterrein Is de bliksemafleider nog compleet (let op koperdiefstal) Worden de bosschages om het gebouw niet te hoog/dichtbij Doet de buitenverlichting het overal (en zijn alle plekken waar men binnen kan treden verlicht) In geval van aangekondigde vorst buitenkranen afsluiten en aftappen. (Bij strenge vorst in combinatie met harde wind eventueel de waterinstallatie van het gebouw afsluiten en aftappen. moderne cv-‐installaties zijn vaak voorzien van een vorstbeveiliging, controleer of de uwe dat ook is) Liggen alle dakpannen nog goed? Zijn er ontbrekende dakpannen (Lekkages worden meestal veroorzaakt als gevolg van ontbrekende of scheefgewaaide dakpannen, ook kunnen gebreken aan de dakgoten hiervan de oorzaak zijn) Controleer of de dakgoten schoon zijn

Opmerkingen/actie

Opmerkingen/actie

ok ok

Keuken

Opmerkingen/actie

* Neem in deze checklist ook voor uw gebouw specifieke aandachtspunten mee (die u van uw brandweer heeft doorgekregen). Maak een plan van aanpak (en aangepast logboek) voor uw specifieke gebouw en situatie. Geef op de checklist aan waar u tegenaan loopt en geef aan wat wel/niet voldoet. Maak een planning wanneer de knelpunten opgelost moeten zijn, dit is afhankelijk van de tijd en budget. Leg oplossingen op basis van gelijkwaardigheid voor aan de brandweer.


17

Veiligheidszorg Kerken Groningen

Recommend Documents