HOLWERD AAN ZEE Holwerd aan Zee is een plan voor grootschalige gebiedsontwikkeling in Noordoost Fryslân, waar meerdere opgaven en belangen op het gebied van water, natuur, economie, welzijn en recreatie in samen komen. Meest in het oog springend is de doorbraak van de zeedijk, om zo de natuurlijke verbinding tussen Waddenzee en achterland te herstellen. Doelstelling van het plan zijn verbetering van de waterhuishouding, natuurontwikkeling en versterking van de leefbaarheid in de regio door het creëren van omzet en banen. Holwerd aan Zee
herwaardering van het natuurlandschap Vaargeul
Kwelders
droogvallend Wad
Pier
Wetlands
slagen Kwelderverbeterplan SBB
Buitenhaven
Brede groene Multifunctionele dijk
Stormvloedkering slagen van landwinning
Hotel
Broedeiland
Dijkhuisje
ecodiversiteit
Handhaven Zwemplas
Terpen
in relatie met water beleving getijden
Broedeiland ecodiversiteit
Grândyk
Landschapskunst
Bestemmingsverkeer vakantiewoningen Langzaamverkeersroute
Holwerd buitendijks
Heechhout
brug fietsen en voetgangers
Rondweg zuid oost Toekomstig
Boulevard Bezoekerscentrum
langs kweldergroen en wetlands verblijfsgebied
bestaand gebouw
Centrum Holwerd
Recreatieve trekkers Voorzieningen Inbreiden/ restaureren Culturele dragers
Boulevard
langzaam verkeersroute
1
Brug en sluis
Entree van Holwerd 70
Wachtsteiger
Vaarroute
Fries Boezempeil
IJsbaan
Haniastate
Met rondom recreatie
ADEMA ARCHITECTEN 14089-A9-17-01 1:5000 A2 01-02-2015
Het plan omvat in essentie de volgende noodzakelijke ingrepen (van de Wadden richting achterland): • Toegangsgeul vanaf het Wad door de kwelder. • Een dijkdoorbraak ( met stormvloedkering of spuisluis). • Een nieuwe ‘multifunctionele groene Deltadijk’. • Nieuw gemaal Wetterskip Fryslân, opwaarderen aanvoerkanaal (Holwerter Feart). • Buffermeer met getijdenwerking (spoelfunctie vaargeul Ameland). • Natuurontwikkeling: kwelderverbetering, vismigratie, binnendijkse hoogwatervluchtplaatsen, slikkige oevers, broedeilandjes etc. • Economische ontwikkeling: opwaarderen pier, hotel, strand, bungalowpark, haven, boulevard.
Een doorbraak voor mens en natuur
De doorbraak kan worden uitgevoerd in combinatie met de voorgenomen aanleg van een nieuw gemaal om de Friese boezem te ontlasten. De Holwerter Feart wordt verbreed om aan de doelstellingen van de KRW te kunnen voldoen. De doorbraak is er niet alleen voor het waterbeheer, maar geeft ook mens en natuur de mogelijkheid om tussen Wad naar vasteland te verplaatsen.
Effecten • De nieuwe mogelijkheden voor het waterbeheer leveren een belangrijke bijdrage aan de • opgaven voor klimaatadaptatie, zeespiegelstijging en waterveiligheid. • Er wordt invulling gegeven aan de opgaven uit het Deltaprogramma en van de waterschappen om samen met bewoners te werken aan oplossingen voor waterveiligheid. • De aanpassing van de Holwerder Feart en de aanleg van het gemaal worden ingezet voor het tegengaan van bodemverzilting in de omgeving door met zoet water te spoelen. • Holwerd aan Zee draagt bijvoorbeeld bij door een verbetering van de waterkwaliteit, omdat de baggerwerkzaamheden in het gebied verminderen (KRW-maatregel).
Herstel van oorspronkelijke waarden
Natuurontwikkeling is een belangrijke pijler in het plan. De ontwikkeling biedt unieke kansen voor behoud en versterking van bestaande natuur, evenals de ontwikkeling van bijzondere nieuwe natuur. Door de grote hoeveelheid passanten is de natuur nu deels verstoord, dit maakt het gebied echter uiterst geschikt als educatief centrum, waarbij natuurbeleving vanaf de dijk mogelijk wordt.
Natura 2000 gebied
Holwerd
Effecten • Door de aanleg van een valmeer achter de doorbraak ontstaat een brakke zone met uitstekende mogelijkheden voor vismigratie. Via de doorgetrokken Holwerter Feart kunnen trekvissen (o.a. de paling) en andere soorten de paaiplekken in het achterland bereiken. • De doorbraak creëert een nieuwe zoet-zoutwater overgang met bijzondere kansen voor herstel en versterking van unieke natuurwaarden. • Het project voorziet in verbetering van de kwelders, de aanleg van binnendijkse hoogwatervluchtplaatsen voor wadvogels en de aanleg van slikkige oevers en broedeilandjes. • Het verbreden van de Holwerter Feart biedt ruimte voor aanleg van natuurvriendelijke oevers. • De dijk, die nu een geasfalteerde barrière vormt, wordt deels omgezet in een ‘groene dijk’ met de grond uit het buffermeer. Een ‘multifunctionele groene dijk’, zodat de dijk verblijfsgebied wordt om de nieuwe natuur buiten- en binnendijks te observeren en te beleven. • Op de dijk kan ook aandacht worden besteed aan voorlichting en educatie op het gebied van natuur, klimaatadaptatie en het opwekken van duurzame energie.
Waddenpoort Holwerd
Naast het herstel van natuurlijke processen in de waterhuishouding en natuur, speelt ook het recreatief medegebruik een belangrijke rol in het project Holwerd aan Zee. Het heeft niet alleen positieve effecten voor het dorp zelf, maar voor de recreatievoorziening in de gehele provincie. De afstanden tussen bijvoorbeeld Lauwersoog, Harlingen en de Afsluitdijk zijn nu te groot. Een knooppunt in Holwerd zorgt voor een fijnmaziger recreatief netwerk. Holwerd aan Zee vormt een nieuw attractiepunt in het recreatienetwerk van Friesland en verbindt de bestaande netwerken beter aan elkaar. Dit zal de gebruiksmogelijkheden van het totale recreatieve netwerk vergroten.
Effecten • De nieuwe vaarverbinding tussen de Waddeneilanden en de Friese Meren, vormt de nog ontbrekende schakel in het totale routenetwerk. Een fijnmaziger netwerk zorgt voor een groter toegankelijkheid (de huidige afstanden zijn voor veel mensen te lang) en versterkt de belevingsmogelijkheden van deze gebieden. • De nieuwe verbinding sluit naadloos aan op de het Vaarcircuit Om de Noord (in voorbereiding) die het mogelijk maakt om binnendoor van Groningen naar Duitsland en Denemarken (en terug) te varen, waardoor ook de Duitse en Deense toerist aangetrokken wordt. Ook wordt de verbinding gelegd met eerdere projecten als Lits Lauwersmeerroute, Elfstedenvaarroute en Súd Ie compleet. • Door het project Holwerd aan Zee komt Leeuwarden centraal in Fryslân te liggen en zal de stad meer bezoekers trekken. Door het verbinden van Holwerd met de vaarroute langs o.a. Dokkum en Burdaard wordt Leeuwarden een sterker knooppunt in het netwerk.
Recreatienetwerk
Lauwersoog
Leeuwarden Harlingen
Hoofdvaarnetwerk Waddenzee Vaarnetwerk Waddenzee
Hoofdvaarnetwerk Fryslan
Holwerd aan Zee Wandelroute langs Waddenkust
• Door het realiseren van een jachthaven en een strand ontstaat nieuwe allure met uiteenlopende mogelijkheden voor waterrecreatie voor jong en oud. Dit draagt tevens bij aan het oplossen van een tekort aan recreatieve aanlegplaatsen in de regio. • De nieuwe haven vormt tevens een extra ‘vluchthaven’ voor waterrecreanten die moeten uitwijken voor weer of getij. Dit sluit aan bij het actieplan convenant vaarwegen. • Daarnaast is er ruimte voor verblijfsaccommodatie in de vorm van recreatiewoningen en een waddenhotel. Uiteraard passend in het kwelderlandschap. • Ook de overtocht naar Ameland mag niet worden vergeten. Het project Holwerd aan Zee biedt aanknopingspunten om de pier om te vormen van verkeersroute tot een aantrekkelijk transferium met verblijfs- en belevingsmogelijkheden.
Impuls voor de regio
De dorpskern van Holwerd komt weer terug aan het water te liggen en de robuuste Holwerter Toer wordt als lichtbaken in ere hersteld. Hierdoor krijgt Holwerd een nieuw gezicht aan de zee met een prachtige boulevard aan het water. Daarnaast biedt het plan volop ruimte aan nieuwe recreatieve overnachtingsplekken. De kwalitatieve impuls biedt talloze recreatieve mogelijkheden, waarvan de bestaande dorpskern van Holwerd kan mee profiteren. Zo zorgt Holwerd aan Zee voor meer omzet en banen in de regio. Holwerd aan Zee brengt de Wadden en het achterland letterlijk en figuurlijk ook dichter bij elkaar. Het project biedt aanknopingspunten om de pier om te vormen van verkeersroute tot aantrekkelijk toeristisch verblijf- en overstappunt. Door een toename van het recreatief aanbod wordt het interessanter voor bezoekers om tussen Ameland en vaste wal te ‘hoppen’.
Effecten • De realisatie van Holwerd aan Zee brengt (los van de realisatie van het plan zelf) nieuwe permanente banen in de recreatiesector, visserij, boot-reparaties e.a. met zich mee. • Uit de MKBA blijkt dat uitbreiding van de verblijfsrecreatie een positieve spin-off heeft voor het voorzieningenniveau (middenstand). • Voor de landbouwsector ontstaan nieuwe unieke mogelijkheden voor zilte teelten (zeewierkwekerij, schaaldieren) en agrotoerisme. • De impuls aan Holwerd zorgt voor waardevermeerdering en een betere verkoopbaarheid van onroerend goed in de regio. Zo worden verpaupering en verlies monumentale en historisch waardevolle panden in Holwerd en omgeving tegen gegaan. • Door bovenstaande punten heeft het project een zeer positieve invloed op de leefbaarheid in de regio. • Het project kan een belangrijke bijdragen leveren aan het bevaarbaar houden van de vaarroute naar Ameland (minder baggeren).
Kansen
Holwerd aan Zee sluit aan op diverse lopende projecten en opgaven, zoals de ontsluiting van het UNESCO Werelderfgoed De Waddenzee, Culturele hoofdstad 2018, World Expo Rotterdam 2025 en talloze educatieve programma’s. Door de versterking van de natuur en de unieke ontsluitingsmogelijkheden van het plangebied ontstaan uitgelezen kansen voor natuurbeleving en educatieve doeleinden. Holwerd aan Zee een project om mee geassocieerd te willen worden omdat het beantwoordt aan alle actuele opgaven in het gebied: klimaatadaptatie, waterveiligheid, krimp, Europese kaderrichtlijnen water, biodiversiteit en duurzaamheid.
Potenties • Holwerd aan zee vormt een herkenbare en logische toegangspoort van het nu nog nauwelijks beleefbare Unesco Werelderfgoed. • Holwerd is één van de 7 Sense of Place projecten uit het programma van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Bekende landschapsarchitecten en -kunstenaars krijgen een rol. • De ontwikkeling sluit naadloos aan bij het thema ‘Currents/transition of Delta`s’ van de World Expo Rotterdam 2025 en kan als voorbeeld dienen voor complexe Delta vraagstukken. • Er wordt een centrum voor educatieve, recreatieve en toeristische waddenexpertise voor jong en oud voorzien op de ‘belevingsdijk’. • Het educatief centrum kan tevens dienst doen als vertrekpunt van Wadlooptochten, natuuren cultuurhistorische tochten en diverse fietsroutes. • Associatie met het project is met name voor ondernemers uit de ‘Topsector Water’ en onderwijs- en kennisinstellingen interessant.
Meerwaarde is meer dan de som der delen Burgerparticipatie
Holwerd aan Zee is een innovatief en uniek project. Het is een schoolvoorbeeld van de moderne participatiemaatschappij. Inwoners uit Holwerd hebben een stichting opgericht bestaande uit leden van dorpsbelang en (agrarische) dorpsondernemers. Zij kennen de regio en mogelijkheden in het gebied als geen ander en werken aan hun eigen toekomstperspectief. Het project onderscheid zich door een bottom-up benadering en een concentratie van een groot aantal belangen op een natuurlijke locatie. Resultaat is een integrale gebiedsontwikkeling waarin de diverse onderdelen elkaar versterken en waarvan de gehele regio profiteert.
Breed gedragen
De Stichting Holwerd aan Zee heeft bestuurders en stakeholders al in een vroegtijdig stadium bij de planvorming betrokken om de plannen te toetsen, af te stemmen en te verbeteren. De basis van het project is gelegd door alle goede elementen uit de eerdere opgestelde plannen en visies te bundelen. Door deze integrale en interactieve aanpak is in een mum van tijd een gedegen en uitvoeringsgericht plan ontstaan met een breed en sterk draagvlak.
Kosten-baten analyse
De integrale meerwaarde komt duidelijk naar voren uit de maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) voor Holwerd aan Zee. Om een goed en gedegen beeld te krijgen van de mogelijke bandbreedte van de resultaten zijn zowel de kosten als baten van verschillende varianten van (combinaties van) maatregelen doorgerekend. Uit de berekeningen blijkt dat het project Holwerd aan Zee goede kansen heeft om maatschappelijke meerwaarde te genereren. De baten voortkomend uit besparing op baggerkosten vormen een belangrijke pijler voor een positief saldo. Daarnaast vormen de omvang van de verblijfsrecreatie en beperking van de projectkosten belangrijke parameters. Daarbij blijkt een groei van de verblijfsrecreatie tevens een flinke spin-off te hebben op het welzijn; een schot in de roos voor deze krimpregio!
Colofon • Stichting Holwerd aan Zee
• Rho adviseurs voor leefruimte
