VAN DE VOORZITTER Voor u treft u het Jaaroverzicht 2014 2014 van de Stichting Interplast Holland. Het overzicht bevat beknopte verslagen van onze missies en andere activiteiten gedurende het jaar 2014. Gedetailleerde missie- en financiële rapporten vindt u op onze website: www.interplastholland.nl De teamuitzendingen verliepen in 2014 allen succesvol en de workshop op Zanzibar over urocutane fistels van de penis (door overenthousiaste circumcisies) werd goed bezocht en heel positief ontvangen. Gedurende de verschillende missies hebben wij bijna 400 kinderen en (jong) volwassenen geopereerd. Zoals ik vorig jaar ook al schreef verkeert het Brandwondencentrum in Oeganda in zwaar weer. Dit is in 2014 niet veranderd. Omdat het voortbestaan van het centrum op het spel stond hebben we het 10-jarig jubileum daarom ook niet gevierd. De renovatie van het Mulago Ziekenhuis is wel begonnen en gaat tenminste 2 jaar duren! Dit zorgt ook voor de nodige overlast. Om de patiëntjes de behandeling en de voeding te kunnen geven die ze nodig hadden moesten we eind 2014 financieel toch weer bijspringen. Gelukkig lijkt begin van dit jaar het tij ten goede te keren door toezeggingen en een budget van de nieuwe minister van gezondheid. Het brandwondenpreventieprogramma doet het nog steeds erg goed en krijgt in 2015 waarschijnlijk uitbreiding naar een nieuw district (Wakiso). Om de weg naar zelfstandigheid van het centrum te begeleiden ben ik zelf in 2014 bijna 5 maanden in Oeganda geweest. Gezien het vele papierwerk dat gemoeid is met aanvragen voor subsidies e.d. is beleidsmedewerker en anesthesieverpleegkundige Marjo Aerts officieel 1 dag per week in dienst gekomen bij Interplast. Het aantal missies bleef in 2014 beperkt door het geweld (Boko Haram) in noord Nigeria en de uitbraak van Ebola in West Afrika. We hopen dat de vrede in de wereld toch weer de overhand gaat krijgen en dat conflicten vreedzaam worden opgelost. Rest mij alle vrijwilligers van de verpleegkundige commissie en van de teams hartelijk te danken voor hun continue inzet! Uiteraard zijn wij ook zeer dankbaar voor al onze donateurs, groot of klein, zonder uw steun kunnen wij dit werk onmogelijk voortzetten! Veel dank, thank you, merci beaucoup, vielen dank, shukran djazilan, asante sana, webalenyo, obrigado!! Rein Zeeman, Voorzitter Interplast Holland
Guinea-Bissau 2014 Sinds 2008 de zevende Interplast Holland-missie naar Guinee-Bissau! Helaas werd het vertrek van het team deze keer wat overschaduwd door het niet op tijd arriveren van de vooruitgestuurde materialen (21 dozen en 2 koffers) in Bissau. Vlak voor vertrek zijn er nog snel een paar extra koffers ingepakt zodat er in ieder geval genoeg materiaal zou zijn voor de eerste week. Door een boycot van Air Portugal op Bissau werd met Royal Air Maroc gevlogen en mochten er gelukkig 3 koffers per persoon mee. De dozen zijn uiteindelijk de eerste donderdag aangekomen en de daarbij horende koffers de tweede maandag. Marjo, die een week eerder al was vertrokken (en ook een week langer is gebleven (voor de nazorg van de patiënten) naar Bissau, had met hulp van Johannes de operatiekamer al zo goed als helemaal ingericht dus de zondag kon helemaal besteed worden aan het screenen. Omdat Jan van Maanen de pre-screening al jaren doet zijn er bijna geen patiënten die niet geopereerd kunnen worden. Het is tijdens de 2 weken op diverse fronten goed te merken dat het land in een crisis verkeert. De EU heeft alle steun aan Guinee-Bissau gestopt na de machtsovername door de militairen. Zo is er geregeld geen stroom! Het ziekenhuis heeft simpelweg geen geld om diesel te kopen voor de generator. Ook hadden de meeste personeelsleden al 4 maanden geen salaris ontvangen. Iedereen hoopt dat de verkiezingen in april van dit jaar positieve veranderingen teweeg zullen brengen en de buitenlandse steun weer op gang zal komen. Er was wel een overweldigende belangstelling op de OK en er waren soms wel 20 mensen zo is te lezen uit het verslag van Rein Zeeman. Er was soms geen doorkomen meer aan dus dit kon zo niet. Gelukkig was operatieassistente Kiki Huijding mee want die spreekt vloeiend Portugees en het lokale personeel luisterde prima naar haar. Maximaal 10 mensen op de Ok en niet meer! Helaas had dr. Delfim het vaak te druk met andere zaken om mee te doen deze keer en andere chirurgen hadden maar weinig belangstelling. Er werd op de laatste donderdag een bezoek gebracht aan een revalidatiecentrum dat 4 kilometer van het ziekenhuis ligt. Het centrum bestaat sinds 1980 en is gebouwd met Nederlandse hulp. Na het vertrek van de Nederlanders in 1985 is het in verval geraakt maar in 2011 weer opgebouwd en opnieuw ingericht. Interplast was niet eerder van het bestaan op de hoogte! Het centrum biedt alleen dagbehandelingen maar is goed geoutilleerd. Ondanks alle ‘hick-ups’ zijn er 68 operaties verricht. Hieronder twee highlights; De eerste betreft drie kinderen met schisis uit 1 familie, waaronder een tweeling, 2 jongens die uiteraard op dezelfde dag geopereerd zijn. Moeder is zwanger van de vierde maar er is geen echoapparaat in Bissau dus het blijft een verrassing of de vierde ook schisis zal hebben.
De tweede betreft de 10 jarige Fali, een jongen met ernstige brandwondcontracturen van beide knieën. Hij kon zich sinds 2 jaar alleen nog schuifelend als een soort kreeft over de grond voortbewegen. Een stukje over Fali uit het verslag van Rein Zeeman:
We hebben hem op de eerste dinsdagochtend geopereerd, een release gedaan voor zover mogelijk (hamstrings, zenuwen etc te kort) en grafts op de defecten geplaatst. Daarna een tractie aangelegd via Steinman pennen door Calcaneus. Na een paar moeilijke dagen accepteerde Fali dit. Aanvankelijk op zijn buik, later op de rug met countertractie. Na een week waren de knieen heupgewrichten vrijwel recht!! Na 8 dagen hebben we de pennen verwijderd en circulair gips aangelegd met luikjes er in voor de verbandwisselingen. De fysiotherapeut, Kennedy, die ook in het revalidatiecentrum werkt, zal hem verder behandelen. na operatie in tractie en in gips
Juni 2014
Zanzibar 2014 Deze zevende Interplast missie naar Zanzibar stond naast het gebruikelijke opereren ook met name in het teken van het organiseren en houden van een workshop over het voorkomen van post circumcisie problemen (met name het ontstaan van fistula’s door het wegnemen van veel te veel voorhuid). Het voorstel om een gezamenlijke workshop te organiseren was in 2013 enthousiast ontvangen maar alles moest nog wel even geregeld worden.
Mnazi Mmoja ziekenhuis
De screening van de vooraf door onze lokale partner en arts Ramadhan (dr. Rama) Suleiman geselecteerde patiënten vond plaats op de zondag na aankomst. Het team zag vooral weer heel veel jongens met een hypospadie of urethrocutane fistel. Verder een variëteit aan plastisch chirurgische problematiek zo schrijft teamleider Rein Zeeman in zijn verslag. Er waren maar een paar schisis patiëntjes! Een team van Interplast Duitsland was in augustus geweest en had de meeste schisis patiëntjes al geopereerd.
Een van de weinige schisis patientjes, voor en na de operatie
Dr. Liam McCarthy, een kinderuroloog uit Birmingham, voegde zich donderdag bij het team en opereerde direct enthousiast met Ruth mee. Iedere ochtend en iedere middag werd na het opereren visite gelopen. Vooral de kinderafdeling liep snel vol! Er waren niet genoeg bedden voor alle kinderen dus kwam het vaak voor dat er 2 kinderen in 1 bed lagen.
2 kinderen op 1 bed
Dr Rama opereerde vaak mee met Rein en kan het hand-dermatoom nu goed hanteren. Succes rate van de huidtransplantaten boven de 95%!! WORKSHOP Donderdag 6 maart was de dag van de workshop. Dr Rama organiseerde deze dag samen met Rein Zeeman en Ruth Lester zodra het ok programma dat toe liet. Een stukje uit het verslag van Rein Zeeman over deze dag: De dag was zeer succesvol met een goede opkomst en veel journalisten. Diverse sprekers gaven een voordracht in de ochtend sessie en ’s middags was voor discussie in verschillende groepen. The Principle Secretary of the Ministry of Health, Dr Mohamed Jiddawi, was de hele ochtend aanwezig en natuurlijk ook tijdens de bijeenkomst met de pers. Dr Jiddawi is vanaf 2009 betrokken bij de Interplast missies naar Zanzibar. De directeur van het ziekenhuis, dr. Jamala Taib, was de hele dag aanwezig bij de workshop en presenteerde in de middag de uitkomsten van de discussiegroepen. Er waren in totaal 32 deelnemers aan de workshop en er werden serieuze vragen gesteld en men deed enthousiast mee met de discussie.
Deelnemers workshop
Deze Interplast Holland missies naar Zanzibar hebben wel een heel bijzonder karakter gekregen
door
de
vele
urogenitale
problematiek.
Hierdoor
kunnen
alleen
zeer
gespecialiseerde chirurgen mee naar Zanzibar. Gelukkig is dr. Liam McCarthy erg enthousiast en wil volgend jaar graag weer mee. In totaal werden tijdens deze missie 85 operaties verricht waarvan 50% urogenitale ingrepen en de andere 50% plastische.
Burundi november 2014 Deze alweer 9de missie naar dit kleine en groene Afrikaans land stond naast de gebruikelijke uitdagingen van het werken in Afrika ook voornamelijk in het teken van niet werkende en lekkende anesthesiemachines! Gelukkig was Interplaster van het eerste uur Gijs Witte als anesthesioloog mee en dankzij zijn creatieve en technische kunsten lukte het toch elke keer weer tenminste 1 machine veilig te laten werken! Uiteraard ook dankzij hulp van anesthesiemedewerker Johan Tafijn. Het team Op het laatste moment werd Jet Greijdanus als enthousiaste tropenarts uit Zuid Afrika toegevoegd aan het team. Anesthesiemedewerker Johan Tafijn en plastisch chirurg Marjorie Braam waren voor de eerste keer mee op een missie van Interplast. De rest van de teamleden waren oudgedienden die met elkaar wel 150 missies op hun naam hebben staan. De combinatie van ervaring en nieuw enthousiasme werkte prima zo is te lezen in het verslag van Rein Zeeman. Rein was een paar dagen eerder vanuit Oeganda al naar Burundi gereisd om samen met André Nkeshimana de laatste voorbereidingen (vervoer en inklaring materialen) te treffen.
The complete Hospital
team
at
Makamba
Eerste lokatie: lokatie: Makamba Vier uur later dan gepland door het uitvallen van een vlucht vanuit Nairobi kwam de rest van de teamleden aan in Burundi. Na een korte stop in Bujumbura werd direct doorgereisd naar Makamba. Brarudi (Heineken Burundi) had ook weer voor deze missie een bus en een chauffeur geregeld! Halverwege voegde de lokale arts, Jean Claude Bizimana zich bij het team om 2 weken mee te werken. De zondag werd besteed aan het inrichten van de operatiekamer en de screening. Een stukje over de screening uit het verslag van Jet Greydanus; “Op de poli van Makamba
Hospital was het de volgende dag redelijk druk. Met behulp van Jean Claude, de Burundese arts die al een paar jaar met Interplast werkt tijdens missies, werden alle patiënten gezien. De screening leverde een vol operatieprogramma op, zij het volgens Els niet zo vol met reconstructieve ingrepen als bij eerdere bezoeken. De patiënten met een lipspleet waren vooral heel kleine kinderen, waarvan een aantal letterlijk te licht werd bevonden en niet kon worden geopereerd. Toch konden er ook een paar wel gepland worden op het operatie programma, dat verder voornamelijk vol raakte met mensen met brandwondcontracturen, parotistumoren en grote lipomen. Rein wist met een demonstratie van zijn eigen knieën duidelijk te maken dat 'zere benen' geen operatie-indicatie was”. Later bleek dat bij de aankondigingen op de radio kennelijk enige onduidelijkheid was ontstaan over wanneer de screening zou plaatsvinden. Vandaar de waarschijnlijk wat mindere opkomst dan in 2013, toen Interplast voor het eerst hier kwam. De week opereren in Makamba verliep prima. Omdat er weinig belangstelling was van de lokale dokters waren Jet en Jean Claude welkome assistenten voor Rein en Marjorie en hebben veel kunnen en mogen doen. Het andere lokale personeel raakte wel steeds meer betrokken en vooral Lambert van de anesthesie en Concilia van de sterilisatie boden enthousiast ondersteuning. In totaal werden in Makamba 54 patiënten geopereerd.
Jean Claude Bizimina operating with Marjorie Braam
Mother happy after cleft surgery of her child
Tweede lokatie: Mpanda In Mpanda was er geen guesthouse en/of hotel waar het team kon verblijven dus de uitvalsbasis voor de tweede week was het bekende guesthouse van Esperance in Bujumbura. Naar het ziekenhuis was een half uurtje met de bus. De screening vond plaats zondagmiddag (na de kerk) en was een drukte van belang. Minstens 250 mensen waren er op af gekomen die allemaal door de Mzungu (blanke) dokter gezien wilde worden. De prioriteiten bij Interplast zijn altijd hetzelfde; eerst patiëntjes met schisis en andere congenitale afwijkingen, dan kinderen met contracturen en dan volwassenen met afwijkingen contracturen en/ of tumoren. Dit werd ook zo uitgelegd aan de rijen mensen die waren komen opdagen. Het Mpanda ziekenhuis is gebouwd met steun van China en zo’n 2 jaar open. Rein was er in augustus 2013 geweest om te kijken of het een geschikte locatie zou zijn voor een Interplast missie. Toen zag het er allemaal nieuw en heel schoon uit. Helaas nu nog geen 1.5 jaar later is het vervallen tot een chaotisch en vies ziekenhuis en vele apparaten werkten al niet meer. Ook het personeel was niet erg behulpzaam op nachtbroeder Damien na! Damien zorgde er voor dat alles ’s avonds gesteriliseerd werd voor de volgende dag. De anesthesiemachines (uit China afkomstig) deden het ook niet. Uiteindelijk 1 machine werkend gekregen en over de andere bogen zich de komende dagen veel Chinese techneuten maar tevergeefs… Het hoogtepunt van deze week was toch wel de operatie van een man met een zeer grote goedaardige tumor , minstens 20 cm lang die uit zijn mond hing, van de onderkaak. De operatie zelf verliep zonder problemen maar bij het overtillen van de ok-tafel naar het bed kreeg de man een hartstilstand. De reanimatie die daarop volgde slaagde gelukkig goed en na een nacht waken door Gijs, Jet en Maria kon de man naar de afdeling. Dat de man blij was van die grote tumor af te zijn is te zien op onderstaande foto. De berichten uit Burundi in de weken die volgde waren positief!
Op de verpleegafdeling was ook weinig tot geen interesse van de lokale staf en geen enkele arts wilde de nazorg van de geopereerde patiënten op zich nemen. Wel tegen betaling maar daar doet Interplast niet aan! Gelukkig was Interplast partner dr Jean Claude bereid de nazorg op zich te nemen. Te lezen in het verslag van teamleider Rein Zeeman: “er zal voorlopig geen Interplast team
naar dit ziekenhuis terug keren!” Voor de 50 geopereerde patiënten was de missie gelukkig wel geslaagd…..
Before and after surgery… Nigeria 2014: 2014: Maart Deze maart missie (de 13de) in 2014 had een lange voorbereiding van maar liefst een jaar! Omdat de maart missie van 2013 niet door kon gaan in verband met toenemend geweld, ook tegen buitenlandse hulpverleners en daardoor een negatief reisadvies van het ministerie van Buitenlandse Zaken was het hele team een jaar “doorgeschoven”. De missie nu stond in het teken van heel veel patiënten opereren en natuurlijk de verhuizing naar het in 2013 geopende nieuwe operatiecomplex. Plastisch chirurg in opleiding Estelle Bell beschrijft in haar verslag een moment bij aankomst op het vliegveld in Abuja; op het vliegveld in Abuja ontstond een spannend moment toen, na
enig oponthoud, de douane beambte ons liet weten in het vervolg een zeer uitgebreide lijst van inhoud van alle koffers te verlangen, ons toch door te laten met de woorden “times are changing, sir”.
De teams die naar Nigeria gaan nemen zoveel mogelijk medische materialen zelf mee in hun koffers! Zonder deze materialen, hechtmateriaal, steriele handschoenen, afdekmateriaal, beademingstubes, monitoren, instrumentarium etc, zijn de operaties niet mogelijk. Gelukkig mocht alles uiteindelijk mee. Bij aankomst in Mangu stonden er al patiënten te wachten voor de screening van de volgende dag. Deze werden tijdens de screening dan ook als eerste gezien.
screening door plastisch chirurg
daarna screening door de anesthesioloog Er worden minstens 200 patiënten gezien en het operatieprogramma was snel gevuld! Er worden zelfs 25 patiënten op de lijst voor de volgende missie in oktober gezet. Wat ook nu weer op viel is de grote hoeveelheid kinderen (en volwassenen) met brandwondcontracturen aan armen, benen of/en romp. Net zoals in vele Afrikaanse landen is de brandwondenzorg ook hier amper ontwikkeld. Teamleider en initiator van het project in Mangu, Cees Spronk, hoopt hier verandering in te brengen door het oprichten van een gespecialiseerd
brandwondencentrum
en
het
ontwikkelen
van
een
brandwondenpreventieprogramma. Dit naar voorbeeld van het succesvolle programma in Oeganda. Na een week van hard werken en veel opereren is de verhuizing van de oude OK naar de nieuwe bijna aangebroken. Maar eerst nog een spannende operatie; Estelle schrijft daar het volgende over in haar verslag: De dag voor de verhuizing was de dag waar we eigenlijk
allemaal tegenop hadden gezien: het was de dag dat we “dat ene meisje” gingen opereren. Gezien haar forse verbrandingen in het gelaat en contractuur van haar hals, waren de anesthesiologische risico’s groot, zoals we ook haar ouders geduldig hadden uitgelegd.
Gelukkig verliep de anesthesie en operatie zonder enkel probleem en kon het grote defect met huidtransplantaten bedekt worden. De dag er na, zaterdag, was de dag van de verhuizing. Iedereen hielp mee en keek er naar uit om te werken op deze nieuwe ruime en lichte operatiekamer. Helaas stond de container die vol zat met o.a. nieuwe apparatuur
ergens
aan
de
Afrikaanse kust te wachten op allerlei
bureaucratische
processen. De nieuwe ruimte werd
ingericht
met
de
apparatuur van de oude OK.
Voor de eerste keer opereren op de nieuwe OK
Op de operatiekamer was het soms een beetje te druk met enthousiaste en betrokken kijkers maar iedereen wil meewerken en het werkethos ligt hoog. Ook de lokale artsen waren zeer gemotiveerd om mee te werken en zodoende te leren! Zo vlogen de 2 weken voorbij en werden in 9 operatiedagen maar liefst 95 patiënten geopereerd waarvan sommigen in oktober terug komen voor een vervolgoperatie. Oktober De omstandigheden in Nigeria door de dreiging van zowel Boko Haram als het Ebola virus waren voor oktober en de tweede missie van 2014 naar Mangu niet erg gunstig! Het lukte plastisch chirurg en teamleider Cees Spronk dan ook niet een volledig team van vrijwilligers samen te stellen. Gelukkig was dit al wel ruim van te voren bekend zodat er nog geen dure visumkosten gemaakt waren. De wel al geboekte tickets konden voor de meeste teamleden doorgezet worden naar maart 2015. Omdat er toch veel werk te verzetten was (de container met het nieuwe materiaal was inmiddels gearriveerd) in Mangu zijn Cees en Neeltje Spronk samen gegaan. Neeltje reist al jaren één keer per jaar mee namens Stichting Faridpur (http://www.faridpur.nl ). Stichting Faridpur heeft ook andere projecten in Mangu (het geven van ondersteuning aan het revalidatiecentrum en internaat voor gehandicapte kinderen) en is tevens in Bangladesh actief. In Mangu vond men het fantastisch dat Cees en Neeltje toch gekomen waren! Maandagochtend werd begonnen met het uitpakken van het nieuwe materiaal. Cees ging
naar de polikliniek voor de screening van de patiënten en zo schrijft hij in zijn verslag; ‘dat waren er ver boven de 100’. Cees nam voor elke patiënt rustig de tijd en toen het om 6 uur te donker werd is hij de volgende dag door gegaan.
Veel patientjes met brandwondcontracturen Het ging niet alleen om de operaties voor deze twee weken maar ook om het goed registreren van de patiënten die nu niet konden worden geopereerd maar in maart 2015 hopelijk wel. Zo stonden er na 2 dagen veertig patiënten op de lijst voor deze missie en maar liefst vijf en zestig voor maart volgend jaar. Bij het uitpakken van het nieuwe materiaal waren wel een paar teleurstellingen. De glazen deuren van de 4 instrumentenkasten, slecht verpakt, hadden geen van allen de lange reis overleefd en de kasten zelf zaten vol butsen en deuken. Drie ok lampen deden het niet en de autoclaaf bouwde geen druk op. De ok tafels en grote operatielampen waren gelukkig wel goed intact gebleven. Tegen de avond was alles zover in gereedheid dat er de volgende dag geopereerd kon worden. Over het opereren zelf schrijft Cees Spronk het volgende in zijn verslag:
“Uiteraard was het wat spannend om met alleen de lokale artsen en o.k. personeel te gaan werken, maar het ging heel goed. Dr. Michael, een jonge Nigeriaanse arts was heel goed in infusen prikken. Hij doseerde ook de anesthesiemiddelen. Bij alle patiënten gebruikte ik veel “jungle juice”, een sterk verdunde plaatselijke verdoving met adrenaline, zodat er vrijwel geen bloedverlies was en slechts heel lichte narcose gegeven hoefde te worden. Bij geen enkele patiënt is
er ook maar enig probleem geweest. De zuurstof is maar één keer even aan geweest! Ook de twee andere jonge artsen waren erg enthousiast, maar zij moesten ook verder voor het ziekenhuis zorgen en konden dus tot hun spijt lang niet altijd op de o.k. zijn. We opereerden de dagen goed vol en aan het eind van de zeven o.k. dagen hadden we 38 patiënten geopereerd, waarbij een aantal heel lastige klussen.”
Cees en Neeltje met de lokale staf
UBPSI in 2014 Het is begin april als Interplast voorzitter Rein Zeeman een verrassend telefoontje uit Oeganda krijgt! De secretaresse van His Excellency (H.E.) Yoweri Museveni, president van Oeganda, vraagt namens de president z.s.m. om een onderhoud met Rein. Een paar dagen later reist Rein hiervoor al naar Oeganda. Tijdens het eerste gesprek met de president wordt duidelijk dat H.E. graag wil dat Rein weer voor langere tijd naar Oeganda komt om het brandwondencentrum te leiden. Rein legt het belang van goede brandwondenzorg uit en dat er alleen wat bereikt kan worden als het centrum een onafhankelijke status krijgt zoals ook het Hart – en Kanker instituut dat hebben binnen het Mulago ziekenhuis. Het voordeel daarvan is een aparte en eigen geldstroom en/of subsidie (s). Het centrum zou ook als trainingscentrum voor heel Oeganda kunnen dienen. Zoals Rein schrijft in zijn verslag: iedere dokter in Oeganda zou een simpele huidtransplantatie (skin grafting) moeten kunnen uItvoeren!! Itvoeren!!
De president kent het brandwondencentrum. In 2013 was er een grote ramp met een tankwagen waarbij erg veel slachtoffers vielen en de noodzaak voor een goede eerste opvang van brandwondenslachtoffers direct heel zichtbaar werd. Veel slachtoffers waren onherkenbaar door de ernst van de brandwonden maar diegene die het gered hebben, hebben dat te danken aan de expertise en inzet van de artsen en verpleegkundigen van de
Burns Unit! First Lady Janet Museveni, is beschermvrouw sinds de opening van de eerste afdeling in 2004.
De Permanent Secretary van het ministerie van gezondheid wordt gebeld en die krijgt van H.E. duidelijke instructies om dat te bewerkstellingen en ook om het verblijf van Rein te faciliteren. Er volgt in april nog een tweede bijeenkomst op State House Entebbe en nu met ook andere belanghebbenden (van het ziekenhuis, bestuur UBPSI en het ministerie van gezondheid). Opnieuw geeft de president duidelijke instructies! Het is begin juli als Rein voor bijna 2 maanden naar Oeganda vertrekt. Van het faciliteren van reis en verblijf is nog geen sprake maar Rein neemt wel direct de leiding op zich. Het hele ziekenhuis staat op het punt gerenoveerd te worden en dat is te merken want de Burns Unit is in deplorabele staat. Lampen die het niet doen, lekkages op diverse plekken en apparaten die kapot zijn. Daarnaast is de speciale keuken die juist voor brandwondpatiënten (eiwit- en energierijke voeding) zo belangrijk is, gesloten en er wordt weinig geopereerd omdat er vaak geen anesthesioloog is en aan alles is gebrek. In aanmerking genomen de weinig middelen en mankracht die ze tot hun beschikking hadden, hebben de verpleegkundigen het fantastisch gedaan. Met financiële support van Interplast krijgt Rein de afdeling weer op de rit! De keuken gaat weer open, verbandmaterialen worden aangeschaft, lampen gemaakt en het belangrijkst van alles; er wordt weer volop geopereerd! Gelukkig loopt het preventieprogramma wel heel goed (zie verslag Marjo Aerts) Gedurende de 2 maanden wordt duidelijk dat er een lange adem nodig is voordat UBPSI een onafhankelijke status zal krijgen met een eigen geldstroom. Een budget hiervoor wordt
opgesteld en diverse keren aangepast. Uiteindelijk wordt deze wel goedgekeurd door het Ministerie van Gezondheid maar de weg naar zelfstandigheid blijkt nog lang. De maand september is Rein in Nederland maar hij vertrekt begin oktober voor een 3de keer naar Oeganda. Er is tijdens zijn afwezigheid geen voortgang in het bereiken van de onafhankelijke status geboekt. Het voorstel met bijbehorend budget is door vele handen op diverse afdelingen van het ministerie gegaan en uiteindelijk weer bij directie van het Mulago ziekenhuis terug gekomen. Ondanks de duidelijke instructies van de president stagneert het proces behoorlijk. Op de operatiekamer van de Burns Unit wordt inmiddels wel 5 dagen per week geopereerd! De plastisch chirurgische ingrepen (zoals o.a. de lip-en/of gehemelte spleten) worden nu ook hier verricht i.p.v. zoals eerst in het grote algemene Ok-complex. Dit omdat door de verbouwing / renovatie de afdeling Eerste Hulp verhuisd is naar het grote complex. Dankzij een sponsor in Nederland kon onder andere een nieuwe operatietafel worden aangeschaft en begin 2015 waarschijnlijk ook nog een nieuwe anesthesiemachine. Medical Officer Dr Christine Matovu is terug na haar zwangerschapsverlof. Christine is eigenlijk onmisbaar voor het dagelijkse reilen en zeilen van de Burns Unit en zeer ervaren in de behandeling van brandwondpatiënten. Gedurende de maanden oktober en november, tot 8 december, verblijft Rein in Oeganda. Marjo Aerts vergezelt hem daar vanaf begin november. Helaas heeft er niet opnieuw een ontmoeting plaats gevonden met de president maar wel met vele andere belanghebbenden. Onder andere met de PPS (Principle Private Secretary of the president) die erg verbaasd was dat er nog niets geregeld t.a.v. het faciliteren van het verblijf van Rein Zeeman. De belangrijkste ontmoeting was misschien wel die met The First Lady Janet Museveni op een van de laatste dagen van het verblijf in Oeganda. Zij was erg geïnteresseerd en met name ook in het brandwondenpreventieprogramma. Ziet dit graag ook starten in het Karamoja District! Uiteindelijk verlaten Rein en Marjo in december toch (voorzichtig) positief en hoopvol Oeganda, om in 2015 weer terug te keren en door te vechten voor het lot van zoveel brandwondslachtoffertjes!!
PREVENTIEPROGRAMMA BRANDWONDEN, BRANDWONDEN, OEGANDA Tekst en foto’s: Marjo Aerts - Programme Programme Manager Burn Prevention Programme Programme, me, Oeganda Inleiding Nadat ik wat literatuuronderzoek had gedaan begon Stichting Interplast Holland in 2011 – als bestuurslid van het Uganda Burns & Plastic Surgery Institute – een brandwonden preventieprogramma in en rond Kampala. In 2007 is een registratie van gegevens van opgenomen patiënten ingevoerd. Deze gegevens tonen belangrijke statistieken aan: de meeste van de opgenomen patiënten zijn kinderen jonger dan zes jaar en meer dan zestig procent van de brandwonden in Oeganda zijn het gevolg van onveilige situaties in en rondom het huis. Ongevallen worden voornamelijk veroorzaakt door hete vloeistoffen, onveilige kookplekken en onveilige kaarsen in de buurt van matrassen en goedkope nylon klamboes. Dit kan voorkomen worden op een goedkope manier! Waarom preventie preventie van brandwonden brandwonden belangrijk is en een prioriteit prioriteit moet worden in Oeganda? Problemen rond brandwonden zijn zorgwekkend. Vooral mensen die leven onder de armoedegrens van 1 dollar per dag in de sloppenwijken, zijn diegenen die het meest getroffen worden. Hierbij moet opgemerkt worden dat ongeveer 25% van de mensen in Oeganda onder de armoedegrens leeft (Daily Monitor, november 2013). Kinderen met ernstige brandwonden, cq brandwondcontracturen, zijn invalide voor de rest van hun leven. Dit betekent: geen sociaal leven, geen mogelijkheden om naar school te gaan en erg moeilijk om
een
toekomstige
baan
te
krijgen.
Het
resultaat
is
nog
meer
armoede.
Dus het is een vicieuze cirkel: arme, door brandwonden getroffen mensen, worden nog armer. Het preventiep reventieprogramma ventieprogramma, rogramma, Oeganda Na een succesvolle projectfase van twee jaar, werd het project omgezet naar een brandwonden preventieprogramma. Ik werd de manager van het programma, Joseph Ssentongo de beheerder en Charles Kyakulaga de coördinator. Vanaf 1 januari 2015 zal ik vervangen worden door Richard Chaddy Amadro op momenten dat ik niet aanwezig ben. Het team telt ook een chauffeur en zeven brandwonden preventie officieren. De doelgroep van het programma zijn kinderen jonger dan zes jaar oud. Het programma bestaat uit twee delen: preventie en eerste hulp bij brandwonden. Voorheen konden mensen met ernstige brandwonden zich niet onmiddellijk medisch laten behandelen en probeerden zij de wonden zelf te genezen met infecties als gevolg. Meestal kwamen zij dan te laat naar het ziekenhuis: ze hadden dan al complicaties en soms stierven zij zelfs aan deze gevolgen. Controle van de resultaten Wanneer een preventieprogramma start, zal het aantal opgenomen brandwonden patiënten op de Burns Unit niet onmiddellijk verminderen. Dit zal echter met de jaren toenemen. De reden hiervoor is dat de mensen in de gemeenschappen ook de informatie krijgen om op zoek te gaan naar verdere medische hulp nadat ze direct eerste hulp toegepast hebben; stromend water gedurende ten minste 10 minuten op de brandenwonden.
De resultaten van het Brandwonden Preventieprogramma worden op drie manieren gecontroleerd •
Interviews met de leiders van de Gemeenschap, die informatie over het aantal ongevallen en letsels in zijn/haar district geven. Zij moeten verslag uitbrengen aan de regering van alle ongevallen en de oorzaken.
•
Een bezoek aan de gebieden waar mensen de informatie over brandenwonden preventie en eerste hulp hebben gekregen, om hen te observeren en of zij hun gedrag met betrekking tot onveilige situaties rond en in hun huis hebben veranderd.
•
Het bijhouden van gegevens over het aantal sessies, de gebieden van de gehouden zittingen, het aantal aanwezigen, informatie over de mensen die aanwezig waren op de sessies, en zo verder.
In het verleden hebben we geprobeerd om onderzoek te doen in de sloppenwijken: een nulmeting en een beoordeling na een half jaar. Het is moeilijk om onderzoek te doen in de sloppenwijken. Dit omdat mensen niet in deze huizen blijven als het niet nodig is. Mobiele telefoons zijn niet opgeladen, of ze hebben geen bel tegoed, waardoor mensen een tweede keer niet kunnen worden bereikt en soms is het iemand anders die de vragen beantwoord omdat ze de interviewer niet willen teleurstellen. De resultaten De gemeenschapsleiders vertellen dat het aantal ongevallen en brandwonden verminderd zijn in hun districten. Als er een ongeluk gebeurt, doen de mensen meteen stromend water op de brandwonden en gaan onmiddellijk medische hulp zoeken. Sommige mensen houden de kinderen uit de buurt van de kookplaatsen. Bijvoorbeeld: op een markt is het voor kinderen jonger dan zes jaar verboden. Andere mensen plaatsen een hek rondom hun kookplaats en/of maken gebruik van een veilige sigiri. Sommigen maken een kookplaats van klei.
Een veilige afgeschermde kookplaats in het dorp, november 2014
Van juli 2013 juli tot en met juni 2014 – het begrotingsjaar in Oeganda, zijn er in 665 gemeenschappen en op 51 scholen sessies gehouden. Het aantal aanwezigen telde bijna vijftigduizend mensen. De schoolsessies waren voor kinderen tussen acht en veertien jaar oud omdat zij ook hun kleine broertje of zusje verzorgen. Vanaf het begin van het Project tot nu hebben ongeveer honderdduizend mensen deelgenomen aan een sessie in en rond Kampala. WakaWaka In 2014 begonnen we met de distributie van de WakaWaka solar lamp met oplader. Het is moeilijk om te beslissen wie er een krijgt en wie niet. Samen met Joseph maakte ik voorwaarden hoe hiermee om te gaan. Wanneer mensen er een ontvangen, moeten zij een formulier invullen. Naast persoonlijke informatie is dan ook duidelijk wie toestemming gaf om de WakaWaka te gebruiken. De mensen moeten zelf de kosten inschatten van
een
dergelijke WakaWaka of wat het voor hun waard is. Joseph bewaart deze formulieren. De belangrijkste voorwaarde voor het krijgen van een WakaWaka: de persoon doet iets op vrijwillige basis voor het Brandwondenpreventieprogramma, de patiënten of voor de Burns Unit in Oeganda. Toekomst Kampala en Wakiso tellen samen ongeveer 3 miljoen inwoners. De meesten wonen in de dorpen of sloppenwijken. Dit betekent dat er nog veel te doen is. In 2015 zal het preventieteam worden uitgebreid met een programma manager, die mij kan vervangen. In 2015 zullen ook andere districten in Oeganda moeten worden bezocht om de problemen rondom brandwonden te analyseren in verschillende gebieden aangezien de situatie(s) weer anders kunnen zijn dan in Kampala - de afstand van Noord tot Zuid en van West naar Oost kan negenhonderd kilometer zijn. Ook zullen we andere manieren ontwikkelen om de boodschap over brandwondenpreventie en de eerste hulp goed over te brengen. We zullen een beleidsplan met landelijke doelstellingen ontwikkelen en proberen om het preventieprogramma
te
implementeren
bij
het
Ministerie
van
Volksgezondheid.
Partnerschappen met andere ministeries andere (Inter)nationale NGO's zijn noodzakelijk. Dit omdat:
" we samen samen brandwonden in Oeganda Oeganda kunnen voorkomen" oorkomen"
Een Mzungu in Oeganda, (Esther van der Linden).
Foto: Esther laat een Waka Waka lamp zien Eindelijk is het zover! Na 8 jaar sparen kan ik weer afreizen naar Afrika en dit keer viel de keus op Oeganda. Echter naast een mooie reis wil ik ook graag iets doen voor de Oegandezen, zodat ze naast inkomsten vanuit het toerisme meer zouden hebben aan mijn bezoek. En dat heb ik geweten, want het liep iets uit de hand ☺ … In Nederland startte ik namelijk met een actie, het verkopen van Waka Waka’s. Een Waka Waka is een solarlamp die zich oplaad aan zonne-energie en op die manier dus ook mensen die niet beschikken over elektriciteit van licht kan voorzien. Wanneer je voor jezelf zo’n lamp koopt, geeft de organisatie Waka Waka (helder licht in het Swahili) er eentje weg in landen waar geen elektra is. Foto: Waka Waka lamp (met dank aan Waka Waka voor de foto). Er zijn 2 soorten; 1 met alleen licht en 1 met ook oplaadmogelijkheden.
Foto: gebruik Waka Waka lamp (met dank aan Waka Waka voor de foto)
In mijn netwerk vond ik iemand die de directeur van dit bedrijf, Maurits Groen, kende en na een ontmoeting op een terrasje in Amsterdam, hadden we een deal. Voor iedere lamp die ik verkocht mocht ik er eentje meenemen naar Oeganda. Op dat moment dacht ik dat ik er misschien 15 mee zou kunnen nemen, dat werden er 120. Omdat het er zoveel werden, wilde ik, de visie van Waka Waka ook verder uitdragen. Zij vragen voor iedere lamp die zij weggeven namelijk een wederdienst, die wederdienst doen mensen in de omgeving waar zij wonen. Dat sprak mij erg aan door de ervaring met iets dergelijks in Nederland : www.groenteruilbank.nl . En zo kwam ik, via Waka Waka, bij Stichting Interplast Holland. Interplast leidt o.a. in Kampala, hoofdstad van Oeganda, lokale artsen op tot plastisch chirurg. Zij werken in het Mulago ziekenhuis waar zij een brandwondencentrum opgezet hebben. Daarnaast richten zij zich op o.a. kinderen met lipspleten, open gehemeltes en brandwondcontracturen. Sinds een paar jaar is er een preventieprogramma om brandwonden te voorkomen. Een project naar mijn hart! Een goede bestemming was gevonden. In september is het dan zover, en maak ik een fantastische reis door Oeganda. Ik ontmoet veel vriendelijke Oegandezen, enthousiaste kinderen die roepend aan komen rennen: “Jambo, Jambo, Mzungu, Mzungu” (hallo, blanke) en er wordt geregeld voorzichtig aan mijn blanke huid gevoeld. Aan het einde van de reis bereiken we Kampala waar ik naar het ziekenhuis afreis. In het ziekenhuis kijk ik mijn ogen uit. Overal zijn mensen, en overal staan spullen (ze zijn aan het verhuizen). Regelmatig rijden er bedden langs, geduwd door familieleden. Het zijn kale bedden zonder matras, wel ligt er vaak een doek overheen zodat men net niet op het metaal van het bed ligt. Al gauw ontmoet ik Interplast voorzitter Rein Zeeman en coördinator en burn prevention officer van het preventieprogramma, Charles Kyakulaga. (Rein werkt enkele maanden per jaar in Kampala). Ik krijg een rondleiding op de afdeling waar kinderen met brandwonden liggen. Op het moment dat ik er ben liggen er 18 kinderen, met meer of minder uitgebreide brandwonden. Alleen de kinderen (en volwassenen) met ernstige brandwonden worden opgenomen, anderen worden poliklinisch behandeld. De opname en behandeling wordt betaald door de overheid. De verzorging is in handen van de familie die ook zorgt voor de maaltijden die vaak in de ziekenhuistuin wordt bereid. Familie is hiervoor dag en nacht bij de patiënt aanwezig. Een verzekering kennen ze niet en medicijnen moeten voornamelijk uit eigen zak betaald worden. Het is indrukwekkend te zien hoe de spijlenbedjes, dicht op elkaar in de ruimte zijn gezet, met daarin voornamelijk kleine kinderen, soms volledig ingepakt in verband erbij staan en er daarnaast een behoorlijke drukte op de afdeling heerst. Veel kinderen die op de afdeling liggen zijn afkomstig uit de verschillende sloppenwijken in Kampala. De meeste hebben brandwonden tgv heet water of bonensoep die, gekookt op een wankel kooktoestelletje, is omgevallen omdat het kind er vlak langs kon lopen of er dichtbij kon spelen. Of het matras en/of de klamboe is in de brand gevlogen omdat men kaarsen of kerosinelampjes onbewaakt heeft laten branden met alle gevolgen van dien. Dát wil men graag voorkomen, daarom geeft o.a. Charles voorlichting in de slums rond Kampala en op de verschillende (basis) scholen aan zowel kinderen als ook aan ouders. Charles neemt me mee op zijn missie. We gaan eerst naar een schoolklas, wanneer de eerste onrust in de klas is verdwenen (er wordt mzungu, mzungu gefluisterd) blijkt al snel dat vrijwel alle kinderen brandwonden kennen, of bij zichzelf of bij familie. (ook al heb ik me voorbereid, hier schrik ik toch
weer van…) Een andere burn prevention officer geeft deze voorlichting en na 5 minuten gaan wij alweer verder, naar een bijeenkomst voor ouders. De voorlichting in het Luanda slaat heel erg aan, want ondanks dat ik er natuurlijk niks van versta, zie ik dat er belangstellend geluisterd wordt. Mooi om te zien dat lichaamstaal van zwart en blank hetzelfde is.
Een paar dagen later ga ik wederom met Charles op stap, ook Rein gaat mee, de sloppenwijken in. Charles is hier als bewoner goed bekend, hij kent vrijwel iedereen en weet precies wat er allemaal gebeurd in de wijk. Wederom kijk ik mijn ogen uit. Wat veel mensen op een kleine vierkante meter. Wonen, leven, alles zo dicht op elkaar. Overal krioelen er kinderen, waarvan er weer een aantal stiekem en voorzichtig over mijn arm aaien, nieuwsgierig naar hoe mijn blanke velletje voelt. Kris kras hangt er was en er zijn open riolen. Overal wordt gekookt, op wankele kookstelletjes, op de markt, bij de sloppen. Vaak vlak naast spelende, rennende kinderen. En ook al vaak kookstellen die afgeschermd worden met een golfplaat of in een houten bak. En daar is Charles natuurlijk naar op zoek. Want diegene die iets heeft gedaan om brandwonden te voorkomen die mogen we belonen met een Waka Waka. En wat zijn mensen dáár blij mee! Een lampje, wat je in de zon kunt leggen, waardoor je licht hebt en je geen kerosine en/of kaarsen meer hoeft te kopen en die voor sommige zelfs het mobieltje op kan laden. Een Waka Waka die er vervolgens ook nog voor zorgt dat mensen het verhaal rond veilig omgaan met vuur verder doorvertellen, zodat nog meer mensen kiezen voor een veilige manier van koken. Het doorvertellen en het aanpassen van de “keuken” is een goede wederdienst voor zo’n mooie Waka Waka.
Foto: Rein Zeeman Kookplaats afgeschermd
Zo hebben Charles en zijn collega burn prevention officers al het nodige bereikt. Minder kinderen met brandwonden die zich moeten laten behandelen in het ziekenhuis. Doordat mensen individueel veiliger koken en het doorvertellen. Daarnaast zijn er ook al markten (op markten wordt in Oeganda overal gekookt) waar kinderen onder de 5 jaar niet meer mogen komen omdat het te gevaarlijk is. En mensen weten wat ze moeten doen, als het wel misgaat! Water, water, de rest komt later… Een zinnetje wat ik mij vanuit mijn jeugd ook nog wel herinner. Ik wil iedereen die mij de mogelijkheid heeft gegeven deze ervaring mee te maken heel erg bedanken. En al diegenen die via mij een of meerdere lampen hebben gekocht en daarmee het brandwondenpreventieplan hebben ondersteund wil ik bedanken, ook namens de mensen in Kampala en Interplast Holland!! Meer informatie over Waka Waka: www.waka-waka.com NB Interplast Holland: bijna alle foto’s zijn door Esther zelf genomen. En anders staat het er bij.
