Wie verdient wat?
v2
Maakt geld gelukkig? L
a
Voor je basisbehoeften zoals eten, woonruimte en kleding ben je al gauw dit bedrag kwijt. Bedenk maar eens wat de maandhuur is. En hoeveel betaal je voor vaste lasten a1s gas, licht en water? Daar komen dan nog de uitgaven bij voor verzekeringen, voor school en contributie van je sportclub. Hoeveel zijn jullie thuis kwijt voor de wekelijkse boodschappen? En welk bedrag heb je per persoon nodig voor kleding? € I . 100 is met een gezin op voor j e het weet!
b
c
De een vindt het gënant als een ander weet hoe hoog zljn/haar inkomen is. Misschien maak je andere mensen daarmee jaloers of willen andere mensen meeprofiteren van jouw goed gevulde portemonnee. De ander schaamt zich misschien voor het lage inkomen dathijlzrl verdient. Opmerkelijk is dat de mensen in een land als de Verenigde Staten heel open zijn over waÍ zlj verdienen. Veel verdienen is daar iets om trots op te zijn. Eigen mening
V2.1 Eerlijk verdeeld? 2
a
o c
De hoge inkomens van de in het artikel genoemde topsporters ontstaan door de grote belangstelling van het publiek om naar hen te kijken. Om diezelfde reden zijn ook sponsors bereid hun hoge vergoedingen te betalen. Niet alle topsporters verdienen heel veel. In sporten waarvoor weinig publieke belangstelling is, hebben de toppers een bescheiden inkomen. Het inkomen heeft dus maar weinig te maken met de geleverde prestaties. € 13 qll €-8,5 mln x r00oÀ:52,,9vo meer
€ 8,5 mln
Eigen mening. Laat in je antwoord in elk geval enkele van de volgende aspecten meespelen: de zwaarie van het werk, de verantwoordelijkheid die bij het werk hoort, opleiding, ervaring.
3
De winst uit hun eigenzaak is het inkomen van een zelfstandige. De winst hangt onder andere af van de verkoopresultaten in een bepaalde periode. Die zijn niet telkens hetzelfde.
4
Als iedereen evenveel zou verdienen, heb je kans dat mensen geen zin meer hebben extra goed hun best te doen, omdat dat voor hun inkomen toch niets uitmaakt.
5
a b
6
Een manager moet leiding geven, het werk organiseren en beslissingen nemen, bijvoorbeeld over wat er geproduceerd wordt of op welke kosten bespaard moet worden. Als hrj dat goed doet, zal de winst van het bedrijf toenemen. Die winst is dus voor een belangrijk deel het gevolg van zijn beslissingen. De winst in een ondememing is net zo goed te danken aan de inspanningen van de andere werknemers. Als zij goede producten leveren en zorgen dat de klanten tevreden zijn, wordt er meer verkocht en neemt de winst toe.
Als iemand met een goed inkomen andere mensen inhuurt om bepaalde klussen te doen, levert dat voor die andere mensen werk en inkomen op.
@ Wolters-Noordhoff bv
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wat?
73
l4yo +
35%o
+
5%:
54% van de paren bestond uit tweeverdieners.
Dankzli de sociale zekerheid en inkomenstoeslagen komt in Nederland geen extreme armoede voor. Daarnaast zorgthetNederlandse belastingstelsel ervoor dat rijken in verhouding meer belasting betalen dan de arrnen. Grote welvaartsverschillen kunnen leiden tot sociale onrust. De armen willen hun positie verbeteren, desnoods met criminaliteit of gewelddadige opstand. De rijken zullen hun luxe positie proberen veilig te stellen, bijvoorbeeld door afgeschermde woonwijken of met privébeveiligingspersoneel; hun rijkdom gaattenkoste van hun
vrijheid. € 30.000
-€20.400 x l00oó:32,0o/o
€ 30.000
€ 18.000 -€ 13.680 x 100%o:24,0oh € 18.000 Een progressief belastingtarief.
x loOoÀ:33,3oherop vooruit. ** € 1.500
10
x loooÀ: ll,Toherop vooruit. ** € 3.000 1 Degene met een laag inkomen, Armstrong, gaat er in verhouding (: in
2
x 100%o : :* € 1.s00
11
74
[3,3o/oerop achteruit.
b
x :* € 3.000
c
Het inkomen van Armstrong is nu € 1.500 - €, 200: € 1.300. Het inkomen van Rijkaard is nu € 3.000 _ €200: € 2.800. Rijkaard verdient nu meer dan twee keer zoveel als Armstrong. Er is sprake van denivellering, want: 1 degene met het hoge inkomen gaat er in verhouding (: in procenten) minder op achteruit dan degene met het lage inkomen (zie a en b);
2 L2
procenten) meer op vooruit dan degene met een hoog inkomen. Degene met een hoog inkomen, Rijkaard, verdiende eerst twee keer zoveel als degene met een laag inkomen. Na de verandering van hun inkomen was dat minder dan twee keer zoveel geworden. Anders gezegd: het verschil in inkomen was in verhouding kleiner geworden.
D
rcOyo:6,7o/oerop achteruir.
of: het inkomensverschil is in verhouding groter geworden (zie c).
Door de progressieve belastingtarieven betalen mensen met een hoog inkomen in verhouding meer belasting dan de mensen met een laag inkomen. Als gevolg daawan houden de hoge inkomens netto in verhouding minder over.
Pancode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wat?
@ Wolters-Noordhoff bv
V2.2 13
z b c
Ga
je er echt op vooruit?
f 27,21 (dit is ongeveer € 12,35) per week.
Het brutoloon bedroeg (incl. toeslag voor overwerk en montagegeld) f 29,16. Het nettoloon was / 27,21. Het verschil is f 29,16 - Í 27,21 : Í 1,95. Dat komt neer op 6,70/o van het brutoloon, heel wat minder dan er tegenwoordig op het loon wordt ingehouden. Om met zekerheid iets te kunnen zeggen over de veranderingen in welvaart moet je niet alleen naar het inkomen kijken, maar ook naar het prijsniveau. In Nederland zijn in de afgelopen eeuw de lonen meer gestegen dande prijzen. De welvaart in ons land is dus toegenomen. Dat zal ook wel gelden voor werknemers bij De Plaatijzerindustrie.
L4
In het begin van die periode stegen de prijzen met ongeveer die periode was de prijsstijging ongeveer 106per jaat.
15
a b
4%o
per jaar. Aan het eind van
Huisvesting, water en energie. Doordat deze groep het grootste deel uitmaakt van de gezinsuitgaven telt hij het zwaarste mee. Voeding heeft wegingsfactor 111, de gezondheidszorg heeft wegingsfactor 6. 20Àvan 111 is heel wat meer danSYovan6. Een gezin heeft dus het meeste nadeel van de prijsstijgingen bij voeding.
16
a b
€ 1.850: 100 x 113:€2.090,50
L7
a b
De lonen stegen met l3oÀ (van indexcijfer 100 naar 113). In diezelfde periode stegen de prijzen met l2oÀ (van indexcijfer 100 naar De reële loonstijging was l3oÀ - I2%: l"/".
De lonen stegen van 100 naar 113 (13%), terwijl de prijzen stegen van 100 naar ll2 (12%). Het grootste deel van haar loonstijging ging dus op aan de gestegen priizen.
lI2).
18
Bedrijven betalen hun personeel loon. De loonkosten berekenen de bedrijven door in de prijzenvan de producten. Bij loonmatiging stijgen de lonen niet of nauwelijks. Daardoor hoeven de bedrijven de prijzen van hun producten niet of bijna niet te verhogen. Als de prrlzenniet stijgen, zullen de werknemers geen grote loonsverhogingen eisen, want hun koopkracht blijft met een kleine loonstijging toch wel op peil.
19
C
20
a b
21.
Om winst te maken, moet een bedrijf altrjd de kosten doorberekenen in de prijs en daar een winsttoeslag bovenop doen. Als het bedrijf een kostenstijging niet in de prijs doorberekent, gaat dat ten koste van de winst. Om beter te kunnen concuÍïeren met andere tankstations kan hij de prijs onveranderd laten. Per liter benzine maakt De Wilt dan minder winst, maar als hij daardoor veel meer benzine verkoopt, zal zijn totale winst toch stijgen.
Als de rente omhoog gaat, zullen de mensen meer sparen en minder lenen. Ze geven dus minder geld uit, zodat er minder vraag is naar goederen en diensten. Als gevolg hiervan zullen de prijzen minder stijgen.
@ Wolters-Noordhoff bv
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wat?
75
Test Vergeleken met een verpleegkundige heeft een specialist meer verantwoordelijkheid, een hogere opleiding.
A Als de inkomens worden genivelleerd, worden de verschillen fussen hoge en lage inkomens in verhouding kleiner. B
Xander: Yvonne:
per maand € 100 meer. per week € 30 meer -+ € 30 x 52 : 12: € 130 per maand meer. Yvonne gaat er dus in euro's het meest op vooruit.
Xander: f,t99= x l00Yo : 7,lo/oloonstijging € 1.400 €30 € 500 Xander gaat er dus in procenten het meest op vooruit.
A
7il b
Inflatie is een algemene stijging van het prijsniveau. Als alles duurder wordt, kun je met één euro steeds minder kopen. De koopkracht of de waarde van een euro wordt dus minder.
C Prijscompensatie betekent dat je inkomen net zoveel in procenten stijgt als de prijzen. (Prijscompensatie zorgt ervoor dat de koopkracht van je inkomen gelijk blijft.)
10
C
11
Werknemers krijgen meer loon. De bedrijven hebben daardoor hogere kosten en berekenen die door in de prijzen. Maar omdat de prijzen stijgen, willen de werknemers meer loon, omdat ze er anders in koopkracht op achteruit gaan. Hoger loon betekent voor de werkgevers weer hogere kosten, enzovoort.
t2
a b c
13
a b c
14
76
cpi:consumentenprijsindexcijfer Als je het cpi uit verschillende jaren met elkaar vergelijkt, kun je zien hoe de prijzen zich ontwikkeld hebben. Anders gezegd: je zietdan hoeveel inflatie er was. Jaar 1 is het basisjaar (want dat heeft indexcijfer 100).
In jaar 5 was er geen inflatie, want het prijsniveau was toen gelijk aan datvan het voorgaande jaar. In jaar 4. De lonen stegen in dat jaar een stuk minder dan in de andere jaren. In jaar 2 en jaar 4. In die jaren stegen de lonen minder dan de p/rjzen.
B
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wat?
@ Wolters-Noordhoff bv
15
De ECB kan de rente verhogen. Bij een hogere rente gaan mensen meer sparen en minder lenen. Z1j zrillen dus minder kopen. Doordat de vraag naar producten minder wordt (of minder stijgt), zullen de prijzen minder stijgen.
Examenopgaven El
B
É2c E3B E4B E5
Als er te veel genivelleerd wordt, worden de verschillen tussen hoge en lage inkomens kleiner. Voor veel mensen wordt het dan minder aantrekkelijk om zich extra in te spannen. Extra prestatie levert hun niet genoeg extra inkomsten op. Als mensen zich minder inspannen, zal de productie in ons land niet toenemen en is er dus geen economische groei.
E6 D
Deze maatregel levert alleen voordeel op voor mensen met hoge inkomens.
E7 a
Tweeverdieners hebben niet automatisch twee keer zoveel inkomen als alleenverdieners. Vaak heeft een van de twee partners (soms beide) een deeltijdbaan. Doordat tweeverdieners allebei werken, hebben ze minder tijd over voor huishoudelijke zaken. Ze geven bijvoorbeeld meer geld uit aan kant-enklaarmaaltijden, aan hulp in de huishouding, vaak een tweede auto. Ook gaanzevaak meer keren per jaar op vakantie.
b
E8 a b
je loonstijging de inflatie
E9 D
Inflatie is een algemene stijging van de pijzen. Door 2) stijgen de prijzen van vrijwel alle producten. Door 3) stijgen de prijzen van goederen die uit de Verenigde Staten gei'mporteerd worden.
E1O Bijvoorbeeld:
de overheid verhoogt de tarieven van belastingen en heffingen, zoals de btwtarieven, waardoor goederen of diensten duurder worden.
El1 C
Er is in 2004 nog altijd l,2oÀ inflatie. De prijzen z1n in 2004 dus met l,2oÀ gestegen ten opzichte van hetjaar daarvoor.
É,L2
a
b
Ga uit van een salarisbedrag van bijvoorbeeld € 100. De loonstijging in 2001 was 5olo van € 100 : € 5. Zijn nieuwe salaris was nu € 105. De loonstijgingin2002was 4,5%o van € 105 :€ 4,73. Luciens nominale loonstijging was dus het grootst in 2001. De reële loonstijging is de nominale loonstijging minus inflatie. De inflatie kun je aflezen uit het staafdiagram.
In 2001 was zijn reële loonstijging 5% - 4,5oÀ: 0,5oÀ. In 2002 was zijn reële loonstijging 4,5o/o - 3,4o : l,2oÀ. Luciens reële loonstijging was dus het grootst in2002.
@ Wolters-Noordhoff bv
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wat?
77
E13 a
b EL4 A
Brj prijscompensatie stijgt je loon evenveel als de prljzen.In2004 was de prijsstijging (inflatie) l,2oÀ. Luciens loon was €2.100 Prijscompensatie l,2oÀ €, 25.20 + Zijn nieuwe loon wordt C 2.125,20 Luciens koopkracht blijft gelijk. Het gevolg van inflatie is dat de koopkracht van het geld minder wordt. Anders gezegd: het geld wordt minder waard. Als er inflatie is en je hebt geleend, los je je lening af met euro's die steeds minder waard worden.
E15
C
E16
Je koopt veel vaker brood dan een nieuwe wasmachine. Als
je
100 broden koopt, geefje al
€ 25 meer uit, net zoveel meer als bij één nieuwe wasmachine.
EL7 A
E18
De prijsstijging van huisvesting, water en energie telt in de gezinsuitgaven zwaarder mee (27,60À van de uitgaven) dan die van alcohol en tabak (3,7%). Doordat deze prijsstijging lager is dan van de andere groepen, haalt die het gemiddelde omlaag.
De uitgaven van mevrouw Van Loon voor huisvesting, water en energie zijn
€738
x
lOOo
:
48,6Vovan haar totale maanduitgaven. Dat is meer dan de 27,60 die het
= heeft berekend. CBS E19 Als het consumentenprijsindexcijfer
te laag berekend is, zal de AOW-uitkering van mevrouw Van Loon minder stijgen dan haar maandelijkse uitgaven. Zij gaat er dan in koopkracht op achteruit.
E2O B
78
pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wat?
@ Wolters-Noordhoff bv
