Valentijn, bij Jeremia 31:2-4, I Corintiërs 13. (14 februari 2010) Voor de kinderen: Valentijnsdag (heb tas met spullen bij me: wat zou daar in zitten???) Heb je vanmorgen niets in je brievenbus gevonden? Of lag er misschien een bos bloemen op je stoep? …. Wat voor dag is het vandaag? Zondag 14 februari: Valentijnsdag. Wat betekent dat? Het is de dag van de hartjes. En wat betekent dat? Liefde! Ben je ook verliefd? (gesprekje) Ik ben wel verliefd. Op jullie allemaal…. En daarom heb ik een Valentijnsverrassing meegenomen! (uitdelen snoep of bloemen)
-----------------
Meditatie Lieve mensen, wie was Valentijn? De heilige Valentijn, wie was hij? Waarom is deze dag naar hem vernoemd? Ik vertel u de legende van Valentijn. Zo op het eerste gezicht heeft zijn leven niets te maken met de folklore van deze dag – een folklore die natuurlijk vooral door de commercie wordt gevoed. Volgens de legende was Valentijn priester in het Rome van de 3e eeuw. Het christendom was nog lang niet de staatsgodsdienst van later. De keizer probeerde Valentijn over te halen om zijn “bijgeloof” af te zweren, maar Valentijn antwoordde: “Dat zou u niet van mij vragen als u de heerlijkheid van God en de liefde van Christus kende…” De keizer was diep onder de indruk van Valentijn. De prefect was bang dat de keizer er door betoverd zou worden. Hij verklaarde dat Valentijn een tovenaar was en zette iedereen tegen hem op. Hij bracht hem voor rechter Asterius. Valentijn bad hardop of hij alle Romeinen wilde verlichten. Rechter Asterius zei: “Als die Christus van jou zo’n groot licht is, moet hij mijn blinde dochter het licht in de ogen maar eens geven!” Valentijn bad voor de dochter die direct ziende werd. De rechter en zijn vrouw vielen voor hem op de knieën en lieten zich met hun hele huis dopen. Toen de keizer hiervan hoorde liet hij Valentijn martelen en uiteindelijk onthoofden – in het jaar 269. Tot zover de legende van Valentijn. De gebruiken van hartjes en andere liefdessymbolen vinden waarschijnlijk hun oorsprong in Germaanse lentetradities, zoiets als het vieren van “lentekriebels”. Maar in de loop van de tijd hebben christenen deze gebruiken
gekoppeld aan de figuur van Valentijn. Valentijn weet de keizer te betoveren met zijn woorden zoals de liefde betoverend werkt. Valentijn geniet van het heerlijke van God - zoals de liefde heerlijk is. Hij is een beeld geworden voor de liefde, die licht brengt in het leven zoals hij licht bracht in de ogen van Asterius’ dochter. En de liefde waarover Valentijn het heeft is de liefde, zoals we die in Christus zien. Liefde maakt blind, zeggen we. Maar in dit verhaal van Valentijn blijkbaar niet. Valentijn laat zien: Liefde maakt ziende! Maar misschien moet ik zeggen: Echte liefde maakt ziende. Want er zijn vast veel vormen van liefde die wel degelijk blind maken. Zoals bijvoorbeeld kalverliefde, eigenliefde en soms ook verliefdheid. Liefde is… liefde is… een woord vol misverstanden en misbruik. Een tijdje terug mocht ik in Amersfoort een lezing geven over mijn boek, voor een uitgelezen gezelschap predikanten. Een van hen zei: “In uw boek stelt u de liefde zo centraal. Daar heb ik moeite mee. Er is geen woord dat zo gemakkelijk en goedkoop gebruikt wordt, voor van alles en nog wat.” Ik was eerlijk gezegd verbaasd dat een predikant, een Bijbelkenner, dit zei. Als er toch iets is dat ook in de bijbel centraal staat… Het oergebod, het dubbelgebod: Heb God lief en je naaste. Gelukkig antwoordde een oudere collega, nogal plechtig: “Aan deze twee geboden hangt de ganse wet - en de profeten.” Het is de kern van de bijbel. Het christendom kent vele buitenkanten, maar dit is de binnenkant van de christelijke traditie: De liefde van Christus. Het is toch merkwaardig en bedroevend dat in onze maatschappij het woord “christelijk “ nota bene een negatieve lading heeft gekregen!
Het staat voor van alles en nog wat. Als een van mijn studenten zegt: “Die jongen vind ik te christelijk” – dan bedoelt ze: “Hij is te fanatiek!”. Het woord christelijk lijkt alleen nog te worden gebruikt voor: Bekrompen, ouderwets, niet van deze tijd, overdreven. Op een basisschool waar ik studiedagen verzorg over levensbeschouwing zei een teamlid: “Moet ik dan ook zo christelijk worden?” Daarmee bedoelde ze: Truttig, streng, veel moeten en heel veel niet mogen. En vooral ook tegen heel veel dingen zijn. Het lijkt wel of het woord christelijk is geannexeerd door enkel die richtingen in Nederland die het christendom gelijk stellen aan fatsoensnormen en geboden. Hoe anders klinkt Augustinus, toch ook niet de eerste de beste: Heb lief en doe wat je wilt. Hoeveel ruimte wordt daarin gegeven! Met als enige inperking: heb lief. En voor de rest: vrijheid. Laat je niet opnieuw een slavenjuk opleggen – zegt Paulus. Het woord “christelijk” zou een fris, een vrolijk, een inspirerend imago moeten hebben. Christenen – dat zijn die mensen waar je jaloers op zou worden. Dat zijn die mensen van de liefde. Liefde maakt ziende. Nee, niet de zoete lieve liefde van alles maar goed vinden. Niet de softe liefde die alles over zijn kant laat gaan. Niet de vernederende liefde van jezelf helemaal wegcijferen. Ook niet de sentimentele liefde, niet de gevoelsliefde die afhankelijk is van het moment en de stemming. Al zulke liefde kan inderdaad verblindend zijn. Maar de liefde als keuze – die maakt ziende. De liefde waarin je je moet oefenen. En wát kies je dan? In deze liefde kies je ervoor om de mens tegenover jou als mens van God te blijven zien.
Deze liefde opent je de ogen voor iemands binnenkant. Je hoeft mij niet uit te leggen dat dat moeilijk is. Er is zoveel vervelende buitenkant en er gebeurt zoveel ergerlijks. Maar dan toch te blijven zeggen: Ondanks wat jij me geflikt hebt – nee, ik koester geen warme gevoelens voor je en dat wordt ook niet van mij verwacht – maar ondanks alles zie ik door jouw irritante buitenkant heen je kern. En die is van God! Het Nieuwe Testament, en vooral Paulus, gebruikt voor zulke liefde het woord agapè – maar dat wist u al. Agapè – misschien moeten we daar meer mee aan de weg timmeren. Christenen, dat zijn die mensen van de agapè. Agapè, dat is niet de lieve liefde van zes letters. Liefde is … zeggen we altijd, en zeker vandaag op Valentijnsdag. Agapè is: met eeuwige liefde heb ik je liefgehad – zoals Jeremia God sprekend invoert. Agapè is: de kiezende, consequent solidaire, trouwe liefde zoals Jezus die leerde en leefde. Agapè is: liefde die ziende maakt. Zoals Paulus in zijn bekende, maar blijvend mooie lofzang in de Corintiërsbrief, het zegt: “We kijken met een spiegel in raadsels – verwarrender kan niet – maar in de liefde zien we van aangezicht tot aangezicht.” In de liefde kijken we God in de ogen en God ons. Valentijn, heilige Valentijn. De protestantse kalender kent je niet, maar de commerciële folklore heeft jou ook bij ons binnengesmokkeld. Valentijn, martelaar Valentijn, jouw liefde was zoveel meer dan de zoete, rode hartjes. Jouw liefde was een bloedend hart. En zo ken ik er nog een. Amen.
Liturgie Valentijnsdag, Jeremia 31:2-4, I Corinthiërs 13 -
Welkom en mededelingen Intochtpsalm: Psalm 33:1 We zijn stil voor het heilige… Bemoediging: Onze hulp in de naam van de Eeuwige, die hemel en aarde gemaakt heeft. Groet: De vrede van Christus met allen, amen. Drempelgebed Zingen: Psalm 33:2 Kyriëgebed Gloria: Ere zij de Vader… (lied 254 Ev. Lb.) Gebed bij de opening van de Schriften Zingen (meteen aansluitend): Gez. 325:1 allen, 2 vak links, 3 vak rechts, 4 vl, 5 vr, 6 en 7 allen Voor de kinderen: Valentijnsdag….. Zingen: Lied 242:1 Ev. Lb. Lezing: Jeremia 31:2-4 (Naardense bijbel) Zingen: Lied 242:2 Ev. Lb. Lezing: I Corinthiërs 13 (NB) Zingen: Lied 242:3 Ev. Lb. Meditatie Orgelspel Zingen: Gez. 443 Gebeden Collecte Slotlied: Psalm 33:8 Zegen: De Eeuwige zegene u en behoede u. De Eeuwige doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig. De Eeuwige verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede. Amen.
Drempelgebed Hier, op de drempel van het gewone leven naar het heilige, zoeken wij U en spreken U aan. Breng in ons teweeg dat andere, dat stille, waarvoor we in het dagelijks leven zo vaak geen tijd hebben. Help ons om even alles achter te laten: gevoelens van schuld, zorgen, pijn, de waan van de dag… En open ons voor U. Amen. In Kyrië en Gloria geven wij een plaats aan de donkere en de lichte kanten van het leven. Ze horen beide bij het leven, klacht en lofzang. Na het kyrië zingen wij meteen aansluitend het Klein Gloria. Kyriëgebed Ontferm U, Gij die zelf lijdt aan de wereld, meer dan wie ook. Ontferm U, Gij die een weg zoekt voor uw Rijk in de chaos van onze tijd. Ontferm U, dat wij ons over U ontfermen, Gij die U zelf aan ons hebt overgeleverd. Ons eigen kyrië voor de wereld zeggen wij in de stilte…. Heer, ontferm U / Christus, ontferm U / Heer, ontferm U. Amen. Gebed bij de opening van de Schriften (meteen aansluitend Gez. 325) Kom over ons met uw adem / Gij Geest van liefde, Kom in ons met uw adem / en inspireer ons met uw woorden. Uw woorden: niet als een storm, als een vloed, maar: als een stem die de stilte niet breekt. Amen.
