Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor. Moeder en kind. tekst: Stefan Kleintjes

Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor

Moeder en kind tekst: Stefan Kleintjes

Vegetarisch Duurzaam eten past in deze tijd, waarin de aandacht voor het milieu in de breedste zin van het woord belangrijk wordt geacht. Het eten van vlees past niet bij duurzaam eten. Maar bij duurzaam en verantwoord past wel het eten van groenten, fruit, noten, zaden, graanproducten en sommige, ook dierlijke, eiwitbronnen. Ook een aanstaande moeder en een moeder die borstvoeding geeft aan haar kind, kan zich uitstekend voeden met een voedselkeuze uit het duurzame voedingsmiddelenpakket. In deze folder informeren we je over vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten

Natuurlijk vegetarisch: ook voor moeder en kind

voor moeder en kind.

Basis voedingsleer Een baby aan de borst laat als geen ander zien hoe hij in staat is te vragen naar voeding en ook om te stoppen met die voeding als het daarvoor zijn tijd is; als hij het nodig heeft danwel als hij genoeg heeft. Hij eet en drinkt, want moedermelk is eten én

Vaak kiezen we onze voeding

Veelal voelen we ons vrij en eten we alles wat los en vast zit. En

drinken, wanneer hij dat wil. Dat is een prachtig ingebouwd

uit gewoonte. Maar met de

omdat er, vooral in de Westerse samenleving, heel veel eten

mechanisme dat elke baby bezit. Ook wanneer de bijvoeding

komst van een kind stellen

beschikbaar is, op elk gewenst moment van de dag, en bijna op

zijn intrede doet, blijft een baby in staat dit aan te geven. Tenzij

ouders zich steeds vaker de

elke plek waar we ons bevinden, eten we veel. Te veel en vooral

wij dit verstoren.

Natuurlijk vegetarisch:

vraag of onze voedingskeuzes

te veel eiwitten. Met name als het ons economisch goed gaat!

Niet verstoren dus. Laat je baby gaan en geef hem het mooiste

ook voor moeder en kind 2

Inhoudsopgave

voedsel dat er is. Begin daarom met de borst en laat hem lekker

Basis voedingsleer

Gezondheid, duurzaamheid

Duurzaamheid is een belangrijk aspect bij de keuze voor vegeta-

zes maanden oefenen. Het is aan je baby voedsel te nemen en er

Voeding voor de moeder

en ethiek komen in een

rische voeding rond de geboorte. Minstens zo belangrijke over-

weer mee te stoppen.

in zwangerschap en

nieuw daglicht te staan.

wegingen zijn gezondheid, dierenwelzijn en het gevoel authentiek

Deze brochure laat zien hoe

en volwaardig voedsel te eten en je kind te eten te geven.

Volwassenen die dit principe kwijt zijn geraakt, eten doorgaans

Voeding voor je baby van

vegetarisch, volwaardig en

• hoeveel energie en water is nodig geweest voor

te veel, te vet en te veel suikers, en dus ook te veel calorieën. Elke

nul tot zes maanden

wel zo vanzelfsprekend zijn.

borstvoedingsperiode

2

7 9

dag weer. Het is ook niet makkelijk in deze maatschappij waarin

Voeding voor je baby

en kind eenvoudig in praktijk

• is het een product van dít seizoen

we hebben geleerd dat eten moet.

na zes maanden

gebracht kan worden.

• waar komt het vandaan: van hier of van ver weg

Het begon al op jonge leeftijd: de fles moet leeg, het potje

Voeding voor de baby

• hoe milieuvriendelijk is de productie

groente moet erin en een kind moet op gezette tijden eten. De

ouder dan één jaar

• hebben de mensen die het maakten een

voorlichting aan jonge ouders schiet hierin schromelijk te kort.

Voedselintroductieschema 13

Glossy folders en websites, maar ook vele voorlichters dreigen

Handige tools en leestips 16

duurzaam eten voor moeder

de productie

redelijk inkomen ontvangen • kan ik het nog eten, ergens in verwerken, of moet ik het weggooien 2 Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor moeder en kind

met tekorten en stellen dat een kind een bepaalde hoeveelheid van dit of dat moet eten. Ouders die deze norm halen, en precies Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor moeder en kind 3

11 12

dat ‘erin krijgen’ zoals het hoort, doen het goed

Koolhydraten

opzichte van mensen die vlees eten, belast je

een half ei;

volgens de gangbare norm. Naar mijn smaak

Koolhydraten leveren energie. Belangrijke leve-

je eiwitstofwisseling minimaal en kun je je lijf

2 eetlepels kwark;

doen ze het echter goed fout.

ranciers van koolhydraten zijn:

toch uitstekend onderhouden.

30 gram kaas.

tarwe, haver, gerst, rogge, boekweit, bulgur,

Met slim combineren van plantaardige eiwit-

Het is ook niet makkelijk, want het goede voor-

rijst, quinoa, quorn en gierst. En ook: alle groen-

bronnen verminder je je calorie-inname ten

beeld, waarbij het kind gerespecteerd wordt in

ten en fruit. Hoe meer volkoren, hoe beter. Want

opzichte van mensen die vlees eten, belast je je

zijn eigen honger- en verzadigingsgevoel, zie je

hoe meer geraffineerd, hoe onvolwaardiger. De

eiwitstofwisseling minimaal en kun je je lijf toch

niet veel. En in onze maatschappij is bovendien

geraffineerde koolhydraten zijn ontdaan van het

uitstekend onderhouden.

lastig omdat je zelf niet geleerd hebt om te luis-

velletje, het schilletje, de zemel en de kiem. En

teren en handelen naar je eigen honger- en

vaak ook nog uitgekookt, bewerkt, verwarmd,

Belangrijke eiwitleveranciers zijn:

zware handarbeid verrichtten. Vet levert veel

verzadigingsgevoel. Neem daarbij de enorme

gedroogd... enzovoort. En met al deze processen

• Granen, brood, rijst, pasta, maïs en muesli

energie, meer dan twee keer zoveel als eiwitten

beschikbaarheid van eten: het is goedkoop, wij

zijn belangrijke vitamines en mineralen verdwe-

• Peulvruchten: erwten, bruine- en witte

en koolhydraten. Nog steeds hebben we vet

zijn rijk en op elke straathoek word je verleid

nen.

om te eten. Tips voor verantwoorde consumptie van

*Met ‘slim’ bedoelen we dat je door het combineren van verschillende eiwitbronnen, de biologische waarde, de bruikbaarheid dus, optimaliseert, waardoor je in totaal minder eiwit hoeft te eten. Wat dus een mindere belasting van je verterings- en verwerkingssysteem tot gevolg heeft.

Vetten Vet was ooit voor de armen, voor de mannen die

bonen, kikkererwten, linzen, sojabonen,

nodig: als 20-40% van je energiebehoefte

taugé, tofu, seitan, tempé, quorn...

gedekt wordt door vet in de voeding is dat oké.

• Noten en zaden: amandelen, hazel-

Vet hebben we ook nodig omdat, sommige vet-

Maar als je je er van bewust raakt en je realiseert

koolhydraten:

noten, cashewnoten, pinda’s, walnoten,

ten althans, belangrijke vitamines leveren, zoals

dat je op je vijftigste niet met zó’n buik wilt

neem volkorenbrood, zuurdesembrood, volko-

sesamzaad en zonnebloempitten.

A, D, E en K. En omdat vet smaak aan het eten

lopen, dan doe je er verstandig aan jezelf wat te

ren meel, ongesuikerde muesli, ongesuikerde

• Andere eiwitproducten: vegetarische

geeft, een belangrijke rol speelt bij de spijsver-

matigen. Nu al, juist nu je jong bent. En je doet

dranken, ongeschild fruit, rauwe of niet overgare

er verstandig aan nu, met de komst van je eigen

groenten, zo mogelijk ook ongeschild. En ver-

kind(eren), je gedrag te veranderen en dus je

mijd alle ‘lege’ koolhydraten, zoals feitelijk alle

Tips voor slimme eiwitcombinaties*

Kinderen hebben essentiële vetzuren en omega

kinderen niet te dwingen te eten. Het helpt om

vormen van suiker, maar ook witmeel, witbrood,

Combineer 2-3 eetlepels graan, zoals rijst of

3-vetzuren nodig om zich lichamelijk en geeste-

te matigen: eet bewust, vegetarisch en met aan-

luxebrood, witte rijst, etc. Volkoren producten,

pasta, of boekweit met 1 eetlepel noten, en met:

lijk te ontwikkelen. Deze vetten zitten in een

dacht. Eet langzaam en kauw werkelijk alles

groenten en fruit leveren een voor moeder en

35 gram gare peulvruchten;

beperkt aantal producten, zoals noten, olie,

vaak; wel veertig keer. Eet zo onbewerkt moge-

kind belangrijke hoeveelheid ijzer. Het bijko-

25 gram tahoe;

sommige margarine en halvarine en vloeibare

lijk, biologisch, uit het seizoen en uit je eigen

mend vitamine C in groenten en fruit, helpt weer

15 gram tempé;

bak- en braadproducten.

omgeving. En eet vooral niet te veel.

bij de opname ervan. Ook het calcium in granen,

een half ei;

groenten en fruit is van belang.

75 cc moedermelk, yoghurt of koemelk(product);

Het ezelsbruggetje ‘Verzadigd vet = verkeerd &

1 volle eetlepel kwark;

Onverzadigd vet = Oké’, werd in de voorlichting

20 gram kaas.

gebracht als een waarheid als een koe. Toch

Stop met eten als je voelt dat het genoeg is.

burgers en mixen en ei.

tering én omdat vet bouwstenen levert voor lichaamsprocessen en groei.

Duurzaam en gezond eten heeft ook te maken

Eiwitten

met de verhouding van de verschillende basis-

Eiwitten leveren bouwstenen voor spieronder-

stoffen. Een optimale verhouding is: veel kool-

houd en om te groeien. Als je groeit, heb je dus

Combineer twee eetlepels gare peulvruchten

studies géén verband gevonden tussen verza-

hydraten, matig gebruik van eiwitten en hier en

extra eiwitten nodig. Buiten je groeiperiodes,

met 1 eetlepel noten, en met:

digd vet en hart- en vaatziekten.

daar gebruik van goed vet. En heb je een ver-

kan je volstaan met een matige eiwitconsumptie.

50 gram tahoe;

Vet komt van het begin af aan in de voeding van

hoogde behoefte, zoals tijdens je zwangerschap

Met slim combineren van plantaardige eiwit-

30 gram tempé;

een zuigeling voor: in moedermelk. De vetten in

of bij borstvoeding? Eet dan van alles wat meer.

bronnen verminder je je calorie-inname ten

120 cc moedermelk, yoghurt of koemelk(product);

de moedermelk leveren vijftig procent van de

4 Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor moeder en kind

wordt er in een meta-analyse van eenentwintig

Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor moeder en kind 5

hoeveelheid calorieën die een baby nodig heeft.

De vaak geadviseerde vette vis levert vitamine A

Speciale vetten, met de langeketen meervoudig

en D en tevens belangrijke meervoudig onverza-

onverzadigde vetzuren die in de moedermelk

digde visvetzuren, zoals omega-3 vetzuren, die

zitten, zorgen voor de groei en de ontwikkeling;

voor de groei en ontwikkeling van belang zijn.

ze zijn noodzakelijk voor een optimale ontwik-

Maar een zorgvuldig samengestelde vegetari-

keling van het zenuwstelsel, de oogfunctie en

sche voeding zonder vis, met ruim gebruik van

de intelligentie.

plantaardige oliën, kokosvet en noten en zaden is, mits consequent toegepast, voldoende.

Het vetgehalte in moedermelk is vrij constant en

Met de voorziening van vitamine A en D zit je

wordt, net als het cholesterolgehalte, niet be-

mogelijk krap als je geen dierlijke producten en

ïnvloed door de voeding van de moeder. Het vet-

ook geen zuivel of vette vis eet. Dus moet er

zuurpatroon daarentegen is wel een afspiegeling

veel groenten gegeten worden en is het echt

van de voeding van de moeder. Omdat een groot

belangrijk dat zonlicht benut wordt om de vita-

deel van de vetzuren die zich in moedermelk

mine D-aanmaak in het lichaam onder de huid

bevinden, afkomstig lijkt te zijn van de vetvoor-

te stimuleren.

raden van de moeder, is het niet alleen van

Het lijkt zinvol dat je je eigen voedingspatroon

belang wat je eet als je een kind aan de borst

goed doorrekent om te zien of je in de aanbe-

hebt, maar vooral wat je in de voorafgaande

volen hoeveelheden van vitamine A en D met je

Voeding voor de moeder in

In de borstvoedingsperiode zijn er geen speciale voedingsmid-

jaren at.

voeding kan voorzien. Als je twijfelt, kun je

zwangerschap en borst-

delen die je niet of juist wel moet eten. Een handige richtlijn is dat

Later, na zes maanden dus, als de baby ook

altijd je bloedwaarden laten bepalen en aan de

voedingsperiode Tijdens je

je in je borstvoedingsperiode dezelfde gevarieerde vegetarische

vaste voeding gaat eten, komt hij vetten tegen in

hand daarvan je voeding aanpassen, of kiezen

zwangerschap en in je borst-

voeding blijft gebruiken als tijdens je zwangerschap. Je kindje zal

olie, roomboter of margarine. En vroeg of laat

voor suppletie. Op je eigen brood en dat van je

voedingsperiode eet je in

dan aan de borst niet speciaal verrast worden, want in je buik

ook in volle koemelk. De volle melkproducten

baby, peuter of kleuter smeer jij, of je peuter of

principe hetzelfde als altijd,

heeft hij of zij al ruimschoots kennis gemaakt met jouw keuze

leveren veel vitamine A en D, net als roomboter,

kleuter dus, dun en ongezouten, roomboter of

maar wel wat meer. At je in

voor bepaalde voedingsmiddelen.

margarine en halvarine.

notensmeersel: sesampasta, pindakaas, hazel-

het verleden verantwoorde

nootpasta of amandelpasta zonder zout. De

vegetarische voeding, dan blijf

notenpasta’s leveren vitamine E.

je dat doen. Je krijgt wat meer

Plantaardige olie levert geen vitamine A en D, maar wel belangrijke onverzadigde vetzuren en

Voeding voor de moeder in zwangerschap en borstvoedingsperiode

Tips om extra op te letten

trek, dus eet je over de hele

Foliumzuur Neem 400 microgram foliumzuur vanaf dat je zwan-

vitamine E. Plantaardige margarine en halvarine

Tips voor gezond vet:

linie wat meer. En tijdens de

ger wilt worden tot acht weken na conceptie, dus tot zo’n tien

leveren wel vitamine A en D, omdat deze er aan

Zonnebloemolie, lijnzaadolie, koolzaadolie, soja-

borstvoedingsperiode krijg je

weken na de eerste dag van je laatste menstruatie. Dit verlaagt

toegevoegd zijn. Het voordeel van roomboter is

olie, olijfolie, maïsolie, saffloerolie en kokosvet.

ook wat meer dorst: luister daar de kans op een ‘open ruggetje’ bij je baby.

dat het weinig hulpstoffen bevat en vitamine A

Notenvetten zoals in amandelen, hazelnoten,

naar, drink regelmatig een glas

en D levert. Kokosolie, dat in een koeler klimaat

cashewnoten, pinda’s, walnoten, sesamzaad en

water extra, een kopje thee,

Vitamine A Te veel vitamine A kan schadelijk zijn voor je kindje;

stolt en dus kokosvet is, is rijk aan verzadigde

zonnebloempitten en in de hierop gebaseerde

of klein glas vruchtensap.

zorg er dus voor dat je uit je voeding én met eventuele supple-

middellange vetzuren en daardoor is het gemak-

broodpasta’s. Daarbij gebruik je roomboter en/

Geen extra melk drinken want

menten samen niet meer dan 3000 microgram vitamine A per

kelijker op te nemen.

of zachte margarine.

je maakt zelf melk aan!!

dag binnenkrijgt.



Vitamine D Je hebt tijdens de zwangerschap

sterkt de opname van ijzer, net als een stukje

en in de borstvoedingsperiode extra vitamine

fruit bij het eten. Koffie, zwarte thee en melk bij

D nodig. Neem per dag 10 microgram vitamine

het eten remmen de ijzeropname.

D, want zo houd je jouw botten en die van je

Als jouw ijzerstatus goed is, is het ijzergehalte in

kind gezond. Neem ook voedingsmiddelen die

de moedermelk vanzelf ook goed. Moedermelk

van nature vitamine D bevatten en ga veel naar

bevat nu eenmaal weinig ijzer, maar het is wel

buiten. Onder invloed van buitenlicht, maakt je

van hoge kwaliteit en heel gemakkelijk opneem-

huid vitamine D aan. Voor je kindje dat straks

baar. Een borstgevoede zuigeling heeft de eer-

aan de borst komt drinken is het belangrijk dat

ste zes maanden geen aanvulling van ijzer nodig.

hij/zij meteen voldoende vitamine D met de

Hij heeft voldoende aan de ijzervoorraad die hij

moedermelk.

meekreeg in de baarmoeder, met het bloed uit de navelstreng en het prima opneembare ijzer

Vitamine B12 Hoe langer en hoe strikter je ve-

uit de moedermelk. Sterker nog, bijvoeding

getarisch eet, hoe groter de kans dat er onvol-

naast de moedermelk in de eerste zes maanden

doende vitamine B12 in je voeding zit. Laat dat

vermindert de opname van ijzer. Je baby exclu-

testen via de huisarts, en vul het aan indien

sief voeden met moedermelk geeft de beste

nodig. Voor je kindje dat straks aan de borst

garantie voor een goed ijzergehalte.

komt drinken is het belangrijk dat hij/zij met-

Ook tijdens de borstvoedingsperiode neem je

een voldoende vitamine B12 met de moeder-

het beste bij elke maaltijd een voedingsmiddel

melk meekrijgt.

met veel vitamine C. Op die manier houd je het

Voeding voor je baby van

De zwangere vrouw ontwikkelt daarom in haar zwangerschap

vitamine C-gehalte in de moedermelk constant

nul tot zes maanden In de

melkklierweefsel in haar borsten en meteen na de bevalling is er

IJzer Voldoende ijzer is van belang voor jezelf en

hoog genoeg en help je je kind een extra handje

evolutie is het bepaald dat

colostrum beschikbaar. Colostrum is zeer sterk geconcentreerde

voor de ijzerstatus in de moedermelk, straks na

om het ijzer uit de moedermelk op te nemen.

het jong van een zoogdier

melk, barstensvol antistoffen. De pasgeborene is daarom na de

Voeding voor je baby van nul tot zes maanden

voor een bepaalde tijd aan

bevalling ongeveer twee uur zeer actief en alert en gaat instinc-

voeding, zorg je ervoor dat het snel goed zit met

Calcium Over calcium kun je ook nog wel eens

de borst van zijn moeder

tief op zoek naar de borst. De baby neemt de eerste dagen vele

je ijzerstatus. Voordeel van zwanger zijn is dat

vragen of zorgelijke opmerkingen krijgen.

wordt gevoed. Elk moederlijk

malen slokjes colostrum van 5-7 ml. Tegelijkertijd komt de melk-

je niet meer menstrueert, dus dat ijzerverlies

Maak je geen zorgen: je hebt in je botten een

zoogdier produceert daar

productie op gang, de borsten lopen vol. Het kindje raakt allengs

steek je vast in je zak. Ook als je borstvoeding

enorme hoeveelheid calcium klaarliggen voor

soorteigen melk voor die

vaardiger aan de borst en het zal meer drinken. Heel veel samen

geeft, is het niet erg waarschijnlijk dat je met-

gebruik. Een hoge dosis extra kunstmatig cal-

specifiek is afgestemd op

zijn, frequent en ongelimiteerd drinken is ontzettend belangrijk

een weer ongesteld wordt.

cium slikken heeft mogelijk zelfs eerder een

een zo optimale ontwikke-

voor het op poten zetten van een goede melkproductie voor nu,

Belangrijke ijzerbronnen in je voeding zijn: vol-

negatieve invloed op je calciumhuishouding, zo

ling van het jong. Zo werkt

maar ook voor over een aantal maanden. Borstvoeding is een pro-

koren graanproducten, waarbij zuurdesembrood

wijst recent onderzoek uit. Een belangrijke cal-

het bij mensen ook.

ces tussen twee mensen, twee mensen die elkaar nauwelijks ken-

aanmerkelijk makkelijker opneembaar ijzer

ciumbron is sesampasta, of tahin. Elke dag een

nen. Daarom is het altijd even wennen met die borstvoeding. Zorg

levert dan gistbrood. Zuidvruchten: rozijnen,

of twee boterhammen eten met sesampasta is

dat je je goed hebt ingelezen. Kijk achter in deze brochure voor

dadels, vijgen, abrikozen en pruimen. En verder

een goed gewoonte. Ook als je af en toe eens

tips voor betrouwbare informatie en boeken, zoals hét Borstvoe-

noten, ei, alle soorten groene groenten en rode

koemelk drinkt of kaas eet, is je calcium voor-

ding Boek.

biet. Een glas vruchtensap bij de maaltijd ver-

ziening optimaal.

de bevalling. Met een beetje aandacht voor je



Moeders die goed op de hoogte zijn van borst-

Geen borstvoeding geven brengt gezondheids-

voeding, moeders die gesteund worden door

risico’s met zich mee, en verhoogt de kansen bij

hun partner en moeders die begeleid worden

de baby op overgewicht en obesitas -nu en op

door een verloskundige of kraamverzorgende

latere leeftijd-, diabetes, reflux, darmkrampen,

die echt verstand van borstvoeding heeft, heb-

allergieën, hogere luchtweginfecties en ooront-

ben een grotere kans op een succesvolle borst-

stekingen. Bij de moeder bestaat een flink ver-

voedingsperiode dan moeders die zich niet

hoogd risico op ontwikkeling van kanker aan de

geïnformeerd hebben. Of moeders die ver-

vrouwelijke voortplantingsorganen. Voor het

keerde adviezen krijgen van hun zorgverleners.

gezin betekent flesvoeding vaak meer onrust, meer zorgen, meer doktersbezoek, hogere kos-

Voeding voor je baby na zes maanden

Je kindje heeft de eerste zes maanden vol-

ten voor de gezondheidszorg en niet te verge-

doende aan jouw melk. Dat stelt de onafhanke-

ten: zeer hoge kosten voor de voeding van de

lijke Wereld Gezondheid Organisatie (WHO).

baby. Zijn er onoverkomelijke moeilijkheden

Onderzoek steunt dat advies en ook baby’s

met de borstvoeding, dan is de moedermelk

laten zien dat zij tijdens de eerste zes maanden

van een andere moeder het meest logisch en

nog niet in staat zijn vast voedsel te pakken of

fysiologisch passend alternatief. In Nederland

De eerste fase is het simpel: je kindje drinkt aan

tips: geef je kindje er geen ander drinken bij,

te eten, en laat staan te verteren.

is daarvoor speciaal het Moedermelk Netwerk

de borst. Op verzoek, dus hij bepaalt helemaal

hoogstens kleine slokjes voor de lol, om het

opgericht. Is ook die optie niet haalbaar, dan

zelf hoeveel hij drinkt. Nu de bijvoeding komt kij-

proeven of om te leren drinken uit een beker.

Daarbij adviseert de WHO dat kinderen tot twee

kan kunstmatige zuigelingenvoeding een alter-

ken, krijgen de ouders een andere verantwoor-

Laat je kind zelf het tempo bepalen van zijn

jaar aan de borst gevoed worden, en vanaf zes

natief zijn.

delijkheid erbij, want je wilt je kind gezonde,

introductie van vast voedsel. Blijf borstvoeding

volwaardige en vegetarische voeding aanbieden.

geven op verzoek.

maanden gezonde bijvoeding krijgen, in die mate dat de borstvoeding in stand blijft. Na die

Om extra op te letten

twee jaar zouden de kinderen nog steeds onbe-

Heel moeilijk is het niet. De borstvoeding blijft het hoofdvoedsel tot een jaar, en de bijvoeding

Belangrijke tips

perkt toegang moeten hebben tot de borst, net

Vitamine D

kan je op geleide van je kind introduceren. Het

Blijf gevarieerd en verstandig vegetarisch eten.

zolang als zij en hun moeder dat zelf prettig

Het huidige advies is dat alle kinderen van 0 - 4

makkelijkst is het als je je kind stukjes eten

Geef je kindje hetzelfde eten als jij eet en at.

vinden.

jaar dagelijks 400 IE vitamine D slikken naast

geeft, en hem de gelegenheid geeft dit zelf te

Volg hiervoor het Voedselintroductieschema

hun voeding.

ontdekken en te leren eten. Je kunt daar uitge-

achter in deze brochure. Ook jouw kindje kan

breid over lezen in het boek Eten voor de klein-

prima vegetarisch eten. Eet bij voorkeur biolo-

tjes van 0-4 jaar, ‘Stukjes-eten en zelf-doen’.

gisch. Geef je kindje geen zout, geen suiker en

Met andere woorden: borstvoeding is een normale fysiologische functie van het lichaam. Een

Groeicurven van de Wereld Gezondheid

functie die even geleerd moet worden. Goede

Organisatie

deskundige begeleiding is hierbij van belang.

De groei van je kind volgen is belangrijk. Kinde-

Je zal zien dat niet alle kinderen gelijk met zes

vast voedsel te eten. Alle kinderen leren netjes

Moeder en kind kunnen daar samen jarenlang

ren moeten goed groeien om zich goed te kun-

maanden klaar zijn om vast voedsel te gaan

te eten. Hoe meer je het initiatief bij je kind laat,

plezier aan beleven. Borstvoeding is namelijk

nen ontwikkelen. Je kunt daarvoor de online

eten. Dat is normaal. De tweede helft van het

hoe beter hij zijn eigen honger- en verzadigings-

meer dan alleen een uitstekende voeding, het

groeicurven gebruiken, die je kan vinden op

eerste jaar is bedoeld om naast de borstvoe-

gevoel leert kennen en ontwikkelen. Uit onder-

is ook warmte, liefde, koestering, hechting en

www.borstvoeding.com, of in de applicatie

ding, vast voedsel te leren eten. Zorgen dat de

zoek blijkt dat dit een belangrijke bijdrage levert

immunisatie.

‘Graphico’ voor de iPhone.

borstvoeding blijft, is dus verstandig. Een paar

aan de preventie van overgewicht.


geen frisdrank. Heb geduld, alle kinderen leren


Voeding voor de baby ouder dan één jaar Wanneer een kind voldoende groeit en in gewicht

groeimelk voor te kopen. Het advies is 300 cc

toeneemt volgens de referentie-groeicurven van

per dag. Volle melk, volle yoghurt, wat kwark.

de WHO, weet je dat zijn voedselinname goed is.

Dat is het. En ja, op het brood een plakje kaas.

Per kind verschilt dat enorm. En o zo vaak lijkt

Geitenmelk mag ook, geitenkaas is ook prima.

het eetgedrag van je kind precies op dat van zijn

Of Franse kaas. Variëren is belangrijk. Maar

vader of moeder. Leuk onderwerp om eens te

kunstmatige voeding, speciaal voor deze doel-

bespreken met de opa’s en oma’s.

groep, is onzin. Laat je niet verleiden.

Je peuter en kleuter voeden wordt steeds mak-

Daarnaast eet je peuter en kleuter zoveel moge-

kelijker. Is je kind aan de borst, dan weet je

lijk mee met de pot. Jij eet verantwoord vege-

zeker dat dat stukje gewaarborgd is. Drinkt je

tarisch, dus hij ook. Aandachtspunten zijn:

kind babymelk op basis van koemelk, dan kan

volkoren, vegetarisch, gevarieerd, zo min moge-

dat na het jaar ‘gewone’ koemelk zijn. Je hoeft

lijk zout, liefst geen zoet, geen frisdrank, zo

daar absoluut geen speciale peuter- of kleuter-

onbewerkt mogelijk en borstvoeding.

Voedselintroductieschema vanaf zes maanden ©Kenniscentrum Borstvoeding categorie

wat

ná ...

opmerkingen

drinken

moedermelk live, moedermelk afgekolfd, donormoedermelk, water

6 mnd

• drinken live aan de borst of met een beker of kopje • ander drinken uit het kopje

kruidenthee, water, verdund vruchtensap

9 mnd

• geen frisdrank, geen babysiroop • borstkindjes geen ander drinken geven dan moedermelk

kunstmatige zuigelingenvoeding melk van ander zoogdier zuivel, pap en zuivelhapjes

kwark, yoghurt, zuivelhapjes

groenten

aardappel, aardpeer (topinam- 6 mnd boer), *amsoi, *andijvie, artisjok, asperge, aubergine, *bleekselderij, bloemkool, broccoli, champignons, *Chinese kool, courgette, doperwten, jonge peultjes, jonge sperzieboontjes, jonge tuinboontjes, *knolselderij, komkommer, koolraap, *koolrabi, meiknol, paddenstoelen (10 mnd), *paksoi, paprika, pastinaak, pompoen, *postelein, *raapstelen, rabarber, radijs (rettich), rammenas, *rode biet, schorseneren, *snijbiet, snijboon, *spinazie, spruiten, tomaat, *sla (alle soorten), *venkel, *waterkers, witlof, wortel, zoete aardappel (bataat), zuurkool boerenkool, maïs, prei, savooiekool, *spitskool, ui, witte en rode kool


• alleen als er geen donormoedermelk is 7-9 mnd

• pap is niet nodig • zolang het kindje aan de borst is, geef je zuivel met mate, alleen om te proeven • groenten aanbieden in hele stukken • pureren hoeft niet • gaar koken en in stukken aanbieden is een leuke manier van introduceren • groenten niet voeren of opdringen • kies groenten die je zelf ook eet • restjes groenten niet weer opwarmen • groenten met een sterretje (*) zijn de nitraatrijke groenten, maximaal twee keer per week

1,5 jaar


categorie

wat

ná ...

opmerkingen

categorie

wat

ná ...

opmerkingen

rauwkost

komkommer, tomaat

6-8 mnd

• is erg verschillend per kindje • andere rauwe groenten komen vanzelf op het menu, afhankelijk van wat je kind zelf aan geeft

broodbeleg

appelstroop, perenstroop, duindoornmoes, geprakt fruit, jonge kaas, schijfjes fruit

7-8 mnd

pindakaas, sesampasta (tahin), amandelpasta

9 mnd

chocoladepasta

2 jaar

• op brood dun roomboter smeren • of zachte margarine uit kuipje • roomboter bevat in tegenstelling tot margarine geen hulpstoffen • op brood hoeft niet altijd beleg

deegwaren e.d.

rijst, gierst, couscous, quinoa, boekweitgrutten, macaroni, spaghetti, pasta

8-9 mnd

• goed gaar koken • langzaam met volkoren beginnen

peulvruchten

linzen, kikkererwten, taugéboontjes

8-10 mnd

• van tevoren weken en goed gaar koken

bruine bonen, sojakaas of tahoe, peulvruchten

9-12 mnd

• zwaarder te verteren en gasvormend

tempé

1 jaar

roomboter, zachte margarine

8-9 mnd

• op boterham of rijstwafel smeren, of in de groente verwerken

plantaardige olie: zonnebloem-, olijf-, saffloer-, sesam-, kokosolie

9-12 mnd

• gebruiken om het eten vetter te maken: over de groente of in papvoeding

zoet

honing

1 jaar

• jam, hagelslag, muisjes, chocoladepasta is pure suiker; voorlopig niet

snoep

chips, koek, ijs, chocola

2-3 jaar

• zolang mogelijk niet geven

zuidvruchten

ongezwavelde zuidvruchten; ook rozijntjes

1 jaar

• eventueel weken • gedroogde abrikoos mag vanaf 9 mnd.

1-2 jaar

• niet toevoegen • zo mogelijk de varianten kiezen zonder zout

1-2 jaar

• met mate gebruiken •e en borstkind kan makkelijker en eerder wennen aan kruiden die de moeder ook eet

fruit

eiwitbronnen

abrikoos, ananas, meloen, appel, avocado, banaan, druif, duindoorn, kers, mango, meloen, peer, perzik, pruim (vers), rozenbottel, stoofpeer, suikermeloen

6 mnd

citroen, grapefruit, mandarijn, nectarine, sinaasappel

9 mnd

aalbes, aardbei, ananas, bosbes, braam, framboos, kiwi (groen én geel), kruisbes, rode bes, vlierbes, zwarte bes

12 mnd

jonge pitloze kaas

7 mnd

ei, zachte Franse kaas, tahoe, soja, sojamelk

9-10 mnd

• vers fruit geschild en in stukken aanbieden • biologisch geteeld fruit op den duur ongeschild geven • de eerste maanden pitjes verwijderen

• bij borstvoeding alleen geven om te proeven

blauwe en sterke Franse kaas, 1 jaar andere Hollandse kaas, tempé, gebruiksklare vleesvervangers brood en andere graan- en meelproducten

rijstwafel, broodkorst (bruin en volkoren), rijstmeel

6 mnd

volkorenbrood, zuurdesembrood, boekweitmeel, boekweitwafel

7 mnd

10 mnd vezelrijk volkoren brood, muesli, havermout, volkoren beschuit, volkoren knäckebrød, ontbijtkoek, roggebrood rozijnen- en krentenbrood

1,5 jaar


vetten

• korst om op te sabbelen

• van het meel en moedermelk eventueel pap maken • moedermelk met een geprakte boterham is ook pap • havermout de avond van te voren in water in de week zetten

zout

kruiden

zacht smakende kruiden: afhankelijk van de borstvoeding, scherpe kruiden na 1,5 jaar


Handige tools en leestips

Over de auteur

Stefan Kleintjes Nederlandse Vegetariërsbond www.vegetariers.nl Borstvoeding Boek www.borstvoedingboek.com Eten voor de kleintjes voor kinderen van 0-4 jaar. Vanaf voorjaar 2013 een nieuwe uitgave met nieuwe titel www.borstvoeding.com/ boeken/bij.html Graphico: groeicurven voor iPhone http://getgraphico.com Online groeicurven www.borstvoeding.com/ groeicurve/ Voedselintroductieschema voor kinderen vanaf zes maanden www.borstvoeding.com/ voedselintroductie/schema/ nederlands.html Moedermelk Netwerk www.moedermelknetwerk.nl Kenniscentrum Borstvoeding www.borstvoeding.com Dit is een uitgave van de Vegetariërsbond, 2013 De Vegetariërsbond is dé autoriteit op het gebied van vegetarisch eten. Wij behartigen de belangen van die honderdduizenden mensen die geen vlees willen eten en ondersteunen de nu al ruim 5 miljoen mensen die regelmatig vegetarisch eten, zodat ze de smaak van vegetarisch eten te pakken krijgen. Minahassastraat 1 1094 RS Amsterdam T: 020 - 330 00 44 E: [email protected] I: www.vegetariers.nl

Stefan Kleintjes is kinderdiëtist en zit al dertig jaar in het vak. Hij publiceerde in 1981 zijn eerste boek. De achtste editie daarvan verschijnt eind voorjaar 2013. De titel is nog niet bekend. De eerste jaren van zijn carrière heeft hij een eigen consultatiebureau voor kinderen. Stefan Kleintjes zette het EKO-keur in de markt en was medeoprichter van de organisatie SKAL die verantwoordelijk is voor de certificatie van biologische producten. Stefan Kleintjes werkte vervolgens in Zimbabwe, Botswana en Niger. Toen hij terug kwam zette hij het Kenniscentrum Borstvoeding op de kaart. Vanuit zijn bedrijf Kenniscentrum Borstvoeding | Kleintjesconsult, geeft hij voorlichting over kindervoeding en borstvoeding, publiceert hij over borstvoeding en begeleidt hij moeders en kleine kinderen met een dieet. In juli 2008 publiceerde hij zijn nieuwste boek Borstvoeding, dat hij samen schreef met Mary Broekhuijsen. In 2012 is de vijfde druk verschenen. Eind 2011 begon Stefan Kleintjes aan de opleiding voor lactatiekundige. Sinds oktober 2012 mag hij zichzelf International Board Certified Lactation Consultant noemen. Stefan Kleintjes gaat graag met de tijd mee en daarom zijn er inmiddels twee apps: BVcomApp en Graphico GroeicurveApp. Voor iPhone. De Android versies verschijnen binnenkort.


Vegetarisch, volwaardig en duurzaam eten voor. Moeder en kind. tekst: Stefan Kleintjes

Recommend Documents