Veel behoefte aan welkomboerderij

p

p

g

achtergrond

Veel behoefte aan welkomboerderij Ve r s c h i l l e n welkomboerderij en zorgboerderij Zorgboerderij Doorgaans gericht op dagprogramma’s voor meer dan drie mensen per dag, meerdere dagen per week. Bedrijf past zich aan voor de zorgtak. Zorgvragers hebben vaak een eigen kantine waar ze pauze houden. De kwaliteitszorg wordt uitgevoerd naar basisnormen, die zijn opgesteld door Stichting Steunpunt Landbouw en Zorg. De omzet uit de zorg bedraagt minimaal €240 per week. We l k o m b o e r d e r i j Maximaal drie mensen per dag, 1 of 2 dagen per week. Bedrijf loopt gewoon door, soms met wat kleine wijzigingen. Zorgvragers schuiven aan rond de keukentafel. Individuele afspraken met de zorgverlener. Deze worden meestal vastgelegd in een jaarcontract. De omzet uit de zorg is maximaal €240 per week (€40 per persoon per dag. 24

Een welkomboerderij is kleinschaliger dan een zorgboerderij; hooguit drie gasten en een laag voorzieningenniveau. De gasten helpen 1 à 2 dagen per week mee op het bedrijf. Een dagje meehelpen op de boerderij kan een enorme opkikker zijn in hun dagelijkse bestaan.

BOERDERIJ NP — no. 9 (januari 2006)

p

g

meningen

‘Op welkomboerderij maken gasten deel uit van gezin’

Dat is volgens Nellie Rijk, coördinator ouderenwerk voor de stichting Welzijn voor Ouderen in Sas van Gent/ Assenede de kracht van het concept welkomboerderij. „Verder is er altijd activiteit: dat maakt de mensen weer actief en betrokken.”

‘Welkomboerderij nog vrij onbekend bij zorginstelling’

Twee jaar na de introductie is het concept ‘welkomboerderij’ in een stroomversnelling g e k o m e n . Vo o r a l zorginstellingen in de Randstad zijn enthousiast.

H FOTO’S: KOOS GROENEWOLD

p

BOERDERIJ NP — no. 9 (januari 2006)

Het werken in en met de natuur, de omgang met dieren, het ritme der seizoenen. Voor veel mensen ademt het boerenbedrijf een prettige sfeer uit. Voor sommige mensen is het zelfs heilzaam om een dag op een boerderij te vertoeven. Dit geldt onder meer voor ouderen die last hebben van dementie en mensen met een geestelijke beperking of psychische problemen; een gastvrije ontvangst op een boerderij kan een enorme opkikker zijn in hun dagelijkse bestaan. Het project ‘welkomboerderij’ - dat nu ongeveer 2 jaar bestaat - speelt in op deze behoefte. Welkomboerderijen zijn normale landbouwbedrijven die maximaal drie personen, vaak uit een zorginstelling, de gelegenheid bieden 1 of 2 dagen per week op hun bedrijf door te brengen. Omdat het aantal gasten klein is en het voorzieningenniveau relatief laag, is de welkomboerderij een vereenvoudigde versie van een zorgboerderij (zie kader ‘Verschillen welkomboerderij " en zorgboerderij’).

„Maar dat verandert snel”. Dat zegt Bert Slomp, trajectbegeleider voor leerwerkprojecten in Den Haag. Hij werkt als intermediair tussen de zorginstelling en de boer. Hij bemerkt steeds meer enthousiasme bij beide partijen. „Beide zien namelijk dat het goede resultaten oplevert.”

‘Patiënt wordt actiever en socialer door de boerderij’

Dat zegt Kees van Veldhuizen, stafmedewerker bij instelling voor geestelijke gezondheidszorg BAVO RNO in Rotterdam. Hij wil in de toekomst graag meer doen met welkomboerderijen.

‘Welkom- klinkt laagdrempeliger dan zorgboerderij’

„Een sterk punt is dat er geen zorgtermen zitten in de naam welkomboerderij.” Dat zegt Derk Pullen. Hij is voor LTO Noord aanspreekpunt voor zorgboeren in Oost- en Noord-Nederland. In zijn werkgebied is de naam welkomboerderij nog tamelijk onbekend. „Wij noemen die boerderijen nog gewoon kleinere zorgboerderijen”.

‘Onze patiënten komen er tot rust, voelen zich nuttig’

„Ze voelen zich ook waardig.” Dat zegt Els Drijer van het psycho-medisch centrum Parnassia in Den Haag. Volgens haar is de ‘stabiele, natuurlijke werkomgeving’ dé grote kracht van de welkomboerderij.

25

p

p

g

achtergrond het concept relatief eenvoudig en informeel. Intussen is het concept uitgewaaierd naar de rest van Zeeland en delen van de Randstad. Er zijn nu 11 welkomboerderijen. Maar volgens het Bureau Buitenkans in Goes, dat optreedt als intermediair tussen zorginstelling en boer, kan dit aantal de komende jaren makkelijk groeien naar enkele honderden. Vooral rondom de grote steden in de Randstad is de behoefte enorm, zo blijkt

‘Kleinschaligheid past goed bij melkveetak’ Een artikel vorig jaar in Nieuw Platteland was voor Lia van Velsen de eerste kennismaking met de welkomboerderij. „Ik had al langer ideeën weer iets in de zorg te gaan doen. Maar vanwege de drukte op het bedrijf paste dat eigenlijk niet goed. Toen ik het artikel over de welkomboerderij las wist ik meteen: dit is het. Vooral het kleinschalige spreekt me erg aan.’’ Inmiddels draait de welkomboerderij alweer bijna een jaar en zijn Lia en Cees naar eigen zeggen helemaal gewend aan wekelijkse gasten. Op dit moment ontvangt Lia op maandag en donderdag twee dementerende ou-

26

deren. Beiden zijn via mondtot-mond reclame (‘onze eerste gast, die helaas overleden is, heeft heel goede reclame voor ons gemaakt in haar verzorgingstehuis’) bij het bedrijf terechtgekomen. Lia zegt bewust voor de doelgroep ouderen gekozen te hebben, omdat zij in het verleden als ziekenverzorgende in een ouderentehuis heeft gewerkt. „Behalve de ervaring die ik met ouderen heb, trekt die groep me het meeste aan. Ik weet hoe ik met hen moet omgaan”, licht ze toe. Voor komend jaar hoopt Lia het aantal gasten nog iets uit te kunnen breiden. Drie of vier gasten per week ziet ze

uit inventarisaties onder zorginstellingen. Regio Den Haag - dat een sterk verstedelijkt buitengebied heeft - heeft behoefte aan minimaal 200 plaatsen voor dagbesteding op een boerderij. Dit betekent dat alleen al in deze regio plaats is voor krap 100 welkomboerderijen. Rust, ritme en stabiliteit Een instelling die al langere tijd gebruikmaakt van welkomboerderijen is Parnas-

FOTO: ROEL DIJKSTRA FOTOGRAFIE

Ruimte voor welkomboerderij De oorsprong van de welkomboerderij ligt in Zeeuws-Vlaanderen. De Stichting Welzijn voor Ouderen in Sas van Gent/ Assenede nam daarvoor in 2003 het initiatief. Zij signaleerde een toenemende behoefte bij zelfstandig wonende ouderen om enkele uren per week door te brengen op een boerenbedrijf. Door rechtstreekse afspraken tussen zorginstelling en deelnemende bedrijven bleef

Naam: Lia en Cees van Velsen. Woonplaats: Zoeterwoude (Z.-H.). Bedrijf: melkvee. Nieuw platteland: welkomboerderij. Perspectief: willen welkomboerderij kleinschalig houden.

als ideaal. „We willen niet dat ons bedrijf helemaal aangepast wordt aan de gasten. Dat is niet alleen bedrijfsmatig lastig, maar het verliest daardoor ook het huiselijke en gezellige van een normale boerderij.” Een verdere groei naar een zorgboerderij met pakweg vijf tot tien gasten ziet Lia daarom ook niet zitten.

Behalve de extra investering die hiermee gepaard gaat, onder meer in de vorm van een kantine, toilet en kleedruimte, vindt ze dat meer gasten te veel druk leggen op het melkveebedrijf. „Twee mensen kun je op het bedrijf nog redelijk hun gang laten gaan. Bij vijf of meer wordt dat lastig.”

BOERDERIJ NP — no. 9 (januari 2006)

p

p

g

sia, een psychiatrische instelling met circa 30 verpleeglocaties in en rondom Den Haag. Het afgelopen jaar gingen zo’n 15 patiënten naar boerderijen in de omgeving van Den Haag. De ervaringen van Parnassia zijn dat psychiatrische patiënten veel baat hebben bij een regelmatig verblijf op een welkomboerderij. Dat geldt vooral voor de groep waarvoor geen genezing mogelijk is. Bij deze patiënten is rust, ritme en stabiliteit heel

belangrijk. Juist die factoren zijn prominent aanwezig op de welkomboerderij. Nog een belangrijke factor is dat patiënten zich er in het algemeen nuttig voelen; ze doen immers werk dat vrijwel altijd tot zichtbaar resultaat leidt. Verder biedt een welkomboerderij veel mogelijkheden voor ‘functioneel contact’. Dat wil zeggen praten tijdens het werk (‘mag ik die kruiwagen even?’) en praten over het werk (‘we moeten de kalfjes nog voe-

ren’). Zéker voor psychiatrische patiënten, die vaak moeilijk contact leggen, is functioneel contact een makkelijke manier om een sociaal netwerk te vormen. Ve r v o e r e n o p k o m s t l a s t i g Een regelmatig terugkerend knelpunt bij de welkomboerderij is het vervoer er naar toe. Vaak liggen de bedrijven tientallen kilometers van de zorginstelling en zijn vaak moeilijk met het openbaar "

Een welkomboerderij biedt de gasten veel ruimte voor zogenaamd functioneel contact, zoals praten tijdens het werk: ‘Mag ik die bezem even?’ En ook praten over het werk: ‘We moeten de kalfjes straks nog voeren.’

‘Grote stap van welkomnaar zorgboerderij’ Het opstarten van de zorgtak is vooral het gevolg geweest van de lichamelijke beperkingen van John. Door een heupaandoening kan hij sinds een aantal jaren geen zwaar werk meer doen. Paulien en John begonnen in 2001 met de opvang van een licht verstandelijk gehandicapte, 1 dag per week. Na een paar maanden kwam er nog iemand bij, ook voor 1 dag in de week. Hoewel ze al gauw meer gasten en opvangdagen konden krijgen, kozen de Van Rijns voor geleidelijkheid. Zo’n 1,5 jaar hielden ze het bij twee personen, 1 dag in de week. Volgens Paulien is dit rustige begin heel goed ge-

BOERDERIJ NP — no. 9 (januari 2006)

weest voor de gewenning aan ‘vreemden’ op het bedrijf en de acceptatie van de zorgtak. In 2003 besloot het echtpaar definitief door te gaan met de zorgtak en breidde het aantal ‘hulpboeren’ zich uit naar de huidige 13 personen, verspreid over 3 dagen. Voor Paulien, die de meeste taken van de zorgboerderij voor haar rekening neemt, was 2003 een keerpunt. „De verantwoordelijkheden en investeringen zijn fors toegenomen.” De oude stal werd omgebouwd tot kantine, douche- en omkleedruimte. Kosten: €15.000. Er werd voor ruim €1.000 aan gereedschap als kruiwagens, schop-

Naam: Paulien en John van Rijn. Woonplaats: Zoeterwoude (Z.-H.). Bedrijf: melkvee. Nieuw platteland: zorgboerderij. Perspectief: zorgboerderij groeit uit tot volwaardige tak.

pen en harken aangeschaft. Verder kreeg het echtpaar te maken met het kwaliteitssysteem Landbouw en Zorg. Hierin worden basisnormen beschreven voor zorgboerderijen, onder meer op het gebied van arbeidsomstandigheden, brandveiligheid en bedrijfshulpverlening. Met de weekinkomsten van

€500 (€45 per persoon per dag) draagt de zorgtak voor eenderde bij aan het bedrijfsinkomen. Dit is volgens Paulien het maximaal haalbare, vooral omdat er ook nog gewoon gemolken en gevoerd moet worden. „Als het boerenwerk verdwijnt, dan verdwijnt het unieke van een zorgboerderij.’’

27

p

p

g

achtergrond vervoer te bereiken. Veel patiënten kunnen daardoor niet zelf reizen en zijn afhankelijk van extern vervoer. De meeste instellingen lossen dit op door met vrijwilligers te werken, al dan niet in combinatie met een eigen vervoersdienst. Nog een lastig punt: voor gasten die niet komen opdagen, geldt ook geen vergoeding. Vooral welkomboerderijen die met psychiatrische patiënten werken, hebben hiermee te maken. In de praktijk

komt maar 60 tot 65 procent opdagen. Boerderij moet zich bewijzen Nog een derde knelpunt is de structuur van zorginstellingen. Vaak is deze gebaseerd op behandeling in eigen beheer. In de praktijk moeten welkomboerderijen opboksen tegen de jarenlange ervaringen van interne behandeling. De boerderij moet zich dus bewijzen als een beter alternatief voor de patiënt. BAVO RNO,

checklist

Interesse in een welkomboerderij? Lees deze checklist of uzelf en uw bedrijf hiervoor geschikt zijn.

" Eigenschappen Bedenk of u als persoon geschikt bent om ouderen op uw bedrijf te ontvangen en te begeleiden. Zorgzaamheid, geduld, gastvrijheid en goede communicatieve vaardigheden zijn onmisbare eigenschappen voor het werk. " Motivatie Ga na wat uw belangrijkste drijfveer is om ouderen te ontvangen. Staat plezier in het welzijnswerk voorop, dan is de kans van slagen aanmerkelijk groter dan wanneer geldelijk gewin voorop staat. " Loslaten Bedenk dat gasten niet alleen komen, maar ook weer gaan. U moet het ‘zorgen’ dus ook weer kunnen loslaten. " Bereikbaarheid Ga na of uw bedrijf en woonhuis wel geschikt zijn om - vaak minder valide - ouderen te ontvangen. Bedrijven met een slechte er fverharding, grote hoogteverschillen en veel drempels zijn minder geschikt. Ook woonhuizen met een krap of moeilijk bereikbaar toilet zijn minder geschikt. " Continuïteit Bedenk of u aan de vereiste continuïteit kunt voldoen. Gasten rekenen erop dat ze één of meer keren per week op uw bedrijf mogen komen. " Geschiktheid Denkt u geschikt te zijn voor een welkomboerderij? Neem dan contact op met een contactpersoon in uw regio of provincie (zie adressenlijst).

28

Contractadressen voor welkomboerderijen Drenthe LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected] Stichting Zorgboerderijen Drenthe Gerard Klein Tel. (0593) 33 32 22 info@zorgboerderijen drenthe.nl Flevoland LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected] LTO Noord Projecten Marjon van den Brand Tel. (0512) 30 52 05 [email protected]

een instelling voor geestelijke gezondheidszorg in Rotterdam, is daar intussen van overtuigd. Zij merken dat patiënten actiever en socialer worden bij een regelmatig verblijf op een welkomboerderij; iets dat bij een interne behandeling niet altijd lukt. Zij zien een dagbesteding op een welkomboerderij als een prima alternatief voor interne behandelingen. Han Hammink

LTO Noord Projecten Hanneke Meester Tel. (0570) 66 28 10 [email protected] Bureau Land-schap Ysbrand Snoey Tel. (0317) 47 96 40/ (06) 53 76 53 04 [email protected] Groningen LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected] CMO Groningen Esther Rodenburg Tel. (050) 577 01 01 [email protected] LTO Noord Projecten Marjon van den Brand Tel. (0512) 30 52 05 [email protected]

Friesland LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected] Vereniging van Zorgboeren Friesland Petra van Rozen Tel. (06) 48 10 89 03 [email protected]

Limburg Area Advies Carla van Herten Tel. (0475) 35 57 19 [email protected]

Gelderland (Achterhoek, Liemers en Gelderse Vallei) LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected] LTO Noord Projecten Hanneke Meester Tel. (0570) 66 28 10 [email protected] (overige gebieden) LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected]

Noord-Holland LTO Noord Saskia van Noordt Tel. (023) 516 22 99 [email protected] LTO Noord Advies Oda de Kruijff Tel. (023) 516 22 99 [email protected]

Noord-Brabant Transferpunt Landbouw en Zorg Brabant Tel. (013) 583 63 31 [email protected]

Overijsssel LTO Noord Advies Derk Pullen Tel. (0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected]

LTO Noord Projecten Hanneke Meester Tel. (0570) 66 28 10 [email protected] Utrecht LTO Noord Advies Derk Pullen Tel.( 0572) 32 82 82/ (06) 51 25 81 50 [email protected] LTO Noord Projecten Hanneke Meester Tel. (0570) 66 28 10 [email protected] Bureau Land-schap Ysbrand Snoey Tel. (0317) 47 96 40/ (06) 53 76 53 04 [email protected] Zeeland Buitenkans Jacques Roumen Tel. (0113) 25 03 12 [email protected] Zuid-Holland (Vijfheerenland/Alblasserwaard/Krimpenerwaard) Den Hâneker Birgitte Goris Tel. (0184) 60 53 03 [email protected] (Zuidhollandse eilanden en Haaglanden) Buitenkans Jacques Roumen Tel. (0113) 25 03 12 [email protected] (Delfland) Buitenkans Yvonne Rosmolen Tel. (0113) 25 03 12/ (06) 11 26 75 57 yrosmolen@vofbuiten kans.nl (overige gebieden) LTO Noord Advies Oda de Kruijff Tel. (023) 516 22 99 [email protected] LTO Noord Projecten Anne Kuiten Tel. (023) 516 22 99 [email protected]

BOERDERIJ NP — no. 9 (januari 2006)