Van Middelzee-Delta. Tot Holwerd aan zee

Van Middelzee-Delta

Tot Holwerd aan zee

Van Middelzee-Delta tot Holwerd aan Zee Inhoudsopgave Geschiedenis en toekomst van een kwelderwal Holwerd en de zee Terpdorp Holwerd Hegebuorren of Hogebuurt Holwerd en de landaanwinning Holwerd en de toekomst

3 t/m 4 5 t/m 8 9 t/m 14 15 t/m 16 17 t/m 24 25 t/m 26

2

Van Middelzee-Delta tot Holwerd aan Zee

Geschiedenis en toekomst van een kwelderwal Rond het begin van de jaartelling lag ons dorp aan de monding van de Middelzee, een zeearm die ver landinwaarts liep (tot voorbij Bolsward) en die de kop van Friesland verdeelde in Wester- en Oostergo. De vroegst permanente bewoning van dit noordelijke zeekleigebied gaat terug tot 600 voor Christus, toen boeren uit Drenthe de kweldergebieden van de Middelzee introkken voor zomerbeweiding en daar seizoensmatig woonden. Na verloop van tijd vestigde men zich op de hoger gelegen kwelder- of oeverwallen van de Middelzee. Ook Holwerd lag op zo'n oeverwal, in het begin een veilig onderkomen maar naarmate het aantal overstromingen tengevolge van de zeespiegelstijging toenam zag men zich genoodzaakt de woonplaatsen op te hogen. Mest, plaggen en huisvuil, alles wat daarbij voorhanden was werd hierbij aangewend. Vanaf ca 500 voor Christus ontstonden geleidelijk de eerste terpen (of wierden) in ons gebied, kleine verhogingen in het landschap groeiden al naar gelang de frequentie van het aantal overstromingen uit tot terpdorpen zoals we die nu kennen. 3

Geschiedenis en toekomst van een kwelderwal Binnen Oostergo lag één grote, brede oeverwal waarop zich inmiddels een groot lint van terpdorpen had gevestigd, deze oudste terpenrij omvat Stiens, Hallum, Marrum, Ferwert, Blije en Holwerd. Aanvankelijk stonden zowel het noordelijke- als het zuidelijke gedeelte van deze Middelzee in verbinding met open zee, Oostergo behoorde tot het vaste land en Westergo was een eiland. Het grillige getijden-patroon in combinatie met de zeespiegelstijging maakte de aanleg van waterkerende dijken noodzakelijk; nadat rond 1100 na Chr. deze zeedijkjes werden aangelegd slibde de zuidelijke aansluiting dicht en was Westergo niet langer een eiland en was de de Middelzee-delta een feit. Ze begon ten oosten van Bolsward, boog af ten noorden van Sneek en mondde vervolgens uit ten zuiden van het Borndiep tussen Ameland en Terschelling. Met de aanleg van een doorlopende zeedijk rond Oostergo omstreeks 1100 kwam een einde aan de dagelijks terugkerende overstromingen van de lagere delen van het land. Na de aanleg van diverse dijken en zeekeringen is de Middelzee stukje bij beetje uit het land verdrongen en behoren Oostergo en Westergo tot het verleden.

Schematische weergave van dichtslibbing van de Middelzee.

4


Holwerd en de zee Na de in 1100 aangelegde dijk was men ook in Holwerd gewaarborgd van droge voeten, de toen aangelegde dijk ligt er nog steeds. De huidige Ljouwerterdyk en Ternaarderdyk én een oud dijklichaam wat dwars door de oude terp loopt (van het Amelander Veerhuis tot bushalte Pollewei) geven weer waar ooit een zeedijk op een oude kwelderwal van de Middelzee is aangelegd. Na de aanleg van deze zeedijk vond vervolgens inpoldering plaats van de Ooster- en de Westerpolder. Ten noordwesten en noordoosten van het oude Holwerd was sinds de aanleg van de oude dijk in 1100 door aanslibbing een kwelder gegroeid en rond 1580 was Ernst van Aylva, eerst grietman van West- en later Oost Dongeradeel, degene die het voortouw nam tot inpoldering van deze nieuwe gronden. Tien jaar na de allesverwoestende Allerheiligenvloed van 1570, de watersnoodramp waarbij meer dan 20.000 doden vielen te betreuren en waarbij minstens 3.000 Friezen omkwamen, werd het besluit genomen tot de aanleg van een nieuwe dijk. In 1580 werd de westelijke- en in 1584 de oostelijke vijf meter hoge zeedijk opgeworpen en konden de nieuwe landbouwgronden optimaal en efficiënt worden benut. 5

Holwerd en de zee De "van Aylva-dijk" kende in zijn vierhonderdjarig bestaan slechts één doorbraak, in 1825 bezweek een stuk dijk in de Westerpolder aan het geweld van een zeer hoge watervloed. Na een zuidwester storm die twee maanden duurde ruimde de wind naar het noordwesten waardoor er een ongekend hoge watervloed ontstond waarbij bleek dat de dijken op meerdere plaatsen niet bestand waren tegen een dergelijk geweld; tussen Lemmer en Holwerd waren 30 doorbraken. Dankzij de oude zeedijken (Ljouwerterdyk en slaperdijken) liep alleen de Westerpolder vol en bleef de schade beperkt tot enkele dode schapen en enkele verwoeste aardappelhopen.

Situering “Van Aylvadijk” tot Holwerd

Halverwege de vorige eeuw bleek dat de oude dijk niet meer betrouwbaar was, door de zeespiegelrijzing van vier eeuwen was de hoogte van het oude dijklichaam bij lange na niet toereikend om de veiligheid te kunnen waarborgen, bij het minste of geringste werd dijkbewaking ingezet om bij calamiteiten in te kunnen grijpen. Het water heeft meerdere malen tot aan de kruin gestaan waarbij het dijklichaam zodanig verzadigd raakte dat de muizen de dijk ontvluchten. 6


Grondwerk dijkvak Holwerd-Zwarte Haan; de afrondende fase.

In 1975 vond de eerste aanbesteding van het dijkvak Oost Holwerder polder tot Wierum plaats en rond 1986 kwam kon na aanleg van het dijvak holwerd- Zwarte Haan de Friese bevolking weer schuilen achter een veilige dijk. Aan de aanleg van het laatste dijkvak ging een lange strijd vooraf waarbij de inpoldering van 4000 ha buitendijks land de inzet was. De nieuwe dijk werd gesitueerd op de plek waar rond 1580 de "van Aylva-dijk" was aangelegd en werd hierbij verhoogd van vijf naar negen meter waardoor de oude dijk bijna in z'n geheel werd verzwolgen door de nieuwe dijk. Het enige tastbare en nog zichtbare restant van de oude van Aylva-dijk bevindt zich aan de Grândyk ter hoogte van het Dykhúske waar vroeger het veer naar Ameland vertrok. Een stukje van de oude zeewering is bewaard gebleven en dit oude dijkfragment en het oude "dykhúske", in vroeger tijden "Land en Zeezicht" liggen nu als monumenten ingesloten tussen de nieuwe dijklichamen.

Oud dijkfragment van de "van Aylvadijk"met op de achtergrond het Dykhúske.

7

Holwerd en de zee Bij de aanleg van de Oostelijke dijk stuitte men op de plek waar in 1943 een vliegtuig was neergestort. Bij het graafwerk kwamen veel losse onderdelen naar boven maar identificatie was niet mogelijk omdat het vliegtuigwrak te diep zat. Pas later, in 1989, kon de identiteit van een van de bemanningsleden worden vastgesteld aan de hand van een, door onderzoekers gevonden trouwring. De vijfkoppige bemanning en het vliegtuig, een Wellington bommenwerper hebben aan de voet van de dijk hun laatste rustplaats gevonden. Ter hoogte van de crashplek is ter nagedachtenis een monument geplaatst.

Monument ter nagedachtenis aan bemanning Wellington HE 346 166 Squadron †26 juni 1943

8


Terpdorp Holwerd Holwerd bestond naast een aantal kleinere woonterpen uit drie grotere terpen. Het meest noordelijk ligt de kerkterp, onderzoek heeft aangetoond dat deze terp enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling is gevormd. Hierop is vervolgens de uit de zevende of achtste eeuw daterende, "handelsterp"(Voorstraat/Hogebuurt) aangesloten. Deze zuidelijker gelegen terp kon ontstaan omdat rond 700-800 na Christus het Friese kustgebied aan een belangrijke Europese handelsroute lag waardoor de handel sterk opbloeide, Holwerd heeft hier gezien haar zeer gunstige ligging (monding Middelzee) ongetwijfeld haar graantje van meegepikt. De derde terp lag ten westen van de zuidelijke handelsterp en de beide terplichamen werden hierbij gescheiden door de oude vaart die doorliep tot aan het dijklichaam uit 1100. De westelijke terp is in de 19e eeuw in z'n geheel afgegraven, verkocht en afgevoerd door de terpschippers. Over deze terp is weinig bekend, wel is er bij de aanleg van de Rondweg een gedempte drinkdobbe gevonden met een diameter van 7 meter en een stalt van eikenhouten palen wat erop wijst dat op deze terp in het verleden mogelijk bewoning heeft plaatsgevonden. 9

Terpdorp Holwerd Toen men na 1000 begon met het aanleggen van zeedijken verloren de terpen hun functie als vluchtplek voor het opkomende water. De meeste terpen bleven ongeschonden tot het midden van de 19e eeuw. Daarna zijn veel terpen in snel tempo afgegraven. Nadat was gebleken dat de terpaarde zeer vruchtbare grond was die in de landbouw goed bruikbaar was, werden in het Holwerdse naast de gehele westelijke terp ook hele stukken van de noordelijke kerkterp afgegraven en met het schip via de Holwerder vaart afgevoerd. De oorspronkelijke zachte glooiing van de oude noordelijke terp veranderde hierdoor in een onnatuurlijk steil talud.

Advertentie Leeuwarder Courant 1889.

De Holwerder toren uit de 14e eeuw en de oude kerk staan nu als eenzame reuzen op hun plateau middenin het landschap, via de Tsjerkestrjitte (en de Hegebuorren) verbonden met de oude handelsterp die wordt gevormd door de Foarstrjitte en de Hegebuorren.

10


Door de eeuwen gevormd: De handelsterp

Holwerd, aanvankelijk een zelfvoorzienend dorp dat voornamelijk afhankelijk was van de landbouw en visserij ontwikkelde zich, dankzij haar ligging aan de monding van de Middelzee, door de jaren heen tot handelsdorp. In 1453 ontving Holwerd samen met de dorpen Harich en Kornwerd het marktrecht ("Merketriucht"). Dit recht werd alleen toegekend aan plaatsen die qua ligging en qua omvang de potentie hadden een markt van omvang te organiseren, in dit recht werd ook de datum van de (seizoen)-markt geregeld zodat de spreiding optimaal was. 11

Terpdorp Holwerd Door de eeuwen heen ontwikkelde Holwerd zich tot het noordelijke handelscentrum en de aanleg van de Holwerder vaart in de 17e eeuw versterkte deze positie alleen maar. Ook de adel was in Holwerd ruim vertegenwoordigd, zomaar een paar namen: Sytze van Aylva, Sake van Rinia, Johan van Bonga, Reinier Frittema (werd ontvoerd door de Watergeuzen), Paulus Brecker, Sjoerd Roorda, Douwe van Aylva. Zij woonden in Holwerd en bouwden voorname huizen (Brandstede, Hania-state, Jaersma-state, Bonga-state, Tjessens) die vandaag de dag nóg steeds tot de verbeelding spreken. Holwerd groeide gestaag en ook het aantal bedrijfjes groeide mee, timmerbedrijven, bierbrouwers, (jenever)-stokers, smederijen, schippers en vele andere "neringdoenden". Door de florerende handel en de het grote aantal boerenbedrijven in en rond het dorp was Holwerd een dorp van aanzien geworden. Vooral de Foarstrjitte met z'n diversiteit aan panden had de allure van een stadsstraat gekregen, de Dokkumer archivaris Keune ontdekte dat Holwerd en Kollum dezelfde ontwikkelingen hebben doorgemaakt en beide kwamen op een gegeven moment in aanmerking voor stadsrechten. Kollum reikte echter net niet tot de stadsstatus en Holwerd had te weinig achterland om de groei tot wellicht Friese stad waar te kunnen maken. Helaas voor Kollum en Holwerd viel de keus op een plaats tussen beide dorpen in: Dokkum werd in het jaar 1298 opgenomen in de stedenrij. Ondanks de misgelopen stadsstatus ging het leven op en rond de Holwerder terpen gewoon door en begin 1900 diende zich een nieuw transportmiddel aan wat een grote verandering teweeg zou brengen. In 1901 het spoortraject Leeuwarden-Dokkum-Metslawier, eigendom van "Noord Friesche Locaal Spoorwegmaatschappij" op feestelijke wijze in gebruik genomen.

12


1901: op feestelijke wijze!

Het goederen- en personenvervoer wat voorheen hoofdzakelijk per beurtschip of paard en wagen geschiede werd met de ingebruikname van deze treinverbinding een stuk beter maar was voor de traditionele vervoerders geen verbetering, met name de beurtschippers zagen hun broodwinning kelderen. Veel beurtschippers verkochten dan ook hun schip en kochten een (vracht)auto(bus) om zodoende de concurrentieslag met de NFLS aan te gaan.

1929: Van beurtschipper naar vrachtwagenchauffeur, Heinze Jans Boonstra

13

Terpdorp Holwerd Het bestaan van de treinverbinding (it Dockumer Lokaaltsje) was geen lang leven beschoren. In 1936 werd het personenvervoer opgeheven en in 1975 werd ook het goederenvervoer gestaakt waarna het spoor werd opgebroken.

Station Holwerd 1932

Omdat het wegennet aanzienlijk was verbeterd nam het vervoer over de weg dermate toe dat het beroep van de beurtschipper uitstierf. De Holwerder vaart, ooit de levensader van Holwerd, verloor hierdoor z'n functie en na de aanleg van de Rondweg in 1956 werd het gedeelte wat in het dorp lag (van Aylvawal en Opslach) gedempt. Naast alle voorspoed heeft Holwerd natuurlijk ook tegenspoed gekend, naast verschillende stormvloeden werd het dorp ook meerdere malen getroffen door de veepest (1713-1715 en 1744-1745) wat een zware tol eiste, grote delen van de veestapel gingen hierdoor verloren. In 1421 werd het dorp bijna geheel verwoest door een brand. In die tijd bestond de bebouwing voornamelijk uit houten huizen dus als er brand uitbrak was het vaak goed mis. (Wellicht de reden waarom de kerk buiten het dorp geplaatst is?) Nog geen eeuw later, in 1515, de tijd van de "de Schieringers en de Fetkeapers", werd het dorp opnieuw door brand geteisterd, deze keer was er opzet in het spel en werd het dorp helemaal platgebrand door de Leeuwarder burgerij (met 2 vendels soldaten) omdat Jonker Syds Bonga van Holwerd het met de Geldersen hield.

14


Hegebuorren of Hogebuurt Beroemd vanwege de stoepen, deze zo typerende, sierlijke stoepjes, in feite een grondkering voor de huizen, zijn rond 1870 ontstaan nadat het straatniveau werd verlaagd om zodoende een minder scherp talud te realiseren. Voor het verkeer van toen (voornamelijk paard en wagen) een aanzienlijke verbetering en voor het dorp, nu, anno 2015 een unieke, karakteristieke erfenis. Tijdens grondwerk in de zomer van 1976 werden bij de aanleg van een diepriolering in de Hegebuorren een aantal zeer opmerkelijke vondsten gedaan. Bij de graafwerkzaamheden stuitte men op een aantal beenderen; bij nader onderzoek bleek het hier te gaan om menselijke skeletten, keurig naast elkaar begraven met het hoofd naar het westen. Daarnaast werd er ook nog een oude ringmuur gevonden. 15

Hegebuorren of Hogebuurt Alles wijst in de richting dat het hier gaat om een zeer oud kerkhof en dat de Hegebuorren deels op een grafveld is gebouwd. (De vondst van dit oude grafveld roept natuurlijk vraagtekens op; zou de kerk in vroeger tijden dan tóch meer zuidelijk hebben gestaan en pas na de allesverwoestende brand van 1421 zijn verplaatst? Er vanuit gaande dat de (toen Roomse) kerk in de nabijheid van het kerkhof moet hebben gestaan en zoals in Roomse kringen gebruikelijk naast de kroeg is het niet ondenkbaar dat deze locatie naast "de Gouden Klok" is geweest, de Klok staat er al sinds mensenheugenis en de naastgelegen grond, tussen de Gouden Klok en de Hogebuurt was tot aan de Klokstraat toe in bezit van de kerk; bovendien was de afstand van deze locatie tot de pastorie (Bosmasplein) veel korter dan in de huidige situatie).

16


Plan tot inpoldering wad tussen Ameland en vaste land.

Holwerd en de landaanwinning Na de aanleg van de zeedijken rond 1580 waarbij de Ooster- en de Westerpolder zijn drooggelegd is het een poos stil geweest rond de landaanwinning. In 1860 diende jonkheer mr P.J.W. Tieding van Berkhout uit Deventer een verzoek in tot concessieverlening voor de aanleg van een verbindingsdam tussen Holwerd en Ameland. Doel van deze dam was een stimulerend effect bewerkstelligen op het buitendijks aanslibben van kweldergronden. De verbindingsdam was onderdeel van een veel groter plan, nl. de inpoldering van het hele waddengebied tussen Ameland en het Friese vasteland. Er werd een subsidie verstrekt van het Rijk en de Provincie van elk Fl 200.000 en er werden aandeelhouders gezocht. Vervolgens werd in 1871 de "Friese Maatschappij tot Landaanwinning op de Friese wadden" opgericht en kon worden begonnen met de aanleg van de dijk. De dam werd gesitueerd op het wantij; dit is een lijn van het vasteland naar het eiland waar de getijdenstromen van Ameland/Terschelling en Ameland/Schiermonnikoog samenkomen. 17

Holwerd en de landaanwinning Op het wantij is wel sprake van eb en vloed maar is nauwelijks sprake van stroming. De slibbezinking is ter hoogte van het wantij daarom het hoogst. Dhr. Teding van Berkhout woonde tijdens de werkzaamheden in een keet op Ameland. Vanaf 1871 werkten 55 arbeiders aan de strekdam, hierbij was een ploeg vanaf Holwerd en een ploeg vanaf Ameland bezig met de werkzaamheden; in 1878 bereikten beide ploegen elkaar en was de dijk gereed.

Een trotse mr. Teding van Berkhout op "zijn" dam

De verbindingsdam is in gebruik geweest tot 14 Oktober 1881, een zware storm sloeg gaten in de dam en er werd meteen met herstelwerkzaamheden begonnen maar een tweede storm in 1882 maakte definitief een einde aan het levenswerk van Teding van Berkhout. Er wordt wel beweerd dat de dam door vissers is gesaboteerd, dit is nu natuurlijk moeilijk vast te stellen; wel is bekend dat er meerdere malen "schelpenvissers" zijn weggestuurd. Aan de teen van de nieuwe dijk vond naast slibafzetting natuurlijk ook schelpafzetting plaats; een eldorado voor deze vissers! Dat zij met hun visserspraktijken het aan de teen gelegen slijk doorwoelden en daarmee het fundament van de dijk verzwakten kan natuurlijk wel hebben bijgedragen aan de teloorgang van de dam.

18


De ligging van de dam.

De dam is dan misschien geen succes geweest maar de achterliggende gedachte, een snellere aanslibbing was een schot in de roos. Direct na de realisatie in 1878 vond er aan weerszijden van de dam langs de zeedijk een opmerkelijk snelle aanslibbing plaats, de aangroei ging in zo'n snel tempo dat aanlegplaats van het veer bij het Dykhúske al in 1882 (4 jaar na realisatie van de dam) onbruikbaar was geworden. Al snel ging men de verbindingsdam als aanlegplaats gebruiken. Men koos hiervoor een geschikt punt bij de eerste kromming in de dam zo'n 950 meter vanaf de zeedijk. De Maatschappij tot Landaanwinning (die nog steeds eigenaar was) zorgde voor een looppad op de kruin van de dam terwijl het rijk zorg droeg voor de aanleg van een steiger aan het einde van het 950 meter lange looppad. Na verloop van tijd verslechterde de staat van de dam maar de Maatschappij, concessiehouder en daarom nog steeds onderhoudsplichtig zat inmiddels op zwart zaad en was niet meer in staat aan haar verplichtingen te voldoen. Naar aanleiding van aanhoudende klachten van Ameland over de slechte staat van de dam verviel in 1904 de concessie en werd het rijk eigenaar van de restanten van de inmiddels geruïneerde verbindingsdam. 19

Holwerd en de landaanwinning Nadat de veerdam staatseigendom was geworden werden de zaken voortvarend aangepakt; het stuk dam wat inmiddels de functie van veerdam had gekregen werd weer in goede staat gebracht en aangepast aan de eisen van het verkeer. Het looppad werd verbreed tot een rijweg (2.30 m. breed) en aan het einde van de veerdam werd een bolle kop aangelegd zodat paard en wagen en later de auto's hier konden draaien. Dit vertrekpunt van het veer naar Ameland staat menig Holwerder in het geheugen gegrift als "It Alde Hoofd". Na verbreding en verlenging van de veerdam in 1955 bedraagt de afstand van de Holwerder pier tot de zeedijk nu 1950 meter.

"It Alde Hoofd"

Nu, anno 2015 is er van de oude verbindingsdam bijna niks terug te vinden. Na een eeuw blootgesteld te zijn aan de grillen van het wad waarbij stormen en kruiend ijs verwoestend werk konden aanrichten is het dijklichaam nagenoeg verdwenen. 20


Restanten van de dam

Maar niet helemaal; aan de Amelander kant zijn bij laag water nog steeds sporen zichtbaar van het levenswerk van mr. Teding van Berkhout. Ondertussen ging na de aanleg van de dam de aanslibbing in hoog tempo door en het buitendijkse gebied begon langzaam maar zeker te verkwelderen en er ontstonden plannen om het Groninger en het Friese wad in te polderen. In de crisistijd, met name in de periode 1930-1940 werden veel werklozen in het slijk tewerkgesteld. Nadat eerst grote slijkbezinkingsvelden waren aangebracht, omzoomd door "rijsdammen", een dubbele palenrij met daartussen aangebracht rijshout werd de slijkaangroei handmatig versneld. Werkverschaffing, werken met behoud van uitkering, zwaar werk, met de schop werden haaks op de dijk greppeltjes gegraven en het slijk werd daarbij op de tussengelegen akkers gesmeten.

21

Holwerd en de landaanwinning

Slikwerkers bij Holwerd 1937

Na verloop van tijd herhaalde dit proces zich en stukje bij beetje werd het buitendijkse land onder cultuur gebracht. Gestoken in lieslaarzen soms tot de knieën weggezakt in het slijk de aangeslibde, zuigende grond lossteken, zeer zwaar werk. Zonder enige vorm van voorziening, (sanitair of schaftwagen) en afhankelijk van de getijden werken op een trieste, eindeloze slijkvlakte.

Ingezonden stuk van een Slikwerker; 1958.

Na de oorlog werd de landaanwinning weer opgepakt en ook nu werden er weer op grote schaal werklozen ingezet; de arbeidskrachten kwamen nu voornamelijk uit de Friese Wouden waar het werkloosheidscijfer buiten de zomermaanden om zeer hoog was. 22


Machinale landaanwinning: Delta Bouw

Na verloop van tijd verdween de werkverschaffing en werd het werk overgenomen door de Delta-Bouw , een bedrijf gespecialiseerd in waterbouw en na het ontwikkelen van speciale machines, inzetbaar buitendijks, was een gemechaniseerde aanpak van de landaanwinning tot stand gekomen. Rond 1970 waren de werkzaamheden zover gevorderd dat er tussen Holwerd en Zwarte Haan 40 hectare land klaar lag voor inpoldering. De inpoldering bleek toch niet zo vanzelfsprekend als in eerste instantie gedacht. Er ontstonden emotionele discussies tussen natuurorganisaties en belanghebbenden. Na een verbeten strijd bleek de roep van de scholekster toch sterker dan de roep om nieuw land, de zeedijk werd op de oorspronkelijke plek gelegd en 40 hectare buitendijks land, uitermate geschikt voor de pootaardappelteelt, teruggegeven aan de natuur. 23

Holwerd en de landaanwinning It Fryske Gea is nu eigenaar en beheerder van het overgrote deel van dit inmiddels unieke landschap en ter hoogte van Holwerd is een prachtig natuurgebied ontstaan waarbij elk jaargetijde z'n eigen kleuren kent. Nergens in Friesland is het contrast zo groot als bij de overgang van het binnendijkse- naar het buitendijkse land. Bij het passeren van de zeedijk ervaart men de overgang van het strakke binnendijkse land naar het woeste buitendijkse land, inmiddels onderdeel van het Unesco Werelderfgoed.

Oude luchtfoto landaanwinning tussen Holwerd en Blije, met Ameland aan de horizon.

24


Holwerd en de toekomst We zijn inmiddels aanbeland in 2015 en ook een fenomeen rijker; "De Krimp", op de keper beschouwd een fenomeen wat al sinds de zeventiger jaren van de vorige eeuw speelde alleen was het woordje krimp toen nog niet in deze vorm bekend. Het aantal ondernemers, winkeliers, voorzieningen en inwoners is door de jaren heen afgenomen. Ondanks deze afname is het voorzieningenniveau , in vergelijking met andere dorpen, binnen Holwerd nog steeds op een aanvaarbaar peil. Krimp, een probleem wat in alle buurtdorpen speelt maar nog steeds niet overal wordt erkend. Holwerd is de fase van erkenning inmiddels gepasseerd en heeft geaccepteerd dat ook Holwerd binnen het krimpgebied valt. Het dorp heeft geleerd dat krimp zich niet laat sturen maar dat je middels beleid wel degelijk invloed kunt uitoefenen op het verloop hiervan. Holwerd maakt van de krimp geen kramp en binnen het dorp zijn diverse initiatieven gerealiseerd en nog in ontwikkeling welke bijdragen aan de leefbaarheid van het dorp voor nu en in de toekomst. 25

Holwerd en de toekomst Één van die plannen is Holwerd aan zee, een groot toerismegericht project wat tot nu toe overal positief is ontvangen. Een project wat een enorme boost kan gaan betekenen voor het dorp én voor de streek. Geschiedkundig gezien (na eeuwen van landaanwinning een binnenmeer en doorsteek naar het wad aanleggen) een kleine stap terug maar economisch bekeken een enorme sprong voorwaarts.

Holwerd aan zee? Niet eens zo'n gek idee!

Web: www.holwerdaanzee.nl Auteur: Egbert Boonstra Opmaak: Martha Boonstra Gebruikte gegevens en beeldmateriaal zijn verkregen na zorgvuldig onderzoek op non-profit basis. Voor bronvermelding, aanpassen en/of verwijderen van gegevens graag contact via [email protected]

26

Van Middelzee-Delta. Tot Holwerd aan zee

Recommend Documents