World Press Photo
[tekst] Bas de Meijer
Mads Nissen. © Bas de Meijer/Hollandse Hoogte/World Press Photo
Nooit genoeg intimiteit
Mads Nissen
????
De jury van World Press Photo wilde met de winnende foto een statement afgeven hoe de fotojournalistiek verandert naar meer verhalende fotografie. Dat deden ze met een foto over homofobie, gemaakt door de Deen Mads Nissen (1979) die een goede vertegenwoordiger is van de hedendaagse fotograaf.
“Je moet deze tijd niet verspillen in een coffeeshop en stoned worden. De hoofdprijs winnen bij de World Press Photo is een enorme verantwoordelijkheid. Het is hard werken”, zegt Nissen aan het einde van het interview. Ondanks de zichtbare vermoeidheid van de aandacht, het zoveelste interview en een laat geworden avond, kijken twee blauwe ogen mij continu helder aan. Natuurlijk, hij is blij en
vereerd met de prijs, maar het is niet het belangrijkste. “Fotografen moeten zich niet te druk maken om de prijs, dan kun je uit het oog verliezen waar het werkelijk om gaat.” Intentie Eigenlijk zegt Nissen dat je vooral niet te veel je best moet doen. “Mijn mentor Per Folkver zei dat een foto maken het-
zelfde is als het meisje aan de bar versieren.” Nissen begint te lachen: “Nu doe ik erg mijn best om niet te veel mijn best te doen.” Alles draait om de energie die er is. “We moeten fotografie niet tot iets heel bijzonders maken. Hoe maak je vrienden? Hoe word je een leuk persoon om mee om te gaan? Het is niet moeilijker dan dat, hooguit net zo moeilijk. Het gaat om de intentie.”
8 | 2-2015
08-09-10-11-12_interviewwinnaarworldpressphoto.indd 8
02-03-15 14:42
World Press Photo of the Year 2014. Jon en Alex tijdens een intiem moment. © Mads Nissen/Scanpix/Panos
Als de intentie goed is, dan wordt dat begrepen en kun je intiem worden. Dat hoeft niet altijd veel tijd te kosten. “Dat is het mooie van fotografie. Voor een van mijn mooiste portretfoto’s had ik maar vijftien seconden. Het is als liefde op het eerste gezicht. Als je elkaar op het juiste moment treft kan er een vonk overslaan, maar ik kan ook dagen met iemand optrekken zonder enige connectie te voe-
len. Het is iets raars, een menselijke vibratie of energie.” Connectie Veel van zijn werk gaat over hedendaagse en sociale onderwerpen. Om die te kunnen fotograferen, heeft Nissen de menselijke connectie nodig. “Zo kan ik betrokken raken bij het verhaal, of het nu een schilderij of een film is. Ik wil naar ie-
mands gevoelens kijken en me daarin kunnen spiegelen. Dat is de bron waar ik naar zoek. Als ik mezelf afvraag hoe ik mezelf kan verbeteren dan zie ik altijd dat ik nog intiemer kan worden. Fotografie kan nooit intiem genoeg zijn, intimiteit is een onuitputtelijke bron.” Daar draait empathie om volgens hem. Al staat je leven nog zo ver van iemand anders af, je probeert je toch in die situatie te verplaatsen.
2-2015 | 9
08-09-10-11-12_interviewwinnaarworldpressphoto.indd 9
02-03-15 14:42
World Press Photo
De negen jaar oude Luiz Guillermo Rendon leeft in de Soacha sloppenwijk net buiten Bogota, Colombia. Uit de serie over inlandse ontheemden in Colombia door de strijd tussen regering, rebellen en paramilitairen. © Mads Nissen/Panos
Zijn leven lang heeft Nissen de drang gehad om de wereld rond te reizen om zich te laven aan kunst en informatie. Hij groeide op het platteland van Denemarken op, zodra hij kon vertrok Nissen als tiener naar Venezuela om daar tien maanden te wonen in een soort hippiegemeenschap. “Het was een heel creatief huis waar meerdere families woonden. Er waren veel sociaal betrokken politieke discussies, veel van de bewoners waren musici. Zij inspireerden mij om creatief te zijn, al heb ik nooit enig muzikaal talent gehad. Als ik oud ben en kleinkinderen heb, en ik alleen maar hoef te genieten, dan is creatief zijn een hele sterke en diepgaande bron van geluk voor mij.” De woorden komen afgewogen en tegelijk makkelijk uit zijn mond.
Emotionele reactie Nissen trekt met zijn camera de hele wereld over. Altijd op zoek naar een verhaal waar hij zich emotioneel mee verbonden voelt. “Ik heb een emotionele reactie nodig, het moet verder gaan dan dat ik bezorgd ben om een bepaald onderwerp”, legt Nissen uit. “Ik heb bijvoorbeeld veel gelezen over de anti-homowet in Rusland en de homofobie, maar het kwam niet onder mijn huid. Toen werd voor mijn neus in het café een homofiel die ik net had ontmoet, een hele aardige jongen, aangevallen. Er brak iets in mij. Als zoiets gebeurt, is dat de brandstof om er iets mee te doen.” Hij is op dat moment in Rusland vanwege een masterclass die hij heeft gegeven. “Ik was op dat moment totaal uitgeput. Ik
had net mijn boek over de Amazone afgerond, waar ik zeven jaar aan heb gewerkt en een grote expositie gehad, en de masterclass was net achter de rug. Ik was op zoek naar energie. Had alleen hele brede ideeën wat ik zou doen. Toen het incident gebeurde, kwam alle energie terug. Ik vergat al mijn vermoeidheid, moest er iets mee doen. Dat is interessant, want soms denk je dat je geen energie meer hebt, maar als je persoonlijk betrokken raakt, heb je het toch wel.” Wereld verbeteren Vanzelfsprekend fotografeert Nissen het geweld tegen homo’s, hij zoekt ook naar foto’s over de liefde. “Het is de kern van het verhaal. Homo zijn in Rusland is niet alleen moeilijk, je hebt ook momenten
10 | 2-2015
08-09-10-11-12_interviewwinnaarworldpressphoto.indd 10
02-03-15 14:42
World Press Photo
Een man met een kater slaapt op een vlot in de Iquitos buurt van Belen Bajo. Uit de serie Amazonas. © Mads Nissen/Panos
van absoluut geluk.” Door de liefde te laten zien kan hij het relateren aan zichzelf. “Dat kan ik niet door in het gezicht te worden gespuugd”, vertelt hij rustig. “Hoe zou ik als heteroseksueel denken als iemand tegen mij zou zeggen dat het weerzinwekkend is om met een vrouw naar bed te gaan? Dat zou mijn rechten schenden. Zij maken dat nu mee.” Hij beseft dat het stel op de winnende foto nu meer gevaar loopt, nu ze wereldwijd te zien zijn. “Maar we moeten respecteren dat het volwassen mensen zijn die weten wat ze doen. Het is hun keuze en ze willen graag erkend worden en aandacht vestigen op het probleem.” De twee mannen zijn trots op de foto en daar is Nissen blij mee. “Dat is het doel, het gaat niet om mij. Ik hoop dat het een prijs voor mensenrechten is.”
Met zijn fotografie wil Nissen de wereld verbeteren, het is een belangrijke reden om fotograaf te worden. “Het is inderdaad romantisch, maar ik ben een romantische jongen. Dat is beter dan cynisch zijn. Een tijd geleden heb ik besloten dat ik, als het gaat om mezelf openstellen naar andere mensen, liever naïef dan gesloten ben. Daardoor kan iemand mij emotioneel pijn doen. Dat is beter dan mensen buiten te sluiten.” Nissen wijst op een muur bij World Press Photo waar alle winnaars hangen. “Vergeet niet dat sommige van deze foto’s de geschiedenis hebben gevormd. Reportage is het zwaarste wat je kunt doen in de fotografie. Het is fysiek, emotioneel en economisch zwaar. Hoe harder je werkt, des te beter zijn je foto’s.
Het vraagt zoveel van je gevoel, je moet wat voelen als je een foto maakt. Ik gebruik al mijn emoties. Het is soms slopend. Waarom zou ik dat blijven doen als ik niet geloof dat ik wat kan veranderen?” Generatie World Press Photo is een belangrijke inspiratiebron geweest voor Nissen. “Ik voelde altijd al de kracht en magie van de foto’s toen ik als beginnend fotograaf de tentoonstellingen bezocht. Uit al het werk straalde een boodschap over humaniteit, basiswaarden, sociale betrokkenheid en hoe we met elkaar omgaan in de geglobaliseerde wereld. Voor mij gaat de invloed dus veel verder dan de prijzen die ik zelf heb gewonnen”, zegt hij na
2-2015 | 11
08-09-10-11-12_interviewwinnaarworldpressphoto.indd 11
02-03-15 14:42
World Press Photo
Cecilie houdt Victoria, een meisje met een waterhoofd, vast als ze naar een privékliniek in Kathmandu reizen. Met de serie over Victoria won Mads Nissen in 2011 de derde prijs Dagelijks Leven. © Mads Nissen/Berlingske/Panos
lang nadenken. “Waarschijnlijk begreep ik de foto’s toen niet allemaal, maar het mooie is dat je het op verschillende niveaus kunt bekijken. Ik keek naar de mensen op de foto’s. Dat inspireert mij, zowel in de keuze van de onderwerpen als de beeldtaal.” Hij noemt zich het liefst een storyteller. Het vak is namelijk veranderd, hij hoort bij de jonge generatie die anders naar fotografie kijkt. “Ooit was je een fotograaf vanwege je set vaardigheden, het was een technisch beroep. De nieuwe generatie wordt door iets anders aangetrokken. Je kunt aan de foto’s zien dat we naar andere foto’s zoeken dan de oudere generaties.” Het is een zoektocht naar foto’s die verder gaan dan pure documentatie, precies waar de jury van dit
jaar ook naar op zoek was. Je moet aan het denken worden gezet. Verwarren “Natuurlijk moet een foto een boodschap hebben, maar als het je niet in de war brengt, dan verandert het je niet.” Zijn winnende foto doet dat, het opent de discussie rond het onderwerp én de beeldtaal. “Daarom zijn sommige mensen misschien ook wel geprikkeld. Het is dan te complex voor hun, ze zoeken naar een eenvoudiger beeld.” Nissen zoekt bij voorkeur naar het tegenovergestelde. “Weet je, er moet zoet en zuur zijn, yin en yang, er moeten tegenstellingen zijn. Neem de foto van Erik Refner [winnaar in 2001, red], een verschrikkelijk moment, maar het heeft een prachtige ver-
stilling in zich. Foto’s zonder zo’n tegenstelling prikkelen mijn verbeelding niet.” De tegenstelling zit ook in de foto van Nissen. “Het is een moment van liefde, het toont tegelijk ook de slang in het paradijs. Het is liefde en tegelijk homofobie, maar ook esthetisch. Ik heb liefde op veel manieren gefotografeerd, waarom heb ik deze foto gekozen? Je ziet liefde, maar ook hoe Jon over zijn Alex buigt. Hij lijkt haast een gulzig dier over zijn prooi. Het zijn de schaduwen, de donkere gordijnen. Met fotografie kun je spelen met de interpretaties. De kleuren zijn belangrijk, maar het gaat ook om het gebruik van de schaduwen. Schaduwen zijn zo krachtig in kleurenfoto’s. Daar zit vaak de fantasie in, daar kun je je verbeelding gebruiken.” <
12 | 2-2015
08-09-10-11-12_interviewwinnaarworldpressphoto.indd 12
02-03-15 14:42
