V E R B E T E R E N
À
L A
C A R T E
Alliantie+
Inhoudsopgave
Wonen in de eenentwintigste eeuw
5
1.
Kennis vanuit het verleden
7
2.
Bewoners aan de knoppen
9
3.
Denken in componenten
11
4.
Het nieuwe samenwerken
13
5.
Een vernieuwend aanbod
15
4
Inleiding
Wonen in de eenentwintigste eeuw
Vaak gaan veranderingen traag en soms snel. Er moet iets in de maatschappij of techniek gebeuren, dat een omslag van traag naar snel teweegbrengt. Zo heeft het internet een geweldige verandering veroorzaakt in de informatieuitwisseling en het informatiebeheer. De communicatie en bereikbaarheid zijn door mobiele telefonie nog eens een tandje verhoogd. In de bestaande woningbouw zijn, door allerlei veranderende omstandigheden, ook de eerste tekenen van een structurele verandering te constateren. In een eeuw tijd is de woningvoorraad toegenomen tot ruim zeven miljoen. De verwachte levensduur is volgens experts gestegen van vijftig naar honderdtwintig jaar. De economische ruimte van de huishoudens is sterk toegenomen in de afgelopen decennia. Het verlangen om in het wonen meer ruimte te maken voor individuele invulling, staat bovenaan de agenda. De techniek maakt het steeds meer mogelijk om met behoud van standaardisatie maatwerk te leveren. Dit alles houdt in dat de traditionele projectmatige aanpak van de bestaande voorraad bijna geschiedenis is. In de toekomst gaat het niet om aannemers, maar om flexibele
aanbieders. Het tijdstip van renoveren met project overstijgende formules breekt snel aan. Hierdoor wordt het mogelijk dat een verbetering op elk moment, naar de wens van het individu en tegen een goede kosten-kwaliteitverhouding, geleverd kan worden en verzekerd is van de noodzakelijke kwaliteitsborging. Het zal in de toekomst gaan om een aanbod van componenten. Eén of meer samenhangende bouwdelen die voorzien in een gebruiksfunctie en gebruikskwaliteit. Bij eengezinswoningen valt te denken aan dak, gevel, casco, uitrusting, installatie, ruimte en buiten. Door niet vanzelfsprekend het complex of de gehele woning te beschouwen, ontstaat er een drager voor het denken in een serie van één. Dit maakt een chirurgische wijze van renoveren mogelijk en biedt de keuze om stap voor stap onze woningvoorraad te verbeteren, met grip op de betaalbaarheid. De serie van één sluit immers aan bij het natuurlijke moment van de gebruiker en biedt ruimte voor maatwerk. Met de ontwikkeling van Alliantie+ als merk, denken wij een aanbod te hebben dat past bij wonen in de eenentwintigste eeuw.
5
6
Hoofdstuk 1
Kennis vanuit het verleden
Het onderhouden en verbeteren van onze woningvoorraad wordt dus een steeds belangrijker opgave. Het is daarom zinvol eerst terug te kijken naar de vorige eeuw, waarin onze woningvoorraad voor het grootste deel is opgebouwd. In het begin van die eeuw was het de opgave om de woonomstandigheden sterk te verbeteren, de sociale woningbouw was geboren en er ontstonden tuinsteden tot aan de Tweede Wereldoorlog. Het accent lag bij het optimaliseren van het ontwerp, waarbij kosten werden gereduceerd, plattegronden ontwikkeld en nieuwe bouwmethoden verkend. Na de Tweede Wereldoorlog was het grote woningtekort de motor voor een ongekend hoge productie van woningen. Efficiëntie van de productie stond centraal en er werd in grote series gebouwd, de systeembouw kwam op. In de jaren zeventig kwam er meer aandacht voor de bewoner, de bewoner emancipeerde en participeerde en architecten richtten zich op de bouwmethodiek om meer variatie in het wonen mogelijk te maken. Met de komst van de Vinex-wijken werd er een periode gemarkeerd waarin het accent verschoof naar koopwoningen en keuzevrijheid centraal kwam te staan. In het begin van deze eeuw is duidelijk geworden dat de nieuwbouw een minder groot aandeel van de bouwproductie zal uitmaken en dat de focus meer op het onderhouden en verbeteren van onze voorraad komt te
liggen. In de twintigste eeuw was de ontwikkeling in het bouwen vooral gericht op goedkoper, meer en beter. Met de verschuiving van de aandacht naar de voorraad, met de steeds verder individualiserende maatschappij op de achtergrond, worden aspecten als maatwerk en vervangbaarheid belangrijker. De Alliantie+ is een initiatief van de BouwhulpGroep uit Eindhoven in samenwerking met de industrie. Met zorgvuldig opgebouwde kennis uit het verleden is er zeven jaar geleden begonnen met de ontwikkeling van een nieuw aanbod op basis van de ervaring in het eigen werkgebied. Met zevenendertig jaar kennis in het ’weten’ over volkshuisvesting, architectuur en industrialisatie in de bestaande stad. En het ‘maken’ van bijna een half miljoen woningen in de dagelijkse praktijk van architect en (huis-)adviseur voor overheid en dertig procent van de Nederlandse woningcorporaties, is een andere kijk op de woningvoorraad ontwikkeld. Door niet naar de woning als geheel te kijken, maar naar componenten, is er meer overeenkomst in de voorraad te ontdekken. Bij componenten is het mogelijk om met de toeleverende industrieën een aanbod te ontwikkelen dat breed én op maat toepasbaar is. Voorop staat dat de bewoner moet kunnen kiezen. 7
8
Hoofdstuk 2
De bewoner aan de knoppen
Overal om ons heen verandert de samenleving, met ons als 'mens' aan de knoppen. Zo ook in de volkshuisvesting, waar de eigenaar en de bewoner van de woning meer invloed op het resultaat willen hebben. Dit betekent een verandering van vraag naar een aanbod. En van collectiviteit naar een serie van één. De tijd voor een mooi, functioneel en degelijk aanbod is aangebroken met uiteraard het oog op de betaalbaarheid voor de lange termijn. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw is de individualiteit van de mens centraal komen te staan in onze samenleving. Expressie van het individu is een groot goed geworden in Nederland. Deze ontwikkeling is de laatste jaren ook terug te zien in de volkshuisvesting. Er zijn meer
eigenaar-bewoners dan ooit en er komt steeds meer het geluid op in corporatieland dat aanpassing in principe gebaseerd moet zijn op een vraag van een individuele huurder op woningniveau. Als de aanpak hier naartoe verschuift dan zal de benadering naar de bewoner centraal komen te staan. Het gaat dan niet meer alleen om inspraak of keuzemogelijkheid, maar om de wensen van de klant en klanttevredenheid. Er wordt iets geboden wat past bij de vraag van de bewoner. Zo wordt de bewoner een klant met specifieke wensen voor de eigen woning. De bewoner krijgt naast een menukaart ook een afstandsbediening in handen. Om deze differentiatie in gebruikskwaliteit te organiseren, zullen we een drager nodig hebben: de component.
De ontwikkeling van de woningvoorraad van 1900 tot 2015 9
10
Hoofdstuk 3
Denken in componenten
De definitie van een component is één of meer samenhangende bouwdelen die voorzien in een gebruiksfunctie en gebruikskwaliteit. Dat betekent dat we niet alleen naar bijvoorbeeld het dakbeschot kijken, maar naar het dak als component voor het bergen van spullen of als extra slaapkamer in samenhang met de kwaliteit van de gehele woning.
maatwerk de voorwaarden: massa, kwaliteit en prijs, te blijven waarborgen. Het denken in componenten is dan niet alleen een kwestie van techniek, maar ook de gewenste prestatie (differentiatie) en het gerealiseerde beeld. Zo is het mogelijk om stap voor stap een verbeterd aanbod te realiseren in de serie van één, met bewoners aan de knoppen.
Door het woongebouw op te delen in negen componenten kan de bestaande woningvoorraad op een andere manier gestructureerd worden. In plaats van een traditionele indeling naar woningtype en bouwjaar, kan er per component gestructureerd worden naar vorm en gebruik. Een dak kan hiermee voor verschillende woningtypes in verschillende complexen toch dezelfde component zijn. Zo wordt de opgave vereenvoudigd en ontstaat er de mogelijkheid voor een aanbod dat gericht is op vorm en gebruik. Het denken in componenten als drager van gebruikskwaliteit is niet nieuw. Een particuliere huiseigenaar doet niets anders Er is bijna geen particuliere huiseigenaar te vinden die zijn woning in één keer volledig aanpakt voor de komende vijftien of dertig jaar. Op basis van componenten zijn met de industrie projectoverstijgende oplossingen bedacht. Geen unieke oplossing voor een specifiek project, maar een oplossing met maatwerk die breed in te zetten is. Deze manier van denken maakt het mogelijk om met Stap voor stap naar energie neutraal of nul-op-de-meter 11
12
Hoofdstuk 4
Het nieuwe samen werken
Lag in de vorige eeuw de nadruk vooral op de nieuwbouwproductie van woningen, in deze eeuw zal dit verschuiven naar de bestaande woningbouw. De verwachting is dat nieuwbouw de komende twintig jaar nog op het huidige, relatief lage, peil blijft en niet veel verder zal toenemen. Onderhoud en renovatie zal daarmee de dominante rol in de aanpak van onze woningvoorraad gaan innemen.
in de toekomst. De gezochte samenwerking met de industrie en lokale uitvoerende partners is daar nog maar een begin van. Vanuit ieder gerealiseerd component wordt een bedrag gereserveerd voor innovatie door optimalisatie en (door-)ontwikkeling van componenten, maar ook voor het borgen van kwaliteit en het opleiden van mensen. De keten op zijn kop.
De toename van onderhoud en renovatie leidt bij de huidige wijze van produceren tot twee essentiële problemen: een ongunstige kosten-kwaliteitverhouding (te duur in relatie tot nieuwbouw) en een te groot beslag op de beschikbare arbeidscapaciteit. Sinds 2008 is de sector aanzienlijk gekrompen en is er veel capaciteit, maar ook kennis en kunde verloren gegaan in de bedrijven. De komende vijftien tot twintig jaar zal de arbeidscapaciteit op de bouwplaats met vijftig procent moeten stijgen of zelfs moeten verdubbelen om de opgave traditioneel aan te pakken. Dit is gewoon onmogelijk. Om een antwoord te kunnen geven op de differentiatie in de gebruikskwaliteit en de grote woningbouwopgave is het van belang dat we op een andere manier met elkaar gaan werken. De stichting Alliantie+ is een nieuwe vorm van deze samenwerking. Het doel van de samenwerking is om naast een goed aanbod ook perspectief te bieden voor innovatie
Nieuwe vormen van samenwerken 13
Rijtjeswoningen voor renovatie (referentiewoning traditioneel III, 1965-1974)
Componenten aanpak op een rij, van links naar rechts: component gevel met BEAM, bestaande woning, component dak en gevel met CONSERVEREN+, component dak met PANZER, component dak, gevel en installatie met BEAM, PANZER en ENGINE+ 14
Hoofdstuk 5
Een vernieuwend aanbod
De Alliantie+ staat sinds vorig jaar geregistreerd als merk en biedt ruimte voor integratie van wonen, zorg en werken in de bestaande woningvoorraad. Samen met de toeleverende industrie ontwikkelde de BouwhulpGroep onder het merk Alliantie+ formules die toegepast kunnen worden op de verschillende componenten van een woning. Binnen een formule zijn er mogelijkheden om het aanbod af te stemmen op wensen van de gebruiker en het leveren van maatwerk. Alle formules binnen de Alliantie+ zijn ontwikkeld met eenzelfde visie, die bestaat uit een vijftal kernwaarden: 1. 2. 3. 4. 5.
Op dit moment bestaat het aanbod van de Alliantie+ uit bijna net zoveel smaken als fabrikanten, verenigd in negen Allianties, over negen componenten. In onderstaand figuur is weergegeven welke formules momenteel ontwikkeld zijn en welke vakjes nog ingevuld moeten worden. Samen met lokale uitvoerende partners zullen we ervoor zorgen dat deze zomer de eerste voorbeelden in de praktijk kunnen worden gedemonstreerd.
Gebruik (bewoners), de leidraad voor de ontwikkeling. Systeemaanbod als basis voor de kwaliteit (componenten gericht op minder product, meer merk). De serie van één, de basis voor individuele keuze. Duurzaamheid in het teken van de levensduur en het comfort. Kwaliteit als iets onontkoombaars: de verleiding bepaalt.
Formules ontwikkelt door de Alliantie+ 15
Alliantie+ partners Argex | Attema | Bomar | BouwhulpGroep |Bribus | Brink | Caspar de Haan | Driessen | Faay | Fier dakcontrol | Glassolutions | Gloei | Heko | Holinite | Hicon | Isover | Ithodaalderop | Kingspan Unidek | Knauf | Ponjé | PPG | Saint Gobain | Ubbink | Van de Middegaal | Van de Vin | Sto | Velux | Verweij houttechniek | Wavin | Wienerberger | Zehnder / J.E. Storkair Idee, tekst en opzet BouwhulpGroep Postadres Postbus 2133 5600 CC Eindhoven Telefoonnummer +316 5361 9201 E-mail
[email protected] Internet www.alliantieplus.com Versie mei 2015
