Valthermond een lang en levendig dorp
Rapport naar aanleiding van een activerende dorpsanalyse in het dorp Valthermond
Gerrit van Arragon Bureau voor samenlevings-opbouw
Co l o fo n Uitvoering analyse: Opdrachtgever:
Bureau Gerrit van Arragon, Westerbork Woningcorporatie Woonservice Drenthe
Correspondentie-adres: Gerrit van Arragon Hietkampen 44 9431 HC Westerbork
[email protected]
Valthermond, een lang en levendig dorp Rapport naar aanleiding van een activerende dorpsanalyse in het dorp Valthermond
Inhoud
1 Inleiding
5
2.
Werkwijze
6
3.
Resultaten van de analyse
8
3.1
Dorp
8
3.2
Wonen
13
3.3
Accommodaties
15
3.4
Ouderen
17
3.5
Jeugd
19
3.6
Cohesie
21
3.8
Voorzieningen
23
4
Vervolg
25
1 I n l e i d i n g Woningcorporatie Woonservice heeft Bureau Gerrit van Arragon gevraagd een activerende dorpsanalyse uit te voeren in Valthermond. Woonservice wil in de woonplannen voor het dorp nadrukkelijk houden met de mening van de Valthermonders. In maart 2010 is Bureau Gerrit van Arragon begonnen met deze dorpsanalyse. Hierin heeft Gerrit van Arragon samengewerkt met mevr. Marian Duiven, programma-ontwikkelaar van Woonservice. Ter voorbereiding van de dorpsanalyse zijn er gesprekken gevoerd met een twintigtal sleutelfiguren uit het dorp. Ook zijn de Stichting Dorpsbelangen, de Welzijngroep Andes en de Gemeente Borger-Odoorn betrokken bij de voorbereiding van deze analyse. Vervolgens zijn er ruim veertig bewoners uit Valthermond uitgenodigd om mee te doen in een van de twee bewonerspanels. Deze twee panels van ca. twintig personen hebben (in de grote zaal van de tijdelijke locatie van Dorpshuis De Afdraai) twee avonden besteed aan het meedenken over de toekomst van het dorp. In beide groepen zaten kopers en huurders, jongeren en ouderen en mensen vanuit “voor” , “midden” en “achter” in Valthermond (waarbij tijdens de panelavonden nog wel eens gediscussieerd werd over wat “voor”en wat “achter”was). Tijdens de eerste bijeenkomst hebben de panelleden onderwerpen aangedragen die volgens hen aandacht verdienden en waar actie op ondernomen moest worden. Ook werd er gekeken naar de pluspunten van het dorp en punten die aandacht nodig hebben. Tijdens de tweede bijeenkomst werd er nagedacht over hoe het probleem, op een effectieve manier, opgelost kon worden en wie dat zou moeten doen. De panelleden gaven aan trots te zijn op Valthermond en er met plezier te wonen. Benoemd werden de vele groepen en vrijwilligersorganisaties die iets voor het dorp organiseren. Valthermonders “zetten de schouders er onder” en dat resulteert in ondermeer vier dorpshuizen en diverse goed functionerende sportverenigingen. Panelleden gaven aan wel bang te zijn dat dit rapport in een la verdwijnt, en dat er geen acties ondernomen worden. In het verleden zijn er al diverse onderzoeken geweest waar bewoners weinig van hebben teruggezien. Daarentegen vonden panelleden het prettig dat zij door middel van een analyse betrokken worden bij de toekomst van hun dorp. Er is heel constructief meegedacht door hen, waarbij ze realistisch en genuanceerd waren. Ook gaven ze aan heel benieuwd te zijn naar de reacties van de diverse organisaties op de resultaten van deze analyse. Bij de methodiek van een activerende analyse gaat het niet zozeer om het verzamelen van cijfers, maar om het helder krijgen van gezichtspunten, het denken en doen en de wensen van bewoners. Daarbij is het realiseren van de beweging, de actie, die op gang komt tussen bewoners en organisaties een belangrijk doel . De dorpsanalyse is dan ook niet klaar met dit rapport. De bespreking van het rapport op een dorpsbijeenkomst zal leiden tot afspraken over acties en maatregelen voor het dorp waarin zowel bewoners als organisaties een actieve rol zullen spelen.
2 . We r k w i j ze In de activerende dorpsanalyse is de bewoner de ervaringsdeskundige. Centraal staat de vraag wat speelt er in het dorp en welke oplossingen zijn mogelijk. De analyse leidt tot een toekomstperspectief dat aansluit op de potenties en capaciteiten van het dorp en haar bewoners. Met dit analysemodel worden bewoners en organisaties geactiveerd en betrokken bij vraagstukken rond leefbaarheid in het dorp. De start ligt bij de bewoners. Zij geven aan waar de sterke en zwakke kanten liggen in het dorp en ze formuleren praktische maatregelen voor verbetering van de leefbaarheid. De resultaten van de besprekingen met bewoners worden verwerkt in een rapport. Dit rapport wordt besproken met betrokken organisaties. Bewoners en organisaties
geven in dat gesprek aan welke taken zij oppakken. Met het formuleren van acties en wie doet wat, eindigt de activerende dorpsanalyse. Voor het verzamelen van ideeën en wensen van bewoners is de Gibson methode gebruikt. Hierbij wordt gewerkt met panels die in een eerste ronde, aan de hand van stellingen, de belangrijkste issues van het dorp naar voren halen. In een tweede ronde bespreken de panels de mogelijke aanpak en doen ze hiertoe voorstellen.
Op de panelavonden zijn bewoners aan het woord. Vertegenwoordigers van organisaties zijn als toehoorder uitgenodigd. De verslagen van de beide rondes worden enkele dagen na de bijeenkomsten toegestuurd aan de deelnemers. Aan hen wordt gevraagd kanttekeningen en aanvullingen door te geven. Hierdoor wordt de garantie ingebouwd dat de panelleden zich herkennen in de verslaglegging en dat er geen items vergeten of onvoldoende belicht worden. Er is in Valthermond gewerkt met twee panels van ca. twintig personen. De paneldeelnemers vormden globaal een afspiegeling van het dorp: jongere en oudere deelnemers, bewoners van huur- en koopwoningen, autochtonen en nieuwkomers en bewoners van beide zijden van de Mondenweg. Tijdens de eerste ronde van de panels (op 26 en 27 april 2010) werd geïnventariseerd hoe de panelleden het dorp beleven en wat zij als sterke en mindere sterke kanten van het dorp zien. Tijdens de tweede ronde (op 17 en 18 mei 2010) kwamen de panels met suggesties voor concrete maatregelen om de ervaren knelpunten op te lossen. Als toehoorders tijdens de panelbijeenkomsten waren bestuursleden van de Stichting Dorpsbelangen Valthermond en van de Huurdersvereniging Samen Sterk aanwezig. Verder waren er functionarissen van Woningcorporatie Woonservice, Gemeente Borger-Odoorn en van Welzijnsorganisatie Andes aanwezig bij de panelbijeenkomsten. De uitkomsten van deze panelavonden zijn samengevat in dit rapport.
3 . R e s u l t ate n va n d e analyse 3.1 Dorp De geschiedenis van het ruim 150 jaar jonge dorp Valthermond is verbonden met het veen. In 1853 werd begonnen met het verlengen van het Stadskanaal vanaf de IJzeren Klap in Musselkanaal richting Valthe. Het veen werd ontwaterd, afgegraven en via het Stadskanaal afgevoerd. Langzamerhand ontstond het dorp vanaf het oosten, langs twee evenwijdige kanalen: het Noorder- en het Zuiderdiep. De werkomstandigheden voor de veenarbeiders waren zoals overal elders in het veen ook in Valthermond slecht. In 1888 braken veenstakingen uit. De arbeiders eisten niet alleen meer loon, maar ook de vrijheid om hun winkelwaren te kopen waar ze dat zelf wilden. Ze waren verplicht om dat bij hun veenbaas te doen, hetgeen vaak betekende dat ze meer dan de helft van hun loon niet uitbetaald kregen. Om de stakingen in de hand te houden kwam er marechaussee in het dorp waarvoor aan het Zuiderdiep een kazerne werd gebouwd. Door de vele activiteiten die de veenontginning met zich meebracht groeide Valthermond in korte tijd uit tot het grootste dorp van de voormalige gemeente Odoorn. In 1919 telde het dorp 4638 inwoners en was daarmee ruim 6,5 keer zo groot dan het grootste zanddorp Exloo. Na het afgraven van het veen werd de overblijvende grond geschikt gemaakt voor de landbouw. De fabrieksaardappel werd het belangrijkste gewas. In het dorp vestigde zich in 1958 een kweekinstituut voor aardappelrassen. De vrijwel onbeperkte beschikbaarheid van brandstof in de vorm van turf trok destijds veel bedrijvigheid aan. Een groot deel van de kanalen is inmiddels gedempt.
Aukje Wolf (1926-2004) uit Valthermond bepaalde in haar testament dat haar nalatenschap zou worden besteed voor aanleg en onderhoud van groen, sport en spel voor de gemeenschap van haar geboortedorp. Een speciaal daarvoor in het leven geroepen stichting heeft er voor gezorgd dat er een natuurpark bij plaats 62 in Valthermond werd aangelegd, dat de naam Aukje Wolf Park kreeg. In het Zuiderdiep (bij de camping) is een voormalige sluis gerenoveerd. De ongeveer 125 jaar oude “Kerk 11” bij deze sluis wordt momenteel gebuikt als cultureel centrum.
Valthermond heeft een tractor-en werktuigenmuseum, dat gedurende het zomerseizoen enkele dagen per week open is. Onlangs zijn er wandel- en fietsroutes door het gebied ontwikkeld. Valthermond heeft verder een (nudisten-)camping, Het Verlaat, en een bed-en-breakfastvoorziening.
Het dorp Valthermond is ongeveer 12 kilomer lang en ongeveer 200 meter breed. Vanwege de lengte van het dorp was Valthermond verdeeld in vier “schoolkringen|” rondom de vier scholen. Op 1 januari 2010 had Valthermond 3517 inwoners. Hiervan is 18% jonger dan 25 jaar en 13 % ouder dan 65 jaar. Het aantal inwoners is de laatste vijf jaren heel licht gegroeid met gemiddeld 10 personen per jaar. De gemeente Borger-Odoorn gaat er van uit dat het gebied de komende jaren te maken krijgt met een aantal nieuwe demografische ontwikkelingen. Dit zijn krimp, huishoudenverdunning en vergrijzing. De prognose is dat de bevolking van BorgerOdoorn zal in 2025 ten opzichte van 2008 met ongeveer 5-10,5% krimpen. Valthermond is door de gemeente Borger-Odoorn aangewezen als een van de zes hoofdkernen van de gemeente. Volgens de visie van de gemeente hebben hoofdkernen in hoofdzaak een woonfunctie voor de plaatselijk reeds aanwezige bevolking en in samenhang met de plaatselijke werkgelegenheid. Voor de ontwikkeling van de bedrijvigheid hebben de hoofdkernen alleen een functie voor kleinschalige lokale bedrijvigheid. Zowel voor de ontwikkeling van nieuwe woongebieden als bedrijventerreinen geldt als voorwaarde, dat deze ruimtelijk goed inpasbaar moeten zijn zonder belangrijke omgevingswaarden aan te tasten.
Vis ie van de panelleden b i j h e t t h e m a d o r p
De panelleden geven aan trots te zijn op hun dorp. Het dorp biedt ruimte, men ervaart saamhorigheid en er zijn veel activiteiten. De ruim 150 jarige geschiedenis van Valthermond wordt gekoesterd en de locale historie is goed gedocumenteerd. Panelleden ervaren Valthermond als een goed woondorp. Men accepteert het gegeven dat het dorp ruim acht kilometer lang is en uit vier “subdorpen” (de vroegere schoolkringen) bestaat. Voorzieningen zouden volgens meerdere panelleden meer gecentreerd kunnen worden met woon-en zorgmogelijkheden voor ouderen daarbij. Men vindt dat allerlei plannen voor het dorp te lang in een la blijven liggen en dat er te weinig over wordt gecommuniceerd. Ook is er argwaan ten aanzien van de werkelijke concrete effecten van deze dorpsanalyse. De panelleden zeggen zich geen grote zorgen te maken over een mogelijke krimp van de bevolking. Wel wordt aangegeven dat het dorp behalve rust en ruimte weinig te bieden heeft voor jonge gezinnen. Omdat (voorgezet) onderwijs, voorzieningen en werk elders zijn vertrekken jonge gezinnen. Het onderhoud van het groen en de wegen ervaart men als matig. Als voorbeeld wordt het Noorder- en Zuiderdiep genoemd. Panelleden zijn het niet eens met de keuze van de gemeente om veel openbaar groen maar eens per jaar te maaien. De gemeente stimuleert wel om bladafval te verzamelen, maar haalt dit te laat op waardoor veel ander afval erbij gegooid wordt. Men vermoedt dat de “diftar” aanleiding voor bewoners is om rotzooi in sloten en elders te dumpen. Op diverse plekken ligt ook vuilnis. Het waterschap onderhoudt de sloten en kanalen niet goed, zo vindt men. Ook geven panelleden aan zich te ergeren aan de hondenpoep. Er zijn meerdere verkeersonveilige plekken in het dorp. In de 30 km zone wordt te hard gereden. Hier wordt niet op gecontroleerd. Men vindt het Aukje Wolf-park een aanwinst voor een deel van het dorp, maar het onderhoud wordt niet als optimaal ervaren. De sluisjes zijn fraai gerenoveerd, maar daarna is er geen onderhoud meer gepleegd. Volgens de panelleden heeft het dorp toeristen niet veel te bieden; wel is er een leuk tractor- en werktuigenmuseum. Camping Het Verlaat is een aanwinst voor het dorp, maar het trekt wel een specifieke groep. Er zijn enkele fiets- en wandelroutes, maar de rechte, veenkoloniale wegen lenen zich er volgens de meeste panelleden niet voor. Ook ontbreekt er een plek om even een kop koffie te drinken. Wel zijn er dichtbij, bij de Exloerkijl en op de Hondsrug, voldoende recreatiemogelijkheden.
10
Suggesties van de panell e d e n b i j h e t t h e m a d o r p
Constatering
Wat moet er gebeuren
Plannen voor het dorp blijven erg lang in de la van plannenmakers liggen De sloten/kanalen/wijken worden matig onderhouden
-N iet te lang besluiteloos blijven. -M inder bureaucratie. - Ambtelijke molen sneller laten draaien. - Vaker onderhoud plegen. -E en grondige grote schoonmaak houden.
Wie moet dat doen - Organisaties/ Instanties - Gemeente
Wat kunnen de bewoners hierin zelf - De vinger aan de pols houden
- Eigenaar (Wa- - Een aangetekende brief terschap) naar het Waterschap sturen. - Bewoners moeten geen afval in de wijken dumpen - Evt. vrijwilligers voor onderhoud werven Er is overlast door - D e mogelijkheid bieden om - Eigenaars van - De hondenbezitters hondenpoep zakjes/schepjes aan te schafde honden bewust maken van de fen. - Gemeente overlast. -H ondenbelasting invoeren. - De hondenbezitters erop (van dat geld plastic zakjes in aanspreken, wijzen op eikasten plaatsen, zie Duitsgen verantwoordelijkheid. land) -D e hondenbezitters hierop aanspreken. Op meerdere -E enrichtingsverkeer bij de - Gemeente - Bewoners kunnen struiken plekken is het scholen realiseren. en heggen snoeien om de verkeersonveilig - I dem op de Wilhelminalaan, kruispunten overzichtelijk Rooilaan, kruising op het te houden Noorderdiep/Vrijheidslaan. - Veel kinderen worden met de auto naar school gebracht waardoor er onveilige situaties ontstaan - k ruispunten overzichtelijker maken. - Zebrapaden aanbrengen. -D e S-bochten ruimer maken. Fiets- en voetpa-D e wandel- en fietspaden - Gemeente - Inwoners kunnen melding den worden niet moeten gecontroleerd en maken van obstakels/moeigoed onderhouden goed onderhouden worden lijk begaanbare paden. (kuilvrij).
11
Constatering
Wat moet er gebeuren
Het openbaar -H et groen moet worden groen wordt niet onderhouden. goed onderhouden - B ladafval kan eerder worden opgehaald. - Regelmatiger grasmaaien. -H et groen tussen de trottoirs verwijderen.
Wie moet dat doen - Gemeente - Emco - Bewoners
Valthermond heeft - M aak het landbouwmuseum Dorpsbelang toeristen weinig te en de wandel/fietsroutes Gemeente bieden beter bekend. -G a na of er een camperplaats kan komen (ook in Musselkanaal is dit een succes)
12
Wat kunnen de bewoners hierin zelf - Inwoners kunnen melding maken. - Eigen tuinen en voetpaden schoon houden.
3 . 2 Wo n e n Er staan in Valthermond circa 1500 woningen; hiervan bestaat 35 % uit huurwoningen en 65% uit koopwoningen. Woningcorporatie Woonservice verhuurt de meeste huurwoningen in Valthermond. In totaal zijn dit 378 huurwoningen; dit is inclusief 81 ouderenwoningen. Van de 81 ouderenwoningen zijn 14 woonzorg woningen (gevestigd in de Vrijheidshof ) en de overige 67 woningen zijn bestemd voor senioren. Woningcorporatie Woonservice staat voor goed en betaalbaar wonen met het accent op de leefbaarheid van het platteland. Onder het leefbaar houden en maken van de 33 dorpen in Drenthe waar Woonservice actief is verstaat de corporatie: “het aantrekkelijk houden en maken van het wonen in de dorpen en kernen in het werkgebied voor alle leeftijds-categorieën, het bevorderen van de sociale samenhang in de kernen en dorpen en het positief bevorderen van de economische ontwikkeling in het werkgebied.”
In het veengebied van de Gemeente Borger-Odoorn (o.a. 2e Exloërmond en Valthermond) staat de verhuurbaarheid van verschillende woningen onder druk. Uit de wachtlijsten van de corporatie blijkt dat bijvoorbeeld een- en tweepersoonswoningen en (kleine) seniorenwoningen moeilijker te verhuren zijn. Over de gehele linie blijft de vraag naar gezinswoningen in Valthermond achter vergeleken met andere dorpen. Over de afzet van koopwoningen heeft de corporatie twijfel, mede omdat dit gebied volgens meerdere bevolkingsprognoses te maken krijgt met “krimp”. In haar “Toekomstvisie” schrijft de gemeente Borger-Odoorn dat ze wil inzetten op herstructurering binnen de kernen, waarbij de kwaliteit van de openbare ruimte van de kernen wordt opgewaardeerd. Dat betekent ondermeer: inbreiding in plaats van uitbreiding, inspelen op de veranderende vraag naar woningen door het stimuleren van levensloopbestendige woningen en woon-zorgcombinaties. En in de veendorpen is specifiek genoemd om de leefbaarheid en beeldvorming te verhogen door selectieve sloop van slecht onderhouden en/of onverkoopbare woningen Huurdersvereniging Samen Sterk is de vertegenwoordiger van de huurders in het werkgebied van Woonservice. 13
Visie van de panelleden b i j h e t t h e m a wo n e n
Panelleden noemen Valthermond een goed woondorp. Veel mensen willen er “voor altijd” blijven wonen, maar men maakt de kanttekening dat dit wel mogelijk moet zijn. Ouderen geven aan dat dit wel afhankelijk is van voorzieningen en zorgmogelijkheden. Nu verhuizen veel senioren naar onder andere Musselkanaal omdat daar meer voorzieningen zijn. Men ervaart dit wel als “noodgedwongen”. Ook is de ervaring dat bewoners van buiten Drenthe op termijn weer verhuizen naar het gebied waar ze vandaan kwamen. Jongere en oudere gezinnen wonen veelal door elkaar wat goed voldoet. Veel jongeren willen graag in het dorp blijven wonen, zo is de indruk van de panelleden. Het is bij de panelleden echter niet bekend of er veel vraag is naar huurwoningen voor jongeren. Wel vermoedt men dat er behoefte is aan goedkope koopwoningen voor starters. Aangegeven wordt dat diverse eigen woningen wel een opknap- en verfbeurt kunnen gebruiken. Ook veel tuinen worden matig onderhouden. Het valt de panelleden op dat er relatief veel woningen te koop staan. Aangegeven wordt dat je wel afhankelijk bent van een auto als je in het dorp woont. Over het algemeen wordt Woonservice als een goede verhuurder ervaren. Wel wordt aangegeven dat in sommige huurwoningen het sanitair verouderd is. Ook de kleine bejaardenwoningen zijn volgens panelleden aan een opknapbeurt toe. Enkele woningen zouden worden afgebroken maar staan er nog steeds. Bewoners willen graag op korte termijn duidelijkheid over de plannen. Suggesties bij het thema wo n e n
Constatering Meerdere particuliere woningen zijn slecht onderhouden
Wat moet er gebeuren
Wie moet dat Wat kunnen de bewodoen ners hierin zelf -D it is voor eigen verantwoor- - Gemeente - De mensen wijzen op de delijkheid. mogelijkheden van onder- J e kunt de bewoners er op houd. aanspreken
Diverse huurwoningen zijn aan een opknapbeurt toe
-D e verouderde woningen - Woonservice opknappen naar de eisen van deze tijd. -L aat de corporatie een duidelijke keuze maken tussen sloop of renovatie
- Melding maken
Er is onzekerheid bij huurders over evt. sloop van bepaalde woningen
-N og in 2010 duidelijkheid - Woonservice scheppen -D e bewoners die het betreft, in de ontwikkelingen betrekken.
- Bewoners kunnen actief meedenken.
14
3 . 3 Acco m m o d at i e s In Valthermond zijn vier dorpshuizen: De Wendakker. De Wijkplaats, De Afdraai en ’t Veurhof. In de dorpshuizen vinden diverse activiteiten plaats voor diverse leeftijdsgroepen. In 2010 is begonnen met de nieuwbouw van MFA ’t Brughuus aan de Vrijheidslaan. De volgende organisaties krijgen hun kantoor in ’t nieuwe Brughuus: dorpshuis De Afdraai met jeugdsoos, de buurtsporthal, de openbare bibliotheek Valthermond, het Icare-consultatiebureau, welzijnsorganisaties Andes, de Steunstee en een praktijk voor logopedie. Met de toekomstige gebruikers is een ontwerp tot stand gekomen dat zowel individueel als gezamenlijk optimaal gebruikt kan worden. Onderstaande uitgangspunten waren belangrijk voor gebruikers: meerwaarde ten opzichte van individuele huisvesting, reductie van de exploitatielasten , onderhoudsarm, één uniforme uitstraling en een goede bereikbaarheid. “Kerk 11” is verbouwd tot cultureel centrum. Hier vinden regelmatig optredens en lezingen plaats. In Concertboerderij “Onder de Linden” aan het Zuiderdiep organiseert de stichting “Klassiek in ‘t Veen” 12 á 14 keer per jaar klassieke kamermuziek,pianorecitals, jazz concerten en minifestivals
Visie van de panelleden b i j h e t t h e m a a cco m m o d a t i e s Panelleden geven aan dat er voldoende vergadermogelijkheden zijn in het dorp. Wel wordt een gezellige kroeg gemist en er is geen zaal voor grote activiteiten. Het dorp heeft vier dorpshuizen waar activiteiten zijn en waar ruimtes kunnen worden gehuurd. Deze dorpshuizen functioneren volgens de panelleden vrij goed. Aangegeven wordt dat er meer publiciteit gemaakt kan worden over de activiteiten die hier georganiseerd worden en dat er meer samenwerking en afstemming tussen de Dorpshuizen gewenst is. Panelleden verwachten dat het nieuwe Brughuus een aanwinst voor het dorp zal zijn. Het heeft moeite gekost om dit van de grond te krijgen. Gehoopt wordt dat er een goede organisatie zal zijn en dat het dorp erbij wordt betrokken. Niet iedereen is op de hoogte van de nieuwbouwplannen van het Brughuus. Men is van mening dat er vanuit de gemeente niet goed over is en wordt gecommuniceerd. Ook is niet bekend wanneer de activiteiten in het nieuwe Brughuus van start gaat. Aangegeven wordt 15
dat ook de sportverenigingen niet op de hoogte zijn wanneer ze hun intrek kunnen nemen. Hierdoor is de gymnastiekvereniging al leden kwijtgeraakt. De panelleden zijn heel tevreden met de plaatselijke bibliotheek, die straks ook een plek krijgt in het nieuwe Brughuus. Er zijn meerdere sportmogelijkheden. Het onderhoud van de sportaccommodaties is niet overal goed (bijv. de kleedruimtes van de voetbalvereniging). Verder wordt aangegeven dat de goed draaiende tennisclub behoefte heeft aan een derde baan. Panelleden geven aan zich zorgen te maken over het voortbestaan van het zwembad. Su ggesties bij het thema a cco m m o d a t i e s Constatering
Wat moet er gebeuren
De bouw van het MFA ‘t Brughuus wordt onvoldoende gecommuniceerd met de bewoners De sportaccommodaties hebben achterstallig onderhoud
-M eer publiciteit geven en bewoners meer betrekken in de voorbereidingen. - Vorderingen melden in week-in-week-uit / Kiek op de Mo(a)nd. - Vroegtijdig beginnen met onderhoud. - Achterstallig onderhoud wegwerken. - Wachten op de nieuwe accommodatie in ´t Brughuus
Er ontbreekt een zaal voor grote activiteiten
-D it realiseren in ’t nieuwe Brughuus -D e Chinees vragen z’n grote zaal beschikbaar te stellen voor het dorp
-Bewoners
De dorpshuizen werken te weinig samen in het activiteiten- en programma-aanbod
-E enmaal in het jaar vergaderen en gezamenlijke jaarkalender vaststellen. -D e buurthuizen moeten samenwerken maar ook de verenigingen.
- Beheerders - Dorpshuisbesturen - Bestuur -B ewoners kunnen ideeën - Een centraal inbrengen. meldpunt voor activiteiten
16
Wie moet dat Wat kunnen de bewodoen ners hierin zelf - Woonservice - Beter de bladen lezen. - Gemeente
- Klein onder- Zuinig en voorzichtig zijn houd zelf doen, met andermans spullen. groot onderhoud door de gemeente laten verrichten.
- Initiatief nemen
3 .4 O u d e re n In 2010 is 13 % van de inwoners van Valthermond ouder dan 65 jaar. De prognose is dat de bevolking van de gemeente Borger- Odoorn verder ontgroent en vergrijst. In 2025 zal naar verwachting 33% van de bevolking in de gemeente 65 jaar of ouder zijn. In de Vrijheidshof, gebouwd in 1994, zijn 14 huurwoningen voor senioren en enkele algemene ruimtes voor ontmoeting en activiteiten. Een in 2007/2008 uitgewerkt plan om verpleeghuiszorg in Valthermond (bij de Vrijheidshof ) te realiseren voor ouderen uit Valthermond en 2e Exloermond werd door de bevolking goed ontvangen. Het plan bleek in eerste instantie niet haalbaar, maar met verschillende partijen wordt weer gekeken of het toch mogelijk is. In de diverse dorpshuizen zijn activiteiten voor ouderen. Ook in de Vrijheidshof worden door vrijwilligers ouderenactiviteiten georganiseerd. Enkele jaren geleden is de Dagopvang voor Ouderen (in de Afdraai) gestopt. Medewerkers van Welzijngroep Andes bezoeken en adviseren op verzoek ouderen in het dorp.
Visie van de panelleden b i j h e t t h e m a o u d e re n
Geconstateerd wordt dat Valthermond een goed woondorp voor ouderen is en willen er wel blijven wonen als daartoe de mogelijkheden zijn. Daarvoor zouden er meer voorzieningen moeten zijn voor senioren en er ontbreekt een zorgaanbod. Ook wordt een “dagopvang voor ouderen” gemist. De Vrijheidshof wordt als een aanwinst voor het dorp ervaren. Wel vinden de bewoners van dit complex het jammer dat er steeds minder in de voorziening georganiseerd wordt. Het dorp vindt het jammer dat de plannen voor “zorgplekken”bij de Vrijheidshof niet zijn doorgegaan. Men vindt dat er te weinig huisvesting is voor ouderen in het dorp. Verhuizing naar andere plaatsen heeft ook te maken met het zorgaanbod. Men vindt dat de zorg voor ouderen beter zou kunnen worden georganiseerd, zodat mensen langer thuis (en/of in het dorp) kunnen wonen. Opgemerkt wordt dat er weinig interesse is voor de nieuwe koopwoningen voor ouderen die worden gebouwd. Gedacht wordt dat er meer interesse is voor huurwoningen door ouderen. Veel ouderen weten niet waar ze moeten zijn voor informatie en advies over wonen, welzijn en zorg. Panelleden geven aan dat de medicijnen kunnen worden afgehaald tussen 16.00 - 17.00 uur. Dit is voor ouderen vaak niet te doen. Het zou mogelijk moeten zijn dat de medicijnen door de apotheek thuis wordt afgeleverd. Er zijn voldoende activiteiten voor ouderen in het dorp, maar hier wordt niet goed over gecommuniceerd. Afgelopen winter waren de wegen en stoepen onveilig voor ouderen i.v.m. het niet tijdig sneeuwruimen/strooien. Als voorbeeld worden de Vrijheidslaan, Wilhelminastraat en het Noorderdiep genoemd. Ook is aangegeven dat containers nadat ze zijn geleegd op het trottoir gezet worden waardoor dit moeilijk begaanbaar is voor ouderen en andere voetgangers 17
Suggesties bij het thema o u d e re n
Constatering
Wie moet dat doen Er is onvoldoende - D e dagopvang moet heropge- - Andes georganiseerde start worden. - huisarts zorg voor ouderen - S amenwerken met verschil- - thuiszorg in het dorp lende disciplines - Woonservice Ouderen weten - I nformatie plaatsen in Kiek - gemeente niet waar ze heen op de Mo(a)nd of in Week- - Andes kunnen met vrain-Week-uit. gen over wonen, -I nformatiepunt inrichten welzijn, zorg (Steunstee)
Wat kunnen de bewoners hierin zelf - Organisaties en vrijwilligers hierop aanspreken. - Een Steunstee vormen.
Het moet voor ouderen mogelijk zijn in het dorp te blijven wonen
- Woonservice - gemeente
- Blijven benoemen dat dit belangrijk is voor de ouderen in Valthermond! - Boodschappen meenemen voor ouderen
- Gemeente - Andes - vrijwilligers
- Zich aanbieden als vrijwilliger - Vanuit de ouderen moet er belangstelling zijn. - Ouderen persoonlijk benaderen en uitleg geven over de mogelijkheden. - Behoefte aangeven.
Er mist een “dagopvang voor ouderen” in Valthermond
Wat moet er gebeuren
-G eschikte en betaalbare seniorenwoningen bouwen. - Woningen zonder bovenverdieping bouwen (gelijkvloers). - r ealiseer voldoende voorzieningen -D e dagopvang moet heropgestart worden. -S amenwerken met verschillende disciplines. - Realiseer een Steunstee - Indicatie regels bij stelen
Veel ouderen -E r moeten geschikte huur- Woonservice vertrekken noodwoningen voor ouderen (de gemeente gedwongen uit het gebouwd worden. aandringen op dorp - Ouderen beter informeren het bouwen over hoe ze kunnen blijven van geschikte wonen in het dorp (taxi, zorg woningen) enz.).
18
- Bewoners kunnen elkaar hierover informatie verschaffen.
3.5 Jeugd Acht- en- twintig procent van de bevolking van Valthermond is jonger dan 25 jaar. Er zijn drie basisscholen in het dorp. CBS Rehoboth heeft circa 130 leerlingen, OBS De Aanloop met ook ongeveer 130 leerlingen en OBS Valthermond Oost met ca. 45 leerlingen. Aan de Wilhelminalaan is Peuterspeelzaal De Speulstee gehuisvest. De Kinderopvang wordt verzorgd door organisatie Partou, in locatie “Kato & Ko” aan de Rooilaan. De sportclubs hebben veel jeugdleden. Verder organiseren sommige dorpshuizen activiteiten voor kinderen en jongeren. Ook hebben de kerken jeugdactiviteiten. In café The Old Smuggler is sinds kort regelmatig een tieneravond. In het in aanbouw zijnde Brughuus zal een jongerensoos worden gerealiseerd. De jongerenwerker van Welzijngroep Andes heeft bemoeienis met enkele groepen jongeren in het dorp. Ze begeleidde onlangs (voorjaar 2010) een graffiti-project met een groep jongeren uit Valthermond-Oost.
Visie van de panelleden b i j h e t t h e m a j e ug d
Panelleden maken zich zorgen over het voorbestaan van de basisschool in Valthermond-Oost. De samenwerking tussen de scholen en het dorp is goed. Als voorbeeld wordt genoemd: het gezamenlijk gebruik van de feesttent met de voetbalvereniging en het initiatief van school en de tennisvereniging “Maak kennis met tennis”. Voor de jongeren zijn er veel sportmogelijkheden. Sinds kort worden er ook discoavonden voor jongeren georganiseerd in The Old Smuggler. Verder hebben de dorpshuizen af en toe activiteiten voor kinderen en jongeren. Maar er zou nog wel wat meer voor de jeugd georganiseerd kunnen worden, zo vinden de panelleden. Wel zijn er voor de jongeren veel sportmogelijkheden. De jongerenoverlast is verminderd maar nog wel actueel. De plekken waar de jongeren zich ophouden verschuiven steeds. Vooral in het Noorderdiep (vooraan) verzamelt de jeugd zich. Het heen en weer rijden met de scooters bezorgt overlast. Panelleden geven aan dat ze graag een actievere rol van een jongerenwerker en een wijkagent zien ten aanzien van de jongeren. 19
Su ggesties bij het thema j e ug d
Constatering
Wat moet er gebeuren
We moeten zuinig - Geen grote klassen vormen. zijn op het onder- - K inderen in het eigen dorp wijs in het dorp naar school laten gaan. -G oed onderwijs geven. Beter een goede school dan twee ‘halfgebakken’. -E r moet goed worden ingespeeld op het voortgezet onderwijs. Er is sprake van -D iscotheekavonden organiseren of activiteiten. overlast door - Toleranter zijn (zelf ben je jongeren ook jong geweest). -D e jeugd aanspreken op hun gedrag. -D e gevolgen van de overlast laten zien (bespreken). - Vernielingen door de jeugd zelf laten betalen.
20
Wie moet dat Wat kunnen de bewodoen ners hierin zelf - Ouders - Zorgen dat het dorp aan- Gemeente trekkelijk blijft voor jonge gezin.
- Jongerenwerker - Buurthuizen - Bewoners - Wijkagent
- Op een andere manier omgaan/praten met de jeugd (zelf ben je ook jong geweest) - In gesprek blijven - Jongeren positief benaderen
3 . 6 Co h e s i e Stichting Dorpsbelang Valthermond (met vier bestuursleden) behartigt de belangen van het dorp. Er is een gevarieerd dorpsmaandblad “Kiek op de Mo(a)nd” , waarin ook de Stichting Dorpsbelang maandelijks schrijft over de ontwikkelingen in het dorp. Kiek op de Mo(a)nd heeft een eigen website. In 2003 bestond Valthermond 150 jaar en dit werd als dorp groots gevierd. Het dorp lijkt onderverdeeld te zijn invier 4 “subdorpen” (rondom de vroegere “schoolkringen”) met een dorpshuis per kring. Er zijn relatief veel verenigingen, clubs en activiteiten in het dorp. Visie van de panelleden b i j h e t t h e m a co h e s i e Panelleden ervaren “naoberschap” in de buurt; mensen hebben zorg voor elkaar. Daar waar veel ouderen wonen kan dit wat moeilijker worden. Door de uitgestrektheid van het dorp is het lastig iets gezamenlijks te organiseren, maar met het 150-jarig bestaan in 2003 lukte dit wel. Misschien zou een dergelijk festijn vaker moeten. Aangegeven wordt dat er soms wat concurrentie lijkt te zijn tussen de buurten en de bijbehorende dorpshuizen. Als je persoonlijk vraagt willen veel mensen wel vrijwilligerswerk doen, zeker kortdurende klussen. De voetbalvereniging bijvoorbeeld heeft veel vrijwilligers en ook de dorpshuizen draaien op vrijwilligers. Als nieuwkomer kom er in het dorp vrij gemakkelijk tussen, maar dan moet je er zelf ook iets voor doen. Er zijn veel verenigingen en activiteiten waarbij je kunt aansluiten. Panelleden vinden goed dat de Stichting Dorpsbelang de belangen voor het dorp behartigt. Panelleden vragen zich wel af of deze stichting werkelijk resultaat bereikt. Ook vindt men dat de stichting onvoldoende communiceert met de bewoners van Valthermond. Men is tevreden over de dorpskrant Kiek op de M(a)ond), die maandelijks huis aan huis wordt verspreid. Wel wordt geconstateerd dat ook deze krant niet door iedereen in het dorp (goed) gelezen wordt.
21
Su ggesties bij het thema co h e s i e
Constatering
Wat moet er gebeuren
Er is behoefte aan een dorpsfeest, eens per vijf jaar (als in 2003) Het is niet altijd gemakkelijk om voldoende vrijwilligers te vinden
- Organiseren - Feestcommissie instellen
Het activiteitenprogramma van de dorpshuizen is onvoldoende bekend Stichting Dorpsbelang overlegt te weinig met het dorp
Wie moet dat Wat kunnen de bewodoen ners hierin zelf - Inwoners - Lid worden van feestcom- Verenigingen missie
- Actief werven en de mensen - Besturen van persoonlijk benaderen. de verenigin- I nspelen op de belangstelling gen van de toekomstige vrijwilliger. -H et moet de vrijwilliger geen geld kosten. -D orpshuizen moeten zelf - Buurthuizen meer initiatief nemen. gezamenlijk - Agenda maandelijks melden - Kiek op de in Kiek op de Mo(a)nd Mo(a)nd
- Inwoners moeten zich actief opstellen en er open voor staan.
-E r moeten meer informatie- en overlegbijeenkomsten komen. - Meer ‘aan de weg timmeren’.
- Bewoners kunnen meer inzet en interesse tonen.
22
- Dorpsbelang
- Via mond tot mond reclame. - Alle meldingen doorgeven aan Kiek op de mo(a)nd.
3 . 8 Vo o r z i e n i n g e n De huisartsen werken met meerdere disciplines samen vanuit “Medisch Centrum Valthermond” aan het Noorderdiep. De apotheek is hierin ook gevestigd. Het winkelbestand is erg verspreid. Eer zijn ondermeer twee supermarkten, een slager en een meubelzaak. Er is verder een Wokrestaurant en café aan de oostkant, “ The Old Smuggler” De wijkagent (de heer Henkjan Kah) voor Valthermond is ook wijkagent voor 1e en 2e Exloërmond en Zandberg. Het welzijnswerk wordt verzorgd door welzijngroep Andes uit Exloo. Er zijn diverse sportverenigingen in het dorp. Voetbalvereniging Valthermond neemt een belangrijke plaats in. Ook is er een groeiende tennisvereniging (130 leden). Sportvereniging Deko kent verschillende onderdelen, zoals een volleyball en turnen. Judovereniging Juveko heeft ook veel leden uit de buurtdorpen. Voetbalvereniging Valthermond speelt op Sportpark De Meent; hierbij liggen ook de tennisbanen. Valthermond heeft een eigen zwembad: De Zwaoi. Verder kent het dorp een particuliere sportschool met regionale uitstraling: Traction. Visie van de panelleden b i j h e t t h e m a ‘vo o r z i e n i n g e n
Panelleden geven aan dat het dorp relatief veel voorzieningen heeft. In de dorpshuizen vinden diverse activiteiten plaats en er is cultuur in Kerk no.11 en bij Klassiek in ’t Veen. Verder zijn er veel clubs en groepen (Vrouwen van nu, Anbo, etc.) waarvan je lid kunt worden. De meeste dorpshuizen hebben een toneelvereniging met een jaarlijkse voorstelling. Er is een goed functionerende bibliotheek (die straks ook een ruimte krijgt in het nieuwe Brughuus). Bovendien is er een goed en veel gebruikt zwembad in het dorp.
De huidige supermarkten hebben een te beperkt aanbod. Bewoners halen de boodschappen het meest in Musselkanaal of Emmen. Men vindt dat één van de supermarkten wat publieksvriendelijker zou kunnen zijn. De busverbinding vanuit het dorp naar Emmen en Ter Apel vindt niet iedereen voldoende. De bussen rijden wel vaker dan voorheen. Voor de belbus kan alleen bij de Vrijheidslaan worden ingestapt. 23
De wijkagent is weinig bekend. Er wordt aangegeven dat de wijkagent slecht bereikbaar is. De gemeentelijke diensten zijn niet gemakkelijk bereikbaar, zo ervaren panelleden. Het duurt vaak lang voordat de gemeente tot actie overgaat na een melding .De gemeente is alleen tussen 09.00 - 12.00 uur bereikbaar. Het panel is van mening dat dit tijdstip lastig is voor veel mensen om contact op te nemen. Veel panelleden zijn niet bekend met de activiteiten van Welzijngroep Andes. Su ggesties bij het thema Vo o r z i e n i n g e n
Constatering
Wat moet er gebeuren
Er zal een minimaal winkelbestand moeten blijven in Valthermond
- Voor ondernemers/ zelfstandigen een aantrekkelijke situatie creëren. -E r moeten wel winkels blijven -D e SRV-wagen dient te blijven. Er mist een gezel- - ’t Brughuus de functie van lig café in het dorp café verlenen. -H et zwembad moet open blijven. -D e bevolking heeft aan het zwembad een grote bijdrage geleverd. Het is niet goed -D e naam moet niet zo vaak bekend wat welworden gewijzigd zijngroep Andes - Meer publiciteit. doet -H uis-aan-huis folder verspreiden. De wijkagent is -D e wijkagent moet zich nauwelijks bekend vaker laten zien. - Meer blauw op straat. -E r wordt alleen informatie gegeven via de scholen. Men maakt zich zorgen over het voortbestaan van het zwembad
24
Wie moet dat Wat kunnen de bewodoen ners hierin zelf - Gemeente - Inwoners moeten gebruik - Middenstand maken van het aanbod.
- Gemeente (vergunning verlenen) - Gemeente - Vrijwilligers
- Bewoners kunnen initiatief nemen.
- Andes
- Bewoners kunnen elkaar informeren.
- Wijkagent
- Problemen bij de wijkagent melden. - wijkagent uitnodigen voor activiteiten.
- Abonnement aanschaffen.
4 Ve r vo l g De bewoners van Valthermond willen zich inzetten voor het dorp. Dat blijkt uit de vele verenigingen en activiteiten in Valthermond en ook uit het betrokken meedenken tijden de dorpsanalyse. Panelleden hebben veel inzet geleverd om zaken duidelijk te maken en te vertalen in concrete, realistische voorstellen, die passen bij de woon- en leefwereld van het dorp. Het is een boeiende uitdaging voor bewoners en organisaties om in een vruchtbare samenwerking stappen te zetten om de leefbaarheid voor het dorp te garanderen. Bewoners deden op de panelavonden constructieve suggesties. Woningcorporatie Woonservice wil in de plannen voor het dorp nadrukkelijk rekening houden met de wensen vanuit de bevolking. Ook de gemeente Borger-Odoorn erkent dat de betrokkenheid van de bewoners belangrijk is in het realiseren van allerlei plannen.
Panelleden gaven aan enig wantrouwen te hebben ten aanzien van de effecten van de analyse. Ze zijn bang dat het rapport zonder concrete vervolgacties in een la verdwijnt. Echter: juist het realiseren van de beweging, de actie, die op gang komt tussen bewoners en organisaties is een belangrijk doel van de activerende dorpsanalyse. De dorpsanalyse is dan ook niet klaar met dit rapport. De bespreking van het rapport op een dorpsbijeenkomst zal leiden tot heldere afspraken over acties en maatregelen voor het dorp waarin zowel bewoners als organisaties een actieve rol zullen spelen. In een dorpsgemeenschap als Valthermond, waar bewoners gewend zijn samen de schouders er onder te zetten, kan er samen met Gemeente, Woningcorporatie en andere organisaties gewerkt worden aan een dorp met kwaliteit, waar het nog lang goed wonen en leven is voor jong en oud.
25
26
