het Groene Blad
2010-5 herfst
Inhoudsopgave Van Binnen uit ............................................................................................. 2 Welkom nieuwe leden en donateurs ........................................................... 2 IVN ziet Sarah.............................................................................................. 3 Enthousiaste cursisten gezocht voor de IVN natuurgidsencursus .............. 4 Ervaringen van de Scholenwerkgroep Rhenen ........................................... 6 In Memoriam Atie Wigmans ........................................................................ 8 Herfst ........................................................................................................... 8 Groenlingen weer terug op het nest ............................................................ 9 Ierland in (roof)vogelvlucht ........................................................................ 10 Novemberstemming .................................................................................. 14 Creatief met duurzaamheid ....................................................................... 15 Mededeling voor contactpersonen ............................................................ 20 Dag van uitwisseling en beleving .............................................................. 21 TimmerSelekt Doornenbal ......................................................................... 23 Milieurubriek .............................................................................................. 25
1
het Groene Blad
2010-5 herfst
Van Binnen uit Ons 25 jarig jubileumjaar loopt op zijn eind. De viering is achter de rug. We hebben daarbij stil gestaan bij het verleden en voorzichtig vooruit geblikt naar de toekomst. Het wordt nu tijd dat wij als bestuur aan de slag gaan om de plannen hiervoor uit te voeren. Op de aller eerste plaats is dat de zorg om nieuwe vrijwilligers te vinden. Want de meeste IVN-ers die nu de kar trekken doen dit al jaren en om hun taken te verlichten en om nieuwe wegen in te slaan, is versbloed in onze vrijwilligersgroep essentieel. Het bestuur is daarom uitermate blij dat volgend jaar weer een IVN Natuurgidsencursus van start gaat. Samen met het IVN Ede en IVN Zuidwest Veluwezoom gaan wij deze organiseren. Zie daarvoor elders in dit blad. Deze cursus die 1 ½ jaar duurt is niet zomaar een opleiding. Het staat bij alle natuurorganisaties hoog aangeschreven en wordt gezien als de beste opleiding tot gids. De naam dekt de lading echter niet helemaal meer. Het is een veel bredere opleiding geworden. Cursisten verwerven namelijk een brede basiskennis van natuur en milieu in - vooral - de eigen omgeving. Je leert hoe je zelf informatie kunt verzamelen en kennis kunt overbrengen. Flora en fauna komen uitgebreid aan bod maar dat niet alleen; er is ook aandacht voor de relaties en afhankelijkheden tussen mens, natuur en milieu. De IVN Natuurgidsencursus eindigt met een erkend diploma. Ik beveel u deze prachtige cursus ten zeerste aan. Bert de Ruiter Voorzitter
Welkom nieuwe leden en donateurs Hier onder zijn de nieuwe leden en donateurs van de afgelopen maanden vermeld. Hartelijk welkom bij de vereniging! Tot ziens bij één van de activiteiten. D.E. Neerhof - van Iersel E. Reesink
Mr. Dr. Schokkingstraat 37 Maaskant 14
2
Veenendaal Ochten
het Groene Blad
2010-5 herfst
IVN ziet Sarah IVN Natuur-en milieueducatie bestaat 50 jaar. Het hele jaar organiseren vrijwilligers door het hele land activiteiten om het tiende lustrum te vieren. In feestmaand september stelde IVN de relatie kinderen en natuur centraal met de werkconferentie „Ieder kind heeft recht op natuur‟ en de Groene Maand-activiteiten.
50 jaar natuur- en milieueducatie in Nederland Sinds de oprichting in 1960 draagt IVN bij aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. IVN werd opgericht met het doel maatschappelijk draagvlak te creëren voor natuurbescherming. Gedurende de jaren is de aandacht breder geworden. Niet alleen aandacht voor bescherming van de natuur, maar in algemene zin het bevorderen van milieubesef en de zorg voor de omgeving.
Vrijwilligers zijn de basis Onveranderd is de inzet van de vele vrijwilligers die de basis vormen van IVN. Met groot enthousiasme en betrokkenheid zetten zij zich in om natuur en omgeving bij mensen onder de aandacht te brengen. Jaarlijks bereiken zij tienduizenden volwassenen en kinderen met wandelingen, excursies, cursussen en natuurlessen. Zorg voor natuur en milieu is nodig, nu zelfs meer dan ooit te voren. Natuur- en milieueducatie leert mensen omgaan met natuur en hiervoor verantwoorde keuzes te maken. Keuzes op het gebied van de eigen gezondheid, milieuvervuiling, energiebesparing, natuurbehoud etc. Allemaal thema‟s die samenhangen met de kwaliteit van de natuur, milieu en leefomgeving.
Ieder kind heeft recht op natuur Een groot aandachtspunt voor IVN is de kloof tussen jeugd en natuur. Deze is nog nooit zo groot geweest als nu. Jelle de Jong, algemeen directeur : „Steeds meer kinderen groeien op in een stedelijke omgeving en kennen de natuur alleen van de televisie en computer. Voor IVN aanleiding om in het jubileumjaar deze vervreemding van de natuur op de agenda te zetten. Samen met partners heeft IVN een werkconferentie “Ieder kind heeft recht op natuur” georganiseerd om de urgentie rondom contact met de natuur voor kinderen te benadrukken en om ouders te ondersteunen bij het bieden van handvatten om het belang van natuurcontact in te zien en ook daadwerkelijk daarmee aan de slag te gaan.‟
Over IVN Natuur-en milieueducatie IVN is werkzaam in het veld van natuur- en milieueducatie & communicatie en zet zich in voor de versterking van de betrokkenheid bij natuur en leefomgeving. Hiervoor heeft IVN de beschikking over 120 betaalde professionals en de vrijwilligersorganisatie, bestaande uit 173 lokale afdelingen met ruim 18.000 leden. Bron: IVN Landelijk Bureau
3
het Groene Blad
2010-5 herfst
Enthousiaste cursisten gezocht voor de IVN natuurgidsencursus Na 8 jaar stilte, de laatste cursus werd in 2002-2003 gegeven, willen we in januari 2011 een nieuwe IVN natuurgidsencursus starten, die gezamenlijk wordt georganiseerd door drie IVN afdelingen, t.w.: IVN Ede, IVN Veenendaal - Rhenen e.o. en IVN Zuidwest Veluwezoom.
Voor wie bedoeld? Deze cursus is bedoeld voor mensen met hart voor de natuur,die graag meer willen leren over hun eigen omgeving en het leuk vinden om kennis en ervaring met anderen te delen. Ben jij ook iemand die warm loopt voor natuur en landschap in de eigen omgeving? Wil je er meer van weten en je samen met anderen actief inzetten in je eigen regio? Dan is de IVN Natuurgidsencursus juist iets voor jou. Er gelden geen toelatingseisen voor deelnemers aan de gidsencursus. Wel wordt van de cursisten een oprechte belangstelling voor de natuur verwacht en de bereidheid zich later actief voor het IVN in te zetten.
foto: Tineke Wouda
Wat houdt de cursus in? In deze cursus verwerven de cursisten een brede basiskennis van natuur en milieu in vooral de eigen woonomgeving. Je leert hoe je zelf informatie verzamelt en kennis kunt overbrengen. Niet alleen flora en fauna komen aan bod; er is ook aandacht voor relaties en afhankelijkheden tussen mens, natuur en milieu. Deelnemers verdiepen zich daarnaast in het werk van het IVN in het algemeen en van de lokale IVN afdeling in het bijzonder. De natuurgidsencursus is de officiële kadercursus van het IVN om nieuwe actieve leden op te leiden. Het doel is om de cursisten de kennis en vaardigheden bij te brengen om activiteiten te begeleiden op het gebied van natuur - en milieueducatie. De cursus wordt gegeven door vakkundige docenten uit de eigen IVN-afdelingen. Soms wordt ook wel gebruik gemaakt van “externe” docenten. De cursus bestaat uit 7 blokken: Kennismaking en oriëntatie Natuur in de woonomgeving Bodem Flora en Fauna Ecologie Landschap Mens, Milieu en Maatschappij Basisvaardigheden educatie
4
het Groene Blad
2010-5 herfst
De cursus duurt 1½ jaar en bestaat uit 48 lessen. Daarvan zijn 30 binnenlessen. De overige zijn excursies, die buiten op locatie plaats vinden. Deze excursies vinden op de zaterdagochtend plaats. Het is de bedoeling deze rond 11.00 uur af te sluiten. Thuiswerkopdrachten maken deel uit van de cursus. De laatste opdracht is het in groepsverband ontwikkelen en presenteren van een educatief werkstuk. Cursisten, die de cursus met goed gevolg doorlopen hebben, ontvangen het erkende diploma IVN natuurgids. Het cursusgeld is € 240 voor leden, inclusief consumpties en lesmateriaal. Dat is relatief weinig voor zo‟n cursus. Wel wordt als tegenprestatie verwacht dat de cursist na het behalen van het diploma zich gaat inzetten binnen het afdelingswerk op het gebied van natuur - en milieueducatie.
Voor meer informatie kan contact opgenomen worden met: Voor IVN Veenendaal-Rhenen e.o. Contactpersoon: Peter van Krugten e-mail:
[email protected] 06-26346439 Wanneer u belangstelling hebt voor de cursus, kunt u zich voor 15 november opgeven bij: Peter van Krugten e-mail:
[email protected] U krijgt dan een uitnodiging voor een informatiebijeenkomst over de cursus. Aanmelding voor de cursus dient uiterlijk 15 december a.s. ontvangen te zijn. Peter van Krugten
5
het Groene Blad
2010-5 herfst
Ervaringen van de Scholenwerkgroep Rhenen Dit voorjaar zijn enthousiaste leden van de SWG Rhenen voor het eerst als gids opgetreden bij excursies van groep 5 van de basisscholen in de gemeente Rhenen. Vorig jaar konden we tijdens de excursies met safariboot De Blauwe Bever van Het Utrechts Landschap nog gebruik maken van de gidsen van UL. Dit jaar moesten we het echter zelf waarmaken. En dat ging prima, uiteraard! Totaal 12 groepen hebben we in de periode 20 mei t/m 11 juni in De Blauwe Kamer mogen rondleiden. En zoals te lezen valt in enkele reacties van kinderen hebben ze zich uitstekend vermaakt en ook nog wat geleerd! Bert Berg
Ik vond het super leuk toen we daar naar toe gingen. Het is daar ook heel mooi. Het is ook goed wat ze gaan doen daar en ook heel mooi. Al die paarden en koeien (wild). Er zijn ook allemaal verschillende planten. Het is gewoon heel leuk! Ik heb een lepelaar gezien en de gids zei dat het best zeldzaam was en we hebben ook rammelaars gezien, ook best zeldzaam! Vera
Op excursie naar de blauwe kamer. 4 juni 2010, vrijdag, ging groep 5 van Montessorischool Rhenen op excursie. We hadden twee begeleiders en een paar moeders en onze juf Marieke. Onze tocht begon op het terrein van het natuurreservaat de blauwe kamer. We liepen over een keienpaadje, er waren wilde koeien en die zagen we van 10 meter afstand! En het was een kudde! Er stond ook een koe te grazen in een meer. We moesten oversteken over een bruggetje, onder die brug groeide wilde muntblad, we mochten het proeven. Het was niet zo lekker. We gingen in een klein huisje op een heuvel. Daar binnen waren heel veel ramen, die kon je open doen en dan kun je met de verrekijker naar vogels kijken. Ik zag een ijsvogel en we ontdekten een paar lepelaars. Toen gingen we verder, we gingen insecten vangen. Clemens en ik vingen een vlieg, een spin en een kever en een hommel. Iemand vond een plukje vacht van een koe. Daarna gingen we naar een steenfabriek die leeg staat. De klei werd met treinen vervoerd. Weer wat verder lag een stationnetje. In die fabriek waren nu vleermuizen en als het regent schuilen de wilde paarden daar. We liepen verder en er was een afgebrokkeld huis, er lag heel veel rotzooi in. Toen gingen we terug, nog een foto en toen gingen we weer naar huis. Floris
6
het Groene Blad
2010-5 herfst
Ik ben met mijn klas naar de Blauwe Kamer geweest. Ik heb daar wilde paarden en buffels gezien en ik ben in de oude steenfabriek geweest. Daar heb ik de oven van de steenfabriek gezien. Toen we daar uit waren, gingen we naar een hut waar je met een verrekijker buffels kon zien. Timo
We gingen lopen in een donkere grot. Superleuk. Je hoorde allemaal gekke geluiden. Kelly was in een koeienvlaai gaan staan. Ik en Lafdil gingen in het gras liggen. Het was echt cool. Tarik
Vorige week donderdag zijn we naar de Blauwe Kamer geweest. We hebben daar paarden, koeien en konijnenpoep gezien. We zijn ook in de vogelhut geweest. Daar mocht je met een verrekijker naar allemaal soorten vogels kijken. We zijn ook over een brug gelopen. Daar kon je zien hoe hoog het water een keer stond. Romy L
Ik heb wilde paarden en stieren gezien. Ik zag ook poep van hen. We zijn ook in een vogelhut geweest. Daar mocht je in een verrekijker kijken. Ik zag zwanen, bizons, vogels en een verkeersbord in de verte. We zijn ook langs een oude steenfabriek gekomen. Het was leuk. Mirthe
Ik ben bij de Blauwe Kamer geweest. We hebben daar wilde paarden en stieren gezien. Het was erg mooi. Romy S
1. Het leukst was de natuur. 2. Daarna dat ik een koekoek hoorde, 3. En daarna het ei dat ik vond. Ashkan
7
het Groene Blad
2010-5 herfst
In Memoriam Atie Wigmans Op 21 augustus j.l. is Atie Wigmans overleden. Atie heeft in de periode 2001-2002 samen met een aantal van ons de natuurgidsencursus gevolgd. We vormden een hecht groepje afkomstig uit Utrecht (Atie), Leusden, Bennekom, Amerongen en Elst onder mentorschap van Trineke en Gerard. Atie had met haar grote kennis van de natuur een belangrijke inbreng in de groep. Bovendien was ze erg creatief hetgeen vooral met de presentatie van de eindopdracht goed tot uiting kwam. In 2006 werd ze direct bij de start lid van de werkgroep PR. Ze zorgde o.a. voor onze eerste kleurenfolder. In 2007 openbaarde zich bij haar longkanker. Na een kritieke periode ging het langzaamaan weer beter. De medicijnen sloegen aan. Maar helaas, in april van dit jaar verslechterde haar gezondheid. En op 21 augustus moest ze afscheid nemen van haar man en dochter. We verliezen in Atie een zeer betrokken en aktief IVN lid en bovendien een fijn mens. We wensen haar familie veel sterkte toe met dit verlies. Bert Berg
Herfst Nu is hij er toch de bonte herfst het heeft dit jaar geduurd voordat het vlammen van het blad tuin, park en bos versiert. Stil is het in het bos de zangers zijn vertrokken en die hier blijven zijn verlost van territorium – zorgen. Je hoort een pink een dun tsie tsie een enkel Roodborst parelt er ritselt iets in ‟t dorre blad wie weet wat daar nu scharrelt. Paddestoelen groot en klein enkel of in bosjes geven herfstgeur aan het bos samen met de mosjes. Warme late middagzon is kwistig nog met goud ik wandel en geniet volop zolang het kan voordat het kaal wordt, nat en koud. Jutta Hiensch 5 november 2008
8
het Groene Blad
2010-5 herfst
Groenlingen weer terug op het nest Zaterdag 28 augustus zijn we weer begonnen met een nieuw seizoen voor de Groenlingen. Gelukkig konden we weer veel bekende gezichten verwelkomen, maar ook veel nieuwe gezichten, zoals Jurian, Ruben, Mischa, Niek en Tim. Thijs heeft zijn heil gezocht bij de Zwammen en we wensen hem daar veel plezier; gezien hun programma gaat dat wel lukken. Na de kennismaking hebben we het spel “Levend Kwartet” gedaan, want de leiding wilde de namen ook wel leren. Daarna gingen we de tuin in om de bodemdiertjes te leren kennen. Ook de zintuigenbakken werden ervaren, en het voelpad vond veel aftrek. Er werd ook gekeken welke andere vogels er rond de Groenhof vlogen.
ekster
kauw
zwarte kraai
Er werden kauwtjes, eksters, zwarte kraaien, maar ook een paar aalscholvers gespot. Ook werd er een kijkje genomen bij de nieuwe vijver en gelukkig hebben de kikkers ook deze weer tot hun nieuwe huis genomen. Martien had een leuk spel met plaatjes van vogels, maar hij was heel gemeen door er de fitis en de tjiftjaf bij te doen. Jeroen won dit spel met maar twee fouten. Zou Martien dit beter gedaan hebben? Het laatste spel kon niet helemaal afgemaakt worden, want voor je het weet is het al weer 12 uur en moeten de Groenlingen naar huis. John Ikkink
9
het Groene Blad
2010-5 herfst
Ierland in (roof)vogelvlucht Afgelopen zomer zijn wij voor de zomervakantie niet, zoals gebruikelijk per “sleurhut” in zuidelijke of (zuid-)oostelijke richting vertrokken, maar we zijn met de auto overgestoken naar “The Emerald Island”: Ierland. Al jaren zat het in de planning om een keer dit bijzondere land aan te doen zo gauw de “kinderen groot waren” en niet meer mee zouden gaan. Tesamen met mijn zus en zwager (oorspronkelijk afkomstig van dit zo groene eiland), hebben wij met z‟n vieren Ierland deze zomer in 3 weken doorkruist, waarbij we een aardige indruk kregen van het land en het landschap. Elk week hadden we een ander onderkomen als uitvalsbasis: in het uiterste zuidwesten, het noordwesten, en net onder Dublin, aan de oostkant in de Wicklow Mountains.
Zuidwest Ierland, County Kerry
Landschap Ik was met name zeer benieuwd naar wat ik daar aan landschap en natuur zou aantreffen, omdat het zo “anders” zou zijn dan de rest van Europa. Ierland heeft een lange – menselijke - geschiedenis van weinig “ups” en veel “downs”. En met “downs” bedoel ik de armoede, de hongersnoden, de overbevolking en de grootschalige uitbuiting van de Ieren en hun leefomgeving door met name de Engelsen. Dat moet zeker zichtbare sporen hebben nagelaten. Verder bestaat Ierland voor een groot deel uit overwegend onvruchtbare grond waarop akkerbouw zelden meer wordt gepleegd. En het klopt: dit meest westelijke stukje Europa, enigszins geïsoleerd van de rest is een apart stukje wereld met zijn eigen landschappelijke sfeer, een eigenheid die je nergens elders in Europa tegenkomt. En dan heb ik het nog niet eens over de Ieren zelf, want dat is een verhaal op zich. Ierland is bijvoorbeeld nog steeds zeer arm aan bossen. Het schijnt ooit voor een groot gedeelte te hebben bestaan uit uitgestrekte oerbossen: eikenbossen, waarvan “Bonny Portmore” nog de bekendste was. Op bijv. een enkel hellingbos na in het zuidwesten is daar (helaas) niet veel meer van over.
10
het Groene Blad
2010-5 herfst
Alles is overwegend opgebruikt ten behoeve van de (o.a. Engelse) scheeps- en woningbouw, maar ook de behoefte aan gerief- en brandhout van de groeiende bevolking eiste in het verleden haar tol. Het nagenoeg ontbreken van bossen benadrukt die typische Ierse in-groene uitgestrektheid, soms bijna fluoriserend. In Ierland zegt men dat er wel minstens 40 tinten groen zijn en dat geloof ik graag. Daar is zelfs een liedje over, zoals over bijna elk onderwerp in Ierland wel een liedje bestaat. Ik heb al die tinten niet allemaal geteld, maar ik kwam zeker een heel eind. Het centrale midden van Ierland is overwegend een vlak en soms zacht glooiend heuvelachtig kalkplateau met een aantal hogere delen. Ten tijde van onze vakantie in juni was het on-Iers mooi weer en we hebben daarom kunnen genieten van prachtige vergezichten in het binnenland, met mooie wolkenluchten, zover het oog reikt. Het centrum van Ierland is omringd door bergachtige kustgebieden, waarvan die in het westen wel het meest indrukwekkende zijn. De westelijke kustlijn is ruw, met veel eilanden, schiereilanden, landtongen en baaien, en soms zeer hoge kliffen.
Veen Als je Ierland bezoekt dan kun je niet om de veengronden heen. Wel 12 000 km² bestaat – nog - uit veenland, zowel hoogveen als laagveen. Ik kom zelf oorspronkelijk uit zuidoost Drenthe, maar zoveel veen ben ik in mijn leven nog niet tegengekomen. En dat tot op grote hoogte! Het bijzondere ervan is, dat ze daar deels het resultaat is van menselijke activiteiten in combinatie met het vochtige Ierse klimaat. Hoogveen is gevormd op plekken waar Neolithische landbouwers bomen rooiden om aan landbouw te doen. Terwijl de gronden zo in onbruik geraakten, begon de bodem uit te logen en werd het zuurder. Op die manier ontstond een gunstige omgeving voor de groei van struikhei en russen. Het organisch afval van deze planten stapelde zich op waardoor uiteindelijk een laag turf zich kon ontwikkelen.
Turf, turf en nog eens turf …..
Tot zover het technische verhaal. In elk geval had ik, bij het zien van de vele bulten afgestoken “turfbroodjes” in overwegend afgelegen gebieden, een soort déja-vu. Zij herinnerden mij sterk aan de situatie rond Klazinaveen en Zwartemeer in de jaren ‟60 toen daar nog turf werd gewonnen. Als wij daar vroeger door heen reden werd ik als kind, vanaf de achterbank van onze “Kever”, altijd een beetje triest, zelfs melancholiek als ik naar buiten keek. Dat gevoel, zo goed als vergeten, kwam hier weer in alle heftigheid naar boven. Geen wonder, alles was hier nog immenser, grootser, wilder, uitgestrekter en desolater. Ongekend, bij het mooie af zelfs. Tijdens een individuele zwerftocht te voet (County Majo, NW Ierland) heb ik het nog eens goed op me laten inwerken. Wat een verlatenheid, wat een eenzaamheid en eindeloosheid! Ik was alleen, met de wind als mijn enige begeleider. Soms kwam ik een verdwaald schaap tegen, die me dan meestal met nietszeggende ogen aankeek (want dat doen schapen meestal) en snel wegvluchtte. Ik voelde me “oer”. Heb er geen ander woord voor.
11
het Groene Blad
2010-5 herfst
Wat een ervaring! Zeker geen omgeving om in te vertoeven als je niet lekker in je vel zit. Maar ik heb genoten, werkelijk genoten. Als ik op mijn werk in de zoveelste hectiek achter mijn bureau zit, denk ik er nog graag aan terug. Het veen wordt nog steeds geoogst voor met name enige industriële toepassingen, en voor de tuin(bouw) sector. De grootschalige vernietigingen van veenlanden hebben gelukkig recent gezorgd voor nogal wat weerstand. Er worden nu plannen opgesteld in zowel Ierland als Noord-Ierland om zo veel mogelijk veen van het eiland te beschermen en in stand te houden. Een goede zaak uiteraard.
Flora/fauna De Ierse natuur heeft veel te bieden. Voor wat betreft de flora zijn er dan wel niet veel bossen, maar wel enorm veel struiken, zoals de rhododendron, de meidoorn, wilde roos en in het qua temperatuur milde zuidwesten eindeloze fuchsiastruiken langs de wegen. Naast prachtige tuinen die opengesteld zijn voor bezoekers, zijn er in Ierland verschillende natuurreservaten, nationale parken en forest parks. Helemaal bijzonder is het in “The Burren”, een bijzonder landschap waar kalksteen aan de oppervlakte komt, met spleten waartussen allerlei verschillende plantensoorten groeien, zoals alpengentianen, orchideeën en het maagdenhaar. De dierenwereld in Ierland is nogal arm. Er leven maar een paar kleinere roofdieren, zoals vos, das, otter en de zeldzame boommarter. Maar bijvoorbeeld bunzing en mol zul je er niet tegenkomen. Dat geldt evenzo voor hertachtigen, zoals reeën of edelherten. Daarentegen is de vogelpopulatie beslist rijk te noemen. Er leven meer dan 300 vogelsoorten, waarin de kust- en zeevogels en belangrijk aandeel hebben. Aan de ruige westkust vliegen bijvoorbeeld Jan-Van-Genten af en aan. Zo nu en dan vouwen ze hun machtige vleugels tot een perfect symmetrische pijl en duiken een vis uit het water. En natuurlijk papagaaiduikers. We hebben ons rondom een rotseilandje even buiten de kust laten varen. Er zaten honderden van deze clowneske vogels tegen de steile wanden aan en nog eens zoveel vlogen rond. En nog veel meer soorten die ik tot dan toe alleen nog maar van National Geographic op TV kende: Duikers, Alken, Zeekoeten, Stormvogels, Jagers, Sterns en veel, héél veel meeuwensoorten. Tjonge, ik weet bijna niets van meeuwen. Ik heb het geprobeerd maar is tè ingewikkeld. Met name in zo‟n korte tijd.
Roofvogels Tussen al deze duizenden vogels zag ik eindelijk toch een oude bekende, als was het maar even in een flits; een blauw-witachtige flits wel te verstaan: Slechtvalk! Hangend in de opstijgende wind. Binnen enkele seconden draaide ze zich om, verdween pijlsnel achter een klif en liet zich niet meer zien. Genoeg om tevreden over te zijn. Want wat “mijn vrienden” de roofvogels betreft is Ierland zwaar tegengevallen. Buiten deze paar-seconden-Slechtvalk heb ik gedurende die drie weken slechts in totaal drie Torenvalken, één Sperwer en één Smelleken gezien. Dat was de totale “oogst” in deze vakantie. Geen enkele zwevende Buizerd; wat heb ik die gemist (alleen aanwezig in het noordelijkste deel van Ierland, las ik later). En ook geen Blauwe Kiekendief waar ik zo naar had uitgezien, met name in die hoogveengebieden. Ze hebben zich niet vertoond helaas. En ook die andere Kiekendieven niet, geen Haviken, geen Wouwen, Wespendieven, Zeearenden, Visarenden etc, niets van dat alles.
Slechtvalk
12
het Groene Blad
2010-5 herfst
In Ierland wonen ze gewoon niet, buiten dan enkele Zee- en Steenarenden van herintroductie programma‟s maar die tel ik niet mee. Vreemd eigenlijk, want het Ierse landschap met toch best wel veel houtwallen en inmiddels jonge aangeplante sparrenbossen leek mij voor een aantal soorten best wel geschikt. En de Schotse kust is in het noordoosten niet ver weg. De zee-engte tussen het Schotse Kintyre en het Ierse Ballycastle is slechts 25km. Dat is voor elke soort zonder veel moeite te overbruggen. Ik heb op Internet zitten zoeken naar de oorzaak hiervan maar kon geen echt helder antwoord vinden. Het enige wat mij het meest voor de hand lijkt te liggen is het volgende: Ierland is eeuwenlang een zeer arm land geweest, tot zelfs enkele tientallen jaren geleden, toen het land zich bij de EU mocht aansluiten. In de afgelopen eeuwen was er maar nauwelijks genoeg om van te leven. Alles wat -buiten de landbouw- de natuur leverde werd gebruikt: turf, hout, wild, gevogelte. Roofvogels waren, met name voor wat betreft het wild directe concurrenten en voor het schamele, maar o zo kostbare pluimvee een groot gevaar. Ze werden met hand en tand bestreden. En tot op dit moment heeft dat zich nog steeds niet hersteld, mede veroorzaakt door de geïsoleerde ligging van Ierland. Ook de populatie aan prooidieren zoals konijnen en hazen is nog steeds bezig zich opnieuw te ontwikkelen. Dat heeft gewoon tijd nodig.
Op het verkeerde been gezet … Toen deze, bijna roofvogelloze maar op andere gebieden zeer enerverende vakantie bijna voorbij was en wij naar de veerboot reden werd ik nog even op het verkeerde been gezet. We sloten met de auto aan in de wachtrij, ik draaide het raam open en was stomverbaasd. Wat ik hoorde was het gekekker van een sperwer en bedelgeluiden van jongen. En dat in een drukke haven, dat was toch onmogelijk? Het kwam bij zo‟n haven-overzichtstoren vandaan. Ik, gewapend met mijn kijker natuurlijk de auto uit en probeerde er zo dicht mogelijk bij te komen. Na een kwartier zoeken gaf ik het op. Er was niets te ontdekken, maar de herrie ging maar door, steeds opnieuw. Ik keerde me om, keek naar de rijen auto‟s en de vele spreeuwen die er tussen liepen, op zoek naar eetbaar afval van wachtende mensen. En toen werd het mij plots helder. Het was een opname die werd afgedraaid door speakers om natuurlijk die vervelende Spreeuwen te verjagen! Niks Sperwers dus! Ja, digitale, maar niet meer dan dat!. Hoe had ik zo stom kunnen zijn? In elk geval maakte het niet de minste indruk op al die Spreeuwen, zij trokken zich er helemaal niets van aan. Voor wat betreft Spreeuwen moet je slimmer uit de hoek komen. Engeland heeft toch nog veel goed gemaakt: onderweg twee Rode Wouwen in Wales en diverse Buizerds boven en naast de snelweg naar het zuidoosten. En zo‟n 30 km voor Londen wel 28 Zwarte Wouwen, gezamenlijk zwevend in de lucht. We konden het vanaf de snelweg niet zien, maar daar was vast een vuilnisbelt.
Weer thuis … En terug in dit drukke en volle Nederland is het eigenlijk toch een mirakel, dat er hier zo veel roofvogels zijn? En dat we hartstikke boos kunnen zijn op die weidevogelliefhebbers in Friesland die tientallen Buizerds en andere soorten ombrengen, zonder dat we bang hoeven te zijn dat de aantallen echt in de gevarenzone komen? Best wel luxe eigenlijk. De dag na onze thuiskomst zaten we in de zon achter het huis nog wat na te sudderen. En toen: dat o zo vertrouwde klagerige gemiauw in de lucht, dat ook nog eens werd beantwoord. En ja hoor, heel héél hoog in de blauwe lucht twee hele kleine zwarte stipjes die om elkaar heen draaiden. Het is toch fijn om weer thuis te zijn. En dan heb ik het nog niet eens gehad over Charlotte & Bas, het havikenechtpaar dat bij ons in de buurt woont. Maar dat is een heel ander verhaal. Wordt vervolgd dus. René Haverdings
13
het Groene Blad
2010-5 herfst
Novemberstemming Nu zijn ze kaal, de meeste bomen ze staan verstard in ‟t somb‟re bos een koude wind blaast door de takken trekt laatste dorre blad „ren los. Grijs is de lucht, nat ook en kil je hoort het druipen, hoort je stappen een raaf krast schor maar krijgt geen antwoord het bos blijft oorverdovend stil. Zwaar is de geur van rottend blad van sponzig mos en vermolmd hout roept sombere gedachten op van heengaan en van oud. Peinzend over dood en leven kom ik bij een oude eik die met haar ontloofde kroon toch fier naar de hemel reikt. Oud is zij en ook getekend van de bliksem en de wind toch miljoenen knopjes zeggen dat straks in het nieuwe jaar haar leven ook opnieuw begint. Verdwenen is melancholie ik dank de oude eik die met haar sluimerende knoppen de weg naar volop leven wijst.
Jutta Hiensch november 2009
14
het Groene Blad
2010-5 herfst
Creatief met duurzaamheid Er zijn allerlei manieren om biodiversiteit toe te passen in je omgeving. Maak een bijenhotel, leg een geveltuintje aan of zorg voor een vogelvriendelijke tuin. Maar biodiversiteit is meer dan “groen”. Ook het kopen van seizoensproducten - liefst uit de eigen streek - kun je hieronder scharen. Vervang geen spullen die nog prima voldoen, ruil geen apparaten in, enkel omdat er een nieuwer type uitkomt. Repareer kapotte spullen of laat het doen, vaak is het beslist de moeite waard. Glas, papier en plastic horen niet in de kliko, geef afgedankt huisraad weg of breng het naar de kringloopwinkel en kijk daar eens rond voor iets “nieuws”. Beperk autorijden tot een minimum; deel zo mogelijk een auto (Wheels4All, Greenwheels). Kortom: wees zuinig met grondstoffen en energie. IVN-ers weten dit natuurlijk wel. Behalve op de huis-tuin-en-keukenmanier kan het ook totaal anders! Verderop in dit artikel zal blijken dat écht duurzaam leven in onze moderne samenleving voor vrijwel niemand is weggelegd.
Festival duurzame mobiliteit A Rebours Groningen stond in het weekend van 14-15 mei in het teken van een bijzonder festival: A Rebours ofwel “tegendraads”, een naam die festival en infomarkt met ere dragen. Duurzaam en dwars, slim en grappig, voor techniekfreaks met een groen hart. Het recycle festival kan bogen op een brede programmering van muziek, theater, kunst, exposities en technologie voor jong en oud. Wat is er te doen? Duurzame energie is een hot item met onder andere milkshakes trappen op een hometrainer, zonnecellen maken met behulp van tandpasta, potlood, thee, jodium en stukjes glas. Reflecterende straatstenen blijken een flinke besparing aan openbare verlichting op te leveren. Nooit geweten hoe duurzaam, veilig en goedkoop bouwen met strobalen en leem is. Er zijn zelfbouwapparaten te bewonderen, die voor een schonere en zuiniger verbranding in motoren zorgen, speciale acculaders, zelfbouwwindmolens. Kunstenaars hebben met oud ijzer, snijbranders en lasapparaten vreemdsoortige wezens gebaard; er zijn riemen en tassen gerecycled uit autobanden; er is meubilair van gerecycled materiaal dat je thuis meteen gaat namaken. Biologische tosti‟s eet je van oude langspeelplaten; de Goede Vissers verkopen handgeraapte oesters. Je kunt je over het festivalterrein voortbewegen in een grootwielige Dicyclet. De eerste "groene" bioscoop ter wereld vertoont er films. Met een uitgebreid kinderprogramma inclusief workshops wil Rebours kinderen op een leuke manier laten kennismaken met alternatieve energie en een duurzame manier van leven laten ontdekken.
…zet aan tot denken, zet aan tot actie … laten zien dat het anders kan …
Een delegatie van de Partij voor de Planten doet van zich spreken. Dat alles wordt omspeeld door energieke, vrolijke muziek. De geluidsinstallatie op de podia wordt opgewekt door een fietsconstructie voor vier personen, de “traptor”. Ook zonneovens, zonneboilers en hoogrendement houtkookkachels -
15
het Groene Blad
2010-5 herfst
oorspronkelijk ontwikkeld voor gebruik in derdewereldlanden - misstaan zeker niet op het Reboursfestival.
Rebours heeft een idealistische, niet commerciële insteek en wil laten zien wat er zoal mogelijk is op het gebied van duurzaamheid en energie. Het programma van Stichting A Rebours is multidisciplinair, innovatief, creatief, inspirerend, informatief, zet aan tot denken, zet aan tot actie en is in sommige gevallen interactief. Laten zien dat het anders kan, ook met beperkte financiële middelen, dat is wat REBOURS wil bereiken!
Bureau voor het bewuste kantoor In 1993 begonnen als milieuvriendelijke kantoorvakhandel is Bureaubewust inmiddels veel ruimer gesorteerd met producten voor huis, tuin en cadeau; voor kinderen en volwassenen; voor particulier en zakelijk gebruik. Maar de uitgangspunten zijn gelijk gebleven: duurzaam, degelijk, eigentijds, kleurig, ambachtelijk, eerlijke handel. Europese kwaliteit aangevuld met fair-trade producten. Voor veel ondernemers geldt dat hun werk geen 9 tot 5 baan is en dat de dingen waar ze mee bezig zijn het leven grotendeels beheersen. Dat geldt ook voor Betsie Wassenaar en Ton Bals van Bureaubewust in Utrecht. Hun eigen levensideaal van een milieuvriendelijk, duurzaam en bewust leven is in deze groene winkel verwerkt. De werkloze oprichters wilden een nieuwe carrièrestart maken, die moest aansluiten op het leven dat zij leidden: duurzaam en bewust. Zo ontstond het idee voor de verkoop van duurzame artikelen. In eerste instantie kleinschalig, vanuit een catalogus, en bij tijd en wijle vanaf een marktkraam verkochten ze kantoorartikelen en houten accessoires voor de zakelijke markt. Er bleek veel belangstelling voor en zo kon het stel zijn levensfilosofie uitdragen naar anderen.Het concept groeide uit tot een winkel in Utrecht waar je tal van groene producten kunt kopen rondom wonen, tuin en werken, cadeau en kantoor. Bovendien is er een webwinkel en blijft het assortiment tot op de dag van vandaag uitbreiden. Je kunt het zo gek niet verzinnen of het is in de winkel aanwezig: van enveloppen tot een tas van autobanden, van fotoboeken tot stoelen, van biologische kleding en handdoeken tot moerbeipapier, van speelgoed tot schoenen. “Steeds weer vinden we nieuwe producten voor onze winkel”, zegt Wassenaar. We struinen beurzen en groothandels af naar duurzame, degelijke, eigentijdse, kleurige, ambachtelijke, eerlijke en milieuvriendelijke producten; andere eisen dan dit stellen we niet.” In het bestaan van Bureaubewust was er een periode waarin het onderwerp milieu minder aandacht kreeg, waardoor Wassenaar en Bals genoodzaakt waren zich veel meer te richten op de uitstraling van de winkel en de aantrekkelijkheid van het assortiment.
16
het Groene Blad
2010-5 herfst
Nu mag het milieuvriendelijke label weer veel meer de nadruk krijgen, maar toch blijft Bureaubewust zich ook richten op een vrolijke en kleurrijke uitstraling. Daarmee wordt een bredere groep mensen bereikt. Bureaubewust biedt de consument de mogelijkheid om zonder moeite duurzaam in te kopen. “Klanten komen bij ons binnen en vinden een bovenverwachting groot assortiment. Dat resulteert vaak in meerdere aankopen. En dat is wat we willen bereiken; dat steeds meer mensen meer duurzame producten gaan kopen en daar ook het belang van inzien.”
Freeganisme – Eten uit de afvalbak
…leven van alles wat Dit is de “anticonsumerende” levensstijl die wordt aangehangen door mensen die zelden of nooit iets kopen. Zij leven van alles wat over over is … is: bruikbaar voedsel, kleding, meubels. Als ze het zelf niet gebruiken, delen ze het uit. Freeganisten willen niks vervuilen en niets te maken hebben met dierenleed. De motivaties verschillen. De een doet het omwille van het milieu, de ander om godsdienstige redenen en weer een ander is freeganist vanuit politieke overtuiging. Uit de containers bij supermarkten is het goed boodschappen doen, en niet alleen vers, bederfelijk voedsel als groente of zuivel. Zo vond iemand eens 40 flessen wijn, weggegooid door een supermarkt. Andere winkels dumpen splinternieuwe kleding in de container. Als er iets gekocht wordt, dan bij voorkeur in de kringloopwinkel. Officieel mag geen eten uit containers worden gehaald, maar liever dat dan alles verspillen. Vroeger haalden boeren overtollig voedsel op en smulden de varkens ervan, maar dat mag helaas niet meer. De Vlinderrevolutie Omroep LLiNK (gestopt, maar werkend aan een doorstart) zond afgelopen zomer een achtdelige serie uit genaamd „De Vlinderrevolutie‟. De titel verwijst naar de uit de meteorologie afkomstige term „Het Vlindereffect‟, een metafoor voor hoe een kleine wijziging (de vleugelslag van een vlinder) in het systeem een keten van gebeurtenissen in werking kan zetten die tot grootschalige veranderingen kan leiden. „De Vlinderrevolutie‟ toont per aflevering drie gemotiveerde en gepassioneerde wereldburgers die zich met hun eigen positieve bijdrage op allerlei terreinen inzetten voor een betere, duurzame en rechtvaardige wereld. Aan de hand van acht thema‟s wordt geschetst hoe ernstig de situatie op dit moment is en welke kant het op gaat als er niets gebeurt. Is het tij nog te keren? LLiNK wil met deze serie laten zien dat kleine gedragsverschillen wel degelijk effect hebben en iedereen een bijdrage kan leveren aan een betere wereld. Zoals moeder Teresa al verwoordde: "Wat wij doen, is slechts een druppel in de oceaan. Maar als we het niet deden, zou de oceaan kleiner zijn vanwege deze ontbrekende druppel". Besproken thema‟s zijn o.a.: ecologische voetafdruk, opwarming van de aarde, overheid en politiek, cradle to cradle en klimaatneutraal ondernemen, biodiversiteit en bedreigde natuur, plasticsoep in de oceanen. De serie is nog tot eind dit jaar op de website van LLiNK te zien.
Verbeter de wereld…. Probeer het maar eens uit: koop je eten, kleding, auto, huis en je technische apparatuur verantwoord en duurzaam in de omgang met de aarde, dieren en mensen. Dan ben je er niet met milieuvriendelijk gedrag. Je moet dan ook weet hebben van kinderarbeid, uitbuiting van boeren en arbeiders in de Derde Wereld en transport met CO2-uitstoot. Maar ook van verpakkingen en recyclingmogelijkheden, en of ons giftig afval niet wordt gedumpt in corruptielanden. Je moet alles weten over de dierhouderij. En dan zijn er allerhande toevoegingen die allergieën kunnen veroorzaken, waarvan je de E-nummers dan weer moet opzoeken op websites (internetsurfen veroorzaakt trouwens ook CO2-emissie). Wat mag je kopen bij welke supermarkt? Hoe vermijd je producten waarin palmolie verwerkt is? Dat wordt etiketten bestuderen - tot je letterlijk scheel ziet - om tropisch regenwoud te sparen. Om over sojaplantages maar te zwijgen. Voor velen is sowieso de portemonnee the limit.
17
het Groene Blad
2010-5 herfst
Watervoetafdruk Een andere invalshoek is de watervoetafdruk. Van alle dranken is koffie met stip de meest wateronvriendelijke om te produceren van plant tot bakkie troost (10x meer dan thee). Ook wijn,(sinaas)appelsap, bier en melk staan hoog op de lijst. Dorst? Drink dan thee of water. Het septembernummer van de Panda toont een lijstje waarvan ik er enkele uitlicht. Een snee brood kost 46 liter, een kilo bananen 860 liter, een kilo kaas 1500 liter; per hamburger of T-shirt is circa 2500 liter water nodig. Koploper is een kilo rundvlees met 15.500 liter. Grote boosdoeners zijn voer voor de runderen en de katoenbouw. Spijkerstof, de meest verkochte kledingstof is tevens een van de meest milieubelastende. Productie van één katoenen spijkerbroek kost vele duizenden liters water en 9 kg CO2-uitstoot. Dus maar geen jeans meer dragen? Een curieus weetje: een volwassen Nederlandse man verbruikt gemiddeld 189 liter water per dag, vrouwen zijn ruim zuiniger met – toch nog -134 liter. Steeds vaker tonen reportages aan, hoe grote energieleveranciers en oliemaatschappijen alle wettelijke regels en fatsoensnormen aan hun laars lappen omwille van winstmaximalisatie. Bedrijven die zich hier als “groen” presenteren, veroorzaken in de productielanden milieurampen, gezondheidsproblemen voor de plaatselijke bevolking, dodelijke conflicten en mensenrechtenschendingen (affakkelen in Nigeria, “bloedkolen” in Zuid-Afrika en Colombia, olielek in Golf van Mexico). Kortom: hoe onuitvoerbaar is de opdracht aan ons allen om de wereld te verbeteren en te beginnen bij onszelf? Want naast geld is een dik informatieboek nodig om dingen zeker te weten. Bovendien blijkt er constant een discussie onder deskundigen te bestaan, over wat goed is en beter. Is met de hand afwassen beter dan een vaatwasser? En gelden de argumenten ook voor alleenwonenden die nu in de meerderheid zijn? Zijn plastic flessen beter te recyclen dan glazen flessen? Ik vraag me wel eens af of de “rijkeren der aarde” per definitie niet op te grote voet leven, wat betreft mobiliteit en bezit, hoe begaan ze ook zijn met het milieu. Een duurzaam gebouwde kast van een huis plus aankleding zal – absoluut gezien – meer van moeder aarde vergen dan een geïsoleerde rijtjeswoning. De trend vaker en verder op vakantie te gaan, speelt overigens onder alle inkomensgroepen, evenals status. Het is sowieso moeilijk alle verkrijgbare luxe en gemak te weerstaan. Een aantal jaren geleden had ik niet kunnen bevroeden, tegenwoordig een uitzondering te zijn zonder wasdroger, vaatwasser en Senseo koffiezetapparaat. Alleen voor de waterkoker ben ik onlangs gezwicht, hoewel de vertrouwde fluitketel paraat blijft. Al met al een moeilijke opdracht aan onszelf. Maar toch: alle beetjes helpen.
…..begin bij jezelf Volgens het vlindereffect kan iedereen kleine steentjes bijdragen aan een betere wereld. Wat kun je zoal zelf doen zonder kosten? Als leerzaam experiment werden kinderen naar de supermarkt gestuurd, voorzien van een boodschappenlijstje met voor hen interessante artikelen. De ene helft moet spullen zoeken met zoveel mogelijk verpakking, de andere groep met zo weinig mogelijk verpakking. Wat blijkt? De verpakkingsgroep was 2,5 keer zo veel geld kwijt! Je betaalt dus voor iets, wat je vervolgens weggooit. Op school wordt vervolgens een verpakkingsonderzoek gedaan.
18
het Groene Blad
2010-5 herfst
Het huisvuilvolume verkleinen Helpt om de afvalberg te verminderen. Ik maak alles zo plat mogelijk (kartonnen verpakkingen “demonteren”, bodem uit blikken draaien). Bij Super de Boer staan containers om melk- en sappakken in te leveren. Zo nodig doen wij er zes weken over voor de grijze kliko vol is, waar bij sommige buren zonder kinderen na slechts één week het deksel al niet meer sluit. Restjes opmaken Scheelt grondstoffen en geld. Knip tubes doormidden en je kunt nog vele porties vooruit. De achterkant van de tube dient dan als deksel. Door “afgepast” te koken houden we zelden restjes over. Over de datum? Voedsel dat over de datum is, is niet per definitie bedorven of oneetbaar. Kijken, ruiken, proeven en niet de datum als uitgangspunt nemen. Ook prima om weerstand op te bouwen. Onze koelkast heeft nulgradenvakken, waarin groenten en vlees veel langer vers blijven. Koelkast dicht houden, open koelingen afdekken Doen: de koelkast en vriezer zo weinig mogelijk openen door vooraf te bedenken wat je wilt pakken en “opsparen” wat je erin wilt (terug)zetten. Dankzij campagnes van Milieudefensie begrijpen supermarktketens steeds beter het belang van het afdekken van open koelingen.
Ook het IVN leert al doende Sinds het monteren van een duidelijk zichtbare schakelaar, staat de keukenboiler in de Groenhof alleen nog aan als het echt nodig is. Zelden dus! Een enorme besparing op energie en geld. Iets dergelijks overkwam ons thuis toen de boiler in de keuken vervangen werd door een combiketel op zolder. Minpunt is de lange weg die warm water nu moet afleggen. Dat betekent: strategisch tappen. Tot slot een sterk staaltje van duurzaamheid: mijn uiterst eenvoudige, schoonwassende, lichtgewicht, centrifugeloze, nooit een monteur geziene, niet kapot te krijgen wasmachine, stammend uit een tijdperk zonder energielabels, toen IVN-Veenendaal nog geboren moest worden.Voordat iedereen een te hoge dunk van me krijgt, ook aan mijn milieugedrag valt nog genoeg te verbeteren. Vlinder allen mee! Tineke Wouda Bronnen:
www.milieudefensie.nl, Milieudefensie Magazine juni 2010 www.rebours.nl www.groovymovie.biz www.strobalenbouw.nl www.ramstrobouw.nl www.bureaubewust.nl www.llink.nl/devlinderrevolutie Freeganisme: De Gelderlander, 4-sep-2010 Natuur aan de Basis 2009-1 (thema afval) www.groenewiel.nl/afval
19
het Groene Blad
2010-5 herfst
Mededeling voor contactpersonen Mededeling voor de contactpersonen van de werkgroepen IVN Veenendaal – Rhenen e.o. Als deelnemer van de PR- werkgroep verzorg ik zo ongeveer vanaf juni j.l. de publicaties in de regionale bladen, zoals “De Gelderlander”, “De Rijnpost”, “Rhenens Betuwse Krant” en “Veenendaalse Krant” En, indien noodzakelijk, eventueel nog andere media (bijv. De Kabelkrant.) Indien u voor uw werkgroep een krantenbericht wil doen uitgaan, vanwege bijv. een voorgenomen activiteit, dan kunt u dit bij mij per e-mail inleveren. Ik zal er dan voor zorgdragen dat het artikel “publicatieproof” bij één of meerdere van de genoemde bladen terechtkomt. Voorwaarden: ik ontvang het artikel graag zo gereed mogelijk. Is dat niet mogelijk dan op z‟n minst een voldoende uitgebreide beschrijving van onderwerp/activiteit: wat is de bedoeling, datum, contactpersoon, plaats…etc. geef aan in welk blad/bladen u het artikel wilt laten plaatsen; geef aan, indien relevant, wanneer het artikel in de krant moet komen/vóór welke datum publicatie moet plaatsvinden. heeft u een passende afbeelding/foto, wilt u die dan bijvoegen? Een plaatje bij een artikel trekt meer aandacht en doet het goed bij de pers; Indien u de publicaties t.b.v. uw werkgroep tot op heden zelf regelt, dan kunt u er uiteraard voor kiezen dit te blijven doen of het vanaf nu via mij te laten lopen. De concept-publicaties kunt u sturen naar:
[email protected] Met vriendelijke groet, René Haverdings Werkgroep PR.
20
het Groene Blad
2010-5 herfst
Dag van uitwisseling en beleving Op zaterdag 26 juni kwamen drie IVN afdelingen bijeen om uit te wisselen en te beleven. Zo‟n 35 mensen hebben genoten tijdens de uitwisseling tussen IVN Veenendaal Rhenen; www.ivnveenendaal-rhenen.nl IVN De Oude IJsselstreek; www.ivn-deoudeijsselstreek.nl IVN Montferland; www.ivn.nl/montferland
Uitwisseling Na een hartelijk welkom aan onze gasten begon de dag om 10.00 uur met de uitwisseling van succesvolle en waardevolle activiteiten van de verschillende afdelingen. Bert en Roelof gingen op zoek met hun verrekijkers en kregen 8 prachtige parels in beeld. In steeds maximaal vijf minuten traden woordvoerders op die hun activiteit toelichtten. Zo passeerden unieke acties van enthousiaste mensen de revue. Een leuke en vlotte vorm om van elkaar te leren.
Excursies Daarna gingen we uitéén voor twee excursies. Eén naar de Blauwe Kamer en één naar Plantage Willem III. Voor de gasten vaak nieuwe terreinen met eigentijdse ontwikkelingen, maar ook voor de eigen leden een welkome tocht in ons schitterende buitengebied. Onderweg was er ook veel uitwisseling van kennis en kunde, vooral ook in de “pauze” bij het eten van de broodjes voor onderweg. Het lunchpakket was door vrijwilligers van de afd. Veenendaal - Rhenen „s morgens vroeg klaargemaakt.
21
het Groene Blad
2010-5 herfst
Gesprekken in kleine groepen Terug in onze prachtige Groenhof met tuin waar de andere afdelingen toch wel een beetje jaloers op waren hebben we de middag afgesloten met gesprekken in kleine (doelgroepen) kringen. De volgende onderwerpen kwamen aan de orde: Onze PR Het gidsen, wandelingen, etc Jeugd en jongeren, schoolwerkgroepen Samenwerking met andere maatschappelijke partijen, zoals gemeente en andere groene partijen, particulieren, boeren, landschappen, waterschappen. Vier vragen stonden steeds centraal: Wat doen we in de verschillende afdelingen met dit onderwerp? Wat gaat er goed? Waar liggen belemmeringen? Wat kunnen we van elkaar leren? In alle groepen ontstond meteen een hele levendige manier van gesprek. De antwoorden kwamen op een flap en werden centraal toegelicht. Het gaat te ver om hier alles te presenteren maar een paar vernieuwende ideeën/vragen geven we door. Wij zijn van “onschatbare” waarde bij infrastructurele aanpassingen/verandering. Welke mogelijkheden liggen er om die waarde te “vermarkten”. Hoe eerder aanwezig hoe groter de invloed hierbij. Basis scholen zijn erg bezet. Biedt dat wat gevraagd wordt en aansluit op kerndoelen en visie van de school. Ontlast! Maak gebruik van moderne middelen bij de PR: hyves, twitter etc. Speel daarbij in op de gebeurtenissen in de regio. Doe iets met imago, van groen en kennis naar meer sociaal en leuk, en ga zelf naar mensen toe. Jeugd krijg je mee door uit te gaan van hun belevingswereld en dat te koppelen met natuur, niet anders om.
Vaker doen Na een lange en intensieve dag was er om 15.30 uur het afscheid met dankwoorden. Zo‟n dag moeten we vaker doen, een prachtig programma, waardevolle informatie en veel beleving. Onze gasten nodigden ons uit voor een tegenbezoek volgend jaar! Tekst: Roelof de Jong en Bert Berg Foto’s: Tineke Wouda
22
het Groene Blad
2010-5 herfst
TimmerSelekt Doornenbal producent van o.a. duurzame kozijnen, is sinds vele jaren een innovatieve onderneming in de Nederlandse timmerindustrie. Duurzaam produceren met FSC-gecertificeerd hout zou eigenlijk een vanzelfsprekendheid moeten zijn. Carel Doornenbal, eigenaar van TimmerSelekt Doornenbal, is duidelijk op dat punt. “Dat zou, nationaal en internationaal, geen streven moeten zijn, maar veel meer een realiteit,” is zijn stelling. Daarom zijn bijna alle kozijnen, ramen, deuren, schuifpuien en trappen die de moderne fabriek aan de Bobinestraat verlaten, vervaardigd van hout dat het FSC-keurmerk draagt. Ook worden alle productieruimten warm gestookt met afval houtspanen en houtmot (krullen). Kantoorruimten worden verwarmd en gekoeld door warmtepompen en waterbronnen op 75 meter diepte. Dus een gasaansluiting is niet aanwezig. FSC, de Forest Stewardship Council (Raad voor Goed Bosbeheer), is een internationale, in 1993 opgerichte organisatie die verantwoord bosbeheer stimuleert. Er zijn daarvoor wereldwijd aanvaarde standaarden opgesteld met daaraan gekoppeld een keurmerk. Als boseigenaren zich aan de gestelde regels houden, wordt het hout gecertificeerd. Naleving van de regels is in handen van onafhankelijke controleurs. Wat hout betreft weet Carel Doornenbal waarover hij praat, want hij zit al vanaf de zestiger jaren in het vak. In 1979 is hij, geschoold als timmerman, op eigen houtje in een schuur begonnen met het maken van houten kozijnen. “Er was vraag naar maatwerk en ook met speciale eisen en wensen kon ik rekening houden.” In de loop der jaren is de eens kleine timmerfabriek uitgegroeid tot een bloeiende, veelzijdige onderneming met zeventig werknemers in de diverse bedrijfsonderdelen. Ondanks het – bescheiden – gebruik van andere materialen, is én blijft hout het belangrijke ingrediënt bij alle bedrijfsactiviteiten.” Nog even terug naar het keurmerk FSC. Doornenbal legt uit: “Drie belangen staan centraal: milieu, mens en economie. Daaronder valt bijvoorbeeld goed bosbeheer met aanplantingsplicht. Bescherming en instandhouding van unieke ecosystemen en ecologische functies van het bos. Faire prijzen voor de boeren die hout leveren, wat vooral in de landen die tropisch hardhout exporteren, heel belangrijk is. Het sociaal en economisch welzijn van de boeren en bosarbeiders in die landen wordt daardoor verbeterd. Met speciale aandacht voor de lange termijn.”
Kozijnen De houtsoorten die worden verwerkt zijn tropisch en Europees hardhout en vurenhout. Het tropisch hardhout sapupira komt uit Brazilië, terwijl voor merbau en meranti Indonesië en Maleisië de aangewezen landen zijn. Wat Europa betreft, zijn Zwitserland, Oostenrijk en de noordelijke landen veelal de leveranciers van vurenhout; de harde houtsoort robinia komt uit Hongarije, waar Doornenbal een eigen houtbewerkings-fabriek heeft. Zonder enige twijfel behoort TimmerSelekt Doornenbal tot de innovatieve ondernemingen in de Nederlandse timmerindustrie. Medio jaren negentig heeft het bedrijf het 3D Combi-kozijn op de markt gebracht waarbij hardhout en vurenhout, natuurlijk FSCgecertificeerd, worden gebruikt om een kwalitatief hoogwaardig kozijn samen te stellen. De onderdorpels, tussendorpels en de onderste delen van de stijlen, dus de delen die het meest te lijden hebben, worden van hardhout gemaakt en de rest, circa tweederde, is vurenhout. In feite is het een goed en voordelig alternatief voor een volledig hardhouten kozijn. Carel Doornenbal daarover: “Het Combi-kozijn is een succesvol en duurzaam concept gebleken. Vijftien jaar geleden zijn deze kozijnen voor het eerst in de bouw toegepast en daar zijn nog steeds geen problemen mee. Belangrijk is dat wij toentertijd bij de productiemethode de technieken van lamineren en vingerlassen al goed onder de knie hadden, want die zijn voor de duurzaamheid van levensbelang.”
23
het Groene Blad
2010-5 herfst
Innovaties Bij de productie van de Combi-kozijnen werden tot nu toe robinia en sapupira als hardhout, in combinatie met vuren, gebruikt, maar accoya lijkt ook één van de houtsoorten van de toekomst te worden om tropisch hardhout te vervangen. Accoya (van Titan Wood), is de handelsnaam voor het hout dat via acetyleren is verduurzaamd. Dit proces houdt in dat het in het hout aanwezige hydroxyl, dat vocht aantrekt en zorgt voor zwellen en krimpen van het hout, wordt vervangen door acetyl dat die eigenschappen niet heeft. Andere voordelige aspecten van accoya zijn dat het bestand is tegen rotten en dat het hout door en door is behandeld en niet alleen de oppervlakte. Bronhout voor accoya is de snelgroeiende montereyden die al in grote aantallen is aangeplant in Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika en Noord-Spanje, en afkomstig is uit duurzaam bosbeheer. “Gestreefd wordt naar de productie van een Combikozijn, waaraan minimaal onderhoud nodig is, dus de eerste tien à vijftien jaar geen schilderwerk. Op het ogenblik leveren we kozijnen met een aflaklaag in folievorm die gedurende die periode onderhoudsvrij zijn.”
Alu-Wood Er komt toch nog een ander materiaal om de hoek kijken, namelijk aluminium. Het bedrijf ontwikkelde een paar jaar geleden een onderhoudsvriendelijk kozijn in hout-aluminium: het Alu-Wood kozijn. De buitenkant is van een gemoffeld aluminium profiel, terwijl de binnenkant is uitgevoerd in hout. De voordelen zijn duidelijk: duurzaam, onderhoudsvriendelijk en het kozijn is zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde volledig in elke gewenste kleur uit te voeren. Deze gevelelementen zijn ook geleverd voor het appartementencomplex Oranjetoren aan de David Tenierslaan in Veenendaal. Carel Doornenbal besluit met: “Binnen de TimmerSelekt Groep wordt gezamenlijk continu gewerkt aan productverbetering en innovatie, en dat geldt uiteraard ook voor onze ramen, deuren, schuifpuien en trappen.” Tekst en foto’s werden geleverd door TimmerSelekt Doornenbal B.V. Dit bedrijf heeft de realisatie van de Jubileumfietsroute “Een groene blik op Veenendaal” ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum van onze afdeling, financieel mogelijk gemaakt.
24
het Groene Blad
2010-5 herfst
Milieurubriek Groentetassen De meesten van u kennen waarschijnlijk wel de groentetassen van de firma Odin. Prima tassen met een breed assortiment aan biologische groenten en fruit. Soms komen die producten uit Nederland, maar ook regelmatig komt het voor dat die producten uit het buitenland komen. Ze moeten een verre reis per boot, vliegtuig of vrachtwagen maken, met alle schadelijke gevolgen van dien, voor het milieu. Nu is er iets nieuws. Vitatas, een soortgelijke organisatie als Odin, met een zelfde assortiment, biedt u, behalve een reeks andere tassen, ook een 2-persoons” Holland” tas aan. In de tas zitten alleen maar Nederlandse producten. De tas kost € 7,50 en is evenals de andere tassen eens per week op woensdag bij Eko-Plaza aan de Prins Bernhardlaan te verkrijgen. Mij bevalt het prima. Misschien een ideetje voor de bewuste kopers onder u.
Deodoranten en antitranspiratiemiddelen Wist u dat in vrijwel al deze middelen aluminiumchloride zit (AlCl3) en dat die in veel gevallen niet zo best voor uw gezondheid zijn. De aluminium zouten verminderen het afgeven van zweet door de huid, maar geven ook regelmatig huidirritaties en overgevoeligheidsreacties. Niet zo verwonderlijk omdat het per slot chemische verbindingen zijn van aluminium en chloor. Ook zijn er wetenschappers die stellen dat deze stoffen kankerverwekkend zijn. Het alternatief is een deodorant of een antitranspiratiemiddel zonder deze stof. Deze deo‟s zijn te verkrijgen o.a. in natuurvoedingswinkels en bevatten vaak als werkzaam bestanddeel salie. Heeft u ook last van zweethanden en of voeten dan zijn er op die basis ook prima zepen te verkrijgen.
Fred‟s Erotische Ei (een vegetarisch recept) Ingredienten boter p.m. een kwart liter slagroom 4 eieren parmezaanse kaas versgemalen zwarte peper vers geschaafde truffel of wat truffelprut zeezout Werkwijze Verwarm een beetje boter in een kleine tefal pan op een zeer laag vuur. Breek hierin 1 ei p.p. (dooiers heel laten) en giet onmiddellijk langs de rand van de pan een scheut slagroom. De eieren hierin langzaam laten sudderen. Als het eiwit gestold is, de Parmezaanse kaas erover raspen en het gerechtje bestrooien met wat zwarte peper. Serveer 1 ei per bord op een spiegeltje van room. Schaaf hierover de verse truffel of anders een theelepeltje truffelprut uit een potje en strooi indien gewenst wat zeezout over het ei. Lekker met wat licht geroosterde toast. De truffelprut is te verkrijgen in Rhenen in het delicatessenwinkeltje. Cokkie Gadella
25
