v)

STUDIE 37 BEROEPSPROFIEL vertaalkundige vertaler-tolk (m/v)

BEROEPSPROFIEL vertaalkundige vertaler-tolk (m/v)

sector studiegebied opties beroep

: : : :

toegepaste taalkunde toegepaste taalkunde vertaler, tolk vertaalkundige vertaler-tolk

Werkgroep beroepsprofielen van de Vlaamse Hogescholen in opdracht van de Vlaamse Onderwijsraad D/1997/6356/26 De leden van de werkgroep beroepsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het beroepsprofiel. De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.

INHOUD BEROEPSPROFIEL VERTALER - TOLK

I N H O U D

INLEIDING

1

1

IDENTIFICATIE

2

2

SITUERING VAN DE BEROEPEN IN DE SECTOR

3

2.1

Meertalige communicatie

3

2.2

Talige communicatie

4

3

4

BEROEPSPROFIEL

5

3.1

Beroepsprofiel van de licentiaat vertaler 3.1.1 Exacte benaming 3.1.2 Globale beschrijving van het beroep 3.1.3 Vereiste opleiding 3.1.4 Specifieke beschrijving van de beroepsactiviteiten 3.1.5 Ondersteunende kennis en vaardigheden 3.1.6 Beroepshoudingen

5 5 5 7 7 9 9

3.2

Beroepsprofiel van de licentiaat tolk 3.2.1 Exacte benaming 3.2.2 Globale beschrijving van het beroep 3.2.3 Vereiste opleiding 3.2.4 Specifieke beschrijving van de beroepsactiviteiten 3.2.5 Ondersteunende kennis en vaardigheden 3.2.6 Beroepshoudingen

12 12 12 13 14 15 16

MEDEWERKERS

19

4.1

Werkgroep Beroepsprofiel van de vertaalkundige

19

4.2

Medewerkers van de diverse opleidingen

19

4.3

Medewerkers uit het werkveld

19

5

BIBLIOGRAFIE

20

6

BIJLAGEN

21

BEROEPSPROFIEL VERTAALKUNDIGE VERTALER-TOLK

1

INLEIDING

U

itgerekend in het (tot nu toe) moeilijkste academiejaar van deze eeuw wordt aan vertegenwoordigers van de hogeschoolopleidingen gevraagd om beroepsprofielen uit te schrijven.

Toch hield die zware opdracht niet alleen nadelen in. Het was zeker niet slecht, terwijl wij onze weg zochten in het nieuwe hogeschoollandschap, aandacht te blijven hebben voor de toekomst van onze studenten. Het uitschrijven van beroepsprofielen heeft ons daartoe gedwongen, en de vijf Vlaamse opleidingen van licentiaten vertalers en tolken tot betere onderlinge contacten gebracht. Via de talrijke docenten die deeltijds het beroep van vertaler of tolk blijven uitoefenen, hebben wij een tamelijk nauwkeurig beeld van de activiteiten van onze afgestudeerden. Maar om zeer exacte gegevens te verkrijgen hebben wij toch een grote enquête bij onze oud-studenten gehouden. 1100 afgestudeerden van de periode 1980-1994 werden aangeschreven. 307 onder hen reageerden op onze vraag. De resultaten ervan kunt u hierbij vinden. Ze bevestigen ons vermoeden dat slechts een beperkt aantal (minder dan 20 %) van onze oud-studenten als vertaler of als tolk stricto sensu werken. De overgrote meerderheid is actief in zeer diverse sectoren. Maar bijna allen kunnen zij onder de noemer (meer)talige communicatie geplaatst worden, brengen zij boodschappen over, vertalen zij in de ruime zin van het woord. Wij vroegen en kregen ook reacties op onze "sneuveltekst" vanuit het werkveld. De lijst van de personen die reageerden, is eveneens hierbij gevoegd. Het leek ons essentieel steeds licentiaat aan vertaler en tolk toe te voegen, omdat het hier over vertalers en tolken met een diploma van academisch niveau gaat, die niet mogen worden verward met de zgn. bedrijfsvertalers en bedrijfstolken. Deze laatsten hebben een secretariaatsopleiding gekregen met de nadruk op talenkennis en kunnen binnen een bepaalde bedrijfscontext op uitvoerend niveau eveneens voor (meer)talige communicatie instaan. Voor het uitschrijven van deze beroepsprofielen hebben wij ons beperkt tot de beroepen van licentiaat vertaler en licentiaat tolk. Andere beroepsactiviteiten zijn vermeld maar niet verder behandeld. Wij leiden dus licentiaten vertalers en licentiaten tolken op, maar het is overduidelijk dat die gespecialiseerde opleidingen hen uiterst polyvalent maken voor de arbeidsmarkt. Bij het uitschrijven van opleidingsprofielen zullen wij ons daar verder over buigen.

2


1

IDENTIFICATIEGEGEVENS

A. Licentiaat vertaler B. Licentiaat tolk


2

3

SITUERING VAN DE BEROEPEN IN DE SECTOR VAN DE (MEER)TALIGE COMMUNICATIE

Vertalers en tolken zijn in de eerste plaats meertalige en pluriculturele bemiddelaars tussen mensen die met elkaar willen of moeten communiceren, maar geen gemeenschappelijke taal kennen of deze niet voldoende beheersen om er zeker van te zijn dat ze elkaar correct begrijpen. In dat geval spreken wij van meertalige communicatie. Als taaldeskundigen kunnen zij echter ook bijdragen tot een betere communicatie tussen mensen die dezelfde taal spreken. Het gaat dan over talige of binnentalige communicatie.

2.1

Meertalige communicatie Sinds enkele tientallen jaren heeft de ontzaglijke groei van de informatieuitwisseling de behoefte aan meertalige communicatoren enorm doen toenemen. Steeds vaker worden belangrijke politieke, economische, juridische en wetenschappelijke beslissingen in internationaal verband genomen. Licentiaten vertalers en licentiaten tolken, met hun opleiding van academisch niveau, beantwoorden aan die behoefte. Vertalers zetten geschreven taal over in geschreven taal. Zij vertalen literatuur of brengen de betekenis van teksten en documenten nauwgezet van de ene in de andere taal over. Tolken zetten gesproken taal over in gesproken taal. Zij kunnen tussen gesprekspartners bemiddelen, d.w.z. zin na zin het gesprek vertalen. In dat geval spreken we van gesprekstolken. Licentiaten tolken zijn echter voornamelijk bedrijvig als conferentietolken, die consecutief of simultaan tolken. Het consecutief tolken in congressen, vergaderingen, enz. bestaat hierin dat de tolk na de spreker een toespraak houdt, die heel getrouw de inhoud van de originele rede in vertaling weergeeft. Het simultaan tolken biedt het voordeel dat zonder tijdverlies in veel talen tegelijk kan worden vertaald. De tolken zitten in cabines, beluisteren de spreker en sturen gelijktijdig via hun microfoon de vertaling (meestal in hun moedertaal) naar de toehoorders, die dan uit de verschillende vertalingen kunnen kiezen. Zowel vertalers als tolken zijn strikt gebonden door het beroepsgeheim. De enorme uitbreiding van de taal- en vertaalactiviteiten heeft een aantal nieuwe beroepen gecreëerd, zoals dat van terminoloog. In instellingen waar vertalen een belangrijke bezigheid is, gaan de vertalers bij hem te rade als ze de juridische, technische of andere gespecialiseerde term proberen te vinden. Opzoekwerk kost

4


de vertalers immers veel tijd. Het is de taak van de terminoloog dat werk voor hen te doen. Terminologen zijn dus taalbemiddelaars die eerst tot vertaler of tolk worden opgeleid, omdat ze met vertaalproblemen vertrouwd moeten zijn. Een ander beroep dat in het verlengde van de vertalers- of tolkenopleiding ligt, is dat van vertaler voor de media. Het toenemend aantal televisiezenders brengt mee dat steeds meer vertaalkundigen zich toeleggen op het vertalen van buitenbeeldse commentaren, het dubben en het nasynchroniseren, of zich als ondertitelaar specialiseren in het vertalend ondertitelen van films en documentaire programma's. Een derde specialisatie is het beroep van de vertaler-revisor, die voor de eindredactie van vertalingen in vertaaldiensten en -bureaus instaat. Dank zij hun praktische talenkennis en hun kennis van verschillende culturen komen vertalers en tolken ook in aanmerking voor meertalige communicatie-functies. Die beroepen zullen hier niet verder worden behandeld. Een overzicht ervan is te vinden in bijgaande enquête.

2.2

Talige communicatie Er bestaat ook een sterke behoefte aan taaldeskundigen binnen iedere taal afzonderlijk. Een keurige uitspraak en actieve kennis van grammatica en spelling maken dat vertalers en tolken vaak als taaladviseurs worden geraadpleegd. Een groot aantal onder hen oefenen beroepen uit, die te maken hebben met binnentalige of talige communicatie. Voor al die beroepen kan worden verwezen naar de gegevens in bijgaande enquête. Het is niet de bedoeling die beroepen in deze tekst te profileren.


3

5

BEROEPSPROFIEL

3.1

Beroepsprofiel van de licentiaat vertaler

3.1.1

Exacte benaming Licentiaat vertaler.

3.1.2

Globale beschrijving van het beroep 3.1.2.1 Kernachtige beschrijving De vertaler oefent beroepen uit waarbij (meer)talige communicatie als zodanig vereist is (vertalen stricto sensu) of waarbij (meer)talige communicatie belangrijk is. Dit beroepsprofiel zal zich hoofdzakelijk beperken tot het eigenlijke beroep van vertaler: vertaler van alle mogelijke geschreven documenten. Daaronder zijn eveneens begrepen de beroepen van terminoloog, ondertitelaar en revisor. Daarnaast oefent de vertaler of de tolk als talenspecialist en (meer)talig communicator een hele waaier van beroepen uit, waartoe zijn specialisme hem uitermate geschikt maakt. Die beroepen situeren zich zowel in de industriële als in de dienstverlenende sector en kunnen worden teruggevonden in de enquête hierna.

3.1.2.2 Beschrijving van de beroepscontext (in loondienst of als zelfstandige) van de vertaalkundige als vertaler ♦ De organisatievorm − − − − − − −

bedrijf justitie nationale en internationale instellingen openbare diensten en semi-overheidsdiensten social profitorganisaties uitzendbureau vertaalbureau

♦ Milieu en werkomstandigheden In loondienst − dienst voor ondertiteling − terminologiedienst − vertaaldienst Als zelfstandige − bedrijfsleider van een vertaalbureau

6


− freelance vertaler (rechtstreeks of via vertaalbureau) − freelance ondertitelaar 3.1.2.3 Beschrijving van de beroepscontext van de vertaler als (meer)talig communicator in andere beroepen ♦ De organisatievorm In loondienst − banken en verzekeringsmaatschappijen − bedrijven − mediawereld (radio, televisie en schrijvende pers) − nationale en internationale instellingen − non-profitorganisaties − onderwijs − openbare diensten en parastatalen − reisbureaus − taalservicebedrijven − uitgeverijen Als zelfstandige − vertaler − taaladviseur ♦ Milieu en werkomstandigheden In loondienst − administratieve dienst − dienst externe communicatie (public relations) − dienst interne communicatie − dienst taalcorrectie en revisie − dienst taaladvies − hogeschool − marketingafdeling − middelbare school − redactie − school voor sociale promotie − secretariaat − verkoopsdienst Als zelfstandige − abstractwriter − copywriter − preciswriter − corrector-revisor


3.1.3

7

Vereiste opleiding Licentiaat vertaler (Hoger Onderwijs van Twee Cycli). De licentiaat vertaler heeft een opleiding van academisch niveau genoten, die gelijkwaardig is met alle buitenlandse opleidingen van vertalers, die meestal aan universiteiten worden ingericht. Het is een opleiding die voorbereidt op een beroep van Europees niveau 5.

3.1.4

Specifieke beschrijving van de beroepsactiviteiten 3.1.4.1 Typefunctie, deelfunctie, taak van de vertaler ♦ Typefunctie (meer)talige communicatie ♦ Deelfunctie 1: voorbereiding Taken: schriftelijke uiteenzetting analyseren De analyse gebeurt op twee niveaus: naar de inhoud, dat is de eigenlijke boodschap, en naar de vorm, want ook die is meestal functioneel. Vandaar de juiste opmerking: vertalers zijn de beste lezers. Informatiebronnen bepalen Vertalen kan niet zonder opzoekingswerk, en nagaan welke bronnen hierbij nuttig kunnen zijn, maakt deel uit van het vertaalwerk. ♦ Deelfunctie 2: research Taken: bronnenmateriaal consulteren De vertaler moet inzicht hebben in het rijke instrumentarium dat hem of haar de facto ter beschikking staat; maar de research moet vlug gebeuren, want tijd is geld. Vakspecialisten raadplegen Dit hulpmiddel is vaak onvermijdelijk bij de vertaling van erg gespecialiseerde teksten. Terminologische en andere equivalenten opzoeken De vertaler dient inzicht te verwerven in de elektronische hulpmiddelen (termenbanken) en de vele multilinguale vakwoordenboeken en gelijksoortige bronnen die hem of haar ter beschikking staan. ♦ Deelfunctie 3: creatie Taak: schriftelijke vertaling realiseren Er wordt altijd een tekst geproduceerd, die een welbepaalde functie heeft. Vertalen veronderstelt meer creativiteit dan eerst gedacht wordt. Vertalen berust op empathie, en juist dat moet de vertaler bewijzen.

8


♦ Deelfunctie 4: afwerking Taken: correctie uitvoeren Een tekst - dus ook een vertaling - is nooit helemaal af. Stilistische verfijning is altijd nodig, en een aanvaardbaar eindprodukt houdt in dat alle komma's en hoofdletters op hun plaats staan. Presentatie afwerken De moderne tekstverwerking en wat ermee samenhangt stelt de vertaler in staat, maar vaak ook voor de opgave, om een verzorgde lay-out van zijn eindproduct af te leveren. De terminoloog, de ondertitelaar en de revisor vallen alle drie onder dezelfde typefunctie: communicatie. Voor de terminoloog geldt deelfunctie 2: research. Zijn taak bestaat erin de termen die in een bepaald vak gebruikelijk zijn op te zoeken en voor de vertaler en de tolk beschikbaar te stellen in een- of meertalige lijsten of databanken. De ondertitelaar heeft dezelfde deelfuncties en taken als de vertaler. De revisor heeft dezelfde deelfuncties en taken als de vertaler, wiens werk hij moet controleren en verbeteren. Dat betekent dat er voor hem een deelfunctie moet worden toegevoegd, nl. controle, met als taak: correctie. 3.1.4.2 Contextgegevens ♦ Werkomstandigheden − in kantoor van firma of dienst − in werkkamer thuis (free-lance of telewerk) ♦ Hulpmiddelen − − − − − − − − − − − − −

apparatuur voor ondertiteling automatische vertaalsystemen databanken encyclopedieën handboeken informanten (vakspecialisten) informatiesnelwegen native speakers parallelle teksten tekstverwerker telecommunicatiesystemen terminologiebanken woordenboeken

♦ Graad van verantwoordelijkheid − zelfstandig, t.o.v. klant of andere opdrachtgever − in teamverband, in samenwerking met de terminoloog en de revisor


9

♦ Verwachte resultaten De boodschap in de brontaal wordt zo exact mogelijk en in de geëigende vorm overgebracht in de doeltaal, meestal in de vorm van een uitgeprinte tekst of op elektronische drager.

3.1.5

Ondersteunende kennis en vaardigheden − − − − − − − − − − −

3.1.6

perfecte kennis van de moedertaal uitstekende kennis van minstens 2 vreemde talen zeer ruime algemene vorming ruime kennis van recht en economie kennis van de politieke, economische, sociale en culturele structuren van Nederland, Vlaanderen en België kennis van de politieke, economische, sociale en culturele structuren van de landen waar de gestudeerde vreemde talen worden gesproken kennis van en vaardigheid in het hanteren van de hulpmiddelen van de vertaler kennis van en vaardigheid in het aanwenden van de technieken van het vertalen. tekstkennis (kennis van tekstsoorten en tekststructuren) vaardigheid in het gebruiken van tekstverwerkende en grafische applicaties (desktop publishing) vaardigheid in het gebruiken van de elektronische vertaalhulpmiddelen

Beroepshoudingen 3.1.6.1 Bepalen van de belangrijkste beroepshoudingen 4 Aandacht voor competentieontplooiing Accuratesse Assertiviteit Beslissingsvermogen Contactbereidheid Dienstverlenende ingesteldheid Doorzettingsvermogen Empathie Flexibiliteit Imagobewustzijn Kritische ingesteldheid Leergierigheid Loyauteit Omgaan met stress Organisatievermogen Resultaatgerichtheid Veiligheids- en milieubewustzijn Zelfstandigheid Zin voor esthetiek Zin voor initiatief Zin voor samenwerking Zin voor synthese

3

2

3

Nvt ✗

✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗

10


3.1.6.2 Selecteren en concretiseren van de belangrijkste beroepshoudingen Volgende clusters van beroepshoudingen werden overgehouden: 1 2 3 4

5

Leergierigheid Kritische ingesteldheid Zin voor synthese Accuratesse Flexibiliteit Loyauteit Beslissingsvermogen Doorzettingsvermogen Empathie Organisatievermogen Omgaan met stress Resultaatgerichtheid Zin voor esthetiek Zelfstandigheid Zin voor samenwerking

3.1.6.3 Gedragsindicatoren De beroepshoudingen kunnen als volgt geconcretiseerd worden in gedragsindicatoren: ♦ Wetenschappelijke aanpak Leergierigheid Voortdurend de kennis van de moedertaal en de vreemde talen verrijken. Voortdurend de kennis van de domeinen waarin men zich specialiseert, en zijn algemene kennis verbreden en verdiepen. Alle nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het vak volgen: nieuwe hulpmiddelen, nieuwe technische mogelijkheden Kritische ingesteldheid Zich kritisch opstellen tegenover informatiebronnen Zin voor synthese In staat zijn om alle gegevens (informatie) in een coherent geheel bijeen te brengen, en consistente teksten te produceren. ♦ Houding tegenover de opdrachtgever Accuratesse Steeds streven naar de grootst mogelijke stiptheid en nauwkeurigheid bij het uitvoeren van opdrachten en het naleven van afspraken Flexibiliteit In staat zijn zich aan de specifieke eisen van elke opdracht aan te passen.


11

♦ Houding tegenover beroepsorganisaties en collega's Loyauteit Zich stipt houden aan de regels en afspraken in de beroepswereld, met name de afspraken qua tarieven. ♦ Aanpak van het werk Beslissingsvermogen Bij de interpretatie van de tekst in de doeltaal en de keuze van het beste equivalent in de brontaal (snel) kunnen beslissen Doorzettingsvermogen In staat zijn kwalitatief hoogstaand werk af te leveren, ook wanneer de opdracht moeilijk en/of omvangrijk is, ook wanneer de werkomstandigheden niet ideaal zijn. Organisatievermogen In staat zijn de opdrachten te plannen en te timen om de gemaakte afspraken te kunnen nakomen. Empathie Zich inleven in de denkwereld van de auteur om tot de juiste interpretatie te komen. Omgaan met stress Stressbestendig zijn (geldt vooral voor de tolk, maar ook voor de vertaler die onder tijdsdruk of in moeilijke omstandigheden werkt). ♦ Kwaliteit van het werk Resultaatgerichtheid Erop gericht zijn binnen de vooropgestelde tijd een bepaalde kwantiteit werk te verrichten, met in achtname van de kwaliteitsnormen. Zin voor esthetiek Werk dat er aantrekkelijk uitziet, kunnen afleveren. ♦ Persoonlijkheid Zelfstandigheid In staat zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht, de opdracht uit te voeren. Zin voor samenwerking In teamverband kunnen werken en onder leiding van een verantwoordelijke.

12


3.2

Beroepsprofiel van de licentiaat tolk

3.2.1

Exacte benaming Licentiaat tolk

3.2.2

Globale beschrijving van het beroep 3.2.2.1 Kernachtige beschrijving De tolk oefent beroepen uit waarbij (meer)talige communicatie als zodanig vereist is (tolken stricto sensu) of waarbij (meer)talige communicatie belangrijk is. Dit beroepsprofiel zal zich hoofdzakelijk beperken tot het eigenlijke beroep van tolk. Een licentiaat tolk werkt als verbindingstolk of als conferentietolk. In beide gevallen gebeurt het tolken consecutief of simultaan. Schematisch voorgesteld: − verbindingstolk: consecutief: gesprekstolk (of liaisontolk) simultaan: fluistertolk − conferentietolk: consecutief tolk simultaan tolk (of cabinetolk) Daarnaast oefent de tolk als talenspecialist en (meer)talig communicator een hele waaier van beroepen uit, waartoe zijn specialisme hem uitermate geschikt maakt. Die beroepen situeren zich zowel in de industriële als in de dienstverlenende sector en kunnen worden teruggevonden in de enquête hierna.

3.2.2.2 Beschrijving van de beroepscontext (in loondienst of als zelfstandige) van de vertaalkundige als tolk ♦ De organisatievorm − − − −

bedrijf nationale en internationale instellingen non-profitorganisaties openbare diensten en semi-overheidsdiensten

♦ Milieu en werkomstandigheden In loondienst − tolkendienst Als zelfstandige − bedrijfsleider van een tolkenbureau − freelance tolk (rechtstreeks of via een tolkenbureau)


13

3.2.2.3 Beschrijving van de beroepscontext van de tolk als (meer)talig communicator in andere beroepen ♦ De organisatievorm In loondienst − banken en verzekeringsmaatschappijen − bedrijven − mediawereld (radio, televisie en schrijvende pers) − nationale en internationale instellingen − non-profitorganisaties − onderwijs − openbare diensten en parastatalen − reisbureaus − taalservicebedrijven − uitgeverijen Als zelfstandige − tolk − taaladviseur ♦ Milieu en werkomstandigheden In loondienst − administratieve dienst − dienst externe communicatie (public relations) − dienst interne communicatie − dienst taalcorrectie en revisie − dienst taaladvies − hogeschool − marketingafdeling − middelbare school − redactie − school voor sociale promotie − secretariaat − verkoopdienst Als zelfstandige − abstractwriter − copywriter − preciswriter − corrector-revisor

3.2.3

Vereiste opleiding ♦ Licentiaat tolk (Hoger Onderwijs van Twee Cycli) De licentiaat tolk heeft een opleiding van academisch niveau genoten, die gelijkwaardig is met alle buitenlandse opleidingen van tolken, die meestal aan universiteiten ingericht worden. Het is een opleiding die voorbereidt op een beroep van Europees niveau 5.

14

3.2.4


Specifieke beschrijving van de beroepsactiviteiten 3.2.4.1 Typefunctie, deelfunctie, taak van de tolk ♦ Typefunctie: (meer)talige communicatie ♦ Deelfunctie 1: voorbereiding Taken: teksten en documenten analyseren Tolkwerk op hoog niveau door een conferentietolk wordt altijd voorbereid, door teksten en documenten in verband met de voorbereide tolkbeurt kritisch te lezen en vooral op het stuk van terminologie ernstig te bestuderen. Informatiebronnen bepalen Dat werk, vaak onder tijdsdruk, is voor de tolk van uitermate groot belang. De computertechnologie komt hem of haar wel te hulp: vele informatiebronnen zijn momenteel op elektronische informatiedrager beschikbaar. ♦ Deelfunctie 2: research Taken: bronnenmateriaal consulteren De geschreven bronnen die de tolk heeft opgespoord, moet hij bestuderen met het oog op de efficiënte voorbereiding van zijn tolkwerk. Vakspecialisten raadplegen Dit hulpmiddel is vaak onvermijdelijk bij de voorbereiding van tolkwerk in verband met erg gespecialiseerde onderwerpen. Terminologische en andere equivalenten opzoeken Voor de tolk is een vlot inzicht in de elektronische hulpmiddelen (termenbanken) en kennis van multilinguale vakwoordenboeken en gelijksoortige bronnen die hem of haar de voorbereiding van het werk mogelijk maken, helemaal onontbeerlijk. ♦ Deelfunctie 3: creatie Taak: mondelinge vertaling realiseren Voor zijn toehoorder spreekt een tolk een natuurlijke taal, waarbij niet direct opvalt dat hij of zij vertaalt. Grote trouw aan de boodschap gaat bijgevolg samen met een zekere taalkundige creativiteit: tolken zijn geen grote denkers, maar toch meesters in het formuleren en spreken. 3.4.2.2 Contextgegevens ♦ Werkomstandigheden − daar waar gesprek plaats vindt (verbindingstolk) − in vergaderruimte (fluistertolk en consecutief conferentietolk) − in cabine (simultaan conferentietolk)


15

♦ Hulpmiddelen − − − − − − − − − −

databanken encyclopedieën handboeken informanten (vakspecialisten) informatiesnelwegen native speakers parallelle teksten telecommunicatiesystemen terminologiebanken woordenboeken

♦ Graad van verantwoordelijkheid − zelfstandig, t.o.v. klant of andere opdrachtgever − in teamverband, in samenwerking met de teamleider (conferentietolken) ♦ Verwachte resultaten De boodschap in de brontaal wordt zo adequaat mogelijk en in de geëigende vorm overgebracht in de doeltaal, in de vorm van een consecutieve of simultane mondelinge vertaling.

3.2.5

Ondersteunende kennis en vaardigheden − − − − − − − − −

perfecte kennis van de moedertaal uitstekende kennis van minstens 2 vreemde talen zeer ruime algemene vorming ruime kennis van recht en economie kennis van de politieke, economische, sociale en culturele structuren van Nederland, Vlaanderen en België kennis van de politieke, economische, sociale en culturele structuren van de landen waar de gestudeerde vreemde talen worden gesproken kennis van en vaardigheid in het hanteren van de hulpmiddelen van de tolk kennis van en vaardigheid in het aanwenden van de technieken van het tolken. vaardigheid in het zich mondeling uitdrukken

16

3.2.6


Beroepshoudingen 3.2.6.1 Bepalen van de belangrijkste beroepshoudingen 4 Aandacht voor competentieontplooiing Accuratesse Assertiviteit Beslissingsvermogen Contactbereidheid Dienstverlenende ingesteldheid Doorzettingsvermogen Empathie Flexibiliteit Imagobewustzijn Kritische ingesteldheid Leergierigheid Loyauteit Omgaan met stress Organisatievermogen Resultaatgerichtheid Veiligheids- en milieubewustzijn Zelfstandigheid Zin voor esthetiek Zin voor initiatief Zin voor samenwerking Zin voor synthese

3

2

3

✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗

3.2.6.2 Selecteren en concretiseren van de belangrijkste beroepshoudingen Volgende clusters van beroepshoudingen werden overgehouden: 1 2

3 4

5

Leergierigheid Kritische ingesteldheid Zin voor synthese Accuratesse Assertiviteit Contactbereidheid Flexibiliteit Loyauteit Beslissingsvermogen Doorzettingsvermogen Empathie Organisatievermogen Omgaan met stress Zelfstandigheid Zin voor samenwerking

Nvt ✗


17

3.2.6.3 Gedragsindicatoren De beroepshoudingen kunnen als volgt geconcretiseerd worden in gedragsindicatoren: ♦ Wetenschappelijke aanpak Leergierigheid Voortdurend de kennis van de moedertaal en de vreemde talen verrijken. Voortdurend de kennis van de domeinen waarin men zich specialiseert, en zijn algemene kennis verbreden en verdiepen. Alle nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het vak volgen: nieuwe hulpmiddelen, nieuwe technische mogelijkheden Kritische ingesteldheid Zich kritisch opstellen tegenover informatiebronnen Zin voor synthese In staat zijn om alle gegevens (informatie) in een coherent geheel bijeen te brengen, en consistente mondelinge vertalingen te produceren. ♦ Houding tegenover de opdrachtgever Accuratesse Steeds streven naar de grootst mogelijke stiptheid en nauwkeurigheid bij het uitvoeren van opdrachten en het naleven van afspraken Assertiviteit Bij contacten met (potentiële) opdrachtgevers voor zijn mening durven opkomen. Contactbereidheid Bereid zijn om contacten te leggen en te onderhouden, ook in moeilijke situatie, met name met mensen met verschillende opvatting en achtergrond. Flexibiliteit In staat zijn zich aan de specifieke eisen van elke opdracht aan te passen. ♦ Houding tegenover beroepsorganisaties en collega's Loyauteit Zich stipt houden aan de regels en afspraken in de beroepswereld, met name de afspraken qua tarieven. De loyauteit speelt ook tegenover het tolkenteam waarin gewerkt wordt. Een tolk met verantwoordelijkheidsgevoel zal niet klaplopen op de prestaties van een ander. ♦ Aanpak van het werk Beslissingsvermogen Snel kunnen reageren op alle onvoorziene situaties.

18


Doorzettingsvermogen In staat zijn kwalitatief hoogstaand werk af te leveren, ook wanneer de opdracht moeilijk en/of omvangrijk is, ook wanneer de werkomstandigheden niet ideaal zijn. Empathie In staat zijn om zich in te leven in de denkwereld van de spreker om tot een juiste interpretatie te komen Organisatievermogen In staat zijn de opdrachten te plannen en te timen om de gemaakte afspraken te kunnen nakomen. Omgaan met stress Meer dan gemiddelde stressbestendigheid omdat de te vertalen boodschap zelden van te voren bekend is en de klanten toch een correcte en onmiddellijke vertaling verwachten. ♦ Persoonlijkheid Zelfstandigheid In staat zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht, de opdracht uit te voeren. Zin voor samenwerking In teamverband kunnen werken en onder leiding van een verantwoordelijke.


4

4.1

19

MEDEWERKERS

Werkgroep beroepsprofiel van de vertaalkundigen ♦ Voorzitters − Prof. dr. Paul Van Hauwermeiren, algemeen directeur van de Mercatorhogeschool, Gent − Prof. Raoul Sinjan, hoofd van het departement vertalers en tolken van de Katholieke Vlaamse Hogeschool, Antwerpen ♦ Leden − Prof. dr. Karinne Eyckmans, hoofd van het departement toegepaste taalkunde van de Erasmushogeschool, Brussel − Prof. dr. Martine van Goubergen, hoofd van het departement toegepaste taalkunde van de Hogeschool voor Wetenschappen en Kunst, Brussel − Prof. dr. Hugo Antonissen, hoofd van het departement HIVT van de Vlaamse Autonome Hogeschool Antwerpen

4.2

Medewerkers van de diverse opleidingen − − − − − − − − − − − − −

Prof. dr. Lieve Behiels, hoogleraar Spaans, KVH De Hr. Dany Bouwens, docent Erasmus De Hr. Eric Cuypers, docent VLEKHO De Hr. Mark De Kegel, docent Erasmus Prof. dr. Pierre. De Paepe, hoogleraar recht, KVH Prof. dr. Paul. Gillaerts, hoogleraar Nederlands, KVH De Hr. Arnout Horemans, docent Erasmus De Hr. T. Lockefeer, voorzitter vakgroep Italiaans, KVH De Hr. Danny Masschelein, docent VLEKHO De Hr. P. Pauwels, voorzitter vakgroep Engels, KVH Prof. dr. F. Steurs, hoogleraar informatica, KVH De Hr. Erik Uytterhoeven, docent VLEKHO Prof. dr. M. Van de Velde, departementshoofd toegepaste taalkunde, Mercatorhogeschool − De Hr. Jean-Paul Walraeven, docent Erasmus

4.3

Medewerkers uit het werkveld − − − − − − −

Prof. G. Cammaert, Fédération Internationale des Traducteurs De Hr. E. Cuypers, hoofdvertaler, Verbond van Belgische Ondernemingen De Hr. A. Daxhelet, Afgevaardigd bestuurder DHAXLEY TRANSLATIONS De Hr. F. de Corte, directeur dienst free-lance vertalingen Europees parlement Dr. R. Haeseryn, Belgische Kamer van Vertalers, Tolken en Filologen Mevr. A. Sauer, tolk Europees parlement (blz. 4 en 5) Mevr. W. Visser, tolk Association Internationale des Interprètes de Conférence

20


5

BIBLIOGRAFIE

− Association Internationale des Interprètes de Conférence: Practical Guide for professional interpreters, s.d. − DETH, Jean-Pierre van: La traduction et l'interprétation en France, Rapport présenté à Monsieur le Premier ministre, Paris, 1985 − DVO: Handleiding voor het schrijven van beroepsprofielen − Erasmushogeschool: Informatiebrochure 1995-1996 − Hoger Instituut voor vertalers en tolken: Infogids, 1993 − Institut Libre Marie Haps: Licence en traduction / Licence en interprétation, s.d. − Institut Supérieur de Traduction et d'Interprétation: Information à l'intention de nos futurs étudiants, 1994-1995 − Katholieke Vlaamse Hogeschool: Notoriëteitsbrochure, 1995 − Provinciale Hogeschool voor Vertalers en Tolken: Informatiebrochure Licentiaat Vertaler - Licentiaat Tolk, 1995 − SAUER, Annemarie: Uitnodiging tot het tolken, Direktoraat Tolken, Europees Parlement. s.d. − Tolkencentrum: Het profiel van de consecutieve tolk, Verslag van het congres gehouden op 26 januari 91, Jaarbeurs te Utrecht − Université de Mons Hainaut: Maîtrise en Traduction /Maîtrise en interprétation de conférence, 1994 − Vlaamse Economische Hogeschool: Programmaboek 1995-1996. Departement handelswetenschappen - Departement Vertalers/Tolken


21

BIJLAGE 1

Bijgaande enquête werd in december 1995 door de werkgroep Beroepsprofielen van de vertaalkundigen gehouden bij 1100 afgestudeerden van de 5 Vlaamse opleidingen van licentiaten vertalers en licentiaten tolken. 200 licentiaten vertalers en 20 licentiaten tolken van elk instituut werden verzocht te antwoorden op een aantal vragen over hun beroep. Samen vormen zij een representatief staal van de afgestudeerden uit de periode 1980 - 1994. In het totaal werden 307 enquêtes (26 %) ingevuld teruggestuurd, waaronder 283 van licentiaten vertalers en 24 van licentiaten tolken. Voor wie met de numerieke verhouding tussen de geslachten in de opleiding vertrouwd is, is het niet verbazend dat van de 3O7 reacties er 215 van vrouwen waren, en 92 van mannen. Wat de kennis van de vreemde talen betreft komt Engels op de eerste plaats (184), gevolgd door Frans (146), Spaans (109), Duits (90), Italiaans (41), Russisch (28), Portugees (8), Deens (6) en Grieks (2). 135 personen kennen nog minstens 1 andere taal. 57 % van de geënquêteerden hebben na het behalen van hun diploma nog bijscholingen en/of andere opleidingen gevolgd. Slechts 2,3 % (7) van de geënquêteerden zijn werkloos en werkzoekend. 9,5 % (14) studeren nog. Onder de actieven (268) zijn er 38 zelfstandigen (14,2 %). In het totaal zijn er slechts 55 personen (17,9 %) die het beroep van vertaler en/of tolk als zodanig uitoefenen, waarvan 30 als zelfstandigen en 25 in vaste loondienst. Dat betekent evenwel niet dat de anderen nooit vertalen of tolken, en zeker niet dat zij hun talen niet gebruiken: 183 personen (86 %) zeggen dat zij opdrachten krijgen die verband houden met hun kennis van vreemde talen. Van de 268 actieven zijn er praktisch evenveel tewerkgesteld in de dienstverlenende sector (133) als in de industriële sector (135). Bij de eerste groep zijn er 37 terug te vinden in het onderwijs, 31 in de financiële sector en 21 in de openbare sector. De mediawereld en de uitgeverijen bieden werk aan 23 vertalers of tolken. De meest voorkomende opdracht voor afgestudeerde vertalers valt onder de noemer administratie (150). Het specifieke vertalen komt op de tweede plaats (137), gevolgd door verkoop (75) en activiteiten als copywriting, correctie en taaladvies (73). Daarna komen lesopdrachten (47), marketing (44), redactiewerk (43) en public relations. Wij onthouden vooral dat 55 personen het beroep van (licentiaat) vertaler en/of (licentiaat) tolk als zodanig uitoefenen, en dat 183 personen opdrachten krijgen die verband houden met hun kennis van vreemde talen. Het wekt dan ook geen verbazing dat 231 personen (81 %) antwoorden dat zij in het licht van hun huidige functie tevreden zijn over hun opleiding. Een kopie van deze enquête kan opgevraagd worden op de Vlaamse Onderwijsraad.

v)

Recommend Documents