Van anatomie krijg je nooit genoeg

Foto JEROEN OERLEMANS

5 mei 2011 – nummer 9

Tegenslag bij upgraden terminalservers

Genomineerden voor de Verpleegkundeprijs

Afscheid van twee coryfeeën van VUmc

Eigen consultteam voor palliatieve zorg

‘Participatie is net zo belangrijk als genezen’

De introductie van twee nieuwe systemen, GLIMS en Medicator, stagneert omdat de terminalservers het niet aankunnen  ▶ pagina 2

Op 12 mei wordt de winnaar van de Verpleegkundeprijs 2011 bekend gemaakt. Er zijn zeven projecten genomineerd ▶ pagina 4

Internist Sven Danner en reumatoloog Ben Dijkmans hebben het perspectief voor aids- en reumapatiënten enorm zien verbeteren ▶ pagina 7

Artsen en verpleegkundigen kunnen terecht bij een gespecialiseerd team van het expertisecentrum voor vragen over pijnbestrijding ▶ pagina 8

Han Anema ontving een ZonMw Parel voor zijn onderzoek naar het voorkomen van rug- en nekklachten  ▶ pagina 9

‘Van anatomie krijg je nooit genoeg’

Nieuwe website eetstoornissen Op eigen kracht genezen van een eetstoornis is moeilijk. Daarom is het belangrijk om tijdig hulp te zoeken, want er zijn goede behandelingen mogelijk. ggz inGeest heeft een uitgebreid aanbod voor adolescenten en volwassenen tot 65 jaar. Eetstoornissen worden bij ggz inGeest behandeld door een relatief klein team met kwalitatief hooggeschoold personeel vanuit verschillende disciplines, in samenwerking met Jeugdriagg Noord-Holland-Zuid en huis- en schoolartsen in de regio. Het team kan ook op verschillende manieren advies bieden aan professionals in de zorg. Het volledige aanbod en andere praktische informatie op het gebied van eetstoornissen is te vinden op de nieuwe website www.ggzingeest.nl/eetstoornissen.

Gezichten van de geneeskunde

Veel geneeskundestudenten hebben het gevoel dat ze te weinig anatomische kennis bezitten. Tijdens de bachelorfase van de opleiding tot basisarts wordt er in hun ogen te weinig tijd in de snijzaal doorgebracht. Bovendien zijn de groepen groot, waardoor een individuele student niet alles van dichtbij kan volgen. Reden voor acht derdejaars om daar verandering in te brengen. Met VUsap, VU studenten anatomie project, organiseren ze extra aandacht voor dissectie en anatomische kennis. n Monique Krinkels Initiatiefnemer Niek Zondervan, Jorn Meekel, Sjoerd Timmermans, Kim Lie, Violet de Gier, Anneli Duits, Elsa Luttikhuizen en Thomas Koedam zijn ruim een jaar met de voorbereidingen bezig geweest. Ze volgden aanvullende cursussen, voerden zelfstandig dissecties uit en stelden practicumhandleidingen samen. Dit alles in nauwe samenwerking met Michael van den Emden, docent anatomie en Henk Groenewegen, hoofd van de afdeling anatomie en neurowetenschappen en programmaleider van de bachelor. “Ik voelde me wel

gestreeld dat studenten zich in mijn vak willen verdiepen. Natuurlijk wist ik al dat ze het vak hoog waarderen. Bij de beoordeling geven ze de practica ruim een 4 op een schaal van 5. En het klopt dat we relatief weinig anatomie is het programma hebben”, stelt Groenewegen. Hij vindt het daarom een goede zaak dat de studenten zelf een cursus hebben opgezet. “Deelnemers onderscheiden zich van hun medestudenten en zijn beter voorbereid op de andere vakken als pathologie en heelkunde. Tenslotte is anatomie uiterst belangrijk voor

(vlnr) Sjoerd Timmermans (tutor thorax), Thomas Koedam (tutor extremiteiten, Violet de Gier (tutor abdomen), Kim Lie (tutor abdomen), Jorn Meekel (tutor thorax), Niek van Regteren (student-assistent) en Elsa Luttikhuizen (tutor extremiteiten). hebben niet te klagen over gebrek aan belangstelling. Er waren ruim drie keer zoveel aanmeldingen als beschikbare plaatsen voor de cursus anatomie

het lichamelijk onderzoek en de interpretatie van radiologische beelden. Bovendien leren ze met anatomie de ‘taal’ van de geneeskunde.” Groenewegen is zich er van bewust dat hij de studenten hiermee veel verantwoordelijkheid geeft. “Je geeft ze als het ware de sleutel van de snijzaal en dat ligt gevoelig. Maar je moet mensen vertrouwen geven.”

Aansluiting Het programma van de anatomiecursus sluit naadloos aan bij de vaste onderdelen van VUmccompas en is op een vergelijk-

P&O service loopt goed “De reacties zijn tot nu toe overwegend positief.” Dit zegt manager p&o service Marlo Ozinga over de ontvangst van de nieuwe werkwijze van p&o. “We werken nog maar vier weken op de nieuwe manier, maar we krijgen nu al van de medewerkers terug dat de bereikbaarheid en vindbaarheid van p&o goed is.” Ook het portaal p&o-direct op intranet wordt goed gewaardeerd. “Dit portaal is ten opzichte van de oude p&o site gebruiksvriendelijker doordat het een duidelijke zoekfunctie heeft. Daarnaast is een top tien gemaakt van de meest gebruikte formulieren

en vragen die over bepaalde onderwerpen vaak gesteld worden, zijn duidelijk als topic zichtbaar op de site.” Toch is een aantal zaken even wennen. “Klanten waren gewend om een vaste contactpersoon te hebben. Dat is nu anders. Een vraag of mutatie komt binnen bij de servicedesk en wordt door een medewerker van de afdeling afgehandeld of doorgestuurd naar de back office of experts. Maar altijd met het doel om de vraag of mutatie zo snel en goed mogelijk af te handelen.” Ook de nieuwe taak van leidinggevenden om de inschaling van

nieuwe medewerkers zelf te doen is wennen. “Daar krijgen we nog veel vragen over, en we geven daarom hierover binnenkort twee instructiebijeenkomsten voor leidinggevenden. Omdat alle vragen en mutaties geregistreerd worden, is er duidelijk inzicht in de status van het verzoek. “We zijn er nog niet helemaal, en dat komt omdat er ook nog oud werk ligt wat nog niet in het systeem is ingevoerd. Daar zijn we nu druk mee bezig. Dat kost even tijd, maar zodra ook de oude mutaties in het systeem staan, kunnen we de klant nog beter van dienst zijn.” n PD

bare manier opgezet. Zo is er een directe relatie tussen de theorie en de praktijk in de kliniek gelegd. Verschillende chirurgen komen aan het begin van de practica uitleg geven, bijvoorbeeld over de verschillende benaderingsroutes. Inmiddels hebben de bestuursleden van VUsap vier studentassistenten opgeleid, die ieder een groep van vier studenten begeleiden. “We hebben de groepen opzettelijk zo klein gehouden zodat iedereen ook echt aan bod komt in de snijzaal. Tijdens de gewone anatomieles staan we met twaalf studenten om een lichaam en krijg je niet de kans om zelf dissecties uit te voeren en preparaten te maken”, vertelt Thomas Koedam, secretaris externus van VUsap. Er zijn vier cursussen: hoofd-hals, extremiteiten, abdomen en thorax die ieder twaalf weken duren. Elke week komen de studenten om 18.00 uur na de snijzaal voor de drie uur durende bijeenkomst. In eerste instantie waren de initiatiefnemers bezorgd dat er onvoldoende belangstelling zou zijn. Het behalen van het examen levert tenslotte geen extra studiepunten op. “Maar het tegendeel bleek waar te zijn: er waren veel meer belangstellenden dan plaatsen. De bestuursleden van VUsap konden daarom de meest gemotiveerde studenten kiezen”, aldus Koedam.

Het jaarlijkse symposium van de Co-Raad gaat deze keer over Gezichten in de geneeskunde. Dit symposium is bedoeld voor masterstudenten en coassistenten. Verschillende topsprekers zullen via interessante, leerzame en leuke verhalen de diversiteit van de geneeskunde laten zien. Ook een onderwerp als hoe je moederschap combineert met een carrière in de gezondheidszorg komt aan bod. Een leven als arts is immers vaak lastig met een gezin te combineren. Een ander discussiepunt is de zin dan wel onzin van het promoveren. Het lijkt er steeds meer op dat promoveren een onderdeel van de studie geneeskunde wordt, als iemand later een opleidingsplek wil bemachtigen. Vraag is of de meeste coassistenten niet gewoon na hun opleiding met patiënten aan de slag willen, in plaats van eerst vier jaar een promotieonderzoek te doen. Gezichten van de geneeskunde vindt plaats op 20 mei in het abn amro gebouw aan de Zuidas. Inschrijven kan via [email protected]. Meer informatie: www.co-raad.nl

Bescherm je huid-dag De afdeling dermatologie neemt deel aan Bescherm je huid-dag. Op zaterdag 21 mei organiseert de poli tussen 11.00 en 14.00 uur een open dag. Dermatologen zullen uitleg geven over hoe mensen het beste hun huid kunnen beschermen en controleren. Doel is te zorgen dat mensen huidkanker eerder herkennen en de ziekte voorkomen door verstandig zongedrag. Het aantal mensen met huidkanker neemt schrikbarend toe: 20.800 nieuwe gevallen in Nederland in 2000 tot naar schatting 36.800 in 2015, een stijging van zo’n 75%. De Bescherm je huid-dag is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venerologie (nvdv), het Huidfonds, De Nederlandse Vereniging Huidtherapie (nvdv), de Stichting Melanoom, Galderma en La Roche-Posay. Belangstellenden kunnen zich opgeven via www.beschermjehuid.com.

Tegenslag bij het upgraden van terminalservers ICT ondervindt de laatste maanden tegenslag bij het installeren van nieuwe software op de terminalservers. Daardoor is het nog niet gelukt om twee belangrijke nieuwe systemen in gebruik te nemen. Hoofd projecten Henk-Jan Toorneman hoopt dat Microsoft snel met een oplossing komt. n Jeroen Kleijne “Veel applicaties van VUmc draaien op terminalservers. We zijn nu een nieuwe versie van de systeemsoftware aan het

‘uitrollen’, maar daar hebben we wat tegenslagen mee. Het probleem is dat wij het functioneren, de performance en de stabiliteit nog niet goed genoeg vinden. Dit probleem hebben we aangekaart bij Microsoft aangekaart. Ze hebben ons een zogenaamde ‘hotfix’ gestuurd. Het leek of het daarmee was opgelost, maar met het testen van alle applicaties bleek dat er toch nog een klein probleem te zijn. We zijn nu bezig om samen met Microsoft uit te zoeken hoe we dat op kunnen lossen”, aldus Henk-Jan Toorneman. De update van de terminalservers is

nodig om twee belangrijke systemen in gebruik te kunnen nemen: het nieuwe laboratoriumsysteem glims en Medicator, een apotheekvoorschrijfsysteem voor de polikliniek. “Medicator is vooral belangrijk in het kader van de patiëntveiligheid: hoe beter je het voorschrijven geautomatiseerd hebt, hoe veiliger het proces is. Dan weet je nog zekerder dat de goed medicijnen worden uitgedeeld en toegediend. Het laboratoriumsysteem is vooral van belang omdat er veel mensen in het ziekenhuis gebruik van maken. Dit zijn dus twee projecten

die we graag zo snel mogelijk in uitvoering willen nemen.”

Betere prestaties Naast het uitstel van de twee nieuwe systemen ondervinden gebruikers weinig hinder van de stagnatie. Toch wil Toorneman het probleem niet bagatelliseren. “Ik kan niet zeggen hoe lang het nog gaat duren. We hopen snel groen licht te krijgen van Microsoft. Ze hebben het al prioriteit 1 gegeven, dus ze nemen het probleem heel serieus. Als er weer een nieuwe update komt, moeten we die eerst testen met alle beheerders in het ziekenhuis. Zodra alles in

orde is en we ‘live’ gaan, komen we bij iedereen langs met documentatie en voorlichtingsmateriaal. De verschillen met de oude software zijn niet heel groot, maar gebruikers moeten soms net op wat andere knoppen drukken dan ze gewend zijn. De prestaties van het nieuwe systeem zullen in elk geval beter zijn.”   Als je nog vragen hebt over de terminalservers of de nieuwe software, kun je contact opnemen met de ict servicedesk, via telefoon 40777 of mail: [email protected].

Nieuwe poli valt in de smaak

Tracer 10e jaargang, nummer 9, 5 mei 2011



Tracer is het tweewekelijkse medewerkersblad van VU medisch centrum. Oplage: 5.100. Tracer wordt gemaakt onder verantwoor­de­lijk­heid van de dienst communicatie. Eindredactie Monique Krinkels Redactie Caroline Arps, Dyske Beelen, Maartje van Boekel, Mariet Bolluijt, Annemarie Burgers, Bernie Hermes, Jeroen Klompenhouwer, Edith Krab, Marcel Licher, Marcia Sanderse, Jan Spee Redactieraad Henk Groenewegen, Lies Pelger, Tom Stoof, Riekie de Vet Redactie-adviesgroep Erik van Aalst, Ronald Gabel, Marcel van der Haagen, Peter de Haan, Kris Hemmink, Marga Jaspers, Inèz de Jonge, Willy Schuppert, Maybritt Stal, Esther van ’t Riet en Cora Visser Vaste bijdragen Rick Dros, Armand Girbes, Henriëtte van der Horst, Chris Mulder

Ill u s t ra t i e R i c k D r o s ,

F o t o : J ean - P i erre J ans

Op woensdag 27 april kregen medewerkers de gelegenheid om rond te kijken op de nieuwe polikliniek VUmc cca diagnose en behandeling. De rondleiding werd gegeven door Yvette Schotsman, verpleegkundig hoofd medische oncologie, en gaf een goede indruk van het beoogde eindresultaat. Hier en daar heeft de poli nog wat weg van een bouwval, maar het eind is zeker in zicht. Schotsman is al trots op de nieuwe aanbouw: “De hele polikliniek is erg licht en mooi ruim opgezet. Ook de meubels worden een eyecatcher. De poli is enorm stijlvol en straalt echt vriendelijkheid uit.” De bezichtiging riep veel positieve reacties op. Voornamelijk de mooie, grote ramen vielen in de smaak. Naast een lichte omgeving en een open sfeer zorgen deze voor een prachtig uitzicht voor de patiënten. Ook de medewerkers waren erg enthousiast over hun nieuwe werkplek: “Nu we dit hebben gezien, hopen we dat we hier ook mogen werken. Dat zou nog eens boffen zijn!” Tijdens de rondleidingen werden verschillende gedeeltes bekeken. Zoals de afdeling dagbehandeling, waar de aandacht meteen getrokken werd door de lichtkoepels in het dak en de herfstige natuurprints op het plafond. Daarnaast de wachtruimtes en de lifestylepoli’s waar, zoals in de rest van het gebouw, een rustieke, huiselijke en creatieve sfeer te voelen is. De polikliniek opent op 1 juli 2011 haar deuren.

De charme van een bureaulamp

Redactiesecretariaat



dienst communicatie VUmc, kamer PK4x190 telefoon (020) 44 43 444, email: [email protected] Vormgeving De Ontwerperij, Amsterdam Druk RotoSmeets, Utrecht Abonnement De abonnementsprijs bedraagt voor ex-medewerkers en andere geïnteresseerden 30,00 euro per jaar. Gepensioneerden betalen 20,00 euro per jaar. Opgave en vragen over abonnementen



dienst communicatie VUmc, kamer PK4x190 (020) 44 43 444, e-mail [email protected]

Volgende Tracer



Door gebruik te maken van een bureaulamp in plaats van een volledige verlichting van de kamer kan veel energie bespaard worden. Als iedereen gemiddeld een uurtje met bureaulamp zou werken, dan is er sprake van een aanzienlijke besparing. De besparing hangt ook af van het type bureaulamp, maar kan oplopen tot vijfduizend euro per jaar.

D e volgende Tracer verschijnt op ­donderdag 19 mei. Deadline voor kopij is 11 mei om 12.00 uur.

2

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

VUmc-ers delen in lintjesregen Renata Sibarani, als kinderanesthesioloog werkzaam op het operatiecomplex en bij de intensive care kinderen, heeft op vrijdag 29 april een koninklijke onderscheiding ontvangen uit handen van mevrouw Edith Schippers, minister van vws. Ze werd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau benoemd vanwege de unieke en uitzonderlijke wijze waarop zij de kinderanesthesiologie gestalte geeft, haar betrokkenheid bij haar patiënten en haar inzet voor de opleiding van nieuwe generaties medisch specialisten en verpleegkundigen. Voor Sibarani is haar vak als anesthesioloog meer dan een vak, meer dan werk. Het vak is met haar persoonlijkheid verweven, met een ver boven gemiddelde betrokkenheid. Altijd staat het belang van haar patiënten op de voorgrond, ook op momenten waarop zij niet is ingedeeld en dus niet direct verantwoordelijk is. Vooral door die betrokkenheid, maar ook door het introduceren van nieuwe technieken als epidurale en spinale anesthesie bij pasgeborenen, is zij een rolmodel en voorbeeld. Zij heeft het initiatief genomen tot het

tot stand komen van het werkboek kinderanesthesiologie en heeft daar ook de redactie van verzorgd. Daarmee is één van de eerste gestructureerde beschrijvingen van adequate opvang van het acuut zieke kind in Nederland tot stand gekomen.

Egmondse professor geridderd Burgemeester Hetty Hafkamp van Bergen reikte vrijdag 15 april een koninklijke onderscheiding uit aan Bettine Polak, hoogleraar oogheelkunde. Het feestelijke moment vond plaats in de Amstelzaal, ter gelegenheid van het afscheidssymposium van betrokkene. Polak ontving de onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De onderscheiding is toegekend vanwege haar werkzaamheden als oogarts, verbonden aan VU medisch centrum en aan het oogziekenhuis Rotterdam, als hoogleraar en haar bestuurlijke vrijwilligersactiviteiten, sinds 1980 op het terrein van volksgezondheid en wetenschap. Zij richtte zich daarbij in het bijzonder op de patiëntengroep met diabetes mellitus.

Opvallend

F o t o : J ean - P i erre J ans

!

Plastisch chirurg Mikko Larsen heeft de wetenschapsprijs gewonnen van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (nvpc). Larsen ontving de prijs voor zijn onderzoek dat aantoont dat bot- of gewrichtstransplantaties kunnen worden uitgevoerd zonder dat de patiënt de rest van zijn of haar leven antiafstotingsmedicijnen nodig heeft. Dit is mogelijk door het inbrengen van nieuwe bloedvaten afkomstig van de ontvanger zelf voor de doorbloeding van het getransplanteerde weefsel. De methode waarbij levend bot wordt getransplanteerd zal naar verwachting over vijf tot tien jaar klinisch worden toegepast. De wetenschapsprijs, bestaande uit een geldbedrag van 2.000 euro, wordt door het bestuur van de nvpc tweejaarlijks uitgereikt aan het beste fundamentele onderzoek voor de ontwikkeling van klinische toepassingen, waardoor de kwaliteit van de zorg wordt verbeterd.

Erkenning voor inzet tijdens masterfase Van links naar rechts: Cees Rustemeijer (beste coschap, interne geneeskunde, Ziekenhuis Amstelland), Tjakko Blaauw (beste arts-assistent, heelkunde, VUmc; inmiddels werkzaam bij Medisch Centrum Alkmaar), Jan Heijlman (eerste winnaar Jan Heijlman Prijs in 1995), Saskia Oosterbaan (beste begeleider junior coschappen, kindergeneeskunde/gynaecologie, Sint Lucas Andreas Ziekenhuis), Hanneke Wennink (beste junior coschap, kindergeneeskunde, Sint Lucas Andreas Ziekenhuis) en Kitty Heins (beste specialist, verloskunde en gynaecologie, VUmc).

Op 20 april was de jaarlijkse uitreiking van de Jan Heijlman Prijs door de Co-Raad VUmc. De prijs gaat naar artsen en afdelingen die zich inzetten voor het onderwijs in de masterfase. De coassistenten kiezen met deze prijs voor de beste specialist, de beste artsassistent en het beste coschap. Dit jaar konden ze ook stemmen op de beste begeleider junior coschappen en het beste junior coschap. Een belangrijk criterium bij het stemmen is: van wie heb ik het meest geleerd? Volgens de Co-Raad gaat het bij de prijs vooral om de erkenning van collega’s in spé, de coassistenten. Tjakko Blaauw (31) won de prijs voor beste arts-assistent. ‘Ik ben er erg blij mee. Het is het enige moment waarop

Bloemengala 2011 voor KIDS Zuid-Afrika

je erkenning krijgt voor je bijdrage aan het onderwijs. Onderwijs lijkt meer iets voor softies, het is onduidelijk wat je ermee wint. Terwijl het nota bene gaat om onze collega’s in spe.’ Waaraan heeft hij de prijs te danken? ‘Ik sta net één stapje boven de coassistenten, dat scheelt misschien. Natuurlijk hoop ik ook dat mensen zien dat ik oprecht geïnteresseerd ben. Ik besef dat de druk op de co’s groot is. Ons vak is loeizwaar en studenten zijn vaak zenuwachtig. Als er tijd is, probeer ik ook te praten over de emotionele kanten van het werk.’ Meer weten over de Jan Heijlman Prijs? Kijk voor de winnaars van de tweede en derde prijs per categorie op www.co-raad.nl.

Roel van Leerdam van de Lions Club Noordwijk overhandigt de cheque aan kinderarts-infectioloog Marceline van Furth

Henriette van der Horst

Conflicterende principes Deze week had ik het genoegen deel te nemen aan een conferentie die Eric van der Burg, de Amsterdamse wethouder voor zorg en welzijn, organiseerde om zijn beleidsbrief ‘Gedeelde zorg, gedeelde verantwoordelijkheid’ te bespreken. Uitgangspunt is niet verrassend: de zorg kan en moet beter, efficiënter, meer toegankelijk, en minder complex worden. Meer aandacht voor preventie, voor gezond gedrag, voor welzijn en voor zelfredzaamheid. In de ideale wereld is ‘Amsterdam een stad met gezonde, zelfstandige en betrokken Amsterdammers die tijdig anticiperen op het ouder worden. Een stad waar mensen die een voorziening nodig hebben, in hun eigen buurt terecht kunnen (…). Een stad waar mensen die geen regie meer kunnen voeren over hun leven, de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben.’ Mmm…, waarom hebben we dat nog steeds niet gerealiseerd, het is zo eenvoudig: meer

samenwerken, minder hokjesdenken, zorg niet als doel maar als middel zien. Ooit hadden we dat in Amsterdam goed geregeld. In een aantal wijken waren er hometeams: huisarts, buurtmaatschappelijk werker, wijkverpleegkundige die samen dicht bij huis zorg leverden en die niet te beroerd waren om af en toe wat sociale misstanden aan de kaak te stellen. Ik sprong op de fiets om samen met de wijkverpleegkundige met een Amsterdams oudje te bespreken welke zorg er nodig was en dat dan te regelen, niks Centrum Indicatiestelling Zorg. Na een tijdje vielen de hometeams uiteen omdat de deelnemende organisaties besloten dat alles anders en natuurlijk beter moest, grotendeels om financiële redenen. Samenwerken werd steeds ingewikkelder en sinds een aantal jaren bemoeit de Nederlandse Mededingingsautoriteit, NMa, zich daar ook stevig tegenaan. Samenwerken en afspraken maken is,

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

als we niet uitkijken, kartelvorming en dat is uit den boze. Als we om de kwaliteit te verhogen besluiten dat we specialistische ingrepen alleen maar in een paar centra uitvoeren dan heft de Nederlandse Zorgautoriteit, NZa, het vingertje en roept dat ze dat niet toestaan, want de keuzevrijheid van de patiënt komt in gedrang. Allemaal fraaie (nou ja, bijna allemaal fraaie) principes, samenhangende zorg dicht bij huis, marktwerking, keuzevrijheid, topkwaliteit, met hun eigen voorvechters. Helaas conflicteren die principes nogal eens en de discussie over wanneer welk principe moet prevaleren, wordt nauwelijks gevoerd. Soms is keuzevrijheid ondergeschikt aan kwaliteit, en marktwerking ondergeschikt aan samenhangende zorg. Omgaan met conflicterende principes vereist reflectie en af en toe afstand doen van je principes. Dat is verrekte lastig, maar wel een mooie uitdaging voor Van den Burg en ons allemaal. Henriette van der Horst is hoogleraar huisar tsgeneeskunde

Het jaarlijkse Bloemengala van de Lions Club Noordwijk heeft een zeer mooi bedrag voor kids Zuid-Afrika opgeleverd: hoogleraar kindergeneeskunde Marceline van Furth kan namens de Lions maar liefst 60.000 euro gaan inzetten voor haar project in Zuid-Afrika. Op deze gezellige avond in Grand Hotel Huis ter Duin, waar niet alleen heerlijk gedineerd werd, maar de gasten onder andere ook op een modeshow en een kunstveiling getrakteerd werden, stond kids Zuid-Afrika centraal. kids ZuidAfrika – een samenwerkingsverband tussen VUmc en het Desmond Tutu tb-centrum in Kaapstad – gaat de strijd aan met tuberculeuze meningitis in de townships van Kaapstad. Deze ernstige ziekte vormt vooral voor jonge kinderen onder de vijf uit de townships een grote bedreiging. Honderden kinderen per jaar worden ziek, één op de tien overlijdt en de helft van hen ontwikkelt blijvende handicaps. kids Zuid-Afrika heeft speciaal voor deze kinderen een thuisbehandeling ontwikkeld: in plaats van een half jaar opgenomen te worden in een ziekenhuis, hoeven de kinderen nu maar een keer per maand naar een polikliniek voor controle en komt een gespecialiseerd medisch team regelmatig op huisbezoek. Met de donatie van de Lions Club Noordwijk kunnen er nog meer kinderen worden geholpen en kan er gezorgd worden voor meer en betere voorlichting en nazorg. n CH

Benoemingen Per 1 juli wordt Kathy van Veerdegem, momenteel nog directeur po&o bij ggz inGeest, bij de dienst p&o VUmc benoemd als manager expertise. Van Veerdegem is sinds 2001 als hoofd po&o ggz Buitenamstel en daarna als directeur po&o van ggz inGeest werkzaam. Met het voornemen tot de fusie tussen beide organisaties werken Kathy van Veerdegem en Yolande Schaeffer samen aan verschillende opdrachten die de integratie en straks de fusie tussen ggz inGeest en VUmc verder vormgeven. 3

F o t o : J ean - P i erre J ans

Ronald Giphart gast bij Twintig dokters en een schrijver “Schrijven is een beroep zoals elk ander”, zo gaf Ronald Giphart op 20 april tijdens Twintig dokters en een schrijver zijn visie op het schrijverschap weer. Niks geen romantisch beeld van een schrijver die zich jaren opsluit in een afgelegen oord om zijn meesterwerk te schrijven. Giphart bleek een pragmatisch auteur, die zijn ideeën voor een boek in een flits aan zich voorbij ziet gaan, maar het verhaal

daarna bijna projectmatig uitwerkt met ‘geeltjes’ op een muur in zijn kantoor. Ook schuwt hij het niet om meerdere projecten tegelijk te doen en het schrijven van romans te combineren met bijvoorbeeld zijn columns voor De Volkskrant. Het was een geanimeerd gesprek met de man wiens laatste roman ‘IJsland’ werd besproken. Daarin vertelt Giphart het ontroerende en tegelijkertijd lachwekkende verhaal

Verpleegkundeprijs 2011

Gevarieerde projecten

VU medisch centrum wil met de verpleegkundeprijs verpleegkundigen stimuleren om ideeën te realiseren ter verbetering van de patiëntenzorg. De prijs – een bedrag van 2.500 euro en 0,1 fte voor een jaar – is bedoeld om het project te starten of te realiseren. Zeven projecten komen in aanmerking voor de verpleegkundeprijs 2011.

Verbeteracties verpleegkundige voorlichting Ingezonden door: Anne Marije Luik, polikliniek medische oncologie Het is belangrijk dat de patiënt en zijn naasten voorbereid zijn op de verschillende aspecten die bij ziekte en behandeling aan de orde komen. De dagbehandelingunit medische oncologie is daarom in 2009 gestart met het houden van een verpleegkundig spreekuur. De voorlichting die daar gegeven wordt, is geëvalueerd en heeft geleid tot verbeteracties: uitbreiding van het spreekuur, de ontwikkeling en implementatie van een folder ter voorbereiding op het voorlichtingsgesprek, ontwikkeling en implementatie van een ‘goody bag’, de scholing van ver4

Jaarvergadering VAR De jaarvergadering van de VAR vindt plaats op 12 mei in De Waver. Het programma start om 14.30 uur. Na af-

op een Friese jonge vrouw en de moeizame geboorte van haar zoon Bent, stelt Giph zich de wezenlijke vraag: waarom zou je het publiek aan het lachen proberen te maken, als het lachen je zelf is vergaan? Giphart putte daarbij uit persoonlijke ervaringen. De inhoud van het boek, het schrijverschap, maar ook een onderwerp als euthanasie (naar aanleiding van een eerdere roman van Giphart) kwam aan de orde in

de twee uur durende bijeenkomst waarbij belangstellenden uit VUmc en ggz inGeest aanwezig waren. Op 20 juni komt Maaike Meijer in het kader van Twintig dokters en een schrijver naar VUmc, zij schreef de biografie van dichteres en psychiater Vasalis. Zowel die biografie als de gedichten van Vasalis worden dan besproken. Belangstellenden zijn van harte welkom. Meer informatie via [email protected]

genomineerd

loop, om 16.30 uur, is er een borrel.

n Annemarie Burgers

Op 12 mei aanstaande worden de verpleegkundigen in VUmc in het zonnetje gezet tijdens de jaarlijkse Dag van de Verpleging. ’s Middags vindt de jaarvergadering van de VAR plaats en wordt de verpleegkundeprijs 2011 uitgereikt.

van een cabaretier die geen grappen meer wil vertellen. Het boek gaat over Giph die samen met zijn collega’s en manager op IJsland inspiratie hoopt te vinden voor een nieuwe theatershow. Al twaalf jaar maken Giph, Egon en Ludo het publiek aan het lachen en helpen zo ziekten te voorkomen. Inmiddels zijn ze op elkaar uitgekeken en daarom moet op IJsland de passie worden hervonden. Na de verliefdheid

pleegkundigen en de ontwikkeling en implementatie van een checklist.

Verbetering voorlichting aan acute dialysepatiënt Ingezonden door: Marieke Klappe, Conny Keijzer, Yvonne van Hoek, Gertrude Wijngaarden, dialyseafdeling De voorlichting aan acute dialysepatiënten over de diverse vormen van dialysebehandelingen verliep niet gestructureerd. Daardoor konden acute patiënten niet weloverwogen tot een keuze voor een bepaalde behandeling komen. Daarnaast was op de hemodialyseafdeling de informatievoorziening aan zowel de geplande als ongeplande hemodialysepatiënten ongestructureerd. Het feit dat acute dialysepatiënten vaak erg ziek zijn en daardoor met complexe medische en psychosociale problemen geconfronteerd worden, motiveert de dialyseverpleegkundigen buitengewoon om de verpleegkundige zorg en begeleiding te verbeteren. VUmc is in de regio aangemerkt als eerste opvang voor acute dialysepatiënten; ook om deze reden kon dit project niet uitblijven Transitie kinderdiabetes: een stap vooruit Ingezonden door Marlies Goverde en de overige leden van het kinderdiabetesteam Een goede transitie is belangrijk voor de continuïteit van de diabeteszorg en het terugdringen van het aantal ‘no shows’ onder de 18- tot 26-jarigen. Vanaf 2010 is een

transitiepolikliniek ontwikkeld om jongeren vanaf hun twaalfde jaar zodanig voor te bereiden op toenemende zelfstandigheid, dat ze op hun achttiende de overstap naar de volwassenenzorg kunnen maken. Transitie is natuurlijk ook voor jongeren met een andere chronische aandoening belangrijk. Door het uitdragen van het project, zichtbaar maken hoe transitie in de praktijk georganiseerd kan worden, wil het kinderdiabetesteam een bijdrage leveren aan de continuïteit van zorg voor alle jongeren met een chronische aandoening binnen VUmc.

Verpleegkundig begeleiding bij postoperatieve duizeligheid­ klachten Ingezonden door: Jarek Misiewicz en Machteld van Driel, zorgeenheid KNO, locatie 1C Na middenooroperaties bestaat de kans op duizeligheid met eventueel misselijkheidsklachten en braken. Dit is het gevolg van prikkeling van het evenwichtsorgaan. Tot nu toe werd een patiënt met duizeligheidsklachten zoveel mogelijk met rust gelaten en medicatie moest de begeleidende misselijkheidsklachten bestrijden. Patiënten met postoperatieve duizeligheidklachten gaan allemaal minstens een dag later met ontslag dan gepland. Recente theorieën zeggen dat patiënten sneller van duizeligheidsklachten af komen als zij actief begeleid worden bij het zoeken naar stabiliteit. Dit kan door de patiënt goed te infor-

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

meren over de overige systemen die een bijdrage leveren aan zijn evenwichtbepaling (gezichtsvermogen, diepe gevoel in de spieren en pezen bij verticalisatie). Voor dit doel wordt de richtlijn ‘Verpleegkundige begeleiding bij postoperatieve duizeligheid’ opgesteld.

Time-outprocedure endo­ scopische verrichtingen Ingezonden door: Cristel Conradie en Jolanda Koeleman, poliklinische zorgeenheid maag-, darm- en leverziekten Om adequaat actie te ondernemen op procesgerelateerde incidenten is op de pze-mdl een controlelijst ontwikkeld die ervoor moet zorgen dat de juiste gegevens op het juiste moment verkregen worden, en dat in elke stap in het proces de juiste gegevens worden overgedragen aan de juiste zorgverlener. Deze controlelijst maakt deel uit van de ‘time-outprocedure’ en is daarom ook zo genoemd. Dit project beoogt te verifiëren of aan alle voorwaarden voor veilige zorg is voldaan om zo fouten en bijna-fouten te voorkomen voor, tijdens en na endoscopische verrichtingen onder sedatie. Het vergeten drinken Ingezonden door: Freek Gillissen, polikliniek neurologie/Alzheimercentrum Regelmatig wordt bij patiënten, die de geheugenpolikliniek bezoeken in verband met geheugenstoornissen en/of gedragsveranderingen, een te hoge alcoholconsumptie geconsta-

teerd. Ondanks de negatieve invloed op gezondheid en geheugen heeft de constatering van dit risicovolle gedrag geen tot weinig invloed op het behandelplan. Met behulp van een vragenlijst aan de partners worden personen opgespoord die een risicovolle alcoholconsumptie hebben. Deze personen krijgen een zogenoemd motivatiegesprek met de verpleegkundig consulent, waarbij ze de mogelijkheid krijgen om verwezen en/of geadviseerd te worden.

Van eerst verantwoordelijke verpleegkundige naar casemanagementschap in de zorg voor de hematologische patiënt Ingezonden door: Huub Boekhoudt, Anita de Vries, Patty Bosman, Ingrid Kampman en Ineke van der Jagt, zorgeenheid hematologie Het bestaande protocol ‘Eerst verantwoordelijke verpleegkundige’ (evv) op de klinische afdeling hematologie moet worden herzien. Onderzocht wordt waar de mogelijkheden liggen tot uitbreiding van klinisch naar poliklinische evv-er zorg en casemanagement. Het doel hiervan is om vertragingen, overlap van zorg en complicaties zoveel mogelijk te voorkomen. Deze methode draagt bij aan een gestructureerde manier om de coördinatie en continuïteit in de complexe hematologische zorgketen te verbeteren. Zo wordt aan de behoefte van de individuele patiënt in het gehele zorgproces tegemoet gekomen.

Vacatures VUmc Alle vacatures zijn te lezen op intranet onder ‘P&O’, klik op: ‘interne vacatures en werving’ en daarna op, ‘interne vacatures’. Ons adres is: Werving & selectie, polikliniek 7Z 163.

Paramedisch

Verpleegkundigen/Verzorgenden

Apothekersassistente poliklinische apotheek D5.2009.00104 Apothekersassistenten die willen werken in onze moderne poliklinische apotheek van VUmc Amsterdam. Afdeling: apotheek en klinische farmacie, Divisie V

Vervolgopleiding tot dialyse verpleegkundige D1.2011.00028 Kies voor de opleiding tot dialyse verpleegkundige, een vak, dat continu in beweging is! Afdeling: dialyse / nefrologie, Divisie I

Wetenschappelijk onderzoek/onderwijs Vacatures 18 april tot 25 april. Uiterlijke reactie datum zie intranet.

OK personeel Opleider Anesthesiemedewerker D6.2011.00036 Organisatie èn ontwikkeltalent gezocht voor de opleiding anesthesiemedewerker! Afdeling: medisch ondersteunende opleidingen / amstel academie, divisie VI

Wetenschappelijk onderzoek/onderwijs Phd position development biology of the spine D4.2011.00029 A multi-disciplinary research program on the self-organisation of structured connective tissues. Afdeling: orthopaedics, Divisie IV

Vacatures 25 april tot 2 mei. Uiterlijke reactie datum zie intranet.

Phd position physics of spine development D4.2011.00034 A multi-disciplinary research program on the self-organisation of structured connective tissues. Afdeling: orthopaedics, Divisie IV

Phd position, improving angioradiation combination therapy of cancer D5.2011.00044 Verbeteren van angio-bestraling combinatietherapie voor de behandeling van kanker Afdeling: medische oncologie, Divisie V

Verpleegkundige acute zorg/ interne geneeskunde en nefrologie D1.2011.00023 Jij wil je toch ook samen met VUmc ontwikkelen? Afdeling:interne geneeskunde, Divisie I Senior verpleegkundige chirurgie D4.2011.00030 Heb jij passie voor kwaliteit in de zorg? Afdeling: zorgeenheid traumatologie en plastische chirurgie, Divisie IV

Vaatlaborant D4.2011.00036 Kom jij ons team versterken met jouw kennis? Afdeling: heelkunde en anesthesiologie, Divisie IV

Amstel Academie De Boelelaan 1109 1081 HV Amsterdam Bedrijfsopleidingen F. Broekhof  Bij- en nascholingen F. Broekhof Verpleegkundige vervolgopleidingen K. Jonker  Paramedische opleidingen M. van Oostrom www.amstelacademie.nl

De Amstel Academie biedt inspirerende trainingen en workshops aan, die u ondersteunen bij het optimaal benutten van uw kwaliteiten. Weet u nog niet welke training u wilt volgen? Kijk snel op onze website en schrijf nu in! internet: www.amstelacademie.nl Nu de zomer weer voor de deur staat is het dé periode om er op uit te trekken; verre reizen, zonnige oorden, culturele ervaringen. Of, lekker weg in eigen land. Eén ding is zeker; niet iedereen kan tegelijkertijd weg. Zoals u van ons bent gewend, biedt de Amstel Academie ook dit jaar diverse mogelijkheden voor een interessante ‘trip’. We gaan weer ‘op reis in VUmc’

(020) (020) (020) (020) (020)

444 444 444 444 444

4229 4253 4253 2020 4569

Iedere ‘trip’ duurt een uur en vindt plaats tijdens de middagpauze of aan het einde van de middag in de Amstel Academie. U brengt uw lunch mee, wij zorgen voor de koffie en thee. Iedere trip is kosteloos, kortom: schrijf u snel in want vol is vol! Om u te inspireren en te motiveren treft u hieronder een kort overzicht aan van de zomerworkshops; Werp’s een andere blik op uw team; Ervaar hoe u nieuwe inzichten kunt krijgen door uw team anders te bekijken. De kracht van autoritair leiderschap; Autoritair leiderschap is op sterven na dood (althans in Nederland) Maar is dat wel terecht?

Een beetje meer lucht; Vaak denken we en doen we maar, alsof we vergeten te voelen en te zijn. U kunt hier een omschakeling in maken, maar hoe? Oplossingsgericht benaderen van een probleem; Vaak benaderen we lastige situaties vanuit wat niet goed gaat. De oplossingsgerichte benadering in deze workshop is realistisch, doelgericht en positief. Netwerken; Netwerken roept verschillende associaties op, van gladde jongens die graag vertoeven op borrels tot een nuttige en leuke bezigheid. Reden genoeg om eens stil te staan bij de kunst van het netwerken! Verveling als zinvolle bezigheid; Een workshop geïnspireerd op het boek ‘Stil de tijd’ van Joke Hermsen en het doet een poging om de verveling als ‘zinvolle bezigheid’ in ere te herstellen. Hart aan het werk in de gezondheidszorg; Hoe beïnvloeden je gedachten en gevoelens je hartritme? Duidelijk wordt welke effecten de toepassing van technieken kunnen hebben voor het functioneren in je dagelijks leven. Hartzindering; Een nieuw woord waar velen wel de ervaring van kennen die erachter schuilt: werken met bezieling. Beleef ook het zinderen van uw hart…

In deze rubriek kunnen medewerkers en vrij­ willigers een bericht plaatsen over geslaagden of een afscheid. Niet meer dan 25 woorden. Aanleveren via [email protected]

Geslaagd De volgende studenten zijn geslaagd: Opleiding Medewerker Zorgadministratie, inservice Cindy Hartgers Anja Nijveld Noortje de Niet Eveline van der Wulp Cindy Worms Derina Broek Kirsten Mooij Yannely Brito Cumara Najlae Atarmachen- Naslae Marjoke Visser Michelle van Leeuwen

Staf/management - ICT E-learning specialist in the field of neuroscience and imaging D5.2011.00046 Become an e-learning knowledge engineer for strategic projects in the field of neuroscience and imaging. Afdeling: image analysis center, Divisie V

Laboranten

Personalia

Sociale media in de zorg: zin of onzin; Sociale media is in opkomst. Sociale initiatieven in de zorg wordt besproken en er wordt gekeken naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van sociale media in de zorg. Assertiviteit en taal; Ik wil het graag anders … Is Nederland niet je moederland en ben je niet assertief genoeg? (Deze workshop is voor medewerkers van de VUmc die de Nederlandse taal (nog) niet helemaal beheersen en die willen leren assertief te zijn in hun werksituatie) . Het volledige aanbod, de data, tijdstip en inhoudelijke informatie over al deze zomerworkshops kunt u vinden op www. AmstelAcademie.nl Inschrijven voor een workshop doet u eenvoudig door een mail te sturen aan Kristy Kappel, [email protected] of aan Editha Samsom, e.samsom@VUmc. nl onder vermelding van de naam van de workshop, datum en tijdstip, uw voor- en achternaam, de afdeling waar u werkzaam bent en uw (interne) telefoonnummer.

Module Medische Terminologie: Hans Tak Marga van Lent Karin Lubbers Rita de Graaf -Beenken Prosee Philip Seignette Van harte fgefeliciteerd! 1 oktober 2011 start de volgende Opleiding Medewerker Zorgadministratie . Informatie of inschrijving voor het theoriegedeelte van de opleiding medewerker zorgadministratie of voor de Module Medische Terminologie kan bij onderstaande personen. Annemieke Bredius, senior zorgadministrateur,VUmc tel. 020 – 44 42953 of [email protected] Mirjam van Oostrom, Bureaumanager paramedische opleidingen Amstel academie tel. 020 – 444 4569 of [email protected]

Oproepen & advertenties

Titel voorbeeld titel

Het Heilig VU-UUR Donderdag 19 mei 2011 in de Amstelzaal, VUmc

Prof. Jaap Bonjer Heelkunde/SEH

“Acute care: Working as a Team, Thinking as a System” Stelling I Iedere Acute Opname Afdeling (AOA) biedt een bed voor iedere acute patiënt.

Stelling II Zonder HuisArtsen Post (HAP) geen SpoedEisende Hulp (SEH).

De lezing is bedoeld voor alle medewerkers. Aanvang: 12.00 uur (met broodjes, koffie, thee, melk, etc.). Begin voordracht: 12.30 uur (duur voordracht is 25 tot 30 minuten met aansluitend 10 minuten discussie).

Medewerkers en vrijwilligers van VUmc kunnen gratis een advertentie plaatsen. Niet meer dan 25 woorden en voorzien van achternaam en toestelnummer. Prijzen niet hoger dan 2250 euro. Aanleveren via [email protected]

Nieuw: VUMC KP7 website De nieuwe thema site KP7 is bedoeld voor iedereen binnen VU medisch centrum die te maken hebben of krijgen met de Europese subsidie uit het Kader Programma 7 (KP7). Naast de algemene subsidie-informatie, richt deze site zich met name op de financiële aspecten bij de inrichting van KP7 projecten en de financiële verantwoording. Voor kennis en advies “op maat” van de vele nationale en internationale subsidieregelingen en fondsen, w.o. de KP7, wordt u verwezen naar de subsidiedesk van VU/VUMC. De nieuwe KP7 site is te vinden bij “afdelingen” op het startscherm van het intranet. Voor informatie: Lammie Bruin, BIZA, [email protected] Goessenbokaal De goessenbokaal wordt weer gespeeld. Dat zijn teams van verschillende afdelingen die het tegen elkaar opnemen. Het wordt weer gespeeld bij sportpark Swift op donderdag 26 mei,om 18.00 uur. De aftrap wordt gegeven door Elmer Mulder, voorzitter van de raad van bestuur. Collega’s worden van harte uitgenodigd om de teams aan te moedigen.

prof.dr. Karel Jakobs en zijn team van het Metabool Laboratorium de Wetenschapsprijs klinische chemie teruggehaald naar VUmc. Deze letterlijk en figuurlijk zwaarwegende wisseltrofee is een mooie kroon op het werk van de bijna emeritus hoogleraar Klinische Chemie der Erfelijke Metabole Ziekten. De titel van het artikel: ‘IDH2 mutations in patients with D-2-hydroxyglutaric aciduria’. De Wetenschapsprijs is door de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC) in 2006 ingesteld en wordt toegekend aan de groep met de hoogst gewaardeerde publicatie vanuit het wetenschapsdomein der klinische chemie en laboratoriumgeneeskunde. In 2006 was de prijs al veroverd door prof. dr. Cees Oudejans en zijn team van het Moleculair Biologisch Laboratorium met een publicatie in Nature Genetics in 2005. Of de trofee bij een derde toekenning definitief in VUmc mag blijven is niet bekend.

Wetenschapsprijs NVKC terug naar VUmc Met een artikel in Science hebben

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – S e r v i c e p a g i n a

5

Menu

Bibliotheek

Informatie over het menu vindt u ook op de startpagina van intranet

donderdag 5 mei gebakken vis, remouladesaus, IJsbergsalade, frituur aardappel, gebonden aspergesoep, heldere groentesoep, gebonden vegetarische aspergesoep, heldere vegetarische groentesoep vrijdag 6 mei kipsaté , omelet naturel, satésaus, nasi, vegetarische nasi, atjar + kroepoek, gebonden kip-kerriesoep, heldere tomaat-vermicellisoep, gebonden vegetarische kerriesoep, heldere vegetarische tomaatvermicellisoep zaterdag 7 mei sucadelapje, gevulde courgette, provençaalsaus + jus, bloemkool, gekookte aardappelen, gebonden goulashsoep, heldere vermicellisoep, gebonden vegetarische paprikasoep, heldere vegetarische vermicellisoep

Bezoek de medische en verpleegkundige bibliotheek in VUmc op locatie 0B100 (nabij personeelsrestaurant). Openingstijden: maandag t/m donderdag van 9 tot 21 uur en vrijdag van 9 tot 17 uur. Tel: (020) 444 1237. Web: www.ubvu.vu.nl/geneeskunde

Bezoek de medische en verpleegk. bibliotheek in VUmc, locatie 0B100, nabij personeelsrestaurant. Open ma. t/m do. 9-19 uur, vrij. 9-17 uur. Tel: (020-44)41237. Web: www. ubvu.vu.nl/geneeskunde Webcursus voor verpleegkundigen Moet je een verslag, paper of ander stuk schrijven waarbij je literatuur moet gebrui-

ken? Doe dan de online cursus vakliteratuur speciaal voor verpleegkundigen: Verpleegkundige Informatievaardigheden (VIV). Kijk op: www.ubvu.vu.nl/verpleegkunde Studeren op zondag Studenten opgelet! In 2011 is de medische bibliotheek op de volgende zondagen geopend: 22 mei en 26 juni. (Van 9 t/m 17 uur.)

Word aardig informatievaardig! Doe onze cursus Systematisch zoeken voor reviews, of onze PubMed-, Reference manager- of Citatieanalysecursus. Meer info en aanmelden op: www.ubvu.vu.nl/agenda Bijblijven met de Nieuwsbrief medische bibliotheek Blijf op de hoogte van de nieuwste medische informatiebronnen met onze nieuwsbrief per e-mail. Speciaal voor artsen, onderzoekers, verpleegkundigen en paramedici van het VUmc. www.ubvu.vu.nl/nieuwsbriefmedisch/laatstenummer.html

bibliotheek toegankelijk voor medewerkers van VUmc. Wilt u gebruik maken van deze service? Vraag dan om het ‘formulier autorisatie kaartlezer’ aan de bibliotheekbalie en vul deze meteen in. Uw VUmc-pas is dan binnen een week geautoriseerd voor toegang buiten onze reguliere openingstijden. Medische informatievragen? Bel of mail de medisch informatiespecialist! René Otten: (020-44)42027, [email protected]; Hans Ket: (020-44)42523, [email protected]; Ilse Jansma: (020-44)42523, [email protected].

Toegang medische bibliotheek buiten openingstijden Ook buiten openingstijden is de medische

Bedankt

zondag 8 mei runder-hawaiïburger, eierragout, speciaalsaus + jus, tomaatkomkommersalade, frituur aardappel, gebonden tomatensoep, heldere kippensoep, gebonden vegetarische tomatensoep, heldere vegetarische groentesoep maandag 9 mei kipnuggets, cocktailsaus, lente salade, frituur aardappel, bruine bonensoep, heldere kerriesoep, vegetarische bruine bonensoep, vegetarische heldere kerriesoep dinsdag 10 mei Ajam Bali, sajorboontjes, witte rijst, gebonden champignonsoep, heldere Madrileense soep, vegetarische gebonden champignonsoep, vegetarische heldere Madrileense soep woensdag 11 mei gestoofde zalm, Hollandaisesaus, Koninginnen melange, gegratineerde puree, gebonden tandoorisoep, heldere aspergesoep, vegetarische gebonden tandoorisoep, vegetarische heldere aspergesoep donderdag 12 mei runderkofta, pikante tomaat-uiensaus, balkansalade, rösti aardappelen, gebonden tomatensoep, heldere Chinese kippensoep, vegetarische gebonden tomatensoep, vegetarische heldere Chinese soep 21 april was het secretaressedag. Nu kregen wij geen bloemen maar een gezellig dagje naar de keukenhof. Wij willen de staf van de plastische chrirugie bedanken voor deze leuke dag.

vrijdag 13 mei tjap tjoy met kip, vegetarische tjap tjoy, witte rijst, gebonden aspergesoep, heldere groentesoep, vegetarische gebonden aspergesoep, vegetarische heldere groentesoep zaterdag 14 mei gebonden kip-kerriesoep, heldere tomaatvermicellisoep, vegetarische gebonden kerriesoep, vegetarische heldere tomaatvermicellisoep zondag 15 mei gebonden goulashsoep, heldere vermicellisoep, vegetarische gebonden paprikasoep, vegetarische heldere vermicellisoep maandag 16 mei bolognaisesaus, vegetarische bolognaisesaus, komkommersalade, spaghetti, geraspte kaas, gebonden tomatensoep, heldere uiensoep, vegetarische gebonden tomatensoep, vegetarische heldere uiensoep dinsdag 17 mei kalkoenrollade, roomsaus of jus, bloemkool, gekookte aardappelen, gebonden linzensoep, heldere Mulligatawnysoep, vegetarische gebonden linzensoep, vegetarische heldere Mulligatawnysoep

Namens het secretariaat van plastische chirurgie, Saskia van Maanen

Ondernemingsraad Informatie over de OR vindt u ook op intranet onder http://intranet/OR

Kom je bij ons spelen? Korte wachtlijsten voor peuters! Schrijf direct in via olifantje.nl

Nieuwe DV locatie K eesk Fred. Ro ! 9 straat 9

woensdag 18 mei roti kip, roti vegetarisch, gebonden champignonsoep, heldere Madrileensesoep, vegetarische gebonden champignonsoep, vegetarische heldere Madrileensesoep

Voor kinderen van 0 tot 4 jaar Grote buitenspeelplaatsen Peuterdans Muziek maken op de groep

Horizontale en verticale groepen Geen vakantiesluiting Open van 7.00 tot 18.00 uur Ruildagen en extra dagen mogelijk

De leukste kinderopvang rond de Zuidas

6

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – S e r v i c e p a g i n a

Pauzebeleid in VUmc De ondernemingsraad heeft op eigen initiatief een inventarisatie gedaan hoe op diverse verpleegafdelingen wordt omgegaan met de pauzetijden van het para-medisch personeel. Volgens de Arbeidstijdenwet bestaat er na 5 ½ uur werken recht op 30 minuten ongestoorde pauze. Op de meeste zorgafdelingen maar b.v. ook bij de röntgenafdeling is het niet mogelijk deze pauze, zeker in de avond- en nachtdienst, volgens de Arbeidstijdenwet te genieten. Volgens de CAO is pauze tijd eigen tijd. Je werkt namelijk 8 ½ uur, waarvan 8 uur betaald wordt. De inventarisatie is gedaan onder medewerkers en de leidinggevenden van de afdelingen. De resultaten liggen nu bij Mw.Y. Schaeffer, directeur P&O. De OR verwacht dat het beleid conform wetgeving en CAO vormgegeven gaat worden.

Bezuinigingen De ondernemingsraad volgt het maken van de bezuinigingsplannen nauwgezet. De oproep om de medewerkers bij het maken van de plannen te betrekken is overgenomen door de Raad van Bestuur. Uit onze enquête over de bezuinigingen blijkt dat ongeveer één op de drie medewerkers in ieder geval op de hoogte is gebracht van de komende bezuinigingsronde. Het betrekken van de medewerker blijkt vooral te bestaan uit informeren. De OR is ervan overtuigd, dat er onder de medewerkers op de werkvloer een schat aan informatie ligt over hoe het werk slimmer en goedkoper kan. De OR heeft een duidelijk signalerende functie, maar bij deze willen we iedereen oproepen de eigen ideeën in te brengen op de werkplek!

Onderweg naar morgen

 Onderzoekster bestudeert relatie tussen PCOS en diabetes “Kennis maakt ons beter”, luidt de missie van VUmc en het succes van ons wetenschappelijk onderzoek laat zien dat we daar hard aan werken. Maar wat doen onze onderzoekers nu eigenlijk precies en wat kan dat in de toekomst voor patiënten betekenen? Dit keer Tamar König die onderzoekt of vrouwen met het polycysteus ovarium syndroom (PCOS) meer kans hebben op diabetes en hart- en vaatziekten op latere leeftijd.

Het polycysteus ovarium syndroom is de meest voorkomende hormonale afwijking bij vrouwen. Bijna een op de tien vrouwen lijdt eraan. Het syndroom kenmerkt zich door de ontwikkeling van meerdere eiblaasjes, ook wel polycysteus genoemd, in de eierstokken. Doordat er teveel eiblaasjes zijn, is het moeilijker voor één eiblaasje om te rijpen. Hierdoor treedt een onregelmatige of helemaal geen eisprong op en kunnen vrouwen met pcos vaak moeilijker zwanger worden. Behalve onregelmatige menstruaties kunnen bij dit syndroom ook symptomen horen als acné en overmatige haargroei.

Aanwijzingen “Er zijn aanwijzingen dat deze vrouwen op latere leeftijd een grotere kans hebben op diabetes en hart- en vaatziekten”, vertelt arts-onderzoeker Tamar König. “De discussie is of dit komt door overgewicht of door pcos zelf, of dat het beide risicofactoren zijn. Daar probeer ik in mijn onderzoek meer duidelijkheid over te krijgen.”

F o t o J ean - P i erre J ans

n Ben de Graaf

Tamar König De vrouwen zijn meestal jong als ze op de polikliniek voortplantingsgeneeskunde komen waar König werkt. Om de kans op diabetes en hart- en vaatziekten op latere leeftijd in te kunnen schatten, worden twee ‘surrogaatmetingen’ gedaan;

een meting van de vaatfunctie voor het risico op hart- en vaatziekten en een meting naar insuline-ongevoeligheid voor de kans op diabetes. Ze meet dit bij drie groepen: jonge vrouwen met pcos zonder kinderwens, eenzelfde groep mét kinder-

wens en een groep oudere vrouwen met dit syndroom. König: “Als uit mijn onderzoek blijkt dat pcos het risico op diabetes en hart- en vaatziekten verhoogt, dan zouden we deze vrouwen preventief beter kunnen begeleiden, zodat problemen

later voorkomen kunnen worden.” Vrouwen met pcos en (nog) geen kinderwens, kunnen deelnemen aan het onderzoek. Zij kunnen zich aanmelden of meer informatie verkrijgen bij Tamar König: [email protected].

Afscheid van twee ervaren clinici/onderzoekers

De ontwikkelingen namen een enorme vlucht Vlak na elkaar nemen ze afscheid, de professoren Dijkmans en Danner. Reumatoloog Ben Dijkmans gaat op 1 juni met emiritaat, internist Sven Danner een week later. Een gesprek met twee coryfeeën van VUmc, over de ontwikkelingen in hun beider vakgebied en een blik de toekomst.

Op 1 januari 1996 begon Dijkmans als afdelingshoofd en hoogleraar reumatologie bij VUmc. Hij studeerde er al eerder, van 1965 tot 1973. In de jaren daarna ontwikkelde de arts zich in Leiden van internist tot infectioloog en weer later tot reumatoloog. Hij promoveerde in 1984. De ontwikkelingen in de reumatologie namen een enorme vlucht, de laatste twintig jaar. Bij zijn aantreden bij VUmc in 1996 kreeg Dijkmans de opdracht een afdeling reumatologie op te zetten. Het zou uitgroeien tot een grote afdeling, in samenwerking met onder meer het Jan van Breemen-instituut, nu Reade genaamd.

Onderzoek Dijkmans heeft altijd veel onderzoek gedaan. “De patiënt van morgen moeten we beter kunnen behandelen dan de patiënt van vandaag.” Er zijn momenteel vier grote onderzoekscohorten. “Chronische gewrichtsreuma, de ziekte van Bechterew, systeemlupus (sle) en systemische sclerose.” Chronische gewrichtsreuma is bij

Foto JEROEN OERLEMANS

n Ellen Kleverlaan

'Wij hebben het perspectief voor de aids- en reumapatiënten enorm zien verbeteren', stellen Ben Dijkmans (links) en Sven Danner veel mensen inmiddels goed te behandelen en leidt in de regel niet meer tot ernstige misvormingen. “Nieuwe medicijnen, biologicals, pakken de ontsteking direct aan. Naast oude medicijnen (methotrexaat) die bij andere patiënten goed werken en in combinatie met vroege diagnostiek is bij de helft van de mensen de ziekte tot rust te brengen. We hebben bovendien al veel geleerd over de aanwezigheid van auto-antilichamen in het bloed ver voordat de ziekte zich manifesteert; een uitdaging om in de preventieve sfeer mo-

gelijkheden te onderzoeken.”

Geluk Danner begon op 1 oktober 2000 bij VUmc als hoogleraar algemene interne geneeskunde. In 1977 rondde Danner de opleiding tot internist af bij amc en promoveerde in datzelfde jaar; hij zou van 1981 tot 2000 bij amc werken. Danner had het ‘geluk’, zegt hij dat zijn start als internist samenviel met de eerste aidspatiënt bij amc. “Drie aidspatiënten verder ben je uitgegroeid tot expert. Uiterst boeiend vond ik dat de problematiek dwars door de gehele interne ge-

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

neeskunde sneed. Bovendien bevond de materie zich op het grensvlak van geneeskunde en maatschappij. Voer voor moralisten, dominees en journalisten, omdat het hier om seks, ziekte en dood ging. Wij specialisten kregen in de opleiding niet bepaald mee om te vragen naar seksuele gewoontes. Dat was noodzakelijk om deze ziekte in kaart te brengen.” Danner zette de eerste aidskliniek van Europa op. Het betekende een enorme wetenschappelijke spin-off en enige jaloezie bij de tot dan toe grootste infectiologische medische afdeling in Nederland: die in Leiden. Toen VUmc Danner verzocht om in 2000 te solliciteren naar hoofd van de afdeling algemene interne geneeskunde, besloot hij na lang aarzelen te doen waar zijn hart lag: de overstap te maken om zo meer aandacht aan opleiden en onderwijs te kunnen geven. Een moeizaam begin volgde, want de opleiding interne geneeskunde bleek aan een moderniseringsslag toe. Maar het lukte hem dat te volbrengen. “Ik ben goed in de boel bij elkaar brengen en houden.”

Sprong naar voren Dijkmans heeft zich de laatste jaren als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie (nvr) intensief beziggehouden met de overheveling van de financiering van de subcutane medicijnen van de geneesmiddelenvergoedingsstructuur naar het ziekenhuisbudget. Een strijd waarin alle betrokken

partijen in Nederland samen optrokken naar Den Haag om de overheveling te voorkomen. Het heeft erin geresulteerd dat er een grote (Poet-)studie is opgezet naar de mogelijkheid om te stoppen met medicijnen, wat voor een deel van de patiënten mogelijk lijkt. Tijdens het interview met beiden prijst Danner zijn collega voor dit onderzoek, omdat maatschappelijke ontwikkelingen afdwingen dat wetenschappelijk onderzoek een sprong naar voren maakt. hiv/ aids en chronische gewrichtsreuma blijken een gemene deler te hebben. Dijkmans: “We hebben deze ziektes met kunst- en vliegwerk onder controle. Er treedt bij mensen met deze ziektes echter een comorbiditeit op, die we niet hebben voorzien. Zij hebben namelijk een twee keer zo grote kans om door hart- en vaatziekte te worden getroffen. Waarschijnlijk is de reden dat we de ontsteking die de ziekte veroorzaakt weliswaar onder controle hebben, maar dat die nog steeds hart- en vaatziekten kan veroorzaken. We moeten ontrafelen hoe het zit en waar het begint. Daar ligt een enorme uitdaging voor de komende twintig jaar.” Danner: “hiv/aids blijft een chronische ziekte, chronische gewrichtsreuma meestal ook. Het lukt niet om mensen medicijnvrij te krijgen.” Danner blijft nog even verbonden aan VUmc. Hij gaat de semiartsstage vormgeven. Dijkmans neemt definitief afscheid. 7

Afscheid vrijdag 13 mei – aula, 15.45 uur, prof.dr. B.A.C. Dijkmans, ‘Het veranderend perspectief van de Nederlandse reumatologie’ vrijdag 20 mei – aula, 15.45 uur, prof.dr. S.A. Danner, ‘Blik door venster of verrekijker? Hiv en de Nederlandse geneeskunde’ Symposia 13 mei – Toekomst van de Reumatologie / Future of Rheumatology Meer informatie: Patricia de Waal, tst. 48444, www.paog.nl 18 t/m 21 mei – Conference on Clinical Ethics and Consultation (ICCEC 2011): Moving Ethics Meer informatie: Patricia van Meekeren & Christel Sluis, tst. 48444, www.paog.nl 30 mei – Voorjaarsconferentie Samenwerkingsverband OZON Meer informatie: Patricia van Meekeren en Romke Langezaal, tst.: 48444, www.paog.nl Cursussen Common Trunk onderwijs Meer informatie: Romke Langezaal, tst. 48446, www.paog.nl Discipline Overstijgend Onderwijs Meer informatie: Romke Langezaal, tst. 48446, www.paog.nl Advanced Suturing Course (ASC) Cursus 2: dinsdag 19 april en vrijdag 27 mei 2011, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Cursus 1: maandag 16 mei en woensdag 29 juni 2011, Gent, België PAOG cursus- en congresorganisatie, Patricia de Waal, tel.: 48446, www.paog.nl 11 mei 2011 – Counselen over Prenatale Screening 2011 Meer informatie: Ingrid van de Vegte, tel. 48446, www.paog.nl Donderdag 12 en vrijdag 13 mei – KTC, Teach the teacher, cursus 1, Didactische Basisprincipes Christel Sluis, tst. 48444, www.paog.nl

8

de patiëntendag samen met collega Gerda Buurmans en kinderpsychologe Jennifer van Dijk organiseerde. “Ouders komen naar deze dag met vragen over hoe het leven van hun kind eruit zal zien en hoe ze daarmee om kunnen gaan. Dit jaar gaven zij aan dat ook hun kinderen mee willen. Kinderen met een kunstoog vinden het soms moeilijk of hebben het gevoel anders te zijn; door ze samen te brengen maken we ze weerbaarder en meer open over hun ziekte. Daarom hebben we ook de film ‘Kiki en haar kunstoog’ op YouTube gezet.”

‘Ik wil andere kinderen met een kunstoogje zien’ n David de Leeuw

Zo’n honderd ouders en veertig kinderen met retinoblastoom bezochten zaterdag 16 april de derde retinoblastoompatiëntendag in VUmc. Voor het eerst was er een speciaal ontmoetingsprogramma voor de kinderen in VU Kinderstad.

F o t o N i c o le K r o o nenberg

Promoties dinsdag 10 mei – auditorium, 13.45 uur, C. Meenken, ‘Ocular Involvement in HIV infection and AIDS’ promotoren: prof.dr. P.J. Ringens, prof. dr. S.A. Danner; copromotor: dr. G.J. van den Horn woensdag 11 mei – aula, 15.45 uur, S.P.A. Wolfensberger, ‘Functional, structural, and molecular imaging of the risk for anxiety and depression’ promotoren: prof.dr. W.J.G. Hoogendijk, prof.dr. A.A. Lammertsma, prof.dr. J.C.N. de Geus; copromotor: prof.dr. D.J. Veltman vrijdag 13 mei – aula, 13.45 uur, E. van ’t Riet, ‘Hyperglycemia: causes and consequences’ promotoren: prof.dr.ir. J.M. Dekker, prof. dr. M.G.A.A.M. Nijpels; copromotor: dr. M.J. Alssema maandag 16 mei – aula, 13.45 uur, R.H.W. Knols, ‘Physical exercise in patients with hematological malignancies’ promotoren: prof.dr. N.K. Aaronson; copromtoren: dr. E.D. de Bruin, dr. D. Uebelhart dinsdag 17 mei – aula, 13.45 uur, H.J. van Rijssen, ‘Communication between social insurance physicians and work disability claimants’ promotoren: prof.dr. A.J. van der Beek, prof.dr. J.R. Anema; copromotor: dr. A.J.M. Schellart woensdag 18 mei – aula, 13.45 uur, G.M. Bartels, ‘Clinical implications of immunogenicity’ promotoren: prof.dr. B.A.C. Dijkmans, prof.dr. L.A. Aarden; copromotoren; dr. M.T. Nurmohamed, dr. G.J. Wolbink maandag 23 mei – aula, 15.45 uur, E.C. Pirog, ‘Molecular markers and HPV detection in the diagnosis of lower genital tract lesions’ promotor: prof.dr. C.J.L.M. Meijer; copromotor: dr. W.G.V. Quint dinsdag 24 mei – aula, 13.45 uur, S. Collins, ‘Complex Regional Pain Syndrome type 1. Assessment and treatment targeting central sensitization’ promotoren: prof.dr W.W.A. Zuurmond, prof.dr. S.A. Loer; copromotor: dr. R.S.G.M. Perez

Aandacht voor welzijn op retinoblastoompatiëntendag

‘Stadhouders’ Marijke Peer en Nicole van den Kroonenberg. “Omdat ik een kunstoogje heb en andere kinderen wil zien met een kunstoog”, klonk het. “We wisten al dat patiënten elkaar willen ontmoeten”, vertelt verpleegkundige Annelies Frankfoorder, die

Retinoblastoom is kwaadaardige netvlieskanker bij kinderen van nul tot vijf jaar en wordt onder andere behandeld met bestraling of een operatie. Daardoor hebben patiënten vaak een kunstoog. “Waarom zijn jullie hier?” vroegen

Ouders en kinderen hingen aan de lippen van twintigers Jeremy van Vliet en Albert Lagarde toen die zaterdagochtend spraken over hoe hun leven met een kunstoog er uitziet. Het was goed om te horen hoe positief hun levensverhalen waren. Ook werden het filmpje met Kiki en een door het retinoblastoomteam samengesteld spreekbeurtpakket gepresenteerd. Oogarts Machteld

Bosscha vertelde over alle behandelingsmogelijkheden die er op dit moment zijn.

Verbinden Het unieke retinoblastoomteam van VUmc bedient al sinds de jaren negentig patiënten uit het hele land. Uniek is ook de betrokkenheid van het team. “We kennen elk kind bij naam”, zegt Frankfoorder. Met patiëntendagen en binnenkort met een patiëntencontactsysteem blijft het team mensen met elkaar verbinden. “Zowel ouders als kinderen willen met elkaar mailen en bellen”, weet Frankfoorder. “Zo wisselen ze informatie en ervaring uit en hebben ze steun aan elkaar.” Kunst-oogjes De kinderen maakten in VU Kinderstad onder andere armbandjes, werden prachtig geschminkt, kregen glittertatoeages en schilderden tientallen ‘oogjes’ die binnenkort als één kunstwerk te zien zullen zijn op de nieuwe, verbouwde polikliniek oogheelkunde.

Expertisecentrum palliatieve zorg presenteert eigen consultteam Sinds begin mei heeft het expertisecentrum palliatieve zorg een eigen consultteam. Artsen en verpleegkundigen zitten soms met vragen over adequate behandeling van symptomen, zoals pijnbestrijding, of de overplaatsing van uitbehandelde patiënten. Zij kunnen voortaan terecht bij drie gespecialiseerde verpleegkundigen, twee anesthesiologen, een longarts en een oncoloog. n Jeroen Kleijne “De drie verpleegkundigen komen van hospice Kuria”, vertelt coördinator Wim Jansen. “Bij vragen over palliatieve zorg zijn zij het eerste aanspreekpunt. Zo nodig kijken zij welke arts uit het team daarvoor het beste ingeschakeld kan worden. Een belangrijke taak van het consultteam is ook om ervoor te zorgen dat de overdracht van uitbehandelde patiënten naar een hospice of naar huis beter verloopt. Zodat de continuïteit van zorg gewaarborgd wordt.”

Samenwerkingsverband Het expertisecentrum palliatieve zorg is enkele jaren geleden in het leven geroepen om patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek op het gebied van palliatieve zorg beter op elkaar af te stemmen. Het expertisecentrum is een samenwerkingsverband van de onderzoekinstituten emgo en v-ici/cca en de afdelingen anesthesiologie en oncologie. Sinds vorig jaar werkt het centrum ook samen met het Integraal Kankercentrum Nederland, afdeling Amster-

F o t o M ark v an den B r i nk

Agenda

Het consultteam bestaat uit (vlnr): Margriet Wieles, Annemarie Becker, Remco de Boer, Wouter Zuurmond, Jaap Gootjes, Maurice van der Vorst en Joop Plas dam, hospice Kuria en het netwerk palliatieve zorg Amsterdam-Diemen. “We hebben nu ook een budget gekregen van de raad van bestuur, zodat we ons zelf meer kunnen profileren. Onder meer met een interne flyer en een stand op congressen en symposia. Zo kunnen we het expertisecentrum meer gezicht geven.”

Ondergeschoven kindje Volgens Wim Jansen is palliatieve zorg in het ziekenhuis soms nog een

ondergeschoven kindje. “Behandeling en onderzoek staan bovenaan het rijtje. Ook patiënten die min of meer uitbehandeld zijn, verdienen meer aandacht. Artsen zijn nog onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden op het gebied van palliatieve zorg. Het gaat dan niet alleen om symptoombestrijding maar ook om psychosociale en spirituele zorg. Hiervoor is een tweede schil van deskundigen beschikbaar. Dan is het goed om

te weten dat je terecht kunt bij ons consultteam voor extra deskundigheid. Het team zal zich de komende tijd ook presenteren met klinische lessen op de verschillende afdelingen. Ik zou zeggen: aarzel niet om te bellen als je ons nodig hebt.”   Het consultteam palliatieve zorg is bereikbaar via tracernummer *98 7687 en buiten kantooruren via telefoonnummer 088 – 123 2424.

Uit de Agenda

Baanbrekend onderzoek maakt oorzaken angst en depressie zichtbaar woensdag 11 mei – aula, 15.45 uur, S.P.A. Wolfensberger, ‘Functional, structural, and molecular imaging of the risk for anxiety and depression’

Dat zowel erfelijke als omgevingsfactoren een rol spelen bij het ontstaan van angst en depressie is al langer bekend. Voor het eerst zijn nu echter de verschillende effecten van aanleg en omgeving in het brein aangetoond. Onderzoek van Saskia Wolfensberger levert onmisbare kennis om in de toekomst genetische en omgevingsfactoren voor angst en depressie te ontwarren en behandeling van de klachten hierop aan te passen. Met behulp van mri maakte ze afbeeldingen van hersenactiviteit

bij eeneiige tweelingen. In haar onderzoek vergeleek ze mri’s van leden van een eeneiige tweeling met hoog risico op angst en depressie met hun tweelingbroer of -zus met een lage kans op deze stoornissen. In de hersenactiviteit bleken inderdaad opvallende verschillen op te treden. “Aangezien eeneiige tweelingen genetisch identiek zijn, moeten de gevonden verschillen verklaard worden door omgevingsfactoren”, aldus Wolfensberger. Door gebruik te maken van controlegroepen van eeneiige

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

tweelingen waarbij beide helften een laag of juist een hoog risico op angst- en depressieklachten vertoonden, kon ook een gebied in de hersens worden aangewezen (frontale kwab) waarop zowel genetische als omgevingsfactoren een schadelijke invloed hebben. Bij toekomstig onderzoek moet rekening worden gehouden met deze resultaten door deelnemers aan mri-onderzoek te screenen op de aanwezigheid van genetische of omgevingsbepaalde risicofactoren voor angst en depressie. Ook

onderzoeken naar andere neuropsychiatrische stoornissen die gebaseerd zijn op gecombineerde genetische en omgevingsgedreven oorzaken kunnen gebruik maken van deze nieuwe onderzoeksopzet. Wolfensberger maakte gebruik van resultaten van longitudinale onderzoeksgegevens over angst en depressie, voortgekomen uit het Composite International Diagnostic Interview. In eerder onderzoek werd de sterk voorspellende waarde op het gebied van angst en depressie van dit Interview aangetoond.

‘In 5 procent van de rauwe groenten zitten bacteriën die resistent zijn tegen vrijwel alle gangbare antibiotica, zogeheten ESBL-bacteriën. Het gaat om radijs, lente-ui, pastinaak en taugé die besmet kunnen zijn met de antibioticaresistente bacterie.’ Christina Vandenbroucke-Grauls, microbioloog, over gevaarlijke bacteriën op onze groenten. nos journaal, 18 april.

F o t o M ark v an den B r i nk

‘Participatie is net zo’n belangrijk doel als genezen’ Op 6 april ontving Han Anema, hoogleraar sociale geneeskunde, een ZonMw Parel voor Stay@Work, een grootschalig onderzoeksproject naar het voorkómen van rug- en nekklachten. Bijzonder, want die preventieve doelstelling werd niet behaald. n Ursula Wopereis

Participatie “Ik wilde dokter worden en mensen beter maken. Maar toen ik als bedrijfsarts met één been in de maatschappij en met het andere in de geneeskunde terechtkwam, merkte ik wat een enorme invloed de omgeving heeft op de gezondheid. Wil je bij (chronische) ziekte een optimaal behandelresultaat krijgen, dan moet je de patiënt niet alleen Vijf x V volgens Han Anema Verwanten vrouw, een zoon van 6 en een dochter van 10 Vakantie ik hou enorm van reizen, mijn vrouw en ik hebben alle werelddelen bezocht Vrije tijd de vrijdag is voor de kinderen Voer Indisch eten Vervoer trein en vouwfiets

behandelen, maar ook de omgeving erbij betrekken en de werksituatie zodanig aanpassen dat hij kan blijven functioneren. Participatie is net zo’n belangrijk doel als iemand van zijn klachten afhelpen of genezen. Dat moeten we meer centraal stellen in ons denken en doen als zorgprofessional.”

Han Anema (Steenwijk, 1964) studeerde geneeskunde aan de VU, werkte zeven jaar als bedrijfs- en verzekeringsarts en was van 1999-2004 senior onderzoeker bij TNO. Na zijn promotieonderzoek kwam hij in dienst bij VUmc, afdeling sociale geneeskunde. In 2010 werd hij benoemd tot hoogleraar sociale geneeskunde. Han Anema doceert tevens aan de Universiteit van Toronto en is voorzitter van het Kenniscentrum voor Verzekeringsgeneeskunde.

Implementatie fellowship “In 2009 heb ik een implementatie fellowship van ZonMw gekregen. Binnen VUmc is het een van mijn taken om onderzoeksprojecten naar implementatie op te zetten, waarbij we middels bepaalde strategieën interventies proberen in te voeren in organisaties, in de gezondheidszorg, of in bedrijven. In het project Stay@Work hebben we, samen met klm, Tata Steel, de ns en VU/VUmc, zo’n implementatiestrategie onderzocht voor het voorkómen van rug- en nekklachten. We werken overigens al jaren met deze partners samen in academische werkplaatsen. Daarin voeren we innovatieve projecten uit die uiteindelijk de gezondheid, productiviteit en inzetbaarheid van de medewerkers ten goede komt. Dat implementatieonderzoek heeft echt mijn hart gestolen.”

Bottom-up “Voor Stay@Work hebben we de strategie van participatieve ergonomie onder­zocht, waarbij medewerkers op de werkvloer zelf meedenken en beslissen in het proces. In totaal werkten bijna 6.000 werknemers mee. We hebben werkgroepen opgericht waarin werknemers, samen met het management en een arbocoördinator onder leiding van een ergonoom of arbeidsdeskundige de knelpunten in kaart brachten, waarvan zij dachten dat die nek- en rugklachten veroorzaakten. Voor de top 3 is een plan van aanpak opgesteld. Per werkgroep werden bovendien twee tot drie werknemers tot ergocoach opgeleid, die hun collega’s begeleidden bij de implementatie. Over die werkwijze was men in de bedrijven erg tevreden. In VUmc kreeg zo onder andere het gebruik van tilliften een nieuwe impuls.”

Parel “De verbinding tussen wetenschap en werkvloer in Stay@Work op deze schaal is wereldwijd uniek, vandaar dat ZonMw deze Parel heeft toegekend. Dat was een verrassing, want het hoofddoel van het project, preventie van rug- en nekklachten, is niet behaald. Uit het onderzoek bleek overigens wel dat mensen die al rugklachten hadden, en dat is toch 50% van de beroepsbevolking, sneller herstelden dan in de controlegroep. De deelnemende bedrijven zijn zo enthousiast dat ze de methode willen uitbreiden naar andere klachten. Binnen VUmc, umcg en umc Radboud zijn we inmiddels bezig met een vergelijkbaar project voor verpleegkundigen met (hand)eczeemklachten.”

Gerichte bestraling Met protonentherapie kan veel gerichter bestraald worden, waardoor er een hogere stralingsdosis in de tumor mogelijk is terwijl gezond omliggend weefstel minder straling krijgt. Het resultaat is een even

goede of betere behandeling met minder risico op late bijwerkingen en minder risico op zogenaamde door de behandeling zelf veroorzaakte secundaire tumoren.

Protonentherapie in Nederland Protonentherapie is nog niet beschikbaar in Nederland. Om dat mogelijk te maken is het belangrijk dat de therapie in Nederland wordt toegelaten en dat zorgverzekeraars protonentherapie gaan vergoeden. Voor sommige indicaties gebeurt dat al, zoals tumoren bij kinderen en tumoren in het oog en de schedelbasis. Nu gaan deze patiënten naar het buitenland voor een behandeling met protonentherapie. Het College voor Zorgverzekeringen brengt deze zomer een advies uit over het opnemen van andere indicaties (zoals hoofdhals- en longtumoren)

waarbij protonentherapie het risico op bijwerkingen kan verkleinen. VUmc is zeer innovatief op het gebied van moderne bestralingstechnieken en is expert in het toepassen van die technieken voor bestraling in de long. Veel van de geavanceerde radiotherapietechnieken die hier zijn ontwikkeld, zijn ook toepasbaar in protonentherapie. De afdeling radiotherapie van het umcg is zeer innovatief in de ontwikkeling van nieuwe bestralingstechnieken bij patiënten met een tumor in het hoofdhalsgebied, waaronder nieuwe technieken ter preventie van een droge mond en het voorkomen van blijvende slikklachten.

Gezamenlijk programma VUmc en umcg werken al jarenlang samen op het gebied van hoofdhalsradiotherapie en longradiotherapie.

Tr a c e r 9 – 5 m e i 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g

‘Er is bijvoorbeeld geen intensive care. Ook heeft het ziekenhuis geen CT-scan. En er was nauwelijks een voorraad bloed. Als je niet kunt opereren is het soms wel heel essentieel dat je iemand tenminste bloed kan geven.’ Anesthesioloog Hans Huitink over de inzet van specialisten van amc en VUmc bij tropenziekenhuis in Kralendijk, Bonaire. Dagblad van het Noorden, 22 april. ‘Een ramp met vreselijke consequenties voor mens en milieu. Die wil ik niet bagatelliseren. Anderzijds zijn de gevolgen van chemische calamiteiten soms ernstiger. Neem bijvoorbeeld de ramp in Bhopal in India in 1984. Een gifwolk kostte toen zo’n 11.000 personen het leven en tastte de gezondheid van tussen de 150.000 tot mogelijk wel 600.000 andere mensen aan, geven schattingen aan.’ Jean Savelkoul, lid raad van bestuur en stralingsdeskundige, over dat er veel angst voor straling was na Tsjernobyl. Reformatorisch Dagblad, 23 april. ‘Het is uitdrukkelijk nooit de bedoeling geweest om stellen met meerdere kinderen via hoogtechnologisch draagmoederschap te helpen. Het kwam ook niet in ons op dat we een dergelijk verzoek zouden krijgen. Daarom stond het niet eens in ons protocol. Nu wel: stellen met meer dan één kind kunnen niet bij ons terecht.’ Roel Schats over ouders die een vierde kind via htdm willen. Trouw, 24 april. ‘Mensen die de laatste jaren matige klachten hadden, hebben het nu echt zwaar. Meer personen beginnen medicijnen te gebruiken. Omdat er geen landelijke cijfers zijn, valt niet te zeggen hoe veel groter de toeloop exact is.’ Thomas Rustemeijer, dermatoloog, over een grote toename van het aantal gevallen van hooikoorts. Volkskrant, 28 april.

VUmc en UMCG bundelen krachten voor protonenonderzoek Met de ondertekening van een samenwerkingsovereenkomst met het universitair medisch centrum Groningen heeft VUmc de volgende stap gezet in de ontwikkeling van de plannen voor een protonenfaciliteit: VUmc en umcg gaan de bestaande samenwerking op het gebied van hoofdhalsradiotherapie uitbreiden met onderzoek gericht op het verder vaststellen van de verschillende indicaties voor protonentherapie. Vanuit VUmc is Ben Slotman, afdelingshoofd radiotherapie en voorzitter van divisie V, hierbij betrokken.

‘De kinderen mogen me altijd oppiepen. Ook tijdens een operatie in de OK. Daar zijn best momentjes voor. Dus krijg ik wel telefoontjes: “Mam, waar zijn mijn hockeysokken?” Dat gebeurt bij mannelijke collega s niet.’ Neurochirurg Saskia Peerdeman over de combinatie van haar vak met het moederschap. Algemeen Dagblad, 20 april.

De afdelingen radiotherapie van VUmc en umcg hebben een gezamenlijk programma ontwikkeld om behandelresultaten, bijwerkingen op korte en lange termijn en kwaliteit van leven te onderzoeken. De toekomstige samenwerking zal bestaan uit klinisch wetenschappelijk onderzoek om te kunnen bepalen bij welke andere indicaties protonentherapie ook effectiever is. Het umcg ontwikkelt samen met het kvi, de Rijksuniversiteit Groningen, tu Twente en het Paul Scherrer Instituut in Villigen (bij Zürich, Zwitserland) plannen voor de bouw van een protonenfaciliteit op het terrein van het umcg. Dit samenwerkingsverband is één van de drie consortia die momenteel in Nederland plannen ontwikkelen voor de bouw van een protonenkliniek.

‘Gebruik van MRI-scans helpt om de ziekte van Alzheimer (dementie) beter te volgen. Ook kan bij de eerste verschijnselen de diagnose al worden gesteld.’ Radioloog Jasper Sluimer over de ziekte van Alzheimer die via een scan goed is te volgen. Algemeen Dagblad, 28 april. ‘Niet alle producten waarbij op het etiket staat dat ze sint-janskruid bevatten, hebben positieve effecten op de gezondheid. Maar goed gemaakte preparaten op basis van een combinatie van de werkende bestanddelen hyperforin en hypericin zijn bewezen effectief. Die precieze preparatie komt heel nauw.’ Brenda Penninx, onderzoeker bij VUmc en ggz inGeest over de bewezen effectiviteit van sint-janskruid bij de behandeling van depressie. Volkskrant, 30 april. 9

Prikbord

Gezo ch t: vi de os pe llet jes en kn utse lsp ul

f o t o P a u l le Cler c q

Het prikbord op intranet biedt medewerkers de mogelijkheid om oproepen te plaatsen. Dagelijks zijn er nieuwe vraag- en aanbodadvertenties te vinden. Som mige berichten zijn wel erg bijzonder.

Marijke Peer, Stadhouder van Kinderstad, is op zoek naar gulle gevers. Ze doet een oproep aan alle medewerkers die wellicht thuis nog videospelletjes voor de Playstation2, knutselspullen of speelgoed hebben liggen waarmee de kinderen in Kinderstad weer lekker in de weer kunnen zijn. Kritisch is de Stadhouder wel, niet alles mag Kinderstad in. “Legervoertuigen en ander gevechts-

speelgoed bijvoorbeeld hebben we liever niet, in plaats daarvan zijn we vooral op zoek naar videospelletjes en ander kindvriendelijk speelgoed.” Naast het spelen van videospelletjes wordt er in Kinderstad ook bijna elke middag geknutseld. “Het is leuk als de kinderen hun prachtige creaties na afloop mee naar huis kunnen nemen en daarom zijn we blij met een aanvulling van onze knutselspullen. Bijvoor-

beeld kralen, oude kralenkettingen en sleutelhangers die hergebruikt kunnen worden, Scooby Doo touwtjes, lint en kant, knopen, bliklipjes van frisdranken, stickervellen en garen en wol. Dus mocht je nog mooie oude kralen of andere knutselspullen hebben liggen die je toch niet meer gebruikt? Dan weten wij er wel raad mee. Ze worden namelijk verwerkt tot een supermooie creatie van de kinderen.” n RP

Volleyballers gezocht Op de oproep om VUmc-ers te interesseren voor beachvolleybaltoernooien is nog niet erg gereageerd. Op de advertentie op het prikbord van intranet reageerden welgeteld twee collega’s, op Tracer geen enkele. AIO Nienke Broos hoopt dat daar snel verandering in komt. “We hebben nu een groep van acht mensen die regelmatig willen trainen. Omdat niet iedereen op dezelfde dagen kan, zou het fijn zijn als het team wat groter zou zijn.” Wie zich wil aanmelden: het e-mailadres van Nienke is [email protected].

De jubilaris

f o t o P a u l le Cler c q

25 jaar

Medewerkers die 12,5, 25, 40 en zelfs 50 jaar aan VUmc verbonden zijn, blijken geen uitzondering. Elke dag is er wel een medewerker die zijn of haar jubileum viert. Voor hen is het gras nergens groener dan hier. Deze keer technisch oogheelkundig assistent Janna Gravesteijn.

Wat doe je precies? “Ik ben begonnen met het maken van gezichtsvelden waaraan ziektebeelden af te leiden zijn. En de oogarts bekijkt bijvoorbeeld of de ogen van patiënten achteruit gaan of stabiel blijven. Sinds een paar jaar doe ik er ook andere onderzoeken naast.” Wat vind je zo interessant aan je werk?

“Er is veel ruimte voor ontwikkeling, dat is erg leuk. Ik leer nog steeds nieuwe dingen. Maar het allerleukste vind ik de patiënten, omdat ze allemaal zo verschillend zijn. Het is elke keer weer een uitdaging om mensen op hun gemak te stellen en het beste resultaat te behalen. En de omgang met mijn collega’s is heel leuk, dat vind ik belangrijk! Je moet immers samen de schouders eronder zetten.” Wat heb je zien veranderen door de jaren heen? “Ik heb veel arts-assistenten zien komen en gaan. Het is heel leuk om met deze mensen te werken, omdat ze me een beetje jong houden. En er zijn nu echt veel meer mogelijkhe-

den dan vroeger, op de werkvloer en op het gebied van onderzoek. Dat komt onder andere door de nieuwe apparaten die we nu gebruiken die alles echt prachtig in beeld kunnen brengen. Vroeger verbleef een patiënt voor een staaroperatie hier wel enkele dagen bijvoorbeeld, terwijl iemand nu al na een uur weer buiten de deur staat. Er is echt veel veranderd. En het werk is door de nieuwe apparatuur veel afwisselender geworden.” Heb je het jubileum gevierd? “Vandaag ga ik het een beetje vieren, maar wel bescheiden hoor. Ik trakteer mijn collega’s tijdens de borrel.” n RP

Een bijzondere Koninginnedag Heel wat VUmc-ers hebben Koninginnedag gebruikt om tweedehands spullen te verkopen of juist aan te schaffen. Onder de verkopers waren Niek Wijmenga, inkoper bij het facilitair bedrijf, Christa van Bunderen, arts-onderzoeker endocrinologie, en Maria Disselhorst, arts-assistent longziekten. Alleen was hun doel niet om een extraatje te verdienen, maar om spon-

Lorenzo

sorgeld binnen te halen. Niek en zijn team willen dit jaar meedoen aan Trailwalker: een sponsorwandeling van 100 km, die binnen 30 uur moet worden afgelegd. Doel is om zoveel mogelijk geld binnen te halen voor beter onderwijs voor schoolkinderen in Birma. Het evenement vindt plaats op 25 en 26 juni. “Onze doelstelling is om 6.000 euro op te halen. We verzinnen allerlei verschillende acties. Zo organiseren we op woensdag 1 juni in de Heeren van Aemstel een benefietfeest om geld bij elkaar te krijgen.” Daarnaast hoopt hij ook op financiële steun van collega’s. “Jullie kunnen ons sponsoren door team Aap Noot Mies 1 te steunen, bijvoorbeeld per afgelegde kilometer of gewoon een vast bedrag.” Meer informatie hierover is te vinden op de team-website www.goeistedoel.nl.

10

Tr a c e r 5 – 10 m a a r t 20 11 – O r g a n i s a t i e – O n d e r z o e k – O n d e r w i j s – P a t i ë n t e n z o r g