van niet-lezer tot nieuwslezer

van niet-lezer tot nieuwslezer

Leesgroep De Slimme Nieuwslezer Een beschrijving van de opzet van de leesgroep De Slimme Nieuwslezer voor Openbare Bibliotheken. Opgezet door de Openbare Bibli­otheek Amsterdam en de Stichting Educatie Technologie.

1

Taal moet begrijpelijk zijn Als staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks­ relaties zet ik mij in voor het verbeteren van publieke dienst­ verlening aan burgers. Soms is het mogelijk veel resultaten te boeken met relatief kleine, innovatieve oplossingen. Oplossing­ en waarmee naar mijn mening meer organisaties aan de slag kunnen, zodat meer mensen van de voordelen kunnen pro­ fiteren. Eén van mijn prioriteiten is om het taalgebruik van overheids­ organisaties voor iedereen begrijpelijk te maken. Net als voor overheidsorganisaties, is het voor alle inwoners van Nederland belangrijk om goed met taal om te kunnen gaan. Ook hiervoor zijn innovatieve oplossingen beschikbaar. Eén van die oplossingen is de Slimme Nieuwslezer. Laaggelet­ terden worden met deze innovatieve krant op een aantrekke­ lijke manier uitgedaagd om hun taalvermogen te verbeteren. Zo worden op een slimme wijze merkbare resultaten geboekt. In 2009 heb ik de Slimme Nieuwslezer daarom beloond met een speciale Innovatieprijs. Als meer organisaties gaan werken met de Slimme Nieuws­ lezer, kunnen meer mensen hun taalvermogen verbeteren. Hoe het werkt, en welke voordelen er zijn te behalen, leest u in deze publicatie. Ik nodig u van harte uit ook met de Slimme Nieuws­ lezer aan de slag te gaan. Ank Bijleveld-Schouten Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2

Inhoudsopgave Leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’

4

Wat is de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer?’

5

Voor wie is de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer?’

5

De online leermethode

6

Ervaring van bibliotheek en docent met de leesgroep

7

Hoe organiseer ik een leesgroep?

9

De Slimme Nieuwslezer is mede mogelijk gemaakt door: De Vereniging van Openbare Bibliotheken, die een bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de Slimme Nieuwslezer. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze betrokkenheid past in de ambitie van het kabinet om op korte termijn overbodige regels voor burg­ ers, bedrijven en overheidsinstellingen te schrappen en de dienstverlening van de overheid te verbeteren. Nederland Kennisland dat het project stimuleerde met een subsidie in het kader van de Digitale Pioniers regeling. De Stichting Educatie Technologie en de Openbare Bibliotheek Amsterdam die het project uitvoerden. Edia dat de Slimme Nieuwslezer ontwikkelde en beschikbaar stelde. USEmedia dat het interactie ontwerp van de Slimme Nieuwslezer verzorgde. De dagbladen: Het Algemeen Dagblad, DAG, FOK, Metro, NOS Jeugdjournaal, De leesgroep “De Slimme Nieuwslezer” NRC Handelsblad, nrc.next, NU.nl, Het Parool, Spits, AD Sportwereld, De Telegraaf, Trouw en de Volkskrant.

Mindful Marketing dat meehelpt aan de promotie van de Slimme Nieuwslezer.

Leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’

In de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ leren laaggeletterden geschreven teksten beter en sneller begrijpen. Door beter te lezen kunnen laaggeletterden effectiever handelen in persoon­ lijke en maatschappelijke situaties van studie en werk. De lees­ groep draagt daarmee bij aan de missie van de Openbare Bib­ liotheken: mensen toegang bieden tot kennis. De Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) en de Stichting Educatie Technologie ontwikkelden begin 2010 samen een for­ mat voor de leesgroep voor laaggeletterden met behulp van de online leermethode de Slimme Nieuwslezer. De leesgroep was zo succesvol voor cursisten, dat het format van de leesgroep middels dit boekwerk ter beschikking wordt gesteld aan alle openbare bibliotheken. Het format bestaat uit een aantal hand­ vatten en tools voor medewerkers van bibliotheken voor het succesvol organiseren van de leesgroep ‘De Slimme Nieuws­ lezer’. Dit boekje biedt een leidraad voor het opzetten van een lees­ groep voor laaggeletterden zodat zij teksten beter en sneller leren begrijpen.

De leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ biedt laag­geletterden:  euke uitdagende methode om in eigen tempo en op L eigen niveau de leesvaardigheid te verbeteren.  Toegang tot het geschreven nieuws. Op langere termijn, toename van de algemene kennis door vergroten van de leesvaardigheid.

4

Wat is de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer?’

De leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ is een kleine groep vol­ wassen cursisten die tijdens een drietal bijeenkomsten gebruik leert maken van de Slimme Nieuwslezer, een online methode die hen in staat stelt om teksten beter en sneller te begrijpen. Na beëindiging van de leesgroep mogen de cursisten zelfstandig onbeperkt gebruik maken van de online leermethode in de bi­ bliotheek. Zo kunnen zij zich, in hun eigen tijd en tempo, verder ontwikkelen in het lezen en begrijpen van nieuwsberichten.

Köksal Koca: “De Slimme Nieuwslezer werkt goed om de taal te verbeteren. Vroeger las ik nooit. Als je 1 woord niet kent, begrijp je al snel de hele zin niet. Als je de woorden niet kent, dan lees je het niet.”

Voor wie is de leesgroep ‘De Slimme Nieuws­lezer?’

De leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ is voor volwassenen die onvoldoende kunnen lezen of schrijven om effectief te kun­ nen handelen in persoonlijke en maatschappelijke situaties van studie en werk. De leesgroep is zowel voor mensen van wie Nederlands de eerste taal is als voor mensen van wie Nederlands de tweede of derde taal is.

5

De online leermethode

De maatschappij is in toenemende mate gericht op verkrijgen, verschaffen en delen van informatie. Om goed te functioneren en te participeren in deze maatschappij is lezen en schrijven belangrijk. Voor veel mensen is dit een probleem. Er zijn in Nederland 1,5 miljoen laaggeletterden (bron: Stichting Lezen en Schrijven). Om een taal goed te leren, is veel lezen belangrijk. En lezen gaat beter als het onderwerp relevant en actueel is. Vanuit die gedachte hebben de Stichting Educatie Technologie en de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) samen de Slimme Nieuwslezer voor laaggeletterden ontwikkeld. De Slimme Nieuwslezer is een online leermiddel waarmee laaggeletterden teksten beter en sneller leren begrijpen. De Slimme Nieuwslezer haalt voortdurend authentieke nieuws­ berichten van het internet. De teksten worden niet aangepast. Moeilijke woorden kunnen op verzoek worden uitgesproken of in lettergrepen uitgeschreven. De aangeboden berichten zijn maximaal 24 uur oud en zijn op niveau en onderwerp ingedeeld. Zo kunnen cursisten het onderwerp en de moeilijkheidsgraad zelf bepalen. De berichten worden automatisch ververst, waar­ door altijd nieuw en actueel lesmateriaal beschikbaar is. Door te werken met actuele nieuwsberichten wordt het lezen interes­ santer, raken gebruikers meer gemotiveerd en het draagt bij aan het begrip van wat zich in Nederland afspeelt. Tevens kunnen cursisten opdrachten maken en daardoor meteen oefenen met de taal. Er is een sleepopdracht en een dicteeopdracht. De voortgang van cursisten wordt bijgehouden en in de vorm van boekjes weergegeven. Dit is een belangrijke motive­ rende factor voor cursisten en bovendien een competitief element. De Slimme Nieuwslezer is geschikt voor cursisten vanaf KSE 2 niveau en beschikbaar in alle openbare bibliotheken in Nederland. 6

Ervaring van Bibliotheek en docent met de leesgroep

Wat is uw functie? Tine de Lange: Ik ben projectmedewerker Innovatie & Ontwik­ keling bij de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). Hank Gronheid: Ik ben docent bij het Kenniscentrum Alfabe­ tisering Nederlandssprekenden van het ROC van Amsterdam (KAN-ROCvA). Ik houd mij hoofdzakelijk bezig met de promotie van het KAN-ROCvA en het werven van cursisten. Hank Gronheid

Tine de Lange

Waarom zou u anderen aanraden om de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ te organiseren? Tine: Er zijn steeds meer mensen die moeite hebben met lezen en daardoor ook met schrijven. De Slimme Nieuwslezer helpt deze mensen om (lees-) kilometers te maken. Hank: Het is op individuen gericht. Het sluit aan bij de individu­ ele belangstelling van de gebruiker. Iedereen leert op zijn ei­ gen niveau, op zijn eigen tempo en zonder iemand die over zijn schouder meekijkt. En bovendien zit er door de opdrachten een competitief element in voor cursisten. Wat is er zo sterk aan de Slimme Nieuwslezer? Tine: Er is goed geluisterd naar de doelgroep. Laaggeletterden worden op een gelijkwaardige manier behandeld. Zij lezen over actuele onderwerpen en kunnen tegelijkertijd hun leesvaar­ digheid verhogen. Hank: Dat het werkt met authentieke teksten. Iedereen krijgt teksten op zijn eigen niveau aangeboden, de teksten worden niet aangepast, ze worden aangeboden zoals ze gepubliceerd zijn. Wat verder erg sterk is, is dat door de opdrachten die bij de teksten aangeboden worden, het begrijpend lezen geoefend wordt. Naast het technisch lezen is begrijpend lezen vaak moei­ lijk voor laaggeletterden. Waarom werken jullie mee aan de leesgroep? Tine: In het kader van bibliotheekinnovatie werkt de OBA graag met externe deskundigen. De gemeente heeft ons in contact 7

gebracht met de ontwikkelaars van de Slimme Nieuwslezer. Wij vonden het interessant om samen met de ontwikkelaars van de software een product voor deze doelgroep te ontwikkelen. Hank: Tine de Lange van de OBA heeft mij in een vroegtijdig stadium in contact gebracht met de makers van de Slimme Nieuwslezer (Edia). Ik ben vervolgens nauw betrokken ge­weest bij het smart maken van de Slimme Nieuwslezer voor Neder­ lands sprekende laaggeletterden. Heeft u nog opmerkingen met betrekking tot de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ of de online leermethode? Tine: De bibliotheek is voor iedereen, ook voor deze doelgroep. Het is geen boekenmagazijn meer, maar een belevenisbiblio­ theek waar mensen verleid worden langer te verblijven, pret­ tig te vertoeven en niet te vergeten ook op allerlei manieren informatie tot zich te nemen. De Slimme Nieuwslezer past hier uitstekend bij. Hank: Aangezien er met authentieke teksten gewerkt wordt, staan er soms nog spelfouten in de artikelen. Cursisten worden ermee geconfronteerd dat ook journalisten, die dagelijks teksten schrijven, fouten maken.

Luc Wiersma: “Je hebt de tijd. Ik heb moeite dingen te verwerken. De leesgroep werkt zonder opgejaagd gevoel. Zonder dat iemand achter je meekijkt.”

8

Hoe organiseer ik een leesgroep?

De pilot leesgroep in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam (OBA) is zeer succesvol geweest. Door middel van dit boek­ werk wordt een leidraad geboden aan andere bibliothe­ken om ook een leesgroep voor laaggeletterden op te zetten. Hieronder wordt de opzet beschreven van de leesgroep zoals die in de OBA is gehouden. Uiteraard is deze opzet aan te passen naar eigen inzicht en wens.

Henk Hooijenga: “Als je een moeilijke tekst leest, lees je niet verder. Het is fijn dat het voorge­selecteerd is op moeilijkheid.”

1 Bepaling doel en doelgroep van de leesgroep De Slimme Nieuwslezer is geschikt voor cursisten vanaf KSE 2 niveau en beschikbaar in alle openbare bibliotheken in Nederland. 2 Programma Het programma bestond uit drie bijeenkomsten op drie avon­ den van 19:00 tot 21:00. Na een welkomstwoord kregen de cur­ sisten op de eerste avond uitleg over de Slimme Nieuws­­lezer en de tweede avond een rondleiding door de bibliotheek. Zij gingen elke avond zelf aan het werk met de Slimme Nieuws­ lezer. Naderhand werden de ervaringen besproken. Op de volgende pagina wordt het complete programma weerge­ geven.

9

Programma leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ Avond 1 Plenair: welkom, toelichting programma, uitleg leermethode Slimme Nieuwslezer door bibliotheekmedewerker

Avond 2

Avond 3

Plenair: ontvangst

Plenair: ontvangst

Individueel: cursisten zelf aan de slag achter de computer

Rondleiding door bibliotheek: welke faciliteiten zijn er om Nederlands te leren/verbeteren

Individueel: cursisten zelf aan de slag achter de computer

Plenair: uitwisselen van ervaringen

Individueel: cursisten zelf aan de slag achter de computer

Plenair: feestelijke afsluiting met borrel, ervaringuitwisse­ ling en uitreiking certificaten.

Tip: Maak voor de eerste bijeenkomst voor iedere deelnemer een inlognaam en wachtwoord aan.

3 Uitnodigen cursisten en docenten Een leesgroep is niets zonder deelnemende cursisten en do­ centen. Er is begonnen met het samenstellen van een lijst van instellingen die opleidingen of cursussen verzorgen op het ge­ bied van alfabetisering van Nederlandssprekenden en mensen met Nederlands als tweede taal. Vervolgens is telefonisch con­ tact met hen opgenomen om de interesse te peilen voor deel­ name aan de leesgroep. De leesgroep bestaat uit een docent met een aantal cursisten. Docenten komen niet alleen mee om de cursisten te begeleiden, maar ook om zelf kennis te maken met de leermethode. Hierna is een uitnodigingsbrief verstuurd (zie voorbeeld). Sa­ men met de brief werd een inschrijfformulier verstuurd. Hierin konden deelnemende docenten hun contactgegevens achterla­ ten en de namen van deelnemende cursisten invullen. Tevens kon hierin worden aangegeven of de cursist Nederlands als eerste of als tweede taal heeft.

10

4 Certificaten In de laatste bijeenkomst kregen de cursisten het certificaat ‘De Slimme Nieuwslezer’. De cursisten namen apetrots hun certi­ ficaat in ontvangst! Hierop stond eveneens hun inlognaam en wachtwoord, zodat zij in de toekomst zelfstandig verder kunnen werken met de online leermethode de Slimme Nieuwslezer in de bibliotheek.

Voorbeeldbrief Betreft: Deelname aan leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ Geachte heer, mevrouw, Naar aanleiding van ons telefonisch contact stuur ik u informatie over de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ die in <maand,jaar> van start gaat in de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). In de bijlage treft u het aanmeldingsformulier aan. Wat is de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ De leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ bestaat uit een kleine groep volwassen cursisten die tijdens een drietal gratis bijeenkomsten gebruik leert te maken van een online methode die hen in staat stelt om teksten beter en sneller te begrijpen. Na beëindiging van de leesgroep, mogen de cursisten zelfstandig onbeperkt gebruik maken van de online leermethode in de OBA. De leermethode Mensen leren beter lezen als het onderwerp leuk en actueel is. Vanuit die gedachte is de online leermethode ‘De Slimme Nieuwslezer’ voor inburgeraars en laaggeletterden ontwikkeld door Edia. De online methode gebruikt lesmateriaal op basis van actuele nieuwsberichten van het internet. Cursisten werken zelfstandig en bepalen hun eigen onderwerp en moeilijkheidsgraad. Eind 2009 heeft de leermethode een prijs ontvangen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor toonaangevende innovatie in de (semi-) publieke sector. Hennie Selhorst: “Ik zou graag doorgaan met deze leesgroep.”

Voor wie is de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ De leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ is voor volwassenen die onvoldoende kunnen lezen of schrijven om effectief te kunnen handelen in persoonlijke en maatschappelijke situaties van studie en werk. Voor mensen van wie Nederlands de eerste taal is als voor mensen van wie Nederlands de tweede of derde taal is. Wanneer en waar vindt de leesgroep ‘De Slimme Nieuwslezer’ plaats en Aanmelden cursisten en/of docenten Kent u docenten die met een aantal cursisten (laaggeletterde mensen of inburgeraars) deel willen nemen aan deze unieke leesgroep? Meld hen aan via bijgaand aanmeldformulier in en stuur het uiterlijk naar ons op. Met vriendelijke groet,

11

Contact Voor vragen over de leesgroep of over de Slimme Nieuwslezer kunt u contact opnemen met de Stichting Educatie Technologie via [email protected] of door te schrijven naar: Stichting Educatie Technologie Postbus 14573 1001 LB Amsterdam Voor het aanvragen van een licentie voor het gebruik van de Slimme Nieuws­lezer buiten de bibliotheek kunt u contact opnemen met Boom ­uitgevers Amsterdam via [email protected] of door te schrijven naar: Boom uitgevers Amsterdam Postbus 15970 1001 NL Amsterdam