E U R O P E S E C E N T R A L E B A N K

E U R O P E S E

C E N T R A L E

B A N K

E U R O S Y S T E E M

MAANDBERICHT MAART 2012

In 2012 verschijnt in alle publicaties van de ECB een motief van het bankbiljet van EUR 50.

© Europese Centrale Bank, 2011 Adres Kaiserstrasse 29 60311 Frankfurt/Main Duitsland Postadres Postfach 16 03 19 60066 Frankfurt/Main Duitsland Telefoon +49 69 13 44 0 Internet www.ecb.int Fax +49 69 13 44 60 00

Dit Maandbericht is tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van de Directie van de ECB. De vertalingen worden gemaakt en gepubliceerd door de nationale centrale banken. Alle rechten voorbehouden. Het maken van kopieën voor educatieve en nietcommerciële doeleinden is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. De statistieken in deze uitgave zijn afgesloten op 7 maart 2012. ISSN 1725-3004 Online versie

INHOUD TEN GELEIDE

5

ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN De externe omgeving van het eurogebied

9

Monetaire en financiële ontwikkelingen

27

Prijzen en kosten

69

Productie, vraag en de arbeidsmarkt

83

Begrotingsontwikkelingen

105

Kaders: 1 De effectieve wisselkoersen van de euro – herziene handelsgewichten in het licht van de mondiale economische integratie 21

12 De belangrijkste elementen van het begrotingspact

113

13 Conjuncturele correctie van begrotingssaldi

115

STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED BIJLAGEN Overzicht van de monetaire-beleidsmaatregelen van het Eurosysteem

34

3 Effecten van de twee langerlopende herfinancieringstransacties met een looptijd van drie jaar

43

I

Het TARGET (Trans-European Automated Real-time Gross settlement Express Transfer) systeem V Publicaties van de Europese Centrale Bank Lijst van termen

2 Recente ontwikkelingen in de financiële rekening van de betalingsbalans voor het eurogebied

SI

VIII IX

4 Liquiditeitsverhoudingen en monetairebeleidstransacties tussen 9 november 2011 en 14 februari 2012 46 5 Ontwikkelingen in de uitgifte van en de rendementsecarts op overheidsschuldpapier uit het eurogebied

51

6 De invloed, op de HICP, van recente veranderingen in de indirecte belastingen

70

7 De aanpassing van de arbeidsmarkt in het eurogebied

76

8 Recente ontwikkelingen in het consumentenvertrouwen en het verband met de particuliere consumptie 84 9 Ontwikkelingen op langere termijn van de handel buiten en binnen het eurogebied

91

10 Door medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied

99

11 Projecties met betrekking tot de overheidsschuld in Portugal

108

ECB Maandbericht Maart 2012

3

afkortingen Landen BE BG CZ DK DE EE IE GR ES FR IT CY LV LT LU

België Bulgarije Tsjechische Republiek Denemarken Duitsland Estland Ierland Griekenland Spanje Frankrijk Italië Cyprus Letland Litouwen Luxemburg

HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK JP US

Hongarije Malta Nederland Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Slovenië Slowakije Finland Zweden Verenigd Koninkrijk Japan Verenigde Staten

Andere afkortingen bbp bruto binnenlands product BIS Bank voor International Settlements BPM5 IMF Balance of Payments Manual (5e editie) CD’s depositocertificaten c.i.f. c.i.f. aan de grens van het importerende land CPI consumptieprijsindex ECB Europese Centrale Bank EMI Europees Monetair Instituut EMU Economische en Monetaire Unie ESCB Europees Stelsel van Centrale Banken ESR 95 Europees System van Rekeningen 1995 EU Europese Unie EUR euro f.o.b. f.o.b. aan de grens van het exporterende land HICP geharmoniseerde consumptieprijsindex ILO Internationale Arbeidsorganisatie IMF Internationaal Monetair Fonds MFI’s monetaire financiële instellingen NACE Rev. 1 Statistische indeling van de economische bedrijvigheid in de Europese Gemeenschap OESO Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling PPI Producentenprijsindex SITC Rev. 4 Standard International Trade Classification (revision 4) Conform het binnen de Gemeenschap bestaande gebruik worden de landen van de EU in dit Bericht gerangschikt in alfabetische volgorde van de namen in de nationale talen.

4


TEN GELEIDE In zijn op 8 maart 2012 gehouden vergadering heeft de Raad van Bestuur op basis van zijn reguliere economische en monetaire analyses besloten de basisrentetarieven van de ECB onveranderd te laten. De informatie die sinds begin februari beschikbaar is gekomen, bevestigt de eerdere beoordeling van de Raad van Bestuur van de vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid. De beschikbare enquête-indicatoren bevestigen tekenen van een stabilisatie van de economie van het eurogebied. De economische vooruitzichten blijven echter omgeven met neerwaartse risico’s. Ten gevolge van stijgingen van de energieprijzen en de indirecte belastingen zal de inflatie in 2012 nu waarschijnlijk boven 2% blijven, waarbij opwaartse risico’s overheersen. Desalniettemin verwacht de Raad van Bestuur dat de prijsontwikkeling op de voor het beleid relevante termijn in overeenstemming met prijsstabiliteit zal blijven. Het onderliggende tempo van de monetaire expansie blijft gematigd, in overeenstemming met beperkte inflatoire druk op de middellange termijn. Vooruitblikkend blijft de Raad van Bestuur, overeenkomstig zijn mandaat, het handhaven van de prijsstabiliteit in het eurogebied ten volle nastreven. Daartoe is de voortdurende stevige verankering van de inflatieverwachtingen – in overeenstemming met de doelstelling van de Raad van Bestuur het inflatiecijfer op de middellange termijn onder maar dicht bij 2% te houden – van essentieel belang. De afgelopen maanden is een breed scala van additionele bijzondere monetairbeleidsmaatregelen door het Eurosysteem ten uitvoer gelegd. Tot deze maatregelen, waaronder met name twee langerlopende herfinancieringstransacties met een looptijd van drie jaar, werd besloten tegen de achtergrond van de uitzonderlijke omstandigheden in het laatste kwartaal van 2011. De eerste invloed van deze maatregelen is positief geweest. Samen met begrotingsconsolidatie en geïntensiveerde structurele hervormingen in verschillende landen van het eurogebied en met de geboekte vooruitgang met een sterker kader voor econo-

mische governance in het eurogebied, hebben deze maatregelen de afgelopen maanden bijgedragen aan een aanzienlijke verbetering van het financiële klimaat. De Raad van Bestuur verwacht dat de driejaars langerlopende herfinancieringstransacties verdere steun zullen geven aan de aanhoudende stabilisatie van de financiële markten, en met name aan de kredietverstrekking in het eurogebied. Alle bijzondere monetairbeleidsmaatregelen zijn tijdelijk van aard. Bovendien zijn alle noodzakelijke instrumenten om potentiële opwaartse risico’s voor de prijsstabiliteit op de middellange termijn het hoofd te bieden geheel beschikbaar. Wat de economische analyse betreft: het reële bbp van het eurogebied is in het vierde kwartaal van 2011 met 0,3% gekrompen. Volgens recente enquêtegegevens zijn er tekenen van een stabilisatie van de economische bedrijvigheid, zij het op een nog laag niveau. Vooruitblikkend verwacht de Raad van Bestuur dat de economie van het eurogebied in de loop van dit jaar geleidelijk zal herstellen. De vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid zouden moeten worden ondersteund door de buitenlandse vraag, de zeer lage korte rente in het eurogebied en door alle maatregelen die zijn genomen om de goede werking van de financiële sector in het eurogebied te bevorderen. De blijvende spanningen in de markten voor overheidsschuld in het eurogebied en de invloed daarvan op de kredietvoorwaarden, alsook het proces van balansaanpassing in de financiële en nietfinanciële sector, zullen naar verwachting de onderliggende groeidynamiek blijven temperen. Deze beoordeling wordt ook weerspiegeld in de door medewerkers van de ECB in maart 2012 samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied, die een reële bbp-groei op jaarbasis voorzien van tussen -0,5% en 0,3% in 2012 en van tussen 0,0% en 2,2% in 2013. Vergeleken met de door medewerkers van het Eurosysteem samengestelde macro-economische projecties van december ECB Maandbericht Maart 2012

5

2011 zijn de marges licht naar beneden bijgesteld. Voor deze vooruitzichten blijven er neerwaartse risico’s bestaan. Deze houden met name verband met een hernieuwde intensivering van de spanningen in de markten voor schuldpapier in het eurogebied en met de mogelijke doorwerking van deze spanningen op de reële economie van het eurogebied. De neerwaartse risico’s houden tevens verband met verdere stijgingen van de grondstoffenprijzen. De HICP-inflatie op jaarbasis in het eurogebied bedroeg volgens de voorlopige (flash) raming van Eurostat in februari 2012 2,7%, een lichte stijging ten opzichte van de 2,6% in januari. Het inflatiecijfer zal nu, om vooruit te blikken, in 2012 waarschijnlijk boven 2% blijven, voornamelijk ten gevolge van de recente stijgingen van de energieprijzen en de onlangs bekendgemaakte verhogingen van indirecte belastingen. Op grond van de huidige futuresprijzen voor grondstoffen zou de inflatie op jaarbasis begin 2013 weer tot onder 2% moeten dalen. In de verdere toekomst zou de onderliggende prijsdruk, in een klimaat van bescheiden groei in het eurogebied en stevig verankerde inflatieverwachtingen voor de lange termijn, beperkt moeten blijven. De door medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied van maart 2012 voorzien een HICP-inflatie op jaarbasis binnen een marge van 2,1% en 2,7% in 2012, en van 0,9% en 2,3% in 2013. Vergeleken met de door medewerkers van het Eurosysteem in december 2011 samengestelde macro-economische projecties zijn de marges voor de HICP-inflatie, met name die voor 2012, opwaarts verschoven. De risico’s voor de geprojecteerde HICPinflatie in de komende jaren worden nog steeds gezien als globaal in evenwicht, waarbij de opwaartse risico’s op de korte termijn voornamelijk het gevolg zijn van hoger dan verwachte olieprijzen en stijgingen van indirecte belastingen. Neerwaartse risico’s blijven echter bestaan ten gevolge van zwakker dan verwachte ontwikkelingen in de economische bedrijvigheid.

6


De monetaire analyse geeft aan dat het onderliggende tempo van de monetaire expansie gematigd blijft. Het groeitempo van M3 op jaarbasis was in januari 2012 2,5%, een stijging ten opzichte van de 1,5% van december 2011. De groei van de kredietverlening aan de particuliere sector bleef eveneens gematigd. Op twaalfmaandsbasis (gecorrigeerd voor leningverkopen en -securitisatie) is deze groei in januari echter licht aangetrokken, van 1,2% in december 2011 naar 1,5% jaar-op-jaar. Het groeitempo op jaarbasis van leningen aan niet-financiële vennootschappen en van leningen aan huishoudens (gecorrigeerd voor leningverkopen en -securitisatie) kwam in januari uit op respectievelijk 0,8% en 2,1%. Het volume van leningen door MFI’s aan nietfinanciële vennootschappen daalde in januari, na de geprononceerde daling in december, slechts licht. De stroom van leningen aan huishoudens daarentegen was in januari positief. Na de tekenen van verbetering in het financiële klimaat, is het van essentieel belang dat banken hun veerkracht verder versterken, onder meer door winsten in te houden. De gezondheid van de balansen van banken is een essentiële factor bij het faciliteren van een passende kredietverschaffing aan de economie. Kortom: de economische analyse geeft aan dat de prijsontwikkelingen in overeenstemming zouden moeten blijven met prijsstabiliteit op de middellange termijn. Een toetsing aan de uitkomsten van de monetaire analyse bevestigt dit beeld. Vooruitblikkend benadrukt de Raad van Bestuur dat overheden, om een gunstig klimaat voor duurzame groei te verwezenlijken en het vertrouwen en concurrentievermogen te ondersteunen, dringend verdere vooruitgang dienen te boeken met het herstellen van een gezonde begrotingspositie en met het ten uitvoer leggen van de agenda voor structurele hervormingen. Wat betreft begrotingsconsolidatie boeken veel overheden in het eurogebied vooruitgang. Het doorgaan met veelomvattende begrotingsconsolidatie en het

TEN GELEIDE

gestand doen van alle toezeggingen blijven van essentieel belang. In dit opzicht dient het Europees Semester 2012 te worden gebruikt om het versterkte begrotingstoezichtmechanisme rigoureus toe te passen. Van even groot belang zijn structurele hervormingen om het aanpassingsvermogen en het concurrentievermogen van de landen van het eurogebied te vergroten en de groeivooruitzichten en werkgelegenheidscreatie te verbeteren. Op dit gebied is verdere voortgang gewenst. De Raad van Bestuur verwelkomt ten zeerste het door de Europese Commissie uitgebrachte “Waarschuwingsmechanismeverslag” over macro-economische onevenwichtigheden en verwacht dat de daarin voorgestelde diepgaande landenanalyses het hervormingsproces dat in de landen van het eurogebied is ingezet actief zullen ondersteunen.


7

ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN

ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN

De externe omgeving van het eurogebied

1 DE EXTERNE OMGEVING VAN HET EUROGEBIED Tegen een achtergrond van verbeterende omstandigheden op de financiële markten bevestigen enquêtegegevens verdere tekenen van stabilisatie van de wereldwijde economische bedrijvigheid. Terwijl de economische groei in ontwikkelde economieën door structurele belemmeringen gedrukt wordt, blijft deze in de opkomende markten solide. In de ontwikkelde economieën is de inflatiedynamiek de afgelopen maanden relatief beheerst gebleven. In de opkomende economieën is de inflatie recentelijk gedaald, alhoewel de inflatiedruk aanhoudt.

1.1 ONTWIKKELINGEN IN DE WERELDECONOMIE In de OESO-landen is de bbp-groei in het vierde kwartaal van 2011 afgezwakt naar 0,1% op kwartaalbasis, tegen 0,6% in het derde kwartaal, waarbij de groeipatronen tussen de landen onderling aanzienlijk uiteenlopen. Tegen het einde van 2011 werden tekenen van een stabilisatie van de mondiale economische bedrijvigheid zichtbaar, waarbij de meest recente cijfers wijzen op een voortzetting in het eerste kwartaal van dit jaar. Desalniettemin blijven structurele belemmeringen naar verwachting het groeitempo van de wereldeconomie op middellange termijn temperen. Deze belemmeringen houden vooral verband met zwakke arbeids- en woningmarkten in enkele belangrijke ontwikkelde economieën, alsmede met de noodzaak tot voortgaand balansherstel, zowel in de publieke als de particuliere sector. Wat dat laatste betreft, wordt weliswaar enige vooruitgang geboekt met het herstellen van balansevenwicht, maar blijft het schuldniveau van huishoudens in een aantal belangrijke ontwikkelde economieën hoog. In een omgeving van verbeterende financiële markten laat de stemming onder producenten en consumenten tekenen van verbetering zien. De Purchasing Managers’ index (PMI) voor de mondiale productie in de totale industrie bleef oplopen en bereikte in februari een stand van 55,5 (zie Grafiek 1). De conjuncturele verbetering was verspreid over alle sectoren en landen. Bovendien geeft de meer vooruitblikkende PMI voor de orderontvangsten positieve signalen af Grafiek 1 M o n d i a l e p r o d u c t i e v o l g e n s d e Purchasing Managers’ Index

Grafiek 2 Internationale prijsontwikkelingen

(spreidingsindex; voor seizoen gecorrigeerd; maandgegevens)

(maandgegevens; mutaties in procenten per jaar) OESO-consumptieprijzen (alle componenten) OESO-consumptieprijzen (alle componenten m.u.v. voedingsmiddelen en energie)

totaal verwerkende industrie dienstensector

6

6

5

5

55

4

4

50

50

3

3

45

45

2

2

40

40

1

1

35

35

0

0

30

30

25

25

65

65

60

60

55

1999

2001

Bron: Markit.

2003

2005

2007

2009

2011

-1

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

-1

Bron: OESO.


9

Grafiek 3 B e l a n g r i j k s t e o n t w i k k e l i n g e n i n d e g r o t e g e ï n d u s t r i a l i s e e r d e e c o n o m i e ë n eurogebied Verenigde Staten

Japan Verenigd Koninkrijk

Productiegroei 1) (mutaties in procenten per kwartaal; kwartaalgegevens)

Inflatie 2) (consumptieprijzen; mutaties in procenten per jaar; maandgegevens)

3

3

6

6

2

2

5

5

1

1

4

4

0

0

3

3

-1

-1

2

2

-2

-2

1

1

-3

-3

0

0

-4

-4

-1

-1

-5

-5

-2

-2

-6

-3

-6

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

-3

Bronnen: Nationale gegevens, BIS, Eurostat en berekeningen van de ECB. 1) Voor het eurogebied en het Verenigd Koninkrijk zijn gegevens van Eurostat gebruikt, voor de Verenigde Staten en Japan nationale gegevens. De bbp-cijfers zijn voor seizoen gecorrigeerd. 2) HICP voor het eurogebied en het Verenigd Koninkrijk; CPI voor de Verenigde Staten en Japan.

voor de wereldwijde economische vooruitzichten op de korte termijn. Bij de consument tonen de indicatoren voor het consumentenvertrouwen in alle landen eveneens een verbetering. Voor de ontwikkelde economieën liggen deze indicatoren echter nog steeds onder het historisch gemiddelde. De cijfers voor de wereldhandel wijzen voor het laatste kwartaal van 2011 op een geringe dynamiek, die globaal genomen in overeenstemming is met een gematigde mondiale bedrijvigheid. Volgens gegevens van het Nederlandse Centraal Planbureau (CPB) is de wereldhandel in goederen ten opzichte van het voorgaande kwartaal met 0,3% gegroeid. De zwakte van de mondiale invoer was grotendeels het gevolg van een sterke daling van de invoer door het eurogebied en andere Europese economieën, terwijl de invoer door de Verenigde Staten, Japan en de opkomende markten beter standhield. Wat de vooruitzichten op de korte termijn betreft, is de mondiale PMI voor nieuwe uitvoerorders in januari en februari 2012 gestegen tot boven de 50, het omslagpunt van krimp naar groei. Hoewel het nog steeds onder het lange-termijngemiddelde ligt, wijst deze index wel op een geleidelijk herstel van de dynamiek in de wereldhandel. Na in september een hoogtepunt van 3,3% te hebben bereikt, is de inflatie in de OESO-landen licht gedaald tot 2,8% in januari, met name als gevolg van een lagere stijging van de energieprijzen (zie Grafiek 2). De inflatie exclusief voedingsmiddelen en energie viel fractioneel terug tot 1,9% in januari, vergeleken met 2,0% in december. In de ontwikkelde economieën hielpen de ruim aanwezige overcapaciteit en de goed verankerde inflatieverwachtingen de prijsdruk te beperken. Ook in de opkomende economieën daalde de inflatie. De onderliggende prijsdruk houdt echter aan, als gevolg van een beperkte reservecapaciteit, het beleid van loonindexering en de vrij lage rentetarieven. De twaalfmaands inflatie bleef in Brazilië boven de 6% liggen en in China boven de 4%.

10



VERENIGDE STATEN In de Verenigde Staten won de economische bedrijvigheid in het vierde kwartaal van 2011 opnieuw aan kracht, na een gematigde ontwikkeling in de eerste helft van het jaar (zie Grafiek 3). Volgens de tweede raming van het Bureau of Economic Analysis bedroeg de reële bbp-groei in het vierde kwartaal van 2011 3,0% op jaarbasis (0,7% op kwartaalbasis), tegen 1,8% in het voorgaande kwartaal. De groei in het vierde kwartaal was hoofdzakelijk te danken aan de consumptieve bestedingen en aan voorraadmutaties in de particuliere sector. De investeringen in woningen veerden sterk op, terwijl het uitvoersaldo en de overheidsbestedingen een negatieve bijdrage aan de groei leverden. De groei van het reële beschikbare persoonlijke inkomen trok in de tweede helft van 2011 aan, maar bleef onder de groei van de reële particuliere consumptie liggen. Wat de prijsontwikkelingen betreft, daalde de twaalfmaands CPI-inflatie in januari 2012 naar 2,9%, tegen 3,0% de maand ervoor en 3,9% op het hoogtepunt in september 2011. Hieraan droeg een daling van zowel de voedsel- als energieprijsinflatie bij. De CPI-inflatie exclusief voedingsmiddelen en energie is echter hardnekkiger. Deze liep in januari 2012 op naar 2,3% op jaarbasis, vergeleken met 2,2% in de voorgaande maand. De sterke kerninflatie houdt de laatste tijd aan als gevolg van de stijgende prijzen van medische zorg, recreatie, onderwijs en communicatie, ondanks een matiging van de kosten van transport en huisvesting. In 2012 zet het herstel zich naar verwachting in een robuuster tempo voort dan eerder werd verwacht. De jongste maandcijfers verrasten met name in positieve zin en wijzen op een aanhoudende economische groei in het eerste kwartaal van 2012. In de VS was de banengroei (ex agri) in januari beter dan verwacht, terwijl de werkgelegenheid in alle segmenten van de particuliere sector toenam, met inbegrip van de bouwsector. Bovendien liet het aantal werkloosheidsaanvragen in februari een verdere daling zien, wat duidt op een veerkrachtiger arbeidsmarkt in het eerste kwartaal. Volgens diverse woningmarktindicatoren lijkt de bedrijvigheid op de woningmarkt het dieptepunt te zijn gepasseerd, na de ineenstorting daarvan tijdens de recessie. In februari 2012 heeft het Amerikaanse Congres een wetsvoorstel van beide politieke partijen voor een totaalbedrag van USD 150 miljard goedgekeurd, dat voorziet in verlenging tot eind 2012 van de korting op de loonbelasting en een langere werkloosheidsuitkering. Naar verwachting wordt hierdoor de groei van de particuliere consumptie in 2012 gestimuleerd, al zal het terugdraaien van deze maatregelen volgend jaar de groei drukken. Wat de prijzen betreft, zijn de grondstoffenprijzen de afgelopen weken weliswaar aangetrokken, maar zal de slapte op de producten arbeidsmarkten de opwaartse prijsdruk naar verwachting beperken en de inflatie in 2012 verder doen dalen. Op 25 januari 2012 heeft het Federal Open Market Committee (FOMC) verklaard dat recente indicatoren, ondanks enige afzwakking van de wereldwijde groei, op een gematigde expansie van de economische bedrijvigheid en op een voortgaande verbetering van de algehele omstandigheden op de arbeidsmarkt wijzen. Het FOMC handhaafde de doelstelling voor de federal funds rate binnen een bandbreedte van 0,0% tot 0,25% en verwacht dat de economische omstandig heden mogelijk tot ten minste eind 2014 een uitzonderlijk lage federal funds rate rechtvaardigen. JAPAN In Japan bevestigden de jongste cijfers een relatief zwakke economische bedrijvigheid aan het einde van 2011 na een opleving in het derde kwartaal. Volgens de tweede voorlopige cijfers van het Cabinet Office kromp het reële bbp in Japan in het laatste kwartaal van 2011 met 0,2% ECB Maandbericht Maart 2012

11

op kwartaalbasis, vergeleken met een groei van 1,7% in het voorgaande kwartaal. Dit was grotendeels het gevolg van de negatieve bijdrage van het uitvoersaldo en de voorraden in de particuliere sector. Een zwakkere buitenlandse vraag, de aanhoudende kracht van de Japanse yen en aanvoerverstoringen als gevolg van de overstromingen in Thailand droegen bij aan een sterke daling van de Japanse uitvoer van goederen en diensten, terwijl de invoer van goederen en diensten bleef groeien. De overheidsinvesteringen vielen voor het tweede kwartaal op rij onverwacht terug, wat wijst op enige vertraging in de tenuitvoerlegging van de plannen voor de wederopbouw. Daarentegen namen de bedrijfsinvesteringen in het laatste kwartaal van 2011 significant toe, terwijl de particuliere consumptie in een gematigder tempo toenam. Al met al betekent dit dat het reële bbp in 2011 met 0,7% op jaarbasis gekrompen is, vergeleken met een groei van 4,4% in 2010. Onder invloed van een hogere invoer van energie en een meer gematigde ontwikkeling van de uitvoer deed zich in 2011 weer een tekort op de handelsbalans voor. Vooruitblikkend wordt verwacht dat de economische bedrijvigheid in 2012 weer terugkeert naar een gematigde groei, met name dankzij aan de wederopbouw gerelateerde uitgaven. Wat de prijsontwikkelingen betreft, bedroeg de twaalfmaands CPI-inflatie in januari 2012 0,1% tegen -0,2% in de voorgaande maand, deels als gevolg van gestegen voedselprijzen. Exclusief verse voedingsmiddelen bleef de twaalfmaands CPI-inflatie in januari onveranderd op -0,1%, terwijl de twaalfmaands CPI exclusief voedingsmiddelen en energie langzamer daalde (-0,8%) dan in december 2011 (-1,1%). In haar jongste monetaire-beleidsvergadering van 14 februari 2012 heeft de Bank of Japan besloten de doelstelling voor de uncollateralised overnight call rate (de rentevoet waartegen banken zonder onderpand van elkaar kunnen lenen) te handhaven op ongeveer 0% tot 1%. Bovendien werd aangekondigd dat het opkoopprogramma voor obligaties met JPY 10 biljoen wordt uitgebreid via extra aankopen van Japanse overheidsobligaties. Tot slot besloot de Bank of Japan om een prijsstabiliteitsdoelstelling voor de middellange tot lange termijn in te voeren die in termen van de jaar-op-jaar mutatie van de CPI (voorlopig) op 1% is gesteld. V ERENI G D K ONIN K RI J K In het Verenigd Koninkrijk lijkt de economische bedrijvigheid het dieptepunt te zijn gepasseerd. Het reële bbp kromp in het vierde kwartaal van 2011 met 0,2% op kwartaalbasis. De maandgegevens waren sinds november 2011 over het algemeen echter gunstig. De industriële productie en het volume van de detailhandelsverkopen wijzen evenals de meeste stemmingsbarometers voor bedrijfsleven en huishoudens op een aantrekkende economische bedrijvigheid in het eerste kwartaal van 2012. De situatie op de arbeidsmarkt bleef zwak, al waren er wat tekenen van stabilisatie, terwijl de voornaamste aggregaten voor de geldhoeveelheid en de kredietverlening in december en januari met zo’n 2%-3% op jaarbasis zijn gekrompen. Vooruitblikkend wordt verwacht dat de groei van de binnenlandse vraag beperkt blijft als gevolg van krappe kredietvoorwaarden, voortgaande balansaanpassingen door huishoudens en forse bezuinigingen door de overheid, terwijl de groei van de uitvoer waarschijnlijk gedrukt wordt door de vooruitzichten voor de buitenlandse vraag. De inflatie bleef dalen als gevolg van het geleidelijk wegebben van de invloed van bepaalde tijdelijke factoren (energieprijsstijgingen in het verleden en de btw-verhoging van januari 2011), maar het inflatietempo blijft wel op een relatief hoog niveau. De twaalfmaands CPI-inflatie daalde van 4,2% in december 2011 naar 3,6% in januari 2012, terwijl de CPI-inflatie exclusief energie en onbewerkte voedingsmiddelen met 0,5 procentpunt daalde naar 2,9%. De inflatie gaat op de korte termijn waarschijnlijk verder dalen, terwijl de aanwezige ruime overcapaciteit en het kwakkelende herstel van de economische bedrijvigheid naar verwachting bijdragen om

12



de inflatiedruk op de langere termijn binnen de perken te houden. Op 9 februari 2012 heeft het Monetary Policy Committee van de Bank of England de officiële rente voor de reserves van commerciële banken (Bank Rate) gehandhaafd op 0,5%, maar besloot wel om de voorraad aangekochte overheidsobligaties, gefinancierd met de uitgifte van centrale-bankreserves, op te hogen met GBP 50 miljard tot een totaalbedrag van GBP 325 miljard. OVERIGE EU-LIDSTATEN In de overige EU-lidstaten buiten het eurogebied blijft de totale groei op de korte termijn naar verwachting relatief gering, waarbij sommige landen kans op een recessie lopen. Bepaalde landen wisten in het derde kwartaal van 2011 echter nog een robuuste bbp-groei te behalen. In Zweden en Denemarken zijn de vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid wat gematigder geworden. In het vierde kwartaal van 2011 was in deze twee economieën echter sprake van een zeer uiteenlopende ontwikkeling van de economische groei en met name van de handel met het buitenland. In Denemarken kon het bbp dankzij een krachtige uitvoer en consumptie van huishoudens met 0,2% op kwartaalbasis stijgen, terwijl in Zweden het reële bbp met 1,1% kromp als gevolg van een zwakke uitvoer. In januari 2012 stond de twaalfmaands HICP-inflatie in Denemarken en Zweden op respectievelijk 2,8% en 0,7%. In de grootste Midden- en Oost-Europese landen zwakte het economische herstel af. De vooruitzichten zijn verslechterd, niet alleen als gevolg van een zwakkere buitenlandse vraag, maar ook vanwege een afnemende binnenlandse vraag. Dit heeft deels te maken met de noodzakelijke schuldafbouw in de financiële sector van veel EU-landen, die waarschijnlijk een negatieve invloed heeft op de kredietgroei en het externe financieringsklimaat in veel Midden- en OostEuropese landen. In het vierde kwartaal van 2011 is het reële bbp in Roemenië en Tsjechië met respectievelijk 0,2% en 0,3% gekrompen ten opzichte van het voorgaande kwartaal, terwijl Hongarije een groei van 0,3% liet zien – grotendeels als gevolg van tijdelijke factoren. In Polen bleef de groei van het reële bbp op kwartaalbasis in het vierde kwartaal van 2011 relatief robuust op 1,1%. Al met al wijzen op enquêtes gebaseerde indicatoren voor de korte termijn op een afzwakking van de stemming onder bedrijven en huishoudens in deze landen. De twaalfmaands HICP-inflatie bleef in Polen en Roemenië dalen (naar respectievelijk 4,1% en 2,8% in januari), wat deels het gevolg was van gunstige energieprijs-gerelateerde basiseffecten. Daarentegen nam de inflatie in Hongarije en Tsjechië aanzienlijk toe (tot respectievelijk 5,6% en 3,8%). Dit was met name het gevolg van een verhoging van de indirecte belastingen en door de overheid gereguleerde prijzen. In de kleinere Midden- en Oost-Europese landen zette het herstel van de economische bedrijvigheid zich voort. De vooruitzichten zijn echter verslechterd, hoofdzakelijk als gevolg van de zwakkere externe omgeving. In het vierde kwartaal van 2011 is de reële bbp-groei op kwartaalbasis afgezwakt tot 0,8% in Letland en 1,0% in Litouwen. In Litouwen wijzen op enquêtes gebaseerde indicatoren op een afzwakkend sentiment, terwijl die indicatoren meer veerkracht tonen in Bulgarije en Letland. In de Baltische landen bleef de werkloosheid ondanks enige tekenen van verbetering hoog. De inflatie bleef in januari 2012 dalen en bereikte een niveau van 3,4% in zowel Letland als Litouwen en van 1,9% in Bulgarije. OVERIGE EUROPESE LANDEN In Turkije bleef de economische bedrijvigheid krachtig met in het derde kwartaal van 2011 een reële bbp-groei van 8,2% op jaarbasis. De cijfers voor dat kwartaal wijzen op een gematigde ECB Maandbericht Maart 2012

13

verschuiving van de groei van de binnenlandse vraag naar het uitvoersaldo. Deze leverde voor het eerst in twee jaar tijd een positieve bijdrage aan de economische groei. De inflatie bleef oplopen en bedroeg in februari 2012 10,4% op jaarbasis, onder invloed van de doorwerking van de depreciatie van de Turkse lira in 2011, de verhoging van de prijzen van onbewerkte voedingsmiddelen en de tabaksaccijnzen. Sinds augustus 2011 heeft de centrale bank de beleidsrente ongewijzigd gelaten en geïntervenieerd in de valutamarkt om de druk van de waardedaling van de Turkse lira te beperken. Vooruitblikkend wordt verwacht dat de bbp-groei in de loop van 2012 wordt getemperd door krappere financiële omstandigheden in het buitenland in combinatie met een zwakkere vraag binnen het eurogebied. In Rusland is het reële bbp volgens voorlopige jaarramingen in 2011 met 4,3% gegroeid en bleef daarmee op hetzelfde niveau als het herziene cijfer voor 2010. De groei werd met name gedreven door de binnenlandse vraag. De industriële productie bleef aan het begin van het jaar gematigd groeien en nam in januari 2012 met 3,8% op jaarbasis toe. In januari werd de gebruikelijke verhoging van door de overheid gereguleerde prijzen uitgesteld tot medio dit jaar. Mede daardoor viel de twaalfmaands inflatie snel terug van 4,2% in januari 2012 naar 3,8% in februari en bereikte daarmee het laagste niveau dat sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is opgetekend. Eind 2011 verhoogde de Russische centrale bank de rente op depositotransacties met 25 basispunten (naar 4%) en verlaagde zij de basis-herfinancieringsrente met 25 basispunten (tot 8%). Daarmee heeft de bank de rentecorridor verder vernauwd om de volatiliteit van de interbancaire rentes te beperken. Ook trof zij verdere maatregelen om de wisselkoersflexibiliteit te verhogen. Vooruitblikkend blijven de grondstoffenprijzen naar verwachting steun bieden aan de economische bedrijvigheid in Rusland, waardoor de bbp-groei dicht bij die van vorig jaar kan blijven liggen. O P K OMENDE L ANDEN IN A Z I Ë In de opkomende landen in Azië bleef de economische groei in het vierde kwartaal van 2011 goed op peil, hoewel de wereldeconomie verslechterde. De uitvoer groeide in het laatste kwartaal van 2011 veel minder snel, deels vanwege een daling van de wereldwijde vraag, terwijl de investeringen zwak bleven als gevolg van de toegenomen volatiliteit van de kapitaalstromen en de na-ijleffecten van een verkrapping van het binnenlandse monetaire beleid. Er was daarentegen sprake van een stevige particuliere consumptie. De twaalfmaands inflatie nam in het laatste kwartaal verder af doordat de prijzen van de belangrijkste grondstoffen, met name voedingsmiddelen, een dalende tendens bleven vertonen. Gezien de afnemende inflatiedruk en de dreiging van een verslechtering van de economische vooruitzichten namen sommige centrale banken in de regio accommoderende beleidsmaatregelen. In China is de economische groei de laatste maanden verder afgenomen. Door de zwakkere buitenlandse vraag daalde de groei van de uitvoer ultimo 2011 tot 13% op jaarbasis. De onevenwichtigheid op de betalingsbalans van China nam af doordat het overschot op de lopende rekening daalde van 5,1% bbp in 2010 naar 2,7% bbp in 2011. De deviezenreserves bleven zeer hoog, maar daalden in het laatste kwartaal van 2011 licht om het jaar af te sluiten op USD 3,2 biljoen. De binnenlandse vraag is tot op heden grotendeels bestand gebleven tegen externe schokken. De vastgoedsector koelt slechts geleidelijk af, omdat de bedrijvigheid in de bouwsector nog steeds ondersteund wordt door de sociale woningbouwprogramma’s van de overheid. De inflatiedruk is sinds medio 2011 aanzienlijk afgenomen als gevolg van een vertraging in de economische bedrijvigheid en de recente stabilisatie van de mondiale grondstoffenprijzen. De twaalfmaands CPI-inflatie steeg weliswaar tot 4,5% in januari 2012, ten opzichte van 4,1% in de voorgaande maand, maar dit was hoofdzakelijk het gevolg van een tijdelijke stijging van

14



Grafiek 4 B e l a n g r i j k s t e o n t w i k k e l i n g e n i n d e g r o t e o p k o m e n d e e c o n o m i e ë n Brazilië China India

Rusland Turkije

Productiegroei 1) (mutaties in procenten, jaar op jaar; kwartaalgegevens)

16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 -16

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Inflatie 2) (consumptieprijzen; mutaties in procenten per jaar; maandgegevens)

2011

16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 -16

20

20

18

18

16

16

14

14

12

12

10

10

8

8

6

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

-4

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-4

Bron: Haver Analytics. 1) Voor seizoen gecorrigeerde gegevens voor Brazilië en China. Niet voor seizoen gecorrigeerde gegevens voor India, Rusland en Turkije. De meest recente waarneming betreft het vierde kwartaal van 2011 (Rusland en Turkije: derde kwartaal van 2011). 2) Groothandelsprijsindex voor India. De meest recente waarneming betreft januari 2012.

de voedselprijzen gedurende het Chinese Nieuwjaar. Tegen de achtergrond van een afnemend risico van oververhitting heeft de Chinese centrale bank de reserveverplichting in februari met 50 basispunten verlaagd, waardoor dit op gemiddeld 20% komt. In India nam de reële bbp-groei in het vierde kwartaal van 2011 af tot 6,3% op jaarbasis (tegen 6,7% in het derde kwartaal), vooral als gevolg van een teruglopende groei van de investeringen en de uitvoer. De twaalfmaands stijging van de groothandelsprijzen – de voornaamste inflatiemaatstaf van de Indiase centrale bank – daalde tot 7,5% in december 2011 en tot 6,6% in januari 2012 vanwege de lage prijsstijgingen van industrieproducten en grondstoffen. Om die reden heeft de Indiase centrale bank de reserveverplichting in januari 2012 met 50 basispunten verlaagd. Haar belangrijkste beleidsrente werd echter gehandhaafd op 8,5%. In Korea liet de reële bbp-groei in het vierde kwartaal van 2011 een lichte daling zien tot 3,4% op jaarbasis, ten opzichte van 3,5% in het derde kwartaal. De bijdrage van de particuliere consumptie was geringer dan in het voorgaande kwartaal, terwijl de groei van de investeringen opveerde tot 3,0% op jaarbasis. De twaalfmaands CPI-inflatie daalde van 4,2% in december 2011 tot 3,0% in februari 2012 en viel daarmee binnen de door de Bank of Korea beoogde bandbreedte van 2%-4%. De Bank of Korea heeft haar beleidsrente sinds juni 2011 gehandhaafd op 3,25%. Van de ASEAN-5-landen (Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore en Thailand) gaf Indonesië een aanhoudend krachtige economische groei te zien (6,5% op jaarbasis in het vierde kwartaal van 2011), dankzij zowel de investeringen als de particuliere bestedingen. In Maleisië trok de bbp-groei in het vierde kwartaal aan, hoofdzakelijk vanwege een sterke binnenlandse ECB Maandbericht Maart 2012

15

vraag. De bbp-groei van Singapore daalde daarentegen als gevolg van de afnemende bedrijvigheid in de verwerkende industrie, met name in de biomedische sector. Thailand werd getroffen door de ergste overstromingen in meer dan 50 jaar. Dit had een aanzienlijk negatief effect op de economische bedrijvigheid. In het vierde kwartaal van 2011 kromp het reële bbp van Thailand met 9,0% op jaarbasis. Wat de toekomst betreft, wordt verwacht dat de economische groei van de opkomende landen in Azië op peil zal blijven, omdat de zwakke buitenlandse vraag wordt gecompenseerd door een relatief krachtige particuliere consumptie. Vanwege het afnemend risico van oververhitting, zal de inflatiedruk waarschijnlijk verder afnemen. De voornaamste bedreigingen voor de economische bedrijvigheid vormen een versterking van de overloopeffecten vanuit de grote ontwikkelde economieën en het snel wegwerken van de onevenwichtigheden in sommige sectoren van de regio. MIDDEN - OO S TEN EN AFRI K A In het vierde kwartaal van 2011 profiteerden olie-exporterende landen in het Midden-Oosten en Afrika wederom van hoge olieprijzen en een veerkrachtige vraag, met name uit de opkomende markten. Vergeleken met de voorgaande driemaands periode, bleef de CPI-inflatie in het laatste kwartaal van 2011 overwegend stabiel. Saoedi-Arabië handhaafde zijn olieproductie in het laatste kwartaal van 2011 op een hoog niveau, terwijl de Libische olieproductie weer snel op gang kwam. Hoewel er aanwijzingen zijn dat de groei van de consumptieve bestedingen in Saoedi-Arabië is afgenomen toen het effect van de bonus voor ambtenaren uitgewerkt raakte, draaide de binnenlandse economie als geheel nog steeds goed. De CPI-inflatie steeg in het vierde kwartaal van 2011 tot 5,2% op jaarbasis, ten opzichte van 5% in het voorgaande kwartaal, hoofdzakelijk als gevolg van binnenlandse factoren. Politieke instabiliteit en een onzekere veiligheidssituatie vormen in diverse olie-importerende landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika nog steeds een belemmering voor de economische groei. In de meeste olie-importerende landen nam de inflatiedruk tegen het eind van 2011 af. Verwacht wordt dat de afname van de buitenlandse vraag in de komende tijd vooral via het handelskanaal een negatief effect zal hebben op de economische vooruitzichten van zowel het Midden-Oosten als Afrika. Tegelijkertijd zullen de grondstoffenprijzen de groei in de grondstoffen-exporterende landen in de regio waarschijnlijk blijven ondersteunen. L ATI J N S - AMERI K A In Latijns-Amerika nam de stijging van de economische bedrijvigheid in het vierde kwartaal van 2011 in de meeste landen verder af. Het groeitempo daalde ten gevolge van na-ijleffecten van de aanscherping van het beleid en de verslechtering van de situatie in het buitenland. Tegelijkertijd nam de inflatiedruk in de meeste landen in de regio af, hoewel deze op een relatief hoog niveau bleef. In Brazilië nam de economische bedrijvigheid in de tweede helft van 2011 af. De groeivertraging vond met name plaats in de verwerkende industrie: de industriële productie kromp in het laatste kwartaal van 2011 met gemiddeld 1,7%. Hoewel er duidelijke tekenen zijn van een afname van het groeimomentum, blijft de inflatiedruk hoog: in het vierde kwartaal van 2011 stond de twaalfmaands inflatie op 6,7%. Ook in Argentinië lieten indicatoren van de economische bedrijvigheid steeds meer tekenen zien van een groeivertraging na de uitzonderlijk hoge groeipercentages die

16



de afgelopen twee jaar werden opgetekend. In het laatste kwartaal van 2011 steeg de industriële productie met 3,2% op jaarbasis, na in het tweede en derde kwartaal met respectievelijk 8,0% en 5,8% te zijn gestegen. Tegelijkertijd zit de twaalfmaands CPI-inflatie nog steeds tegen de dubbele cijfers aan. In Mexico bleef de economische groei vrij hoog: in het vierde kwartaal van 2011 steeg het reële bbp met 4,7%, ten opzichte van 3,2% in het voorgaande kwartaal. De groei in het vierde kwartaal werd gedragen door de buitenlandse vraag uit de Verenigde Staten en de beperkte blootstelling van het binnenlandse financiële stelsel aan mondiale risico’s. De twaalfmaands CPI-inflatie lag iets hoger dan in de voorgaande kwartalen en bedroeg in het vierde kwartaal van 2011 gemiddeld 3,5%. In de komende tijd zou een verbetering van de wereldeconomie, in combinatie met de naijleffecten van het meer accommoderende beleid, de groeidynamiek op gang moeten kunnen houden. Verwacht wordt dat de binnenlandse vraag de voornaamste groeimotor zal zijn, terwijl de groei van de uitvoer zou moeten profiteren van de sterke vraag in andere opkomende markteconomieën.

1.2

GRONDSTOFFENMARKTEN

In januari en februari 2012 stegen de olieprijzen scherp. Daarmee kwam een einde aan de dalende trend gedurende de tweede helft van 2011 (zie Grafiek 5). Op 7 maart 2012 bedroeg de prijs van ruwe Brent-olie USD 122,7 per vat; dat is 32% hoger dan begin 2011 en 14% hoger dan begin 2012. In de toekomst verwachten marktdeelnemers op de middellange termijn lagere olieprijzen, daar de prijs van futures december 2013 die USD 111 per vat bedraagt. De afgelopen twee maanden bleven de olieprijzen hoog door een combinatie van bezorgdheid over de aanvoer, een uitzonderlijke koudegolf in Noord-Europa aan het begin van februari en een verbetering van het sentiment ten aanzien van de macro-economische omstandigheden. Met name de snel oplopende spanningen tussen Iran en het westen, zoals de overeenstemming die werd bereikt over een invoerembargo van de EU op olie uit Iran en de dreiging met repreGrafiek 5 B e l a n g r i j k e o n t w i k k e l i n g e n o p de grondstoffenmarkten saillemaatregelen door Iran, hebben de prijzen (daggegevens) sinds eind december verder opgedreven. Wat ruwe olie, Brent (USD per vat; links) de fundamentele verhoudingen betreft, blijgrondstoffen m.u.v. energie (USD; index: 2010 = 100; rechts) ven de OESO-voorraden ruim onder het vijfjaars gemiddelde. Het Internationale Energie 180 135 Agentschap heeft namelijk niet alleen de fei160 125 telijke cijfers en de projecties inzake de vraag 140 115 naar olie voor 2011 en 2012 herhaaldelijk neerwaarts herzien, maar ook zijn de aanbod120 105 cijfers opwaarts bijgesteld. Mede gezien de 100 95 bezorgdheid over een grote verstoring in de 80 85 aanvoer uit Iran, zal de opwaartse druk op de prijzen daardoor aanhouden. 60 75 De prijzen van andere grondstoffen dan energie zijn de afgelopen twee maanden ook gestegen, waardoor de scherpe dalingen sinds september 2011 deels ongedaan werden gemaakt.

40 20

65 2008

2009

2010

2011

55

Bronnen: Bloomberg en HWWI.


17

Net als bij olie, was een algemene verbetering van het marktsentiment deels verantwoordelijk voor deze recente stijgingen. Daarnaast werden de metaalprijzen nog verder opgestuwd door de sterke invoer vanuit de opkomende economieën, terwijl droog weer, met name in Zuid-Afrika, de prijzen van graan en sojabonen ondersteunde. De geaggregeerde prijsindex van grondstoffen ongerekend energie (uitgedrukt in Amerikaanse dollars) lag begin maart 2012 9% lager dan begin 2011 en 7% hoger dan begin 2012.

1.3

WISSELKOERSEN

EFFECTIEVE WISSELKOERS VAN DE EURO Sinds eind november 2011 is de euro bij afnemende volatiliteit over het algemeen in waarde gedaald. Op 7 maart 2012 stond de wisselkoers van de euro – in nominaal-effectieve termen afgemeten aan de valuta’s van de 20 belangrijkste handelspartners van het eurogebied – 2,5% onder het niveau van eind november 2011 en ongeveer 3,7% onder het gemiddelde niveau vorig jaar (zie Tabel 1 en Grafiek 6). Sinds eind november 2011 hield het verloop van de wisselkoers van de euro wederom voor het merendeel verband met enerzijds veranderingen in de marktperceptie ten aanzien van de budgettaire en economische vooruitzichten van de eurolanden vergeleken met die van andere belangrijke economieën, en anderzijds ontwikkelingen in de verwachte rendementsverschillen tussen het eurogebied en andere ontwikkelde economieën. Tussen begin december 2011 en medio januari van dit jaar was de waardedaling van de euro in nominaal-effectieve termen wederom het gevolg van aanhoudende bezorgdheid over de budgettaire vooruitzichten voor sommige Grafiek 6 D e e f f e c t i e v e w i s s e l k o e r s v a n d e e u r o : b e l o o p e n u i t s p l i t s i n g 1 ) (daggegevens) Index: 1999-I = 100

Bijdragen aan de mutaties van de effectieve wisselkoersen van de euro 2) 30 november 2011 – 7 maart 2012 (procentpunten)

115

115

0,5

0,5

112

112

0,0

0,0

109

109

-0,5

-0,5

106

106

-1,0

-1,0

-1,5

-1,5

103

103

-2,0

-2,0

100

100

-2,5

-2,5

97

97

-3,0

2010

2011

2012

USD GBP JPY CNY CHF SEK OMS overig EER20

-3,0

Bron: ECB. 1) Een stijging van de index betekent een appreciatie van de euro ten opzichte van de valuta’s van 20 van de belangrijkste handelspartners van het eurogebied (waaronder alle niet aan het eurogebied deelnemende lidstaten van de EU). 2) De bijdragen aan de mutaties van de effectieve wisselkoersen van de euro ten opzichte van de valuta’s van de zes belangrijkste handelspartners van het eurogebied worden afzonderlijk getoond. De categorie ‘Overige lidstaten’ (OLS) betreft de geaggregeerde bijdrage van de munt eenheden van de niet aan het eurogebied deelnemende lidstaten van de EU (met uitzondering van het Britse pond en de Zweedse kroon). ‘Overige’ betreft de geaggregeerde bijdrage van de valuta’s van de resterende zes handelspartners van het eurogebied aan de effectieve koers index voor de groep van 20 handelspartners. De mutaties zijn berekend met behulp van de overeenkomstige totale handels gewichten in de effectieve koersindex voor de groep van 20 handelspartners.

18



eurolanden. Bij een verbeterend sentiment op de financiële markten begon deze trend medio januari te keren. Als gevolg daarvan steeg de eenheidsmunt tussen medio januari en begin maart aanmerkelijk, met name ten opzichte van de Amerikaanse dollar en de Japanse yen; vooral ten opzichte van andere Europese valuta’s daalde de euro echter in waarde. Wat de indicatoren van het internationale concurrentievermogen van het eurogebied in termen van prijzen en kosten betreft, lag in februari 2012 de reëel-effectieve wisselkoers van de euro op basis van consumentenprijzen (afgemeten aan de valuta’s van 20 van de belangrijkste handelspartners van het eurogebied) 3,6% onder het gemiddelde niveau van 2011 (zie Grafiek 7). Dit was grotendeels het gevolg van de nominale waardedaling van de euro, terwijl de consumptieprijsinflatie in het eurogebied vergelijkbaar was met die van zijn belangrijkste handelspartners. Gezien de mondiale economische integratie en het veranderend handelspatroon van het eurogebied, worden in Kader 1 de herziene handelsgewichten voor de effectieve wisselkoersen van de euro besproken.

Grafiek 7 N o m i n a a l - e n r e ë e l - e f f e c t i e v e w i s s e l k o e r s e n v a n d e e u r o 1) (maand-/kwartaalgegevens; index 1999-I = 100)

120

nominaal reëel, gedefleerd met de CPI reëel, gedefleerd met bbp reëel, gedefleerd met de arbeidskosten per eenheid product in de totale economie 120

110

110

100

100

90

90

80

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

80

Bron: ECB. 1) Een stijging van de effectieve koersindices voor de groep van 20 handelspartners betekent een appreciatie van de euro. De meest recente waarnemingen voor de maandgegevens betreffen februari 2012. terwijl die voor de reëeleffectieve wisselkoersindices voor de groep van 20 handelspartners op basis van het bbp en de arbeidskosten per eenheid product in de totale economie het derde kwartaal van 2011 betreffen en deels gebaseerd zijn op ramingen.

BILATERALE WISSELKOERSEN Sinds begin december 2011 is de eenheidsmunt ten opzichte van de Amerikaanse dollar in waarde gedaald. Tussen 30 november 2011 en 7 maart 2012 verloor de euro 2,2% ten opzichte van de Amerikaanse dollar en noteerde daarmee 5,7% onder het gemiddelde van 2011 (zie Tabel 1). Dit was het gevolg van een scherpe waardedaling tussen begin december en medio januari, die daarna grotendeels teniet werd gedaan. Zoals eerder vermeld, waren de belangrijkste factoren achter deze ontwikkelingen enerzijds veranderingen in de perceptie van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën in sommige landen van het eurogebied en anderzijds mutaties in de rendementsverschillen tussen de twee economieën. Ten opzichte van de Japanse yen steeg de euro in de verslagperiode over het algemeen in waarde. Op 7 maart 2012 noteerde de euro 1,9% boven het niveau van eind november en 4,5% onder het gemiddelde van 2011. Tussen begin december 2011 en medio januari 2012 daalde de euro in waarde ten opzichte van de yen. Op 16 januari stond de euro op het laagste niveau in 11 jaar. Bij een beter marktsentiment ten aanzien van de budgettaire situatie in sommige eurolanden en het vaste voornemen van de Japanse autoriteiten om de appreciatie van de Japanse yen in de hand te houden, maakte de euro de eerdere verliezen ruimschoots goed. Wat de overige valuta’s betreft, volgde de wisselkoers van de euro ten opzichte van het Britse pond een patroon dat vergelijkbaar is met het patroon ten opzichte van andere belangrijke valuta’s: tot medio januari daalde de euro, om daarna een deel van de verliezen weer goed te ECB Maandbericht Maart 2012

19

Tabel 1 B e l o o p v a n d e w i s s e l k o e r s v a n d e e u r o 1 ) (daggegevens; eenheden nationale valuta per euro; mutaties in procenten) Gewicht in effectieve koersindex voor de groep van 20 handelspartners Amerikaanse dollar Britse pond Chinese renminbi Japanse yen Zwitserse frank Poolse zloty Zweedse kroon Tsjechische kroon Koreaanse won Hongaarse forint Nominaal-effectieve koers 2)

Appreciatie (+)/depreciatie (-) van de euro per 7 maart 2012 Sinds: Ten opzichte van: gemiddelde 30 november 2011 3 januari 2011 voor 2011

Niveau op 7 maart 2012

19,4 17,8 13,6 8,3 6,4 4,9 4,9 4,1 3,9 3,1

1,312 0,835 8,286 106,0 1,205 4,164 8,924 24,87 1,477 296,3 99,5

-2,2 -2,4 -3,2 1,9 -1,7 -7,6 -2,4 -1,8 -3,5 -3,7 -2,5

-1,7 -3,1 -5,8 -2,5 -3,3 5,2 -0,1 -0,9 -1,6 6,4 -2,0

-5,7 -3,8 -7,9 -4,5 -2,2 1,1 -1,2 1,1 -4,2 6,1 -3,7

Bron: ECB. 1) Bilaterale wisselkoersen in aflopende volgorde van handelsgewicht in de koersindex voor de groep van 20 handelspartners. 2) Nominaal-effectieve wisselkoers van de euro ten opzichte van de valuta’s van 20 van de belangrijkste handelspartners van het eurogebied.

maken. Op 7 maart 2012 lag de wisselkoers van de euro ten opzichte van het Britse pond 2,4% onder het niveau van eind november 2011 en 3,8% onder het gemiddelde van 2011 (zie Tabel 1). In de verslagperiode verloor de euro ook terrein ten opzichte van de Zwitserse frank (–1,7%); op 7 maart 2012 noteerde de euro 2,2% onder het gemiddelde van 2011. In een klimaat waarin het sentiment van de financiële markten ten aanzien van de regio sinds het begin van het jaar verbeterde, daalde de euro eveneens in waarde Grafiek 8 I m p l i c i e t e v o l a t i l i t e i t e n v a n ten opzichte van enkele andere Europese enkele bilaterale wisselkoersen valuta’s, in het bijzonder ten opzichte van de Tsjechische kroon (–1,8%), de Hongaarse (daggegevens) forint (–3,7%) en de Poolse zloty (–7,6%). De volatiliteit in de euro-valutamarkt bleef afnemen en belandde daarmee weer op het historisch gemiddelde. De impliciete volatiliteit van de bilaterale wisselkoersen van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar, de Japanse yen en het Britse pond nam in december 2011 en begin januari 2012 in alle looptijdsegmenten beduidend af en stabiliseerde rond de respectieve historische gemiddelden (zie Grafiek 8). In de verslagperiode zijn de aan het ERM-II deelnemende valuta’s globaal stabiel gebleven ten opzichte van de euro en noteerden zij op of rond hun respectieve spilkoersen. De Letlandse lats noteerde aan de bovenkant van zijn spilkoers binnen de unilateraal vastgestelde fluctuatiemarge van 1% aan beide zijden van de spilkoers.

20


USD/EUR GBP/EUR JPY/EUR

24

24

22

22

20

20

18

18

16

16

14

14

12

12

10

10

8

8

6 april

juli okt. 2010

Bron: Bloomberg.

jan.

april

juli 2011

okt.

jan. 2012

6


Kader 1

DE EFFECTIEVE WISSELKOERSEN VAN DE EURO – HERZIENE HANDELSGEWICHTEN IN HET LICHT VAN DE MONDIALE ECONOMISCHE INTEGRATIE De laatste jaren is de geografische opbouw van de handel van het eurogebied beduidend veranderd, hetgeen tot uiting komt in de handelsgewichten van de effectieve wisselkoersen van de euro zoals berekend door de ECB. Vooral het groeiende belang van de opkomende economieën en de gestaag voortschrijdende integratie van de Europese economieën zijn van toenemende invloed op de handelsbetrekkingen van het eurogebied. In dit Kader worden deze ontwikkelingen samengevat in samenhang met de recente bijstelling van de handelsgewichten waarop de effectieve wisselkoersen van de euro zijn gebaseerd. Deze handelsgewichten worden om de drie jaar aangepast zodat ze een getrouwe afspiegeling van de handelspatronen vormen. Wegens de beperkte beschikbaarheid van gegevens vinden de berekeningen met enige vertraging plaats. Bij de jongste herziening, uitgevoerd in januari 2012, zijn de handelsgewichten over de periode 2007–2009 toegevoegd. 1 De effectieve wisselkoersen zijn de resultante van het gewicht van de bilaterale nominale wisselkoersen tussen de euro en de valuta’s van een selectie van handelspartners. Reëeleffectieve wisselkoersindices worden berekend door de nominale indices te corrigeren voor het beloop van de relatieve prijzen en kosten in enerzijds het eurogebied en anderzijds zijn handelspartners. 2 In de handelsgewichten is informatie over de in- en uitvoer verwerkt, ongerekend de binnenhandel van het eurogebied. Het invoergewicht van een handelspartner komt overeen met het aandeel van die handelspartner in de totale invoer in het eurogebied. Het uitvoergewicht is echter een dubbel gewogen percentage dat rekening houdt met zogeheten derde-markteffecten. In het uitvoergewicht komt zo niet alleen de concurrentie tot uiting die exporteurs op buitenmarkten ondervinden van lokale producenten, maar ook die van exporteurs uit derde landen. Het totaalgewicht van elke handelspartner is een gewogen gemiddelde van het in- en uitvoergewicht van dat land. 3 De tabel geeft de handelsgewichten gedurende de beschikbare gegevensperioden voor elk van de landen in de EER-40 (de belangrijkste 40 handelspartners van het eurogebied, geordend naar hun gemiddelde handelsgewicht in al deze perioden). 4 Nog altijd vindt een groot deel van de buitenhandel van het eurogebied plaats met ontwikkelde economieën, maar de grootste daarvan in de EER-40 hebben in de loop van tijd aan gewicht ingeboet. De twee landen met het grootste gewicht in de periode 1995–2009 waren de Verenigde Staten en het Verenigd 1 De gewichten zijn gebaseerd op bilaterale handelsgegevens betreffende industrieproducten zoals gedefinieerd in onderdelen 5–8 van de Standard International Trade Classification voor de perioden 1995–1997, 1998–2000, 2001–2003, 2004–2006 en 2007–2009. Als basis voor de weging zijn industrieproducten gekozen omdat die doorgaans het gevoeligst zijn voor veranderingen in concurrentievermogen. 2 De reëel-effectieve wisselkoersen worden berekend op basis van consumentenprijsindices, producentenprijsindices, bbp-deflatoren en indices voor arbeidskosten per eenheid product – deze laatste zowel voor de totale economie als voor de verwerkende industrie. 3 Zie Buldorini, L., Makrydakis, S. en Thimann, C., “The effective exchange rates of the euro”, Occasional Paper Series, Nr. 2, ECB, 2002. 4 De ECB publiceert nominaalen reëel-effectieve wisselkoersen van de euro ten opzichte van drie groepen handelspartners: de EER-12, bestaande uit Australië, Canada, Denemarken, Hongkong, Japan, Noorwegen, Singapore, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zuid-Korea, Zweden en Zwitserland; de EER-20, bestaande uit de EER-12 plus China en de zeven niet-eurolanden binnen de EU voorzover niet opgenomen in de EER-12; en de EER-40, bestaande uit de EER-20 en nog twintig relevante handelspartners (zie de tabel voor de volledige lijst). De handelsgewichten worden berekend voor de handelspartners in de EER-40. Voor de EER-12 en EER-20 worden de handelsgewichten verkregen door evenredige herschaling van de handelsgewichten zodanig dat het totaal op 100 uitkomt.


21

Handelsgewichten voor de 40 belangrijkste handelspartners van het eurogebied (EER-40) (in procenten) Land Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk China Japan Zwitserland Zweden Polen Tsjechië Korea Turkije Rusland Denemarken Hongarije Taiwan India Hong Kong Canada Singapore Brazilië Mexico Maleisië Noorwegen Roemenië Thailand Zuid-Afrika Israël Australië Indonesië Marokko Kroatië Filippijnen Bulgarije Argentinië Chili Algerije Litouwen Venezuela Letland Nieuw-Zeeland IJsland Totaal

Periode 1995-1997

1998-2000

2001-2003

2004-2006

2007-2009

Gemiddeld

16,9 18,3 4,4 9,7 6,6 4,7 2,4 2,2 2,9 2,1 2,4 2,6 1,5 2,3 1,5 2,0 1,5 1,8 1,5 0,9 1,2 1,3 0,7 1,2 0,9 1,0 0,8 1,0 0,6 0,5 0,4 0,3 0,6 0,3 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 0,0 100,0

19,4 17,7 5,3 8,8 5,9 4,3 2,8 2,4 2,7 2,2 1,8 2,3 2,2 2,4 1,3 1,7 1,6 1,6 1,4 1,2 1,1 1,2 0,8 1,0 0,9 1,0 0,8 0,8 0,6 0,4 0,5 0,3 0,5 0,3 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 100,0

18,6 16,7 7,6 7,6 5,7 3,8 3,3 3,0 2,8 2,3 2,2 2,3 2,5 2,1 1,5 1,5 1,6 1,4 1,2 1,3 1,2 1,0 1,1 1,0 0,9 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,5 0,4 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 100,0

15,5 14,2 11,4 6,7 5,2 4,0 3,9 3,4 3,2 3,0 2,9 2,2 2,6 1,8 1,8 1,5 1,4 1,4 1,2 1,2 1,1 1,1 1,4 1,0 1,0 0,7 0,8 0,6 0,6 0,5 0,4 0,4 0,3 0,4 0,3 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 100,0

13,5 11,9 15,0 5,8 5,2 3,7 4,9 4,0 3,1 3,1 3,4 2,1 2,6 1,4 2,1 1,3 1,3 1,2 1,4 1,2 1,0 1,1 1,6 1,1 1,0 0,7 0,8 0,6 0,6 0,5 0,3 0,5 0,3 0,4 0,4 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 100,0

16,8 15,8 8,7 7,7 5,7 4,1 3,4 3,0 2,9 2,6 2,6 2,3 2,3 2,0 1,6 1,6 1,5 1,5 1,3 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 0,9 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 100,0

Bron: ECB. Toelichting: Voor de EER-20 en EER-12 worden de handelsgewichten verkregen door evenredige aanpassing van de handelsgewichten zodanig dat het totaal op 100 uitkomt.

Koninkrijk, samen goed voor bijna een derde deel van de EER-40. Samen met Japan vormden deze landen eveneens de drie grootste individuele handelspartners van het eurogebied tussen 1995 en 2000, met een gezamenlijk gewicht van gemiddeld rond 45% van het totaal. In de periode 2007–2009 was hun gezamenlijk gewicht binnen de EER-40 echter gedaald tot rond 30%. Deze daling werd niet veroorzaakt door slinkende handelsvolumes, maar door het groeiende belang van andere regio’s in de wereldeconomie, met name van opkomende economieën. Bijgevolg steeg het gezamenlijk gewicht van Aziatische opkomende economieën binnen de

22



Grafiek A O n t w i k k e l i n g v a n d e h a n d e l s g e wichten binnen de EER-40

Grafiek B V e r g e l i j k i n g v a n d e h a n d e l s g e wichten voor de handelspartners binnen de EER-40

(in procenten)

(in procenten)

Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk overige Europese economieën China

Japan overige Aziatische landen overige landen

totaal gewicht invoergewicht enkelvoudig uitvoergewicht dubbelgewogen uitvoergewicht

32

32

35

35

28

28

30

30

24

24

25

25

20

20

20

20

16

16

12

12

15

15

8

8

10

10

4

4

5

5

0

0

0

1995-1997 1998-2000 2001-2003 2004-2006 2007-2009

1

2

3

4

5

6

7

0

1 Verenigde Staten 5 Japan 2 Verenigd Koninkrijk 6 overige Aziatische landen 3 overige Europese economieën 7 overige landen 4 China Bron: ECB. Toelichting: De groepen landen worden in voetnoot 5 gedefinieerd.

Bron: ECB. Toelichting: De groepen landen worden in voetnoot 5 gedefinieerd.

EER-40 van nog geen 19% in de periode 1995–1997 tot boven 27% in de periode 2007–2009. De gewichtstoename komt voor een fors deel voor rekening van China, dat in laatstgenoemde periode uitgroeide tot de grootste individuele handelspartner van het eurogebied. Het aandeel van de overige opkomende economieën in Azië is in de loop der tijd niet veel veranderd, zoals blijkt uit Grafiek A. Deze grafiek toont het beloop van regionale handelsgewichten en van de gewichten van de grootste individuele handelspartners van het eurogebied. De historisch bezien grootste groep handelspartners, afgemeten aan hun gezamenlijk gewicht in de EER-40 bestaat uit ‘overige Europese economieën’5, welk gewicht gestaag is toegenomen van iets meer dan 25% in 1995–1997 tot boven 30% in 2007–2009. Het groeiende belang van de overige Europese economieën als handelspartners hangt samen met hun geografische nabijheid en de toenemende economische integratie binnen Europa. De gewichtstoename van deze groep landen komt zelfs hoofdzakelijk voor rekening van niet-eurolanden binnen de Europese Unie die sinds 2004 tot de Unie zijn toegetreden. Sinds de periode 1995–1997 is hun gezamenlijk gewicht verdubbeld tot meer dan 14% van het EER-40-totaal, oftewel meer dan achtmaal hun gezamenlijk gewicht in het mondiale bbp. Dit onderstreept het bijzondere belang van de handelsbetrekkingen tussen deze landen en het eurogebied. 5 De overige Europese economieën bedoeld in dit Kader zijn: Kroatië, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zwitserland en de niet-eurolanden binnen de EU, met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk; de overige Aziatische landen zijn: Hongkong, India, Indonesië, Korea, Maleisië, de Filippijnen, Singapore, Taiwan en Thailand; de overige landen zijn: Algerije, Argentinië, Australië, Brazilië, Canada, Chili, Israël, Mexico, Marokko, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, Turkije en Venezuela.


23

Geografische kenmerken komen eveneens tot uiting in de opbouw van het handelsgewicht, en wel de verhouding tussen het invoer- en (CPI-gedefleerd; index 100 = 1999-I) het uitvoergewicht van een land. Grafiek B herziene reëel-effectieve wisselkoersindex (EER-40) toont een vergelijking van het totale han‘Oude’ reëel-effectieve wisselkoersindex voor de delsgewicht met het invoergewicht en met (EER-40) 112 112 zowel het dubbelgewogen als het enkel110 110 voudige uitvoergewicht van de voornaamste 108 108 handelspartners van het eurogebied. Bij de 106 106 grote ontwikkelde en overige Europese eco104 104 nomieën is het enkelvoudige uitvoergewicht 102 102 doorgaans groter dan het invoergewicht, als gevolg van het bilaterale handelsoverschot 100 100 tussen die landen en het eurogebied. Het 98 98 tegendeel geldt voor de opkomende landen 96 96 in Azië, waarmee het eurogebied een netto 94 94 2007 2008 2009 2010 2011 bilateraal handelstekort heeft als gevolg van de sterk uitvoergerichte economie in die lanBron: ECB. den. Overigens is het totale handelsgewicht licht gecorrigeerd voor derde-markteffecten via de dubbele weging van het uitvoergewicht. Vooral in China, maar ook in Japan en andere Aziatische economieën, leidt de concurrentie tussen exporteurs in het eurogebied en in Azië tot een beduidende toename van het totale handelsgewicht vergeleken met het niveau op basis van de rechtstreekse uitvoerbetrekkingen. Grafiek C ‘ O u d e ’ e n h e r z i e n e r e ë e l - e f f e c tieve wisselkoersindex (EER-40)

De recente bijstelling van de handelsgewichten leidt tot een herziening van de nominaalen reël- effectieve wisselkoersen van de euro vanaf 2007. Grafiek C toont de ‘oude’ en de herziene reëel-effectieve wisselkoersindex voor de EER-40 (gedefleerd met de consumentenprijsindex). In december 2011 stond de herziene EER-40-index op 95,7, oftewel 6,8% onder het niveau van begin 2007. Op grond van de oude weging zou de index op 96,9 hebben gestaan, 5,6% onder het niveau van januari 2007. De herziening van de handelsgewichten laat dus zien dat de groei van de concurrentiekracht van het eurogebied als gevolg van de reële waardedaling van de gemeenschappelijke munt sinds 2007 zich iets duidelijker aftekent wanneer rekening wordt gehouden met veranderingen in de geografische opbouw van de buitenhandel van het eurogebied.

1.4

VOORUITZICHTEN VOOR DE EXTERNE OMGEVING

Op de middellange termijn zullen de mondiale groeivooruitzichten, ondanks de betere vooruitzichten op de korte termijn, waarschijnlijk gematigd blijven, omdat de ontwikkelde economieën naar verwachting nog steeds te kampen zullen hebben met aanzienlijke groeibelemmerende factoren. In december 2011 steeg de samengestelde voorlopende indicator van de OESO voor de tweede maand op rij, hetgeen wijst op een positieve verandering in het momentum voor het OESO-gebied als geheel (zie Grafiek 9). Dit was vooral te danken aan de Verenigde Staten en Japan, maar soortgelijke tekenen beginnen zich te manifesteren in een aantal andere ontwikkelde economieën. Na twee kwartalen op rij te zijn gedaald, ging de Ifo World Economic Climate Indicator in het eerste kwartaal van dit jaar heel licht omhoog.

24


Grafiek 9 S a m e n g e s t e l d e v o o r l o p e n d e i n d i catoren van de OESO (maandgegevens; voor amplitude gecorrigeerd) OESO opkomende markten 106

106

104

104

102

102

100

100

98

98

96

96

94

94

92

92

90

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

Tegen deze achtergrond bevestigden de door medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties van maart 2012 in grote lijnen het wereldwijde groeiprofiel dat in de projecties van december 2011 werd geschetst en waarin de verwachting werd uitgesproken dat het wereldwijde groeimomentum geleidelijk zou aantrekken (zie Kader 10). De vooruitzichten voor de mondiale economische bedrijvigheid zijn onderhevig aan neerwaartse risico’s als gevolg van weer oplevende spanningen op de wereldwijde financiële markten en verdere verhogingen van de grondstoffenprijzen.

90

Bron: OESO Toelichting: De opkomende-marktindicator is een gewogen gemiddelde van de samengestelde voorlopende indicatoren voor Brazilië, Rusland en China.


25

ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN Monetaire en financiële ontwikkelingen

2 MONETAIRE EN FINANCIËLE ONTWIKKELINGEN 2.1 DE GELDVOORRAAD EN DOOR MFI’S VERSTREKTE KREDIETEN De twaalfmaands groei van M3 nam in januari 2012 fors toe door een omvangrijke maandinstroom, die de sterke afname in december 2011 ruimschoots compenseerde. Deze sterkere groei van de ruime geldhoeveelheid was in alle belangrijkste componenten en in alle sectoren zichtbaar. Ook het groeitempo op jaarbasis van de kredietverlening aan de particuliere sector, gecorrigeerd voor verkopen en securitisaties, steeg in januari 2012 aanzienlijk als gevolg van niet alleen een hoge kredietverlening aan niet-monetaire financiële intermediairs met uitzondering van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen, maar ook een gematigde instroom voor kredietverlening aan de niet-financiële particuliere sector, waardoor de in december 2011 opgetekende daling deels teniet werd gedaan. Het tempo van de onderliggende gelden kredietgroei blijft niettemin gematigd. Bij elkaar genomen, wijzen deze ontwikkelingen erop dat de bijzondere maatregelen die op 8 december 2011 zijn genomen – met name de driejaars langerlopende herfinancieringstransacties – de financieringsdruk op kredietinstellingen in het eurogebied hebben verlicht. Zij hebben aldus het risico dat de afbouw van de schuldenlast door de bankensector wanordelijk zou verlopen, helpen verlagen. Anderzijds kan van deze maatregelen nog niet worden verwacht dat zij zichtbaar effect hebben op de kredietverlening aan de particuliere sector, omdat dit effect zich pas met enige vertraging manifesteert.

HET RUIM GEDEFINIEERDE MONETAIRE AGGREGAAT M3 De twaalfmaands groei van M3 bedroeg in januari 2012 2,5%, praktisch ongewijzigd ten opzichte van de tweede helft van 2011 (zie Grafiek 10). Dit verhult echter een substantiële daling van de twaalfmaands groei van M3 tussen september en december 2011. Toen nam deze groei af van 2,9% tot 1,5% als gevolg van een omvangrijke uitstroom naar monetaire instrumenten gedurende drie maanden. Deze uitstroom werd in januari 2012 grotendeels teruggedraaid, waardoor de twaalfmaands groei van M3 sterk herstelde. Deze kapitaalstromen (zowel in het vierde kwartaal als in januari) hielden in hoge mate verband met interbancaire transacties tegen onderpand die Grafiek 10 De groei van M3 werden uitgevoerd via in het eurogebied gevestigde centrale tegenpartijen. Gecorrigeerd voor (mutaties in procenten; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd) het effect van deze transacties, blijft het profiel M3 (twaalfmaands groei) van de kapitaalstromen echter gelijk, zij het dat M3 (driemaands voortschr. gecentreerd gemiddelde de daling en het herstel van de twaalfmaands van de twaalfmaands groei) M3 (zesmaands groei op jaarbasis) groei van M3 minder geprononceerd worden (namelijk 1,8% in september, 1,5% in decem14 14 ber en 2,0% in januari). Al met al weerspie12 12 gelden deze ontwikkelingen de verdieping van 10 10 de schuldencrisis in de tweede helft van 2011, waardoor in het vierde kwartaal van 2011 de 8 8 economische onzekerheden en de onzeker6 6 heden op de financiële markten, evenals de financieringsdruk op de banken, groter werden. 4 4 Het daaropvolgende herstel zoals blijkt uit de 2 2 monetaire gegevens in januari werd veroorzaakt door het aflopen van eindejaarstransac0 0 ties, deels als weerslag van de initiële effecten -2 -2 van de eerste driejaars langerlopende herfi1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 nancieringstransactie die in december door het Bron: ECB. Eurosysteem werd uitgevoerd. ECB Maandbericht Maart 2012

27

Wat de componenten betreft, was de variatie in de kapitaalstromen in het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012 tamelijk breed gespreid onder invloed van de ontwikkelingen in alle hoofdcomponenten van M3 en alle geldaanhoudende sectoren. Zij was dus niet beperkt tot de voornoemde variatie in via centrale tegenpartijen afgesloten repo’s. Zo hebben huishoudens en niet-financiële vennootschappen – en in mindere mate niet-monetaire financiële intermediairs – de door hen aangehouden girale en andere kortlopende deposito’s in het vierde kwartaal van 2011 aanzienlijk teruggebracht. Dit weerspiegelt deels de overheveling van fondsen door de geldaanhoudende sectoren naar buiten het eurogebied en, mogelijkerwijs, het verwerven van overheidsobligaties die als veilige havens worden beschouwd. De in januari waargenomen kapitaalstroom naar monetaire activa laat zich dan weer grotendeels verklaren uit het feit dat de niet-financiële particuliere sector zijn kortlopende deposito’s met uitzondering van girale deposito’s aanzienlijk heeft opgevoerd. Wat de tegenposten betreft, was de uitstroom die in het vierde kwartaal van 2011 voor M3 werd opgetekend in de eerste plaats de weerslag van de verslechtering van de netto externe vermogenspositie van MFI’s in het eurogebied in oktober en december (die grotendeels moet worden toegeschreven aan de bovenvermelde overheveling van fondsen naar het buitenland). De uitstroom in december werd hoofdzakelijk veroorzaakt door substantiële netto aflossingen van kredieten aan de niet-financiële particuliere sector, die grotendeels geconcentreerd was in kredietverlening aan niet-financiële vennootschappen. De in januari waargenomen sterke instroom in M3 hield vooral verband met een stijging van de door MFI’s met uitzondering van centrale banken aangehouden overheidsobligaties. De belangrijkste door MFI’s in het eurogebied (met uitzondering van het Eurosysteem) aangehouden activa daalden fors in de drie maanden tot en met december 2011, alvorens in januari 2012 sterk op te veren. De aanvankelijke daling werd vooral veroorzaakt door een aanmerkelijke afname van de interbancaire kredietverlening en externe activa, en in mindere mate inkrimping van de kredieten aan de niet-financiële particuliere sector. Wat dit betreft, voltrok de schuldafbouw door banken in het vierde kwartaal van 2011 zich volgens een ‘pikorde’: zij stootten eerst hun meest liquide activa en activa die minder relevant zijn voor hun hoofdactiviteiten af, alvorens de activa af te stoten die hun kernactiviteit uitmaken. De stijging in januari van de belangrijkste activa van MFI’s betrof voor het merendeel een uitbreiding van zowel de aangehouden effecten uitgegeven door overheden in het eurogebied en de particuliere niet-MFI sector als van leningen aan niet-monetaire financiële intermediairs met uitzondering van pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen. Deze werden voor een deel aangekocht met uit de eerste driejaars langerlopende herfinancieringstransactie verkregen middelen. Al met al wijzen lijken de gegevens over de periode tot en met januari uit te wijzen dat de eerste driejaars langerlopende herfinancieringstransactie en de andere in december aangekondigde bijzondere maatregelen waarschijnlijk geholpen hebben om het risico van een wanordelijke schuldafbouw door kredietinstellingen in het eurogebied af te wenden. Zo deed zich in januari slechts een bescheiden daling voor in de kredietverlening aan niet-financiële vennootschappen en steeg de kredietverlening aan huishoudens, na de aanzienlijke dalingen in beide categorieën in de voorgaande maand. De kredietverlening aan de niet-financiële particuliere sector bleef niettemin laag. Het volledige effect van deze bijzondere maatregelen op de kredietverlening zal waarschijnlijk pas met enige vertraging zichtbaar worden.

28



BELANGRIJKSTE COMPONENTEN VAN M3 Het gematigde beloop van het twaalfmaands groeitempo van M3 in het vierde kwartaal 2011 verhult het feit dat de twaalfmaands groei van de belangrijkste componenten van M3 elkaar grotendeels compenseren (zie Grafiek 11). Voor alle hoofdcomponenten van M3 deed zich in het vierde kwartaal echter een uitstroom voor, die het grootst was bij de verhandelbare instrumenten. Ook in januari 2012 was de instroom in M3 de weerslag van ontwikkelingen in alle hoofdcomponenten. Dit patroon wijst op een gemeenschappelijke factor die een dominante invloed heeft op de recente korte-termijndynamiek in monetaire instrumenten. Deze gemeenschappelijke factor houdt verband met de gespannen situatie op de financiële markten, die een aanmerkelijk effect heeft gehad op de houding van geldaanhoudende instellingen ten opzichte van de passiva van MFI’s in het eurogebied.

Grafiek 11 Belangrijkste componenten van M3 (mutaties in procenten per jaar; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd) M1 overige kortlopende deposito’s verhandelbare instrumenten 25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

-5

-10

-10

-15

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-15

Bron: ECB.

Het twaalfmaands groeitempo van M1 nam toe tot 1,9% in het vierde kwartaal van 2011 en 2,0% in januari 2012, tegenover 1,4% in het derde kwartaal van 2011 (zie Tabel 2). In het vierde kwartaal van 2011 steeg de chartale geldhoeveelheid op kwartaalbasis. Deze stijging was echter niet uitzonderlijk van omvang en wijst daarom Ta b e l 2 O ve r z i c h t m o n e t a i re va r i a b e l e n (kwartaalcijfers zijn gemiddelden; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd) Uitstaand bedrag als percentage van M3 1) M1 49,0 Chartale geldomloop 8,7 Girale deposito’s 40,3 M2 – M1 (= overige kortlopende deposito’s) 39,3 Deposito’s met een vaste looptijd tot en met twee jaar 19,2 Deposito’s met een opzegtermijn tot en met drie maanden 20,1 88,3 M2 M3 – M2 (= verhandelbare instrumenten) 11,7 100,0 M3 Kredietverlening aan ingezetenen van het eurogebied Kredietverlening aan de overheid Leningen aan de overheid Kredietverlening aan de private sector Leningen aan de private sector Leningen aan de private sector, gecorrigeerd voor verkopen en securitisaties 2) Langerlopende financiële passiva (m.u.v. kapitaal en reserves)

Twaalfmaands groei 2011 I 3,2 4,9 2,9 1,3 -2,7 5,4 2,4 -1,6 1,9 3,7 10,9 17,7 2,1 2,4

2011 II 1,7 4,2 1,2 3,4 2,3 4,5 2,4 -0,3 2,1 3,1 6,5 10,7 2,3 2,6

2011 III 1,4 4,5 0,8 3,4 3,2 3,7 2,3 3,0 2,4 2,4 5,1 7,0 1,7 2,5

2011 IV 1,9 6,2 1,0 2,3 2,0 2,6 2,1 3,7 2,3 1,3 1,4 -2,2 1,3 2,0

2011 dec. 1,6 6,1 0,7 1,9 2,0 1,9 1,8 -0,5 1,5 1,0 3,5 4,7 0,4 1,0

2011 jan. 2,0 6,2 1,2 2,6 3,4 1,9 2,3 4,3 2,5 1,4 4,8 -4,7 0,7 1,1

2,8

2,8

2,7

2,3

1,2

1,5

2,8

3,4

3,6

2,7

1,6

1,1

Bron: ECB. 1) Per ultimo van de laatste maand waarvoor cijfers beschikbaar zijn. Als gevolg van afronding kunnen zich verschillen voordoen. 2) Gecorrigeerd voor het afvoeren van leningen van de statistische balans van de MFI-sector, indien deze zijn verkocht of gesecuritiseerd.


29

niet op algemene bezorgdheid over de bankensector in het eurogebied. De girale deposito’s daalden daarentegen in het vierde kwartaal van 2011, vooral doordat de sector huishoudens minder girale deposito’s aanhield. Deze ontwikkeling duurde voort in januari 2012, toen naast huishoudens ook niet-monetaire financiële intermediairs met uitzondering van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen girale deposito’s afstootten. Voor wat huishoudens betreft, was dit deels de weerslag van portefeuilleherschikking binnen M3: financiële middelen werden hoofdzakelijk overgeheveld naar kortlopende termijndeposito’s (deposito’s met een vaste looptijd tot en met twee jaar) en, in mindere mate, naar kortlopende spaardeposito’s (deposito’s met een opzegtermijn tot en met drie maanden). Deze verschuivingen deden zich voor bij grotere verschillen in de rentevergoeding op deze soorten deposito’s en die op girale deposito’s. Daarbij is de stijging van deze ecarts sinds begin 2011 de weerslag van de hogere rentevergoeding die wordt geboden op deze minder liquide deposito’s, die stabieler zijn dan girale deposito’ als financieringsbron voor banken. De stijging van de ecarts tegen het eind van het jaar werd deels veroorzaakt doordat MFI’s in een aantal eurolanden dergelijke deposito’s wilden aantrekken en vasthouden. Ondanks de portefeuilleherschikking door huishoudens in het vierde kwartaal van 2011, waarbij de voorkeur uitging naar kortlopende deposito’s met uitzondering van girale deposito’s, was de totale kwartaalinstroom in deze component negatief omdat zowel financiële als niet-financiële vennootschappen dergelijke deposito’s in hun bezit fors afbouwden. Als gevolg daarvan daalde de twaalfmaands groei van kortlopende deposito’s met uitzondering van girale deposito’s in het vierde kwartaal van 2011 tot 2,3%, ten opzichte van 3,4% in het voorgaande kwartaal. Wat nietfinanciële vennootschappen betreft, zou dit veroorzaakt kunnen zijn doordat, gezien het krappere financieringsklimaat, de eerder opgebouwde kasreserves werden aangewend om werkkapitaal te financieren. Wat financiële vennootschappen betreft, was de uitstroom grotendeels toe te schrijven aan niet-monetaire financiële intermediairs met uitzondering van pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen. Dit wijst erop dat de inkrimping van de portefeuilles van beleggingsfondsen een belangrijke oorzaak was van de afname van de aangehouden kortlopende deposito’s met uitzondering van girale deposito’s. In januari 2012 voerde de bedrijvensector, in navolging van de huishoudens, zijn kortlopende deposito’s met uitzondering van girale deposito’s – hoofdzakelijk kortlopende termijndeposito’s – echter op, met als resultaat dat de twaalfmaands groei van deze component steeg tot 2,6%. Het twaalfmaands groeitempo van verhandelbare instrumenten nam in het vierde kwartaal van 2011 verder toe – tot 3,7%, tegen 3,0% in het derde kwartaal – maar deze toename verhulde een aanmerkelijke uitstroom in het gehele kwartaal. Net zoals in voorgaande kwartalen volgden de ontwikkelingen in verhandelbare instrumenten hoofdzakelijk de ontwikkelingen in via centrale tegenpartijen verhandelde repo’s, die grotendeels de weerslag waren van interbancaire transacties tegen onderpand. In scherpe tegenstelling tot het voorgaande kwartaal, toen deze transacties substantieel stegen, deed zich in het vierde kwartaal een omvangrijke uitstroom voor. Er zijn aanwijzingen dat dit verband hield met toenemende bezorgdheid over specifiek, in standaardmandjes opgenomen onderpand. Daardoor daalde het aanbod van middelen via dergelijke repo’s en stegen de kosten van de aanwending ervan om liquiditeit te verkrijgen. De instroom in januari lijkt voorzichtig te duiden op een omslag van dit patroon. Andere verhandelbare instrumenten toonden een gematigde ontwikkeling die over het algemeen haaks stond op die van repo’s. Voor zowel kortlopende schuldbewijzen van MFI’s (schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar) als aandelen/participaties in geldmarktfondsen deed zich in het vierde kwartaal van 2011 een instroom voor, die vervolgens in januari 2012 deels werd teruggedraaid. De twaalfmaands groei van M3-deposito’s – die kortlopende deposito’s en repo’s omvatten en

30



die het ruimst gedefinieerde monetaire aggreGrafiek 12 Kortlopende deposito’s gaat vertegenwoordigen waarvoor betrouwen repo’s bare informatie op sectorniveau beschikbaar (mutaties in procenten per jaar; niet voor seizoen en is – daalde in het vierde kwartaal van 2011 kalender effecten gecorrigeerd) tot 2,5%, tegen 3,2% in het voorgaande kwarniet-financiële vennootschappen taal (zie Grafiek 12). Dit is de weerslag van huishoudens financiële intermediairs de omvangrijke uitstroom in dat kwartaal, die totaal breed gespreid was over alle sectoren, maar 30 30 het meest geprononceerd was voor wat betreft niet-monetaire financiële intermediairs met 25 25 uitzondering van verzekeringsinstellingen en 20 20 pensioenfondsen. Zelfs als deze factor buiten 15 15 beschouwing wordt gelaten, was de afname van door niet-monetaire financiële interme10 10 diairs met uitzondering van verzekeringsin5 5 stellingen en pensioenfondsen aangehouden 0 0 M3-deposito’s grotendeels de weerslag van ontwikkelingen in repo’s met centrale tegen-5 -5 partijen. Daarnaast bouwden niet-monetaire -10 -10 financiële intermediairs met uitzondering van 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen Bron: ECB. hun M3-deposito’s af in verband met de Toelichting: MFI-sector m.u.v. het Euro systeem. balansverkorting bij beleggingsfondsen uit hoofde van omvangrijke aflossingen. In januari 2012 deed zich een omvangrijke instroom in M3-deposito’s voor, die de uitstroom in het vierde kwartaal van 2011 deels compenseerde. Deze instroom was ook breed gespreid over alle sectoren, maar in dit geval was de niet-financiële particuliere sector de belangrijkste instigator. BELANGRIJKSTE TEGENPOSTEN VAN M3 Wat de tegenposten van M3 betreft, nam de twaalfmaands groei van de totale kredietverlening door MFI’s aan ingezetenen in het eurogebied in het vierde kwartaal van 2011 sterk af – tot 1,3%, ten opzichte van 2,4% in het voorgaande kwartaal – om vervolgens in januari 2012 licht te stijgen tot 1,4% (zie Tabel 2). Zowel de aanvankelijke daling als de daaropvolgende stijging werd grotendeels veroorzaakt door ontwikkelingen in de twaalfmaands groei van de kredietverlening aan de overheid. De daling van de kredietverlening van MFI’s aan de overheid in het vierde kwartaal van 2011 was toe te schrijven aan een basiseffect dat verband hield met de overdracht van activa van MFI’s naar “bad bank”-regelingen in het vierde kwartaal van 2010. Onlangs hebben MFI’s hun kredietverlening aan de overheid echter opgevoerd door schuldbewijzen te kopen, een trend die zich doorzette in januari. In het vierde kwartaal van 2011 werden deze aankopen door het Eurosysteem verricht in het kader van het Programma voor de effectenmarkten, maar de aankopen in januari 2012 werden verricht door MFI’s met uitzondering van centrale banken. Dit is waarschijnlijk het gevolg van de ruime liquiditeitspositie van deze instellingen na de eerste driejaars langerlopende herfinancieringstransactie van december. In het vierde kwartaal van 2011 nam de twaalfmaands groei van door MFI’s aan de particuliere sector verstrekte leningen af tot 1,3% als gevolg van een aanzienlijke kwartaaluitstroom, ten ECB Maandbericht Maart 2012

31

opzichte van 1,7% in het voorgaande kwartaal. In januari 2012 bedroeg de twaalfmaands groei 0,7%. In januari deed zich echter een omvangrijke maandinstroom voor, die de sterke maanduitstroom in december grotendeels compenseerde. De ontwikkelingen in de kredietverlening aan de particuliere sector verhullen tegengestelde ontwikkelingen in de twaalfmaands groei van de twee belangrijkste componenten daarvan – kredieten en effecten met uitzondering van aandelen – hoewel de maandstromen in beide componenten vergelijkbaar waren. De twaalfmaands groei van aan de particuliere sector verstrekte leningen (gecorrigeerd voor verkopen en securitisaties) daalde in het vierde kwartaal van 2011 tot 2,3%, ten opzichte van 2,7% in het voorgaande kwartaal (zie Tabel 2). Dit was de weerslag van omvangrijke netto aflossingen, die grotendeels in december 2011 waren geconcentreerd en vooral van invloed waren op de kredietverlening aan niet-financiële vennootschappen. In januari 2012 steeg de twaalfmaands groei van de kredietverlening aan de particuliere sector vervolgens ten opzichte van december 2011. Dit werd echter hoofdzakelijk veroorzaakt door een stijging van de interbancaire kredietverlening tegen onderpand (uitgevoerd via centrale tegenpartijen) na de eerste driejaars langerlopende herfinancieringstransactie in december. Deze vorm van kredietverlening was in de loop van het vierde kwartaal sterk afgenomen als gevolg van de toegenomen surpluspercentages en de verslechtering van het voor marktdeelnemers beschikbaar onderpand. De twaalfmaands groei van door MFI’s aan huishoudens verstrekte leningen, gecorrigeerd voor verkopen en securitisaties, daalde in het vierde kwartaal van 2011 tot 2,3%, ten opzichte van 2,7% in het voorgaande kwartaal. Dit was waarschijnlijk vooral toe te schrijven aan de verslechtering van de vooruitzichten voor de economie en de huizenmarkt, alsook de behoefte aan balansaanpassing in sommige landen. De twaalfmaands groei van aan huishoudens verstrekte leningen steeg in januari 2012 licht (tot 2,1%, ten opzichte van 1,9% in december 2011) vanwege een aanzienlijke maandinstroom. Woninghypotheken blijven de belangrijkste aanjager van door MFI’s aan huishoudens verstrekte leningen. Voor securitisatie gecorrigeerde gegevens wijzen op een lichte stijging van de kwartaalstroom in woninghypotheken in het vierde kwartaal van 2011, terwijl de kwartaalstroom in consumptief krediet wederom licht negatief was. In januari 2012 werd voor alle soorten leningen aan huishoudens een maandinstroom opgetekend (voor meer informatie wordt verwezen naar paragraaf 2.7). De twaalfmaands groei van door MFI’s aan niet-financiële vennootschappen verstrekte leningen (gecorrigeerd voor verkopen en securitisaties) daalde in het vierde kwartaal van 2011 tot 1,9%, ten opzichte van 2,2% in het voorgaande kwartaal. Dit was de weerslag van forse netto aflossingen, die tegen het eind van het kwartaal hoofdzakelijk in twee grote eurolanden waren geconcentreerd. De twaalfmaands groei van de kredietverlening aan niet-financiële vennootschappen daalde verder tot 0,8% in januari. Het feit dat de sterke netto aflossingen in december zich niet herhaalden in januari, is in overeenstemming met de visie dat de dreiging van kredietverkrapping is afgenomen, gezien de bijzondere maatregelen die het Eurosysteem heeft genomen. Al met al vertonen de gegevens over de kredietverlening in het eurogebied een aanzienlijke heterogeniteit naar land, zowel qua niveau als qua dynamiek van de twaalfmaands groei van de kredietverlening aan huishoudens en niet-financiële vennootschappen. Deze weerspiegelen waarschijnlijk in de eerste plaats de verschillende vooruitzichten van deze landen voor hun economie en huizenmarkt, alsmede hun schuldpositie op sectorniveau.

32



Bij de overige tegenposten van M3 nam de twaalfmaands groei van langerlopende financiële passiva (met uitzondering van kapitaal en reserves) van MFI’s in januari 2012 af tot 1,1%, ten opzichte van 2,7% in het vierde kwartaal van 2011 en 3,6% in het derde kwartaal (zie Grafiek 13). Dit werd hoofdzakelijk veroorzaakt door de afname van de twaalfmaands groei van langerlopende schuldbewijzen (schuldbewijzen met een oorspronkelijke looptijd van meer dan twee jaar) van MFI’s. Daar deed zich in het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012 een substantiële uitstroom voor als gevolg van aanzienlijke zuivere netto aflossingen alsmede een toename van deze door MFI’s aangehouden instrumenten. Uit deze ontwikkelingen blijkt dat de financiering van MFI’s via de markten voor langerlopende obligaties nog steeds problematisch is. Dit houdt verband met moeilijkheden die de meeste MFI’s momenteel hebben met het verkrijgen van toegang tot financiering in de markt. De twaalfmaands groei van langerlopende termijndeposito’s (deposito’s met een vaste looptijd van meer dan twee jaar) weerspiegelde grotendeels de niet van de balans afgevoerde securitisatie-activiteiten. Dit groeipercentage nam dan ook sterk toe in oktober 2011 (tot 4,5%), om daarna te dalen (tot 2,5% in januari 2012) doordat de securitisatie-activiteiten zwak bleven. De verslechtering van de netto externe vermogenspositie van MFI’s in het eurogebied verklaarde voor een aanzienlijk deel de uitstroom uit M3 in het vierde kwartaal van 2011 en temperde ook de maandinstroom in M3 in januari 2012 (zie Grafiek 14). Deze ontwikkelingen weerspiegelden de netto aankoop van buitenlandse activa door de geldaanhoudende sector; deze aankopen werden gefinancierd met middelen die waren belegd in M3-instrumenten. Dit is ook in overeenstemming met de sinds het derde kwartaal van 2011 waargenomen daling van de netto uitgifte van aandelen/ participaties in beleggingsfondsen. (Zie voor nadere bijzonderheden onderstaand Kader 2)

Grafiek 13 M3 en de langerlopende financiële passiva van de MFI’s (mutaties in procenten per jaar; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd) M3 langerlopende financiële passiva (m.u.v. kapitaal en reserves) 14

14

12

12

10

10

8

8

6

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: ECB.

Grafiek 14 Tegenposten van M3

(twaalfmaands stromen; EUR miljard; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd) kredietverlening aan de private sector (1) kredietverlening aan de overheid (2) netto externe activa (3) langerlopende financiële passiva (m.u.v. kapitaal en reserves) (4) overige tegenposten (m.i.v. kapitaal en reserves) (5) M3 1.600

1.600

1.400

1.400

1.200

1.200

1.000

1.000

800

800

600

600

400

400

200

200

0

0

-200

-200

-400

-400

-600

-600

-800

2007

2008

2009

2010

2011

-800

Bron: ECB. Toelichting: M3 is alleen als referentie opgenomen (M3 = 1+2+3–4+5). De langerlopende financiële passiva (m.u.v. kapitaal en reserves) zijn met een omgekeerd teken opgenomen, omdat zij passiva van de MFI-sector vormen.


33

Kader 2

RECENTE ONTWIKKELINGEN IN DE FINANCIËLE REKENING VAN DE BETALINGSBALANS VOOR HET EUROGEBIED In dit Kader worden recente ontwikkelingen in de financiële rekening van de betalingsbalans voor het eurogebied geanalyseerd. De totale netto instroom uit hoofde van directe investeringen en effectenverkeer steeg van EUR 98,1 miljard in 2010 tot EUR 223,7 miljard in 2011, die ongeveer wegviel tegen een eveneens grotere netto uitstroom uit hoofde van het overig financieel verkeer (zie de tabel en de grafiek). De uitzonderlijk sterke netto instroom uit hoofde van effectenverkeer in de eerste helft van 2011 ebde in de tweede helft van het jaar grotendeels weg. Tegelijkertijd kwam over en weer een repatriëringsproces op gang, waarbij buitenlandse investeerders eerdere beleggingen in effecten van het eurogebied afstootten, terwijl investeerders in het eurogebied eveneens netto verkopen van buitenlandse effecten verrichtten. In december tekende zich echter een zekere normalisatie in het effectenverkeer af. De totale netto instroom uit hoofde van directe investeringen en effectenverkeer nam in 2011 toe, vooral door een groei van het instromend effectenverkeer. Ondanks de toename ten opzichte van het voorgaande jaar was het effectenverkeer nogal volatiel, met abrupte omslagen in beleggingspatronen na veranderingen in marktsentiment en beleggersgedrag. In de eerste helft van 2011 nam de netto Belangrijkste posten op de financiële instroom uit hoofde van het effectenverkeer rekening aanzienlijk toe, vooral door forse buitenlandse aankopen van effecten van zowel (EUR miljard; twaalfmaands gecumuleerde netto stromen; MFI’s als niet-MFI’s in het eurogebied. Bij maandgegevens) de niet-MFI’s was de buitenlandse vraag aandelen geldmarktinstrumenten naar de meer liquide schuldbewijzen met obligaties en notes hoge ratings vooral krachtig in het tweede directe investeringen directe investeringen en effectenverkeer tezamen kwartaal van 2011, waarschijnlijk als gevolg 600 600 van toevluchtstromen te midden van heftige marktvolatiliteit en toegenomen spanningen op de financiële markten. In het derde kwartaal van 2011 daalde de netto instroom 400 400 uit hoofde van beleggingen in schuldpapier aanzienlijk, terwijl bij de vermogenstitels de netto uitstroom van beleggingen omsloeg in 200 200 een netto instroom. Dit maskeerde een proces van liquidatie, waarbij investeerders in het eurogebied eerder in buitenlandse effecten 0 0 belegde gelden terughaalden en niet-ingezetenen effecten uit het eurogebied afstootten. In het vierde kwartaal van 2011 zette dit proces van wederzijdse terugtrekking zich voort. Er tekende zich een netto uitstroom uit hoofde van het effectenverkeer af doordat de grensoverschrijdende desinvesteringen van niet-ingezetenen van het eurogebied die van ingezetenen overtroffen. Terwijl binnen het

34


-200

-400

-200

2007

Bron: ECB.

2008

2009

2010

2011

-400


Belangrijkste posten op de financiële rekening van de betalingsbalans voor het eurogebied (EUR miljard; niet voor seizoen gecorrigeerde gegevens)

Financiële rekening 1) Netto directe investeringen en effecten verkeer tezamen Netto directe investeringen Netto effectenverkeer Aandelen Schuldbewijzen Obligaties en notes Geldmarktinstrumenten Overig financieel verkeer Waarvan: geldaanhoudende sector 2) Netto directe investeringen Netto effectenverkeer Aandelen Schuldbewijzen Overig financieel verkeer

2011 nov

2011 dec.

Driemaands gecumuleerde cijfers 2010 2011 maart juni sept. dec.

Twaalfmaands gecumuleerde cijfers 2010 2011 dec. dec.

-6,7 -6,5 -8,0 1,5 8,3 -6,8 9,6 -16,5 -0,5

-23,0 3,2 1,3 2,0 14,9 -12,9 20,1 -33,1 -13,7

15,7 118,7 -9,9 128,5 89,2 39,3 16,8 22,5 -89,1

18,4 121,2 -29,0 150,2 -38,1 188,3 147,2 41,1 -108,9

9,8 21,1 -16,5 37,7 22,0 15,6 30,9 -15,3 0,3

-34,7 -37,4 -14,4 -23,0 19,7 -42,6 3,1 -45,8 16,8

44,1 98,1 -49,9 148,0 52,4 95,7 64,9 30,7 -61,2

9,3 223,7 -69,8 293,4 92,9 200,5 198,0 2,5 -180,9

-9,2 -26,3 -2,2 -24,1 -9,7

2,1 12,5 18,0 -5,5 19,6

-5,3 61,5 82,3 -20,8 31,1

-22,4 77,7 -27,5 105,3 -32,8

-16,4 18,4 20,5 -2,0 29,0

-14,5 -46,2 6,8 -53,0 6,3

-35,8 -98,4 72,2 -170,6 -53,8

-58,6 111,5 82,1 29,4 33,6

Bron: ECB. Toelichting: Als gevolg van afronding kunnen zich verschillen voordoen. 1) De cijfers hebben betrekking op saldi (netto stromen). Een positief (negatief) teken geeft een netto instroom (uitstroom) aan. 2) Totale overheid en andere sectoren op de betalingsbalans.

eurogebied zowel MFI’s als niet-MFI’s in de particuliere sector gelden uit het buitenland terughaalden, werden vanuit het buitenland vooral effecten van niet-MFI’s in de particuliere sector afgestoten. Bij de effecten uitgegeven door de overheid in het eurogebied werden netto aankopen verricht in het derde kwartaal van 2011, niettegenstaande een sterke afname van de instroom uit het buitenland. Het ontstaan van dit wederzijdse repatriëringsproces moet worden gezien in het licht van oplopende spanningen op de financiële markten, en tevens van wereldwijd volatiele en dalende aandelenkoersen. Deze factoren lijken het marktsentiment te hebben gedrukt te midden van groeiende bezorgdheid over de mondiale economische vooruitzichten en toenemende risicoaversie. Bovendien leverde de afname van het netto instromend effectenverkeer naar de sector niet-MFI’s een negatieve bijdrage aan de beschikbare liquiditeit in het eurogebied, wat deels tot uiting komt in het beloop van het ruim gedefinieerde monetaire aggregaat M3. Zoals blijkt uit de monetaire opstelling van de betalingsbalans vormen deze transacties rondom de geldaanhoudende sector een afspiegeling van de algemene afname van het netto externe vermogen van de MFI-sector in oktober en november 2011.1 Meer recente gegevens over december 2011 geven echter een eerste indicatie van een mogelijke normalisatie in het effectenverkeer. De beleggingen over en weer van ingezetenen van het eurogebied in effecten van niet-ingezetenen en omgekeerd lijken weer aan te trekken, zij het nog op een laag niveau. Bovendien was er sprake van netto instromend effectenverkeer naar niet-MFI’s, hetgeen ook strookt met de in die maand waargenomen lichte opleving van de instroom in het netto extern vermogen van de MFI-sector. Deze opleving hangt waarschijnlijk samen met een zekere versterking van het marktsentiment tegen het eind van het jaar, onder meer onder invloed van zowel de invoering van onconventionele liquiditeitsver1 Voorzover transacties van de geldaanhoudende sector worden afgehandeld via ingezeten banken, komen deze tot uiting in de externe activa en passiva van de bancaire sector – een van de tegenposten van M3. De geldaanhoudende sector bestaat uit huishoudens, niet-financiële vennootschappen, niet-monetaire financiële intermediairs en overheden ongerekend centrale overheden. Zie voor meer informatie over de monetaire opstelling van de betalingsbalans Duc, L.B., Mayerlen, F. en Sola, P., “The monetary presentation of the euro area balance of payments”, Occasional Paper Series, Nr. 96, ECB, 2008. Zie tevens het artikel “The external dimension of monetary analysis” in het Monthly Bulletin van augustus 2008.


35

schaffende maatregelen door de ECB als de gezamenlijke interventies van de ECB en vijf andere centrale banken – in de vorm van wederzijdse valuta-afspraken (swaplijnen) – met het doel liquiditeit te verschaffen aan het mondiale financiële stelsel. Binnen de MFI-sector voerden banken in het eurogebied in het vierde kwartaal van 2011 hun netto afstoting van buitenlandse effecten op. Deze toename hangt waarschijnlijk samen met twee factoren. De eerste is het lopende proces van balansherstructurering in verband met de aanscherping van de kapitaalvereisten in het eurogebied. De daarvoor benodigde balansverkorting slaat in veel gevallen vooral neer bij niet-kernvermogen, met name buitenlandse effecten, hetgeen zich duidelijk aftekent in de verslagperiode. De tweede is de noodzaak om financiële middelen te mobiliseren gezien de heersende financieringsproblematiek, die niet alleen tot uiting kwam in de verkoop door niet-ingezetenen van effecten uitgegeven door banken in het eurogebied in de laatste twee kwartalen van het jaar, maar ook in de vermindering door MFI’s van hun passiva uit hoofde van overig financieel verkeer, wat wijst op de moeizame herfinanciering van kortlopende deposito’s en leningen in verband met de hoge kosten van financiering in buitenlandse valuta. Het afstoten van effecten uitgegeven door MFI’s in het eurogebied hing deels samen met bezorgdheid onder buitenlandse investeerders over de stabiliteit van het bankwezen in bepaalde eurolanden. Niettemin stond tegenover de daling van de MFI-passiva uit hoofde van overig financieel verkeer een toename van zulke passiva bij het Eurosysteem als gevolg van de reeds genoemde swaplijnen tussen de ECB en andere centrale banken.

ALGEMENE BEOORDELING VAN DE MONETAIRE LIQUIDITEIT IN HET EUROGEBIED De substantiële uitstroom uit monetaire instrumenten in het vierde kwartaal van 2011 leidde tot aanhoudende absorptie van de monetaire liquiditeit die vóór de financiële crisis was opgebouwd (zie Grafiek 15 en 16). De versnelling van de M3-groei in januari 2012 bracht deze ontwikkeling tot stilstand. Hoewel alle indicatoren van overliquiditeit in grote lijnen nog steeds wijzen op het bestaan van overliquiditeit, zou de overliquiditeit volgens sommige maatstaven de afgelopen drie jaar zijn gedaald tot een vrij laag niveau. Niet vergeten moet echter worden dat dit soort liquiditeitsmaatstaven met omzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd omdat zij berusten op een arbitrair bepaald evenwicht met betrekking tot de aangehouden monetaire activa, dat met aanzienlijke onzekerheid is omgeven. Per saldo blijft het tempo van de onderliggende gelden kredietgroei gematigd. Anderzijds laten de meest recente gegevens zien dat de aanzienlijke daling van de geldgroei in het vierde kwartaal van 2011 – met name in december – in januari ongedaan werd gemaakt. Ook aan de leningenkant hielden de tegen het eind van 2011 geconstateerde sterke netto aflossingen in januari geen stand. Bij elkaar genomen, wijzen deze ontwikkelingen erop dat de bijzondere maatregelen die op 8 december 2011 werden genomen – met name de driejaars langerlopende herfinancieringstransacties – de financieringsdruk op kredietinstellingen in het eurogebied hebben verlicht. Mede daardoor kon het risico worden vermeden dat de afbouw van de schuldenlast door de bankensector wanordelijk zou verlopen. Anderzijds kan van deze maatregelen nog niet worden verwacht dat zij zichtbaar effect hebben op de kredietverlening aan de particuliere sector, omdat dit effect zich pas met vertraging manifesteert.

36



Grafiek 15 Ramingen van de nominale m o n e y g a p 1)

Grafiek 16 Ramingen van de reële m o n e y g a p 1)

(als percentage van het uitstaande bedrag aan M3; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd; december 1998 = 0)

(als percentage van het uitstaande bedrag aan reëel M3; voor seizoen en kalendereffecten gecorrigeerd; december 1998 = 0)

nominale money gap op basis van officiële M3-cijfers nominale money gap op basis van M3 gecorrigeerd voor het geraamde effect van portefeuilleherschikkingen 2) 26 26 24 24 22 22 20 20 18 18 16 16 14 14 12 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 0 0 -2 -2 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Bron: ECB. 1) De nominale money gap geeft het verschil weer tussen het werkelijke niveau van M3 en het niveau waarvan sprake zou zijn geweest bij een constante M3-groei in overeenstemming met de referentiewaarde van 4½%, met december 1998 als basisperiode. 2) Ramingen van de omvang van de portefeuilleherschikkingen naar M3 vinden plaats op basis van de alge mene benadering zoals behandeld in het artikel “Monetary analysis in real time” in het Monthly Bulletin van oktober 2004.

reële money gap op basis van officiële M3-cijfers reële money gap op basis van M3 gecorrigeerd voor het geraamde effect van portefeuilleherschikkingen 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2)

26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2

Bron: ECB. 1) De reële money gap geeft het verschil weer tussen het werkelijke niveau van M3, gedefleerd met de HICP, en het gedefleerde niveau van M3 waarvan sprake zou zijn geweest bij een constante nominale M3-groei in overeenstemming met de referentiewaarde van 4½% en een HICP-inflatie conform de door de ECB gehanteerde definitie van prijsstabiliteit, met december 1998 als basisperiode. 2) Ramingen van de omvang van de portefeuilleherschikkingen naar M3 vinden plaats op basis van de algemene bena dering zoals behandeld in het artikel “Monetary anal ysis in real time” in het Monthly Bulletin van oktober 2004.

2.2 BELEGGINGEN VAN DE NIET-FINANCIËLE SECTOR EN INSTITUTIONELE BELEGGERS De twaalfmaands groei van de beleggingen door de niet-financiële sector bleef in het derde kwartaal van 2011 ongewijzigd, deels als gevolg van een zwakkere groei van het inkomen van huishoudens en een historisch lage spaarquote. De twaalfmaands groei van beleggingen door verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen bleef eveneens ongewijzigd omdat huishoudens bescheiden belegden in verzekeringstechnische reserves. De toegenomen spanningen op de financiële markten in het vierde kwartaal van 2011 leidden tot verdere omvangrijke netto aflossingen in alle belangrijke soorten beleggingsfondsen.

NIET-FINANCIËLE SECTOR In het derde kwartaal van 2011 (het meest recente kwartaal waarover gegevens beschikbaar zijn) bleef de twaalfmaands groei van de totale beleggingen door de niet-financiële sector ongewijzigd op 3,4%, waardoor deze stabiliseerde op een historisch gezien relatief laag niveau (zie Tabel 3). Afgezien van het effect van de overdracht van activa van MFI’s naar “bad bank”regelingen die als onderdeel van de overheidssector worden aangemerkt, zou de twaalfmaands groei van de beleggingen door de niet-financiële sector nog in de buurt liggen van het dieptepunt dat werd opgetekend tussen eind 2009 en begin 2010. De gematigde ontwikkelingen in het derde kwartaal van 2011 verhullen de uiteenlopende dynamiek van de individuele instrumenten. In ECB Maandbericht Maart 2012

37

Tabel 3 Financiële activa van de niet-financiële sectoren in het eurogebied

Financiële activa Chartaal geld en deposito’s Schuldbewijzen, m.u.v. financiële derivaten waarvan: kortlopend waarvan: langlopend Aandelen en deelnemingen, m.u.v. aandelen in beleggingsfondsen waarvan: genoteerde aandelen waarvan: niet-genoteerde aandelen en deelnemingen Aandelen in beleggingsfondsen Verzekeringstechnische reserves Overige 2) M3 3)

Twaalfmaands groei

Uitstaand be drag als percentage van totale financiële activa 1)

2009 II

2009 III

2009 IV

2010 I

2010 II

2010 III

2010 IV

2011 I

2011 II

2011 III

100 24 6 0 5

3,7 6,9 0,6 22,8 4,2

3,5 6,0 -0,5 33,0 4,4

2,6 3,3 -2,6 -35,7 2,6

2,6 1,9 -2,5 27,2 0,8

2,6 1,5 2,6 22,1 0,4

2,6 2,1 -2,9 -7,0 -2,5

3,4 3,0 4,7 -4,4 5,5

3,2 3,4 7,7 3,9 8,1

3,4 3,8 8,6 7,7 8,7

3,4 3,1 8,6 0,2 9,4

28 5

4,7 5,4

4,4 5,0

3,0 4,6

2,7 4,7

2,4 3,5

2,3 2,4

2,5 3,4

2,0 1,1

2,2 0,8

2,5 2,9

22 5 16 22

4,5 -3,9 3,1 1,9

4,2 -1,0 3,6 1,6

2,7 2,2 4,4 1,6

2,3 0,2 5,0 3,6

2,1 1,4 4,7 4,8

2,2 -2,1 4,6 5,0

2,3 -2,8 4,2 5,5

2,3 -3,4 3,5 4,8

2,5 -2,5 3,2 4,9

2,4 -4,5 2,7 6,2

3,6

1,8

-0,4

-0,1

0,3

1,1

1,7

2,2

2,0

2,9

Bron: ECB. 1) Per ultimo van het laatste kwartaal waarvoor gegevens beschikbaar zijn. Als gevolg van afronding kunnen zich verschillen voordoen. 2) Overige financiële activa omvatten leningen en overige vorderingen waarin door niet-financiële vennootschappen verstrekt handelskrediet is begrepen. 3) Per kwartaalultimo. Het monetaire aggregaat M3 omvat mede door niet-MFI’s in het eurogebied (d.w.z. de niet-financiële sectoren en niet-monetaire financiële intermediairs) bij MFI’s in het eurogebied en de centrale overheid aangehouden monetaire instrumenten.

het bijzonder de bijdragen van beleggingen in beursgenoteerde aandelen en van overige vorderingen (inclusief onder meer handelskrediet) stegen ten opzichte van het voorgaande kwartaal. De bijdragen van beleggingen in chartaal geld en deposito’s, verzekeringstechnische reserves en aandelen in beleggingsfondsen daalden daarentegen of werden nog negatiever. De kwartaalinstroom in door MFI’s uitgegeven instrumenten was voor het eerst sinds eind 2008 groter dan die in andere instrumenten; dit wijst op enige portefeuilleherschikking ten gunste van Grafiek 17 Financiële activa van nietbancaire passiva. Blijkens informatie uit de financiële sectoren balansstatistieken van MFI’s was deze herschikking echter slechts van tijdelijke aard en (mutaties in procenten per jaar; bijdragen in procentpunten) vond in het vierde kwartaal in geringe mate huishoudens niet-financiële vennootschappen een ommekeer plaats. De twaalfmaands groei van de totale beleggingen door de niet-financiële sector was in het derde kwartaal van 2011 ongewijzigd; uitgesplitst naar sector, stegen de bijdragen van niet-financiële vennootschappen en de overheid opnieuw licht, hetgeen werd gecompenseerd door iets lagere beleggingen door huishoudens (zie Grafiek 17). De tragere opbouw van financiële activa door huishoudens is de weerslag van het verder afstoten van aandelen in beleggingsfondsen en lagere beleggingen in verzekeringstechnische reserves in de context van een groeistagnatie van het nominaal besteedbare inkomen en een historisch lage spaarquote. Blijkens informatie uit statistie-

38


totale overheid niet-financiële sectoren

6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

-1 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: ECB.


ken met betrekking tot beleggingsfondsen hebben huishoudens de door hen aangehouden aandelen in beleggingsfondsen, met name aandelenfondsen en gemengde fondsen, tegen het eind van het jaar verder teruggebracht. De twaalfmaands groei van beleggingen door de overheid trok in het derde kwartaal fors aan vanaf een al hoog niveau. Deze versnelling van de twaalfmaands groei was het gevolg van een sterke groei in overige vorderingen, die grotendeels teniet werd gedaan door een omvangrijke daling van door de overheid aangehouden deposito’s. De stijging van overige vorderingen in het derde kwartaal hield waarschijnlijk verband met eerdere belastingachterstanden die op de balans werden opgenomen. De bijzonder sterke groei van de beleggingen door de overheid kon nog steeds hoofdzakelijk worden toegeschreven aan het aanhoudende effect van de overdracht van activa van MFI’s naar “bad bank”-regelingen in het vierde kwartaal van 2010. De iets snellere opbouw van financiële activa door niet-financiële vennootschappen in het derde kwartaal werd hoofdzakelijk veroorzaakt door de gestegen aankoop van beursgenoteerde aandelen en een stijging van overige vorderingen. De eerstgenoemde factor hield mogelijk verband met fusie- en overnameactiviteiten, terwijl de laatstgenoemde factor was toe te schrijven aan een stijging van het handelskrediet. De stijging van het handelskrediet wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het feit dat zowel bedrijven als overheidsinstellingen de betaling voor ingekochte goederen en diensten uitstellen vanwege de heersende onzekerheid en het krappe financieringsklimaat, maar ook doordat de groei van de uitvoer weer krachtig was. Voor meer gedetailleerde informatie over de ontwikkelingen in de financiële stromen en balansen van de niet-financiële particuliere sector wordt verwezen naar paragraaf 2.6 en 2.7. Ook wordt voor meer informatie – over alle institutionele sectoren – verwezen naar het Kader “Integrated euro area accounts for the third quarter of 2010” in het Monthly Bulletin van februari 2012. INSTITUTIONELE BELEGGERS Het aanhoudend lage tempo van beleggingen door huishoudens in verzekeringstechnische reserves, de belangrijkste bepalende factor voor het vermogen dat door verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen kan worden belegd, verklaart waarom de twaalfmaands groei van beleggingen door verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen in het derde kwartaal van 2011 (het meest recente kwartaal waarvoor gegevens uit de geïntegreerde rekeningen voor het eurogebied beschikbaar zijn) ongewijzigd bleef op 2,9% (zie Grafiek 18). Dit was het laagste groeipercentage sinds 1999. Voor wat instrumenten betreft, kwam de belangrijkste bijdrage aan de twaalfmaands groei van beleggingen door verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen van aandelen in beleggingsfondsen. Dit was de weerslag van hun voorkeur om hun vermogen – verkregen uit nieuwe beleggingen door huishoudens in levensverzekeringsen pensioenproducten en uit de verkoop van rechtstreeks aangehouden

Grafiek 18 Financiële activa van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen (mutaties in procenten per jaar; bijdragen in procentpunten) schuldbewijzen m.u.v. financiële derivaten genoteerde aandelen niet-genoteerde aandelen en deelnemingen aandelen in beleggingsfondsen overige 1) totaal financiële activa 9

9

8

8

7

7

6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

-1

-2

-2 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: ECB. 1) Met inbegrip van leningen, deposito’s, verzekeringstechnische reserves en overige vorderingen.


39

schuldbewijzen – grotendeels te beleggen in beleggingsfondsen en niet rechtstreeks in effecten. Tegelijkertijd breidden verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen ook hun chartale geldvoorraad en deposito’s aanzienlijk uit, wellicht vanwege de onzekerheid op de financiële markten.

Grafiek 19 Netto inleg per jaar bij geldmarkten beleggingsfondsen (EUR miljard) geldmarktfondsen aandelenfondsen 1) obligatiefondsen 1) gemengde fondsen 1) overige fondsen 1), 2) 300

300

De inleg op jaarbasis in aandelen/participaties 250 250 in beleggingsfondsen (exclusief geldmarkt200 200 fondsen) daalde in het vierde kwartaal van 150 150 2011 tot EUR 43 miljard ten opzichte van 100 100 EUR 171 miljard in het voorgaande kwartaal. 50 50 De twaalfmaands groei daalde fors verder 0 0 tot 0,7% ten opzichte van 3,0% in het derde -50 -50 kwartaal. De inleg op jaarbasis daalde bij -100 -100 alle drie hoofdtypen van beleggingsfondsen -150 -150 (aandelen-, obligatie- en gemengde fondsen), -200 -200 waarbij de inleg op jaarbasis in aandelenfond2002 2004 2006 2008 2010 sen licht negatief werd (zie Grafiek 19). Deze Bronnen: ECB en EFAMA. 1) Tot het eerste kwartaal van 2009 worden de kwarontwikkelingen weerspiegelden een algemene taalstroomramingen verkregen uit de niet-geharmotendens om risicovollere activa te vermijden niseerde beleggingsfondsstatistieken van de ECB, berekeningen van de ECB op basis van door EFAMA gezien de toegenomen economische onzekeraangeleverde nationale gegevens, en ramingen van de ECB. heid en de onzekerheid op de financiële mark2) Met inbegrip van vastgoedfondsen, hedgefondsen ten, en deels de overheveling van financiële en niet elders geclassificeerde fondsen. middelen naar buiten het eurogebied in het vierde kwartaal. Geldmarktfondsen profiteerden daarentegen van het onzekere klimaat op de financiële markten. In het vierde kwartaal werd een bescheiden inleg opgetekend, omdat geldmarktfondsen vaak worden gebruikt om aan andere fondsen onttrokken vermogen tijdelijk te stallen. Deze inleg kon de uitstroom in voorgaande kwartalen (die waarschijnlijk verband hield met het relatief beperkte rendement dat deze fondsen bieden) echter niet compenseren. Als gevolg daarvan hield de uitstroom op jaarbasis uit aandelen/participaties in geldmarktfondsen in de verslagperiode aan, zij het dat deze uitstroom van beduidend geringere omvang was dan in het voorgaande kwartaal. Als we specifiek kijken naar de ontwikkelingen in het vierde kwartaal van 2011, toen de spanningen op de markten voor overheidsschuld verder verhevigden, werd een uitstroom waargenomen van EUR 47 miljard uit aandelen/participaties in beleggingsfondsen (exclusief geldmarktfondsen) op basis van niet voor seizoen gecorrigeerde gegevens. Dit was de tweede uitstroom op kwartaalbasis op rij, maar beide keren was de uitstroom veel geringer dan de uitstroom in de nasleep van de val van Lehman Brothers. In alle drie hoofdtypen van beleggingsfondsen deden zich netto aflossingen voor, maar deze waren vooral geconcentreerd in oktober en november. De grootste uitstroom deed zich voor uit aandelenfondsen en gemengde fondsen, die ruim twee derde van de totale uitstroom gedurende dit kwartaal voor hun rekening namen. In het vierde kwartaal van 2011 deed zich echter een stijging van 4,5% op kwartaalbasis voor in de uitstaande, door beleggingsfondsen (met uitzondering van geldmarktfondsen) in het eurogebied uitgegeven aandelen/participaties, ondanks de verdere omvangrijke onttrekkingen in de afgelopen maanden. Dit was hoofdzakelijk toe te schrijven aan de stijging van de koersen sinds eind november en, in mindere mate, aan de statistische herrubricering van sommige geldmarktfondsen als obli-

40



gatiefondsen in december (waarmee een bedrag was gemoeid van in totaal meer dan EUR 100 miljard). De netto aflossingen die beleggingsfondsen moesten noteren, kwamen tot uitdrukking op de actiefzijde van de balans in een breed gespreide verkoop van aandelen en deelnemingen, schuldbewijzen met uitzondering van aandelen en aandelen in beleggingsfondsen, alsmede in een afname van de aangehouden deposito’s.

2.3 DE GELDMARKTRENTE De geldmarktrente is tussen 7 december 2011 en 7 maart 2012 over het geheel genomen gedaald. Deze daling weerspiegelt de neerwaartse herziening van de renteverwachtingen voor de korte termijn en het besluit van de Raad van Bestuur van 8 december 2011 tot verlaging van de basisrentetarieven van de ECB met 25 basispunten. Dit besluit werd van kracht met ingang van de basis-herfinancieringstransactie die op 14 december 2011 werd uitgevoerd. De volatiliteit van de geldmarktrente nam af en de EONIA heeft zich sinds het begin van het jaar op een laag niveau gestabiliseerd, hetgeen duidde op een grote hoeveelheid overliquiditeit . De niet door onderpand gedekte geldmarktrente is tussen 7 december 2011 en 7 maart 2012 gedaald. Op 7 maart 2012 bedroeg de eenmaands, driemaands, zesmaands en twaalfmaands EURIBOR respectievelijk 0,50%, 0,91%, 1,22% en 1,55% – oftewel 70, 56, 48 en 49 basispunten lager dan de niveaus van 7 december 2011. Het ecart tussen de twaalfmaands en eenmaands EURIBOR – een indicator van de helling van de geldmarktrendementscurve – steeg in deze periode met 21 basispunten en kwam op 7 maart uit op 105 basispunten (zie Grafiek 20). De door onderpand gedekte geldmarktrente heeft zich sinds het begin van het jaar op een zeer laag niveau gestabiliseerd (zie Grafiek 21). De rente op driemaands daggeldrenteswaps bedroeg Grafiek 20 Geldmarktrente

Grafiek 21 Driemaands EUREPO, EURIBOR en daggeldrenteswap

(procenten per jaar; ecart in procentpunten; daggegevens)

(procenten per jaar; daggegevens)

2,4

eenmaands EURIBOR (links) driemaands EURIBOR (links) twaalfmaands EURIBOR (links) ecart tussen twaalfmaands en eenmaands EURIBOR (rechts)

driemaands EUREPO driemaands daggeldrenteswap driemaands EURIBOR 1,35

2,1

1,25

1,8

1,15

1,5

1,05

1,2

0,95

0,9

0,85

0,6

0,75

0,3

0,65

0,0

0,55 2010

2011

Bronnen: ECB en Thomson Reuters.

2012

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

1,0

0,5

0,5

0,0

0,0 2010

2011

2012

Bronnen: ECB, Bloomberg en Thomson Reuters.


41

Grafiek 22 Driemaands rentetarieven en de rente op futures-contracten in het eurogebied

Grafiek 23 Impliciete volatiliteiten met constante looptijden afgeleid van opties op driemaands EURIBOR-futures

(procenten per jaar; daggegevens)

(procenten per jaar; daggegevens) driemaands constante looptijd zesmaands constante looptijd negenmaands constante looptijd twaalfmaands constante looptijd

driemaands EURIBOR rente op futures-contracten op 7 december 2011 rente op futures-contracten op 7 maart 2012 2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

1,0

0,5

0,5 2009

2010

2011

2012

Bron: Thomson Reuters. Toelichting: Driemaands futures-contracten voor levering aan het eind van het lopende kwartaal en de volgende drie kwartalen, zoals op Liffe genoteerd.

0,3

0,3

0,2

0,2

0,1

0,1

0,0

0,0

2009

2010

2011

2012

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. Toelichting: Deze maatstaf wordt berekend in twee stappen. Allereerst worden de impliciete volatiliteiten afgeleid van opties op driemaands EURIBOR-futures omgezet door deze uit te drukken in termen van prijzen in plaats van rendementen. Vervolgens worden de daaruit resulterende impliciete volatiliteiten, die een constante looptijd kennen, omgezet naar data met een constante resterende looptijd.

op 7 maart 0,34%, circa 13 basispunten lager dan op 7 december. Aangezien de overeenkomstige, ongedekte EURIBOR een nog sterkere daling vertoonde, is het ecart tussen de beide rentes gedaald van 101 basispunten op 7 december tot 57 basispunten op 7 maart. De rentevoeten zoals impliciet begrepen in de prijzen van driemaands EURIBOR-futures met vervaldatum in maart, juni en september 2012 bedroegen op 7 maart respectievelijk 0,83%, 0,69% en 0,67%, een daling van 21, 28 en 29 basispunten ten opzichte van de niveaus op 7 december. Dit weerspiegelt deels de verwachtingen van lagere basisrentetarieven van de ECB (zie Grafiek 22). De impliciete volatiliteit bij constante looptijden van drie, zes, negen en twaalf maanden, zoals afgeleid uit opties op driemaands EURIBOR-futures, is de afgelopen drie maanden aanzienlijk gedaald (zie Grafiek 23). Wat het daggeldsegment betreft, bleef de EONIA tot de eerste week van januari relatief volatiel, maar is toen gestabiliseerd. Als gevolg van de hernieuwde spanningen op de financiële markten deden de banken gedurende de verslagperiode een duidelijk groter beroep op de liquiditeitstransacties van het Eurosysteem. Daardoor steeg het bedrag aan overliquiditeit binnen het systeem, hetgeen blijkt uit het sterke beroep op de depositofaciliteit. Het ecart tussen de EONIA en de rente op basis-herfinancieringstransacties bleef daardoor gedurende de gehele verslagperiode negatief. Op 8 december zijn de basisrentetarieven van de ECB door de Raad van Bestuur met 25 basis-

42



punten verlaagd: de rente op de depositofaciliteit ging omlaag tot 0,25% en de rente op basisherfinancieringstransacties en de marginale beleningsfaciliteit tot respectievelijk 1,00% en 1,75%. De EONIA spiegelde deze rentestap en bedroeg op 7 maart 0,355% (zie Grafiek 24).

Grafiek 24 ECB-rentetarieven en de daggeldrente (procenten per jaar; daggegevens) vaste rente bij basisherfinancieringstransacties depositorente daggeldrente (EONIA) marginale beleningsrente

2,5 Tijdens de verslagperiode bleef de ECB de geldmarkten ondersteunen via liquiditeitsver2,0 ruimende transacties met looptijden van een week, een aanhoudingsperiode en drie maan1,5 den. Al deze transacties werden uitgevoerd als vaste-rentetenders met volledige toewijzing. Vanwege de spanningen op de financiële 1,0 markten in het eurogebied besloot de Raad van Bestuur daarnaast om de reserveratio te 0,5 verlagen van 2% naar 1% en liquiditeit te verschaffen via twee aanvullende langerlopende 0,0 herfinancieringstransacties – eveneens in de 2010 2011 vorm van vaste-rentetenders met volledige Bronnen: ECB en Thomson Reuters. toewijzing – met een looptijd van ongeveer 3 jaar. De eerste van deze twee transacties is op 21 december uitgevoerd en de tweede op 29 februari (zie ook onderstaand Kader 3).

2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2012

Kader 3

EFFECTEN VAN DE TWEE LANGERLOPENDE HERFINANCIERINGSTRANSACTIES MET EEN LOOPTIJD VAN DRIE JAAR

Grafiek A Ecarts en volatiliteit op de geldmarkt in het eurogebied (basispunten; procenten)

De verheviging van de spanningen op de markten voor overheidsschuld in de tweede helft van 2011 die gepaard ging met een hoge mate van onzekerheid, heeft voor de banken in het eurogebied in toenemende mate de toegang tot financiering in de markt beperkt. Dit bracht het risico met zich mee van een beperking van de kredietverlening door kredietinstellingen aan huishoudens en niet-financiële vennootschappen in het eurogebied. Grafiek A laat zien hoe de spanningen op de geldmarkten in het eurogebied vanaf juli 2011 zijn opgelopen, zoals dat tot uitdrukking is gekomen in een hogere volatiliteit op de geldmarkten en stijgingen van de kredietrisicopremies. Om een dergelijke kredietbeperking te helpen

Ecart tussen driemaands EURIBOR en daggeldrenteswaps (links) Volatiliteit van de driemaands EURIBOR (rechts) 120

0,28

90

0,21

60

0,14

30

0,07

0

0,00 2011

2012

Bronnen: ECB, Bloomberg en Thomson Reuters. Toelichting: De verticale groene lijn duidt op de bekendmaking op 8 december 2011 van de twee driejaars langerlopende herfinancieringstransacties. De twee verticale rode lijnen markeren de toewijzing op de twee langerlopende herfinancieringstransacties op respectievelijk 21 december 2011 en 29 februari 2012.


43

voorkomen en om te waarborgen dat de transmissie van het monetaire beleid van de ECB naar de reële economie effectief voortgang blijft vinden, waardoor de prijsstabiliteit in het eurogebied wordt gewaarborgd, heeft de Raad van Bestuur van de ECB op 8 december 2011 besloten aanvullende bijzondere monetairebeleidsmaatregelen te nemen. Het overeengekomen pakket maatregelen omvatte onder meer twee langerlopende herfinancieringstransacties met een looptijd van drie jaar met de mogelijkheid van vervroegde aflossing.

Grafiek B Risicopremies en inschrijvingsgedrag van banken (voor banken die in 2011 toegang hadden tot de markt) (procenten) y-as: ecarts t.o.v. gemiddelde rentevoeten voor swaps (bij uitgifte) m.b.t. langlopende schuld in 2011 x-as: inschrijvingen op beide driejaars langerlopende herfinancieringstransacties als percentage van de totale activa 3,0

3,0

2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

Uit analyses en door banken verstrekte fragmentarische informatie komt naar voren dat financieringsoverwegingen een belangrijke rol hebben gespeeld bij de inschrijvingen van banken op de driejaars herfinancieringstransacties. 1 Uit Grafiek B blijkt een positief verband tussen de ecarts op bancaire obligaties bij uitgifte (zowel door onderpand als niet door onderpand gedekte obligaties) en de bedragen van de inschrijvingen van banken op beide driejaars herfinancieringstransacties als percentage van hun totale activa. Een aanzienlijk aantal banken die hebben ingeschreven op de driejaars herfinancieringstransacties heeft in 2011 echter geen obligaties uitgegeven. De Grafiek duidt erop dat, zelfs als een bank in staat zou zijn geweest langerlopende middelen op de obligatiemarkt aan te trekken, het, gezien de lagere kosten, nog steeds zeer aantrekkelijk zou zijn geweest van het Eurosysteem te lenen. Tegelijkertijd leiden deze financieringsvoorwaarden voor de banken tot aantrekkelijker mogelijkheden voor belegging en kredietverlening. Dit verleent steun aan de opvatting van de Raad van Bestuur dat deze maatregelen ertoe bijdragen de vanuit de reële economie ondervonden belemmeringen bij de toegang tot financiering weg te nemen. Door de financieringsvoorwaarden voor banken te verbeteren, heeft de ECB er wellicht toe bijgedragen de wanordelijke afstoting van activa te voorkomen, waardoor bepaalde sectoren 1 Voor een analyse van de eerste transactie wordt verwezen naar Kader 4 “The impact of the first three-year

longer-term refinancing operation” in het Monthly Bulletin van januari 2012.

44

350 300

Bij de eerste van deze transacties, die plaats1,0 vond op 21 december 2011, werd EUR 489,2 1,0 miljard verstrekt aan 523 kredietinstellingen. 0,5 Daarin was een bedrag van EUR 45,7 miljard 0,5 begrepen dat was overgeheveld van de in okto- 0,0 0,0 0 5 10 15 20 25 ber 2011 toegewezen twaalfmaands langerlopende herfinancieringstransactie, waarbij per Bronnen: ECB, Fitch Ratings en DCM Dealogic. saldo EUR 210,0 miljard aan liquiditeit in die week werd verschaft. De tweede transactie vond plaats op 29 februari 2012, waarbij een bedrag van EUR 529,5 miljard aan 800 kredietinstellingen werd toegewezen, naast het bij de gewone driemaands langerlopende herfinancieringstransactie op die dag toegewezen bedrag van EUR 6,5 miljard. Als ook het bij de wekelijkse basis-herfinancieringstransactie toegewezen bedrag van EUR 29,5 miljard in aanmerking wordt genomen, is door het Eurosysteem bij deze drie liquiditeitsverruimende transacties in totaal EUR 565,5 miljard verstrekt. Dit moet worden gezien in het kader van de gedurende die week aflopende transacties, waarvan de totale waarde EUR 254,9 miljard bedroeg.


400

250 200 150 100 50 0


binnen de financiële markten onder druk hadden kunnen komen. De driejaars herfinancieringstransacties hebben er mogelijk ook toe bijgedragen overloopeffecten van de schuldencrisis naar de kredietmarkten en de andere financiële markten te voorkomen. Bovendien is daardoor het marktsentiment 3,0 3,0 met betrekking tot een breed scala aan activa verbeterd en is bijgedragen aan een geleide2,5 2,5 lijke heropening van eerder afgesloten marktsectoren. Grafiek C laat de algehele geleide2,0 2,0 lijke afname zien van de kredietrisicopremies 1,5 1,5 in de schuldmarkten, afgemeten aan de ecarts voor credit default swaps na de langerlopende 1,0 1,0 herfinancieringstransacties. Dit moet echter ook worden gezien in het kader van de begro0,5 0,5 tingsconsolidatie in het eurogebied en recente 0,0 tekenen van economische stabilisatie. 0,0 0

5

10

15

20

25

Grafiek C Ecarts van credit default swaps (CDS) voor financiële en nietfinanciële vennootschappen (basispunten) CDS-ecart voor niet-financiële vennootschappen van iTraxx Europe CDS-ecart voor grote financiële vennootschappen van iTraxx Europe 400

400

350

350

300

300

250

250

200

200

150

150

100

100

50

50

0

0 2011

2012

Het kan nog wel enkele maanden duren Bronnen: JP Morgan en berekeningen van de ECB. voordat de volledige, gunstige invloed op de Toelichting: De verticale groene lijn duidt op de bekendmaking op 8 december 2011 van de twee driejaars lanbancaire kredietverlening aan huishoudens en gerlopende herfinancieringstransacties. De twee verticale rode lijnen markeren de toewijzing op de twee langerniet-financiële vennootschappen uit de monelopende herfinancieringstransacties op respectievelijk taire cijfers naar voren komt. De gelden 21 december 2011 en 29 februari 2012. De CDS-ecarts betreffen vijfjaars courante effecten. kredietgroei zal derhalve mogelijk nog enige tijd gematigd blijven alvorens als gevolg van deze driejaars herfinancieringstransacties weer toe te nemen (hoewel recente gegevens met betrekking tot de gelden kredietgroei ook moet worden gezien in het kader van de huidige gematigde economische bedrijvigheid). De ECB beschikt over alle noodzakelijke middelen om te waarborgen dat de monetairebeleidsvoering leidt tot prijsstabiliteit binnen het eurogebied. Bovendien beziet het Eurosysteem, ter beheersing van de risico’s die gepaard gaan met de door de transacties teweeggebrachte balansvergroting, bij voortduring de beleenbaarheid van onderpand en het gehanteerde kader van risicobeheersing. Voorts wordt door toepassing van behoedzame risicobeheersingsmaatregelen, zoals surpluspercentages, bij alle monetaire-beleidstransacties gewaarborgd dat de financiële positie van het Eurosysteem gezond blijft. Daarnaast voerde de ECB wekelijks liquiditeitsverkrappende transacties uit met een looptijd van een week via variabele-rentetenders met een maximale inschrijvingsrente van 1% in de twaalfde aanhoudingsperiode van 2011 en de eerste en tweede aanhoudingsperiode van 2012. Via deze liquiditeitsverkrappende transacties wil de ECB liquiditeit aan de markt onttrekken voor een bedrag gelijk aan de omvang van de aankopen in het kader van het Programma voor de effectenmarkten. Op 7 maart was daarmee in totaal EUR 217,8 miljard gemoeid. De verslagperiode kenmerkte zich door hoge niveaus van overliquiditeit, met een gemiddeld dagelijks beroep van EUR 462 miljard op de depositofaciliteit in de drie onderhavige reserveaanhoudingsperioden (dat wil zeggen de twaalfde aanhoudingsperiode van 2011 en de eerste en ECB Maandbericht Maart 2012

45

tweede aanhoudingsperiode van 2012). Ter vergelijking: in de drie voorgaande aanhoudingsperioden bedroeg het gemiddelde dagelijkse beroep op de depositofaciliteit in totaal EUR 204 miljard (zie ook onderstaand Kader 4). Kader 4

LIQUIDITEITSVERHOUDINGEN EN MONETAIRE-BELEIDSTRANSACTIES TUSSEN 9 NOVEMBER 2011 EN 14 FEBRUARI 2012 In dit Kader wordt een beschrijving gegeven van de open-markttransacties van de ECB tijdens de reserve-aanhoudingsperioden die eindigden op 13 december 2011, 17 januari 2012 en 14 februari 2012. Gedurende deze perioden werden alle herfinancieringstransacties in euro wederom uitgevoerd als vaste-rentetenders met volledige toewijzing. Op 8 december 2011 besloot de Raad van Bestuur aanvullende kredietondersteunende maatregelen te nemen om de bancaire kredietverlening en de liquiditeit op de geldmarkt in het eurogebied te bevorderen. Met name werd besloten tot: – het uitvoeren van twee aanvullende, liquiditeitsverruimende langerlopende herfinancieringstransacties met een looptijd van circa drie jaar en de optie om na een jaar vervroegd af te lossen – toewijzing van de eerste transactie vond plaats op 21 december 2011 (en verving daarmee de 13-maands langerlopende herfinancieringstransactie die al voor die datum was voorzien en op 6 oktober 2011 was aangekondigd). De tweede transactie werd toegewezen op 29 februari 2012; – het verlagen van de reserveverplichting van 2% naar 1%, met ingang van de reserveaanhoudingsperiode die op 18 januari 2012 aanving; – het stopzetten van de “fine-tuning”-transacties die op de laatste dag van elke aanhoudingsperiode werden uitgevoerd, met ingang van de aanhoudingsperiode die op 14 december 2011 aanving; en – het treffen van maatregelen ter uitbreiding van de beschikbaarheid van onderpand. Met het oog op de vervaldata van andere transacties, die dichtbij de aanvang van de twee driejaars langerlopende herfinancieringstransacties lagen, besloot de Raad van Bestuur bovendien om op 20 december 2011 en 28 februari 2012 twee liquiditeitsverruimende “finetuning”-transacties uit te voeren met een looptijd van één dag. Tot slot zijn na een besluit van de Raad van Bestuur de basisrentetarieven van de ECB in de verslagperiode tweemaal met 25 basispunten verlaagd. Liquiditeitsbehoefte van het bankwezen In de verslagperiode bedroeg de totale dagelijkse liquiditeitsbehoefte van het bankwezen – gedefinieerd als de som van autonome factoren, reserveverplichtingen en overreserves (in rekening-courant aangehouden tegoeden voor zover die de reserveverplichtingen te boven gaan ) – gemiddeld EUR 433,5 miljard. Dat was EUR 18,9 miljard minder dan het gemiddelde

46



dagelijkse niveau in de voorgaande drie aanhoudingsperioden (tussen 10 augustus 2011 en 8 november 2011).

Grafiek A Door banken op rekeningencourant aangehouden tegoeden naast de reserveverplichtingen (EUR miljard; gemiddeld niveau per aanhoudingsperiode)

Deze afname van de liquiditeitsbehoefte was 5,5 5,5 vooral het gevolg van een afname van de 5,0 5,0 reserveverplichtingen. Het dagelijkse niveau 4,5 4,5 van de reserveverplichtingen bedroeg in de 4,0 4,0 periode tot en met 17 januari 2012 EUR 3,5 3,5 207,0 miljard. In de meest recente aanhou3,0 3,0 dingsperiode daalden de reserveverplichtin2,5 2,5 gen tot een dagelijks niveau van EUR 103,3 2,0 2,0 miljard, als gevolg van bovenvermeld besluit 1,5 1,5 tot verlaging van de reserveverplichting van 1,0 1,0 2% naar 1%. De gemiddelde waarde van de 0,5 0,5 autonome factoren steeg in de verslagperiode 2007 2008 2009 2010 2011 2012 met EUR 5,1 miljard tot EUR 251,0 miljard. De dagelijkse overreserves hadden daarnaast Bron: ECB. een omvang van gemiddeld EUR 4,8 miljard, een toename ten opzichte van EUR 2,5 miljard in de voorgaande drie aanhoudingsperioden (zie Grafiek A). 1. Aanbod van liquiditeit In de verslagperiode bedroeg de totale, via open-markttransacties verschafte liquiditeit gemiddeld EUR 802,0 miljard, een stijging van EUR 186,7 miljard ten opzichte van de voorgaande drie aanhoudingsperioden. Tendertransacties 2 verschaften gemiddeld EUR 530,3 miljard aan liquiditeit, EUR 121,8 miljard meer dan in de vorige verslagperiode, met name als gevolg van de ruimere liquiditeit die verschaft werd via langerlopende herfinancieringstransacties. De liquiditeit die verschaft werd via herfinancieringstransacties met een bijzondere termijn, een looptijd van één aanhoudingsperiode, en via driemaands langerlopende herfinancieringstransacties nam gemiddeld met respectievelijk EUR 18,4 miljard en EUR 104,2 miljard af ten opzichte van de vorige verslagperiode. De liquiditeit afkomstig van eenweeks basisherfinancieringstransacties nam juist toe tot gemiddeld EUR 8,3 miljard. In de verslagperiode was er slechts één uitstaande twaalfmaands langerlopende herfinancieringstransactie (EUR 11,2 miljard). Tot slot is via de op 22 december 2011 uitgevoerde, langerlopende herfinancieringstransactie met een looptijd van drie jaar een substantieel bedrag van EUR 489,2 miljard aan liquiditeit verstrekt (zie de tabel). De twee aankoopprogramma’s voor gedekte obligaties (CBPP en CBPP2) en het Programma voor de effectenmarkten verschaften in de verslagperiode samen gemiddeld EUR 271,7 miljard aan liquiditeit, ten opzichte van gemiddeld EUR 206,7 miljard in de voorgaande drie aanhoudingsperioden. 1 Zie voor meer informatie over de factoren die van invloed zijn op de overreserves het kader “Excess reserves and the ECB’s implementation of monetary policy” in het Monthly Bulletin van oktober 2005. 2 Tot de tendertransacties behoren basis-herfinancieringstransacties, langerlopende herfinancieringstransacties en ‘finetuning’-transacties. De laatste categorie kan zowel liquiditeitsverruimend als liquiditeitsverkrappend zijn.


47

Liquiditeitsverschaffende transacties tussen 9 november 2011 en 14 februari 2012 Liquiditeitsverschaffende transacties Daggemiddelde (in EUR miljard)

Basisherfinancieringstransacties 179,9

HerfinancieDriemaands Zesmaands Twaalfmaands Driejaars ringstransacties langerlopende langerlopende langerlopende langerlopende met een bijzon- herfinancierings- herfinancierings- herfinancierings- herfinancieringsdere termijn transacties transacties transacties transacties 45,6

157,4

49,4

11,2

489,2

Bron: ECB.

Het bedrag aan liquiditeit dat via het CBPP is verschaft, waarvoor de aankopen op 30 juni 2010 ten einde liepen, bedroeg op 14 februari 2012 EUR 57,6 miljard, een lichte daling ten opzichte van EUR 59,4 miljard in de vorige verslagperiode als gevolg van vervallen bedragen. Op 14 februari 2012 bereikten de in het kader van het CBPP2 verrekende aankopen een niveau van EUR 5,8 miljard, terwijl de netto waarde van de verrekende verkopen in het kader van het Programma voor de effectenmarkten uitkwam op EUR 219,3 miljard, tegen EUR 185,3 miljard op 8 november 2011. Parallel daaraan werd alle liquiditeit afkomstig van het Programma voor de effectenmarkten via de wekelijks uit te voeren transacties geneutraliseerd; in de verslagperiode is daarmee gemiddeld EUR 206,7 miljard aan liquiditeit onttrokken. Conform bovenvermeld besluit om de “fine-tuning”-transacties die aan het einde van de aanhoudingsperioden werden uitgevoerd, stop te zetten, vond op 14 december 2011 de laatste “fine-tuning”-transactie plaats, waarbij een bedrag van EUR 258,0 miljard aan liquiditeit is onttrokken (zie Grafiek B). Zoals hiervoor Grafiek B Liquiditeitsbehoefte van het aangegeven, is daarnaast op 20 december bankwezen en liquiditeitsvoorziening 2011 een eendaags liquiditeitsverruimende “fine-tuning”-transactie uitgevoerd, waarbij (EUR miljard; daggemiddelden voor de verslagperiode zijn EUR 141,9 miljard is verschaft. naast elke post weergegeven) CBPP-, CBPP2- en SMP-portefeuille: €271,7 miljard basisherfinancieringstransacties: €179,9 miljard langerlopende herfinancieringstransacties: €752,8 miljard wekelijkse liquiditeitsverkrappende ‘fine-tuning’transacties: €206,7 miljard autonome factoren: €251,0 miljard rekeningen-courant: €182,5 miljard netto beroep op depositofaciliteit: €368,5 miljard reserveverplichtingen: €177,7 miljard

Gebruik van permanente faciliteiten Al met al zorgde het hogere liquiditeitsaanbod in de verslagperiode, in combinatie met de lichte daling van de liquiditeitsbehoefte, voor een toename van de overliquiditeit tot gemiddeld EUR 373,4 miljard (ten opzichte van EUR 164,3 miljard in de vorige verslagperiode). Het beroep op de marginale beleningsfaciliteit steeg van gemiddeld EUR 1,4 miljard in de voorgaande drie aanhoudingsperioden tot gemiddeld EUR 4,4 miljard in de verslagperiode. Dit vond vooral plaats in de tweede van deze drie aanhoudingsperioden (de marginale beleningsfaciliteit kwam toen gemiddeld uit op EUR 6,0 miljard). Tegelijkertijd nam het beroep op de depositofaciliteit, in overeenstemming met de ruime liquiditeitssituatie, toe tot gemiddeld

48


1.200 Liquiditeits1.000 voorziening

1.200 1.000 800

800

600

600

400

400

200

200

0

0

-200

-200

-400

-400

-600

-600

-800

-800

-1.000 -1.200

nov.

Bron: ECB.

2011

dec.

jan. feb. 2012

-1.000 Liquiditeits-1.200 behoefte


EUR 372,9 miljard, ten opzichte van EUR 161,7 miljard in de vorige verslagperiode. Het netto beroep3 op de depositofaciliteit bedroeg gemiddeld EUR 368,5 miljard. Met name in de meest recente aanhoudingsperiode was sprake van een forse toename.

Grafiek C De EONIA en de rentetarieven van de ECB

Rentetarieven

2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

1,0

0,5

0,5

De rente op de basis-herfinancieringstransacties, de depositofaciliteit en de marginale beleningsfaciliteit is op 9 november 2011 met 25 basispunten verlaagd en vervolgens op 14 december 2011 nogmaals met 25 basispunten. Aan het einde van de verslagperiode bedroeg de rente op de basis-herfinancieringstransacties, de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit respectievelijk 1%, 1,75% en 0,25%.

(dagelijkse rentetarieven in procenten) bandbreedte gevormd door de rente op de marginale belenings- en op de depositofaciliteit vaste rente bij basisherfinancieringstransacties EONIA

Bij een aanhoudend ruime liquiditeit in de 0,0 0,0 verslagperiode bleven de EONIA en andere 2011 2012 zeer korte geldmarktrentetarieven globaal Bron: ECB. stabiel en ruim onder de rente op de basisherfinancieringstransacties (zie Grafiek C). De EONIA bewoog in de verslagperiode tussen 0,35% en 1,01% en bedroeg gemiddeld 0,53%. 3 Het netto beroep op de depositofaciliteit is gelijk aan het beroep op de depositofaciliteit minus het beroep op de marginale beleningsfaciliteit in de verslagperiode, inclusief de weekends.

2.4 OBLIGATIEMARKTEN Tussen eind november 2011 en begin maart 2012 is het rendement op langlopende overheidsobligaties in het eurogebied met een AAA-rating aanzienlijk afgenomen, terwijl het rendement op vergelijkbare overheidsobligaties in de Verenigde Staten slechts licht is gedaald. De ontwikkelingen op de markten voor overheidsobligaties gedurende deze periode lijken het gevolg te zijn van verschillende factoren. In het eurogebied zijn de obligatierendementen gedaald onder invloed van de positieve beleidsstappen ter oplossing van de schuldencrisis. Het gemengde economische en financiële nieuws, zoals de afwaardering van de kredietrating van verscheidene landen in het eurogebied, lijkt geen aanzienlijke druk te hebben uitgeoefend op het marktsentiment. In de Verenigde Staten vloeide het positieve marktsentiment voort uit over het algemeen meevallende macro-economische gegevens. De onzekerheid over de toekomstige obligatiemarktontwikkelingen, afgemeten aan de impliciete volatiliteit van de obligatiemarkten, is gedurende de verslagperiode aanzienlijk afgenomen, met name in het eurogebied. Marktgerelateerde indicatoren duiden erop dat de inflatieverwachtingen volledig in overeenstemming blijven met prijsstabiliteit. Tussen eind november 2011 en 7 maart 2012 daalde het rendement op langlopende overheidsobligaties in het eurogebied met een AAA-rating met 50 basispunten tot 2,5% aan het eind van de verslagperiode. De daling was breed gespreid onder overheidsobligaties in het eurogebied met een ECB Maandbericht Maart 2012

49

AAA-rating. In de Verenigde Staten liet het rendement op langlopende overheidsobligaties gedurende dezelfde periode een lichte daling van 9 basispunten zien tot 2,0% op 7 maart (zie Grafiek 25). Als gevolg daarvan daalde in de verslagperiode het nominale rendementsecart tussen tienjaars overheidsobligaties in het eurogebied en de Verenigde Staten met 41 basispunten. In Japan daalde het rendement op tienjaars overheidsobligaties in dezelfde periode met 9 basispunten tot 1,0% op 7 maart.

Grafiek 25 Rendement op langlopende overheidsobligaties (procenten per jaar; daggegevens) eurogebied (links) Verenigde Staten (links) Japan (rechts) 3,8

3,0

3,6

2,8

3,4

2,6

3,2

2,4

3,0

2,2

De ontwikkelingen op de markten voor over2,8 2,0 heidsobligaties gedurende deze periode lijken 2,6 1,8 het gevolg te zijn van een aantal verschillende 2,4 1,6 factoren. In de Verenigde Staten vloeide het 2,2 1,4 positieve marktsentiment voort uit de publicatie van over het algemeen meevallende 2,0 1,2 macro-economische gegevens. Echter, door 1,8 1,0 de aankondiging van het Federal Open Market 1,6 0,8 Committee (FOMC) eind januari dat de eco2011 2012 nomische omstandigheden wellicht tot ten minste eind 2014 een uitzonderlijk laag niveau Bronnen: EuroMTS, ECB, Bloomberg en Thomson Reuters. van de federal funds rate rechtvaardigen, Toelichting: De rendementen op langlopende overheidsobligaties hebben betrekking op tienjaars obligaties of wordt de opwaartse druk op het rendement obligaties met de meest vergelijkbare looptijd. Voor het op langlopende overheidsobligaties mogeeurogebied geldt dat alleen overheidsobligaties met een AAA-rating zijn gedekt. Zie voor meer informatie: http:// lijk getemperd. In het eurogebied lijkt het www.ecb.europa.eu/stats/money/yc/html/index.en.html. gemengde economische en financiële nieuws, zoals de afwaardering van de kredietrating van verscheidene eurolanden, geen noemenswaardig effect te hebben gehad op het sentiment op de obligatiemarkten. Integendeel, de obligatiemarkten in het eurogebied lijken gedurende de gehele verslagperiode te zijn gefocust op wat men ervoer als positieve beleidsstappen om de schuldencrisis op te lossen. De tijdens de bijeenkomst van de staatshoofden en regeringsleiders van het eurogebied op 30 januari genomen besluiten lijken daarin een belangrijke rol te hebben vervuld. Deze behelzen het instellen van een budgettair pact, het vervroegen van het permanente crisisbeheersingsmechanisme van het eurogebied en het akkoord over een nieuw multilateraal aanpassingsprogramma voor Griekenland dat onder meer herstructurering van de overheidsschuld omvat. Het sentiment op de obligatiemarkten in het eurogebied lijkt in de verslagperiode ook te zijn gestimuleerd door de in december 2011 en februari 2012 uitgevoerde driejaars langerlopende herfinancieringstransacties van het Eurosysteem. Onder invloed van de bovengenoemde ontwikkelingen nam de onzekerheid onder beleggers over de obligatiemarktontwikkelingen op de korte termijn, afgemeten aan de in opties besloten volatiliteit, gedurende de verslagperiode beduidend af. Dit was met name het geval in het eurogebied, waar deze impliciete volatiliteit tussen eind november 2011 en begin maart 2012 met rond 40% terugliep tot het niveau van medio 2011. Het rendementsecart tussen overheidsobligaties in het eurogebied en Duitse overheidsobligaties gaf tijdens de verslagperiode een gemengd beeld te zien. Dit kwam deels doordat de vraag naar

50



veilige activa (zoals afgeleid uit de hoge liquiditeitspremies op Duitse overheidsobligaties ten opzichte van die op obligaties van overheidsinstellingen) hoog bleef en daarmee een aanzienlijke neerwaartse druk uitoefende op het rendement op Duitse overheidsobligaties in die periode (zie ook Kader 5). De rendementsecarts van andere landen met een AAA-rating ten opzichte van Duitsland lieten een gemengde ontwikkeling zien. De rendementsecarts van landen zonder AAA-rating ten opzichte van Duitsland gaven een duidelijker patroon te zien: er was voor de meeste landen behalve Griekenland sprake van een daling. Gedurende de verslagperiode werd de kredietstatus van een aantal eurolanden verlaagd door een of meer van de drie belangrijkste kredietbeoordelaars. Vermeldenswaard in dit verband is dat Frankrijk en Oostenrijk hun AAArating door S&P zijn kwijtgeraakt en dat, na een ratingverlaging in januari door S&P, alle drie kredietbeoordelaars de overheidsschuld van Portugal thans als niet kredietwaardig beschouwen. De door Griekenland voorgenomen obligatieruil, met als doel de overheidsschuld te reduceren, was aanleiding voor de drie belangrijkste kredietbeoordelaars om hun rating voor Griekse overheidsobligaties te verlagen. De verschillende acties van de kredietbeoordelaars lijken echter, met uitzondering van Griekenland, geen blijvend opwaarts effect te hebben gehad op de rendementsecarts van overheidsobligaties ten opzichte van het rendement op Duitse overheidsobligaties. In feite deed zich in Italië de grootste daling van het rendementsecart van alle eurolanden voor (-166 basispunten) ondanks het feit dat de drie belangrijkste kredietbeoordelaars de kredietstatus van het land hebben verlaagd. Portugal zag het rendementsecart na de actie van S&P toenemen, waardoor in combinatie met de negatieve overloopeffecten vanuit Griekenland, het rendement op Portugese overheidsobligaties eind januari 2012 tot recordhoogte werd opgestuwd. Deze opwaartse beweging is sindsdien echter grotendeels weer ongedaan gemaakt en op 7 maart lag het rendementsecart tussen Portugese en Duitse overheidsobligaties slechts iets boven het niveau van eind november 2011. Daarnaast duiden fragmentarische marktgegevens op een sterke vraag naar de overheidsobligaties van sommige eurolanden, vooruitlopend op de tweede langerlopende herfinancieringstransactie van het Eurosysteem met een looptijd van drie jaar, die in de betreffende landen ook heeft bijgedragen tot gunstige obligatiemarktontwikkelingen. Kader 5

ONTWIKKELINGEN IN DE UITGIFTE VAN EN DE RENDEMENTSECARTS OP OVERHEIDSSCHULDPAPIER UIT HET EUROGEBIED Dit Kader geeft een overzicht van de ontwikkelingen in de schulduitgifte van overheden in het eurogebied en van de rendementsecarts op overheidsobligaties in 2011. De twaalfmaands groei van het uitstaande schuldpapier uitgegeven door de overheid in het eurogebied is in enkele jaren gedaald van 11,1% in 2009 via 7,5% in 2010 tot 5,4% in 2011 (zie Tabel A). De afname van de schuldgroei hangt samen met het streven naar begrotingsconsolidatie in het eurogebied en met beperkingen aan de uitgifte van langlopend schuldpapier door landen Ta b e l A G r o e i o p j a a r b a s i s v a n d e d o o r d e o v e r h e d e n i n h e t e u r o g e b i e d u i t g e g e v e n schuldbewijzen (procenten; ultimocijfers) Aggregaat van de totale overheid Langlopend Met vaste rente Variabele rente Kortlopend

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2,5 3,4 3,4 3,4 -8,8

2,8 2,3 2,0 5,4 9,6

8,1 3,7 3,5 5,1 61,9

11,1 9,7 9,7 6,4 23,0

7,5 10,4 9,7 17,8 -11,1

5,4 7,3 6,4 17,7 -9,1

Bron: ECB.


51

Ta b e l B S t r u c t u u r v a n d e u i t s t a a n d e b e d r a g e n a a n s c h u l d b e w i j z e n u i t g e g e v e n d o o r d e overheden in het eurogebied (procenten van het aggregaat aan door de totale overheid uitgegeven schuldbewijzen; ultimocijfers) Langlopend Met vaste rente Variabele rente Kortlopend Aggregaat totale overheid in EUR miljard

2006

2007

2008

2009

2010

2011

92,9 83,9 8,0 7,1 4.710,7

92,5 83,2 8,2 7,5 4.841,8

88,8 79,7 8,1 11,2 5.266,2

87,3 78,3 7,8 12,7 5.887,1

88,0 78,2 8,5 12,0 6.485,5

89,6 79,0 9,5 10,4 6.840,6

Bron: ECB.

die gebonden zijn aan een EU/IMF aanpassingsprogramma. Wat betreft de opbouw van de schulduitgifte in 2011 geldt dat het groeitempo van kortlopende overheidsschuld negatief bleef op -9,1%, tegen -11,1% in 2010 en +23,0% in 2009. Wat betreft het langlopende schuldpapier bleef de uitgiftegroei bij het variabel rentende schuldpapier in 2011 hoog op 17,7%, vooral als gevolg van bijzondere ontwikkelingen in Duitsland. Overheden in het eurogebied hadden ongekend grote financieringsproblemen in 2011, en de drie landen die gebonden waren aan een EU/IMF aanpassingsprogramma hadden nauwelijks toegang tot marktfinanciering. Ondanks deze lastige marktomstandigheden slaagden de meeste eurolanden erin langlopend schuldpapier uit te geven zonder zware druk uit de markt om een groter beroep op korte-termijnfinanciering te doen. Wel vond de langlopende schulduitgifte van land tot land onder sterk uiteenlopende voorwaarden plaats. Het aandeel langlopende vastrentende schuldbewijzen bleef ongeveer gelijk, op 79,0% per ultimo 2011. Het aandeel kortlopende schuld nam af tot 10,4% per ultimo 2011 (zie Tabel B). Tijdens de crisis hebben overheden meer dan voorheen gestreefd naar verkleining van de herfinancieringsrisico’s. Dat gaat gepaard met verlenging van de looptijd van nieuwe uitgifGrafiek A Aflossingen op middellange ten en minder gebruik van kortlopende schuld. Aflossingen van middellang- en langlopende schuld zijn sinds het begin van de crisis aan de lage kant en daarbij stabiel gebleven (zie Grafiek A). In 2012 zullen de aflossingen in het eurogebied en in de meeste ontwikkelde landen toenemen. De forse uitgifteactiviteit die sinds 2008 wordt waargenomen zal naar verwachting voortduren, gezien de groeiende herfinancieringslast door het aflopen van leningen bij aanhoudende financieringstekorten. Daarom is het belangrijk dat regeringen blijven streven naar verkleinen van de herfinancieringsrisico’s en vasthouden aan hun consolidatiestrategie teneinde buitensporige tekorten duurzaam te elimineren en het vertrouwen van de financiële markten te herstellen. De ecarts tussen het rendement op langlopende overheidsobligaties van eurolanden en dat op overeenkomstige Duitse obligaties zijn

52


en langlopende schuld van de centrale overheid (in procent bbp) 2007 2008 2009

2010 2011 2012

10

10

8

8

6

6

4

4

2

2

0

Totaal

G7

Eurogebied

Opkomende Overige OESOOESOlanden landen

0

Bron: Rapport van de OESO over de vooruitzichten van kredietverlening aan overheden in 2012. Toelichting: Op basis van enquêtes onder beheerders van de centrale overheidsschuld.


Grafiek B Rendementsecarts t.o.v. Duitse overheidsobligaties (daggegevens; basispunten) Italië België Oostenrijk Nederland

Spanje Frankrijk Finland

Griekenland Portugal Ierland

600

600

500

500

400

400

300

300

200

200

100

100

0

2008

2009

2010

2011

0

4.500

4.500

4.000

4.000

3.500

3.500

3.000

3.000

2.500

2.500

2.000

2.000

1.500

1.500

1.000

1.000

500 0

500 2008

2009

2010

2011

0

Bronnen: Bloomberg, Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens betreffen tienjaars overheidsobligaties.

in 2011 aanzienlijk gestegen. Dit komt tot uiting in Grafiek B. De ecarts waren het hoogst in november 2011 en zijn voor de meeste landen sindsdien weer gekrompen. Toch zijn de ecarts voor een paar landen nog steeds hoog, wat wijst op aanhoudende risico’s en onzekerheid. De ecarts tussen de rendementen op overheidsobligaties in de lidstaten van het eurogebied weerspiegelen uiteindelijk verschillen in het kredietrisico en de liquiditeitspremies. Duitse obligaties worden algemeen beschouwd als de meest liquide van alle overheidsobligaties binnen het eurogebied. Daarom genieten ze aanzienlijke belangstelling van beleggers op zoek naar liquide activa van hoge kwaliteit in tijden van toegenomen onzekerheid en marktspanningen. Dit verklaart ten dele waarom zelfs overheden die worden geacht over vergelijkbare budgettaire fundamentals te beschikken niettemin tegen een groeiend ecart op hun schuldbewijzen aankijken. Hetzelfde verschijnsel komt tot uiting in een aanzienlijke toename van de liquiditeitspremies die het rendement op Duitse overheidsobligaties doen slinken ten opzichte van schuldtitels uitgegeven met Duitse overheidsgaranties (zie Grafiek C). Sinds begin 2012 zijn de liquiditeitspremies weer aan het dalen naarmate de markten zich enigszins ontspannen.

Grafiek C Liquiditeitspremies voor Duitse overheidsobligaties (daggegevens; basispunten) 10-jaars 5-jaars 2-jaars 125

125

100

100

75

75

50

50

25

25

0

2008

2009

2010

2011

0

Bronnen: Bloomberg en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens betreffen nulcouponecarts tussen het rendement op obligaties van een door de overheid gegarandeerde instelling (Kreditanstalt für Wiederaufbau) en overheidsobligaties.


53

Al met al geldt dat de ecarts op overheidsobligaties ten opzichte van Duitse overheidsobligaties weliswaar recent zijn geslonken maar voor sommige landen nog hoog liggen, hetgeen wijst op aanhoudende risico’s en marktonzekerheid. De uitgifte van schuldpapier door overheden van eurolanden is sinds het uitbreken van de crisis toegenomen, vooral in het korte segment. De afgelopen twee jaar zijn overheden kortlopende schulden aan het omzetten in langlopende. Niettemin blijft het herfinancieringsrisico hoog en regeringen moeten dan ook aan hun consolidatiestrategieën vasthouden om buitensporige tekorten voortvarend terug te dringen en zo het vertrouwen van de financiële markten te herstellen. Wat betreft de marktgerelateerde maatstaven voor de inflatieverwachtingen is het rendement op vijfjaars geïndexeerde overheidsobligaties in het eurogebied sinds eind november 2011 gedaald en is het begin maart 2012 negatief geworden, terwijl het rendement op tienjaars geïndexeerde overheidsobligaties zich in dezelfde periode ook in neerwaartse richting bewoog (zie Grafiek 26). De vijfjaars en tienjaars huidige reële rendementen bedroegen op 7 maart respectievelijk rond -0,4% en 0,6%. De impliciete toekomstige rente op inflatieswaps (dat wil zeggen vijfjaars inflatie vijf jaar vooruit) in het eurogebied is in de verslagperiode licht gestegen, en wel met 8 basispunten tot 2,4% op 7 maart (zie Grafiek 27). In dezelfde periode zijn de overeenkomstige ‘break-even’-inflatiecijfers met 38 basispunten gedaald om op 7 maart uit te komen op 2,2%. Grafiek 26 Rendement op geïndexeerde nulcouponobligaties in het eurogebied

Grafiek 27 Nulcoupon-‘break-even’inflatie en rente op inflatieswaps in het eurogebied

(procenten per jaar; vijfdaagse voortschrijdende gemiddelden van daggegevens; voor seizoen gecorrigeerd)

(procenten per jaar; vijfdaagse voortschrijdende gemiddelden van daggegevens; voor seizoen gecorrigeerd)

3,0

vijfjaars voor de toekomstige inflatie geïndexeerd obligatierendement vijf jaar vooruit vijfjaars voor de huidige inflatie geïndexeerd tienjaars voor de huidige inflatie geïndexeerd obligatierendement 3,0

2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

1,0

0,5

0,5

0,0

0,0

-0,5

-0,5 2011

2012

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. Toelichting: Sinds eind augustus 2011 worden de werkelijke percentages berekend als een met het bbp gewogen gemiddelde van de afzonderlijke reële percentages voor Frankrijk en Duitsland. Daarvóór werden de reële percentages berekend door een schatting te maken van een gecombineerde reële rendementscurve voor Frankrijk en Duitsland.

54


vijfjaars toekomstige ‘break-even’-inflatie vijf jaar vooruit vijfjaars toekomstige rente op inflatieswaps vijf jaar vooruit 2,8

2,8

2,6

2,6

2,4

2,4

2,2

2,2

2,0

2,0

1,8

1,8 2011

2012

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. Toelichting: Sinds eind augustus 2011 wordt de ‘breakeven’-inflatie berekend als een met het bbp gewogen gemiddelde van de afzonderlijk geraamde ‘break-even’inflatie voor Frankrijk en Duitsland. Daarvóór werd de ‘break-even’-inflatie berekend door rendementen uit de nominale rendementscurve voor overheidsobligaties met een AAA-rating van het eurogebied te vergelijken met een gecombineerde reële rendementscurve afgeleid van Franse en Duitse geïndexeerde overheidsobligaties.


De ‘break-even’-inflatiecijfers hebben de afgelopen maanden aanzienlijke schommelingen te zien gegeven als gevolg van de hoge volatiliteit op de markten voor overheidsobligaties en het bestaan van forse liquiditeitspremies. De uit de obligatiemarkten afgeleide inflatieverwachtingen zijn dus minder betrouwbaar dan die welke zijn gebaseerd op signalen uit de inflatieswapmarkt. Ondanks hun relatief grotere stabiliteit zijn de swapmarkten niet immuun gebleken voor marktspanningen en is de stijging van de rente op inflatieswaps van de afgelopen maanden (met name in het vijfjaars segment vijf jaar vooruit) deels het gevolg van toenemende inflatierisicopremies. Al met al, niet alleen rekening houdend met de marktvolatiliteit en de verstoringen als gevolg van hoge liquiditeitspremies, maar ook met de inflatierisicopremies, duiden marktgerelateerde indicatoren erop dat de inflatieverwachtingen volledig in overeenstemming blijven met prijsstabiliteit.

Grafiek 28 Impliciete termijndaggeldrente in het eurogebied (procenten per jaar; daggegevens) 7 maart 2012 30 november 2011

5,0

5,0

4,5

4,5

4,0

4,0

3,5

3,5

3,0

3,0

2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

1,0

0,5

0,5

0,0 2011

2013

2015

2017

2019

2021

0,0

Bronnen: ECB, EuroMTS (onderliggende gegevens) en Fitch Ratings (ratings). Toelichting: De impliciete termijnrendementscurve, die is af geleid van de in de markt waargenomen rentetermijnstructuur, geeft de marktverwachtingen weer ten aanzien van de toekomstige niveaus van de korte rente. De voor het berekenen van deze impliciete termijnrendementscurven gebruikte methode is beschreven in het onderdeel ‘Euro area yield curve’ op de website van de ECB. De voor de raming gebruikte gegevens bestaan uit rendemen ten op in het eurogebied uitgegeven overheidsobligaties met AAA-rating.

Het algemene beeld van het rendement op langlopende overheidsobligaties in het eurogebied met een AAA-rating kan worden uitgesplitst in veranderingen in de renteverwachtingen (en in de daarmee samenhangende risicopremies) op basis van verschillende tijdshorizonnen (zie Grafiek 28). Vergeleken met eind november is de korte-termijnrendementscurve neerwaarts verschoven voor alle looptijden als gevolg van bijstellingen van de rendementsverwachtingen en de vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid en de inflatie. De rendementsecarts op kredietwaardige bedrijfsobligaties uitgegeven door niet-financiële vennootschappen in het eurogebied zijn tijdens de verslagperiode licht gedaald. De rendementsecarts op kredietwaardige bedrijfsobligaties uitgegeven door financiële vennootschappen in het eurogebied zijn daarentegen veel scherper gedaald, met name voor de lagere ratingcategorieën. Zo is het rendementsecart op obligaties van financiële vennootschappen met een BBB-rating in de verslagperiode bijna gehalveerd: het daalde met 558 basispunten tot 589 basispunten op 7 maart. De aanzienlijke daling van de rendementsecarts is toe te schrijven aan een combinatie van factoren, zoals een lagere risicoaversie, zoals weergegeven door het rendementsecart op bedrijfsobligaties met een BBB-rating ten opzichte van die met een AAA-rating, en de afgenomen financieringsdruk op financiële instellingen als gevolg van de langerlopende herfinancieringstransacties van het Eurosysteem. Het vooruitzicht van minder grote overloopeffecten tussen de verschillende landen als gevolg van de door staatshoofden en regeringsleiders van het eurogebied op 30 januari genomen besluiten kan in dit verband ook een rol hebben gespeeld.


55

2.5 AANDELENMARKTEN Tussen eind november 2011 en begin maart 2012 zijn de aandelenkoersen in zowel het eurogebied als de Verenigde Staten scherp gestegen. Het marktsentiment werd positief beïnvloed door de publicatie van over het algemeen meevallende macro-economische cijfers in de Verenigde Staten en hernieuwde hoop op een duurzame oplossing voor de schuldencrisis in het eurogebied. Ook de verruiming van de financieringsvoorwaarden als gevolg van de herfinancieringstransacties van het Eurosysteem lijken een bijdrage te hebben geleverd aan de ontwikkelingen op de aandelenmarkten in het eurogebied, met name wat betreft de sterke koersontwikkeling van financiële fondsen. De onzekerheid op de aandelenmarkten, zoals afgemeten aan de impliciete volatiliteit, daalde in de verslagperiode tot het niveau van medio 2011. Tussen eind november 2011 en 7 maart 2012 zijn de aandelenkoersen in zowel het eurogebied als de Verenigde Staten scherp gestegen. De aandelenkoersen in het eurogebied, afgemeten aan de brede Dow Jones EURO STOXX-index, gaven in de verslagperiode een stijging te zien van 7,3%. In de Verenigde Staten steeg de Standard and Poor’s 500-index in dezelfde periode met 8,5% (zie Grafiek 29). Ook in Japan maakten de aandelenkoersen een gunstige ontwikkeling door. De Nikkei 225-index steeg met 13,5%. Het positieve sentiment op de aandelenmarkten in de Verenigde Staten werd gevoed door de publicatie van macro-economische cijfers die in het algemeen beter uitvielen dan verwacht, en Grafiek 29 Aandelenindices

Grafiek 30 Impliciete volatiliteit van de aandelenmarkt (procenten per jaar; vijfdaags voortschrijdend gemiddelde van daggegevens)

(index: 1 maart 2011 = 100; daggegevens) eurogebied Verenigde Staten Japan

eurogebied Verenigde Staten Japan 45

45

40

40

35

35

90

30

30

85

85

25

25

80

80

75

75

20

20

70

70

15

15

110

110

105

105

100

100

95

95

90

65 maart

mei

juli

2011

sept.

nov.

jan.

65 maart 2012

Bronnen: Thomson Reuters. Toelichting: Ruime Dow Jones EURO STOXX-index voor het eurogebied, Standard & Poor’s 500-index voor de Verenigde Staten en Nikkei 225-index voor Japan.

56


10 maart

mei

juli

sept. 2011

nov.

jan.

10 maart 2012

Bron: Bloomberg. Toelichting: De impliciete volatiliteiten geven de verwachte standaarddeviatie weer van de procentuele mutaties van de beurskoersen gedurende een periode van maximaal drie maanden, zoals impliciet begrepen in de koersen van opties op aandelenindices. De koersindices waarop de impliciete volatiliteiten betrekking hebben zijn de Dow Jones EURO STOXX 50-index voor het eurogebied, de Standard & Poor’s 500-index voor de Verenigde Staten en de Nikkei 225-index voor Japan.


Tabel 4 Koersmutaties in de indices voor de verschillende economische sectoren in de Dow Jones EURO STOXX (procenten van ultimokoersen) EURO STOXX

Diensten voor ConGrond- consu- sumptiestoffen menten goederen

Olie en Finangas cieel

Gezondheidszorg

Industrie

TeleTech- communologie nicatie

Nutsbedrijven

Aandeel sector in marktkapitalisatie (ultimocijfers)

100,0

10,3

6,6

17,1

8,3

20,5

5,4

14,3

4,8

5,6

7,1

Koersmutaties (ultimocijfers) 2010-IV 2011-I 2011-II 2011-III 2011-IV jan. 2012 feb. 2012 30 nov. 2011 - 7 maart 2012

3,8 3,6 -1,7 -23,1 5,1 5,3 4,3 7,3

16,3 -0,3 3,0 -28,9 13,1 8,1 6,2 10,5

0,7 -1,8 -2,9 -17,4 5,6 2,7 2,8 1,5

9,0 -3,2 7,0 -20,0 9,1 7,2 5,5 11,8

7,9 8,4 -6,2 -19,1 18,6 2,1 3,5 7,1

-7,0 8,5 -5,0 -30,9 -1,8 9,3 4,9 11,6

-1,1 4,8 11,5 -9,2 11,3 1,5 -1,1 8,4

13,3 4,4 -1,3 -27,4 6,5 6,7 5,7 9,4

10,2 5,0 -8,8 -15,9 1,9 8,3 8,7 10,5

-4,7 6,0 -6,5 -14,4 -3,6 -3,5 -0,8 -10,6

2,9 3,5 -6,8 -18,5 -4,3 -0,9 2,4 -2,6

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB.

de aanhoudende, zij het voorzichtige tekenen van groeiherstel in de eerste maanden van 2012. De cijfers die over dezelfde periode in het eurogebied werden gepubliceerd, gaven een gemengd beeld te zien, ook wat betreft de vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid op de korte termijn. Daar komt bij dat een aantal landen en diverse grote financiële instellingen in het eurogebied in deze periode te maken hadden met een verlaging van hun kredietstatus door de belangrijkste kredietbeoordelaars, terwijl in het algemeen ook zwakke winstcijfers zijn gepubliceerd. Niettemin lijken deze ontwikkelingen geen belangrijk negatief effect te hebben gehad op het marktsentiment. De aandelenmarkten in het eurogebied waren juist positief gestemd, deels vanwege de hernieuwde hoop op een duurzame oplossing voor de schuldencrisis in het eurogebied. De aandelenkoersen in het eurogebied ontwikkelden zich met name gunstig in de aanloop naar de bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders van de eurolanden op 30 januari 2012. De besluiten die tijdens dit overleg zijn genomen ter versterking van het begrotingskader en het crisisbeheersingsmechanisme in het eurogebied, gekoppeld aan de toenemende verwachting dat een wanordelijke schuldsanering in Griekenland kan worden voorkomen, werden in de markt in het algemeen positief ontvangen. Daarnaast lijken de aandelenkoersen in het eurogebied positief te zijn beïnvloed door de driejaars herfinancieringstransacties die in december 2011 en februari 2012 door het Eurosysteem zijn uitgevoerd, waardoor de financieringsdruk op financiële instellingen in het eurogebied in de verslagperiode werd verminderd. De onzekerheid op de aandelenmarkten in zowel het eurogebied als de Verenigde Staten nam in de verslagperiode sterk af, waarbij de impliciete volatiliteit daalde tot het niveau van medio 2011 (zie Grafiek 30). Deze afname sluit aan bij de hiervoor geschetste, positieve ontwikkelingen en de daarmee samenhangende, lagere risicoaversie bij beleggers. Op sectoraal niveau gaven de aandelenkoersen in het eurogebied in de verslagperiode in het algemeen een sterk beeld te zien, behalve bij de telecom- en nutsbedrijven (zie Tabel 4). De sterke koersstijging van financiële aandelen heeft wellicht te maken gehad met de verwachte afname van de financieringsbeperkingen in het bankwezen als gevolg van de twee driejaars herfinancieringstransacties van het Eurosysteem. Een andere positieve factor in dit verband was de inschatting dat negatieve overloopeffecten van de schuldencrisis in beperktere mate ECB Maandbericht Maart 2012

57

op de balans van financiële instellingen zullen gaan drukken nu een akkoord is bereikt over een begrotingspact in het eurogebied, terwijl de verlaging van de kredietstatus van een aantal banken in het eurogebied en de globaal zwakke winstcijfers niet zwaar op het marktsentiment lijken te hebben gedrukt. Ook in de Verenigde Staten boekten financiële aandelen in de verslagperiode forse winst, waarbij de relatieve stijging binnen deze sector die van de totale index te boven ging. De winstcijfers van de in de Dow Jones EURO STOXX-index opgenomen ondernemingen in het eurogebied laten zien dat de negatieve groei van de feitelijke winst per aandeel op jaarbasis in de verslagperiode zich heeft voortgezet, van -2,2% in december 2011 tot -7,4% in maart 2012. De door marktdeelnemers voor de komende periode van 12 maanden geraamde winstgroei per aandeel steeg echter van 8,7% in december 2011 tot 9,7% in maart 2012 (zie Grafiek 31). De op de lange termijn verwachte groei van de winst per aandeel daalde daarentegen licht van 7,7% in december 2011 tot 7,2% in maart 2012.

Grafiek 31 Verwachte ontwikkeling van de bedrijfswinst per aandeel in het eurogebied en de Verenigde Staten (procenten per jaar; maandgegevens) eurogebied, korte termijn 1) eurogebied, lange termijn 2) Verenigde Staten, korte termijn 1) Verenigde Staten, lange termijn 2) 36

36

30

30

24

24

18

18

12

12

6

6

0

0

-6

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-6

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. Toelichting: Verwachte winstgroei van bedrijven opgenomen in de Dow Jones EURO STOXX-index voor het eurogebied en de Standard & Poor’s 500-index voor de Verenigde Staten. 1) Winstverwachtingen van analisten op een termijn van twaalf maanden (twaalfmaands groeicijfers). 2) Winstverwachtingen van analisten op een termijn van drie tot vijf jaar (twaalfmaands groeicijfers).

2.6 FINANCIERING EN VERMOGENSPOSITIE VAN NIET-FINANCIËLE VENNOOTSCHAPPEN Tussen oktober 2011 en januari 2012 zijn de reële financieringskosten voor niet-financiële vennootschappen in het eurogebied gedaald. Globaal gesproken was er bij de meeste subcategorieën sprake van een daling, met name bij de langere debetrentes. Wat de financiële stromen betreft, nam de twaalfmaands groei van leningen aan niet-financiële vennootschappen in het vierde kwartaal van 2011 af tot 1,1%. De gematigde dynamiek van de kredietverlening lijkt globaal in overstemming te zijn met het nog steeds zwakke economische klimaat in het eurogebied. De uitgifte van schuldpapier door nietfinanciële vennootschappen is in het vierde kwartaal van 2011 licht gestegen.

FINANCIERINGSKLIMAAT De reële kosten van externe financiering voor niet-financiële vennootschappen in het eurogebied – berekend door de kosten van de verschillende financieringsbronnen te wegen op basis van de uitstaande bedragen, gecorrigeerd voor waarderingseffecten – zijn tussen oktober 2011 en januari 2012 met 16 basispunten gedaald en bedroegen in januari 2012 3,5% (zie Grafiek 32). Deze afname van de totale financieringskosten deed zich globaal in alle subcategorieën voor, maar met name bij de reële kosten van langlopend krediet. De reële lange debetrentes daalden in deze periode met 44 basispunten tot 1,5%, terwijl de reële korte debetrentes met circa 1,6% globaal

58



ongewijzigd bleven. De reële kosten van in de markt gefinancierde schuld en beursgenoteerd aandelenvermogen daalden met rond 5 respectievelijk 20 basispunten tot 2,6% en 7,2%. Meer recente gegevens over de periode tot en met begin maart wijzen op een scherpe daling van 49 basispunten in de reële kosten van in de markt gefinancierde schuld, vanwege de lagere rendementsecarts op bedrijfsobligaties. De reële kosten van beursgenoteerd aandelenvermogen bleven daarentegen globaal ongewijzigd. Op langere termijn bezien lagen de totale reële financieringskosten voor niet-financiële vennootschappen in het eurogebied in januari nog steeds onder het historisch gemiddelde. Dat geldt voor alle financieringsbronnen, met uitzondering van de reële kosten van aandelenvermogen. In de periode tussen oktober 2011 en januari 2012 daalde de nominale bancaire rente op nieuwe leningen aan niet-financiële vennootschappen voor de meeste looptijden en leenbedragen (zie Tabel 5). Zo daalde de korte rente op grote leningen (meer dan EUR 1 miljoen) met 25 basispunten, maar steeg de korte rente op kleine leningen (tot en met EUR 1 miljoen) met 9 basispunten. De lange bancaire rente daalde voor grote leningen met 68 basispunten en voor kleine leningen met 3 basispunten. Deze algehele daling van de debetrentes voor niet-financiële vennootschappen kan tot op zekere hoogte worden toegeschreven aan de doorwerking van de recent verlaagde basisrentetarieven van de ECB en aan de effectiviteit van de bijzondere maatregelen Grafiek 32 Reële kosten van de externe financiering van de niet-financiële die de ECB recentelijk heeft getroffen om de vennootschappen in het eurogebied financieringsbeperkingen bij banken te ver(procenten per jaar; maandgegevens) minderen. Het groter wordende verschil tustotale financieringskosten sen de bancaire rentetarieven voor enerzijds reële korte bancaire rente grote en anderzijds kleine leningen kan echter reële lange bancaire rente reële kosten van schuldfinanciering in de markt duiden op een bepaalde mate van discriminareële kosten van genoteerde aandelen tie door banken jegens kleine ondernemingen, 9 9 met name in bepaalde jurisdicties. Het rende8 8 ment op zevenjaars overheidsobligaties in het 7 7 eurogebied daalde in de verslagperiode met 20 basispunten. 6 6 De rendementsecarts tussen obligaties van niet-financiële vennootschappen enerzijds en overheidsobligaties anderzijds werden in de periode tussen oktober 2011 en januari 2012 gekenmerkt door volatiliteit. De rendementsecarts op bedrijfsobligaties namen in de periode tot en met december 2011 toe, met name voor bedrijfsobligaties met een gemiddelde of lagere rating, als gevolg van de spanningen in de markt in verband met de schuldencrisis in het eurogebied en de negatieve overloopeffecten daarvan op de grotere landen en de landen met een hogere rating. Zo stegen de ecarts op bedrijfsobligaties met een BBB-rating in de periode oktober-december met circa 47 basispunten en de ecarts op hoogrenderende obligaties met ruim 160 basispunten (zie Grafiek 33). Het marktsentiment is vanaf eind 2011 iets verbe-

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

0

Bronnen: ECB, Thomson Reuters, Merrill Lynch en prognoses van Consensus Economics. Toelichting: De reële kosten van de externe financiering van de niet-financiële vennootschappen zijn berekend als gewogen gemiddelde van de kosten van bankkrediet, de kosten van schuldbewijzen en de kosten van aandelen, gebaseerd op de daaraan uitstaande bedragen, gedefleerd met de inflatiewerwachtingen (zie Kader 4 in het Maandbericht van maart 2005). De invoering van de geharmoniseerde reeks bancaire rentevoeten begin 2003 heeft geleid tot een statistische reeksbreuk. Het is mogelijk dat met ingang van juni 2010 de gegevens niet volledig vergelijkbaar zijn met de gegevens daarvoor in verband met veranderingen in de methodiek als gevolg van de invoering van Verordeningen ECB/2008/32 en ECB/2009/7 (tot wijziging van Verordening ECB/2001/18).


59

Ta b e l 5 B a n c a i re re n t e o p n i e u we l e n i n g e n a a n n i e t - f i n a n c i ë l e ve n n o o t s c h a p p e n (procenten per jaar; basispunten)

Mutaties in basispunten tot januari 2012 1) 2010 IV

2011 I

2011 II

2011 III

2011 dec.

2012 jan.

2010 okt.

2011 okt.

2011 dec.

Bancaire rente op leningen Bancaire rekening-courantkredieten aan niet-financiële vennootschappen

3,86

4,01

4,27

4,40

4,47

4,46

63

0

-1

Leningen aan niet-financiële vennootschappen tot en met EUR 1 miljoen met een variabele rente en een initiële rentevaste periode tot en met één jaar met een initiële rentevaste periode van meer dan vijf jaar

3,50 3,86

3,69 4,19

3,94 4,39

4,18 4,19

4,47 4,17

4,36 4,20

91 38

9 -3

-11 3

Leningen aan niet-financiële vennootschappen van meer dan EUR 1 miljoen met een variabele rente en een initiële rentevaste periode tot en met één jaar met een initiële rentevaste periode van meer dan vijf jaar

2,59 3,50

2,63 3,84

2,92 3,29

2,92 3,69

3,15 3,74

2,80 2,97

48 -49

-25 -68

-35 -77

PM Driemaands geldmarktrente Rendement op tweejaars overheidsobligaties Rendement op zevenjaars overheidsobligaties

1,01 2,25 2,71

1,24 2,91 3,19

1,55 3,61 2,89

1,55 5,47 1,96

1,36 10,98 2,08

1,13 12,65 1,98

8 1091 -34

-46 599 -19

-23 167 -10

Bron: ECB. 1) Als gevolg van afronding kunnen zich verschillen voordoen.

terd, met als gevolg lagere ecarts voor alle ratingcategorieën. In februari 2012 lagen de ecarts op bedrijfsobligaties 15 tot 75 basispunten lager dan in oktober 2011. FINANCIERINGSSTROMEN De indicatoren van de winstgevendheid van niet-financiële vennootschappen in het eurogebied duiden op een nog steeds positieve ontwikkeling in het vierde kwartaal van 2011. Toch daalde het twaalfmaands groeitempo van de winst per aandeel van beursgenoteerde niet-financiële vennootschappen in het eurogebied van circa 11% in oktober 2011 tot circa 1,2% in januari 2012. Over februari 2012 is een verdere verslechtering gerapporteerd, waarbij voor het eerst sinds de zomer van 2010 sprake is van een negatieve groei (-1,5%) (zie Grafiek 34). Voor de komende maanden verwachten marktdeelnemers echter een voorspoedig herstel.

Grafiek 33 Rendementsecarts tussen obligaties van niet-financiële vennootschappen en overheidsobligaties (basispunten; maandgemiddelden) in euro luidende obligaties van niet-financiële vennootschappen met AA-rating (links) in euro luidende obligaties van niet-financiële vennootschappen met A-rating (links) in euro luidende obligaties van niet-financiële vennootschappen met BBB-rating (links) in euro luidende hoogrenderende obligaties (rechts) 610

2.500

510

2.000

410

1.500

310

Wat de externe financiering betreft, heeft het sinds 2010 waargenomen herstel van de kredietverlening door MFI’s aan niet-financiële vennootschappen in het vierde kwartaal van 2011 aan kracht ingeboet. De afname van de kredietverlening door MFI’s aan nietfinanciële vennootschappen ging in dezelfde periode gepaard met een lichte stijging van de uitgifte van schuldbewijzen (zie Grafiek 35).

60


1.000

210

500

110 10

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

0

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. Toelichting: De rendementsecarts betreffen die ten opzichte van overheidsobligaties met AAA-rating.


Grafiek 34 Winst per aandeel van genoteerde niet-financiële vennootschappen in het eurogebied

Grafiek 35 Uitsplitsing van externe financiering van niet-financiële vennootschappen naar instrument

(mutaties in procenten per jaar; maandgegevens)

(mutaties in procenten per jaar) leningen van MFI’s schuldbewijzen genoteerde aandelen

werkelijk verwacht 50

50

35

35

40

40

30

30

30

30

20

20

25

25

10

10

20

20

0

15

15

-10

-10

10

10

-20

-20

-30

-30

5

5

-40

-40

0

0

0

-50

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

-50

Bronnen: Thomson Reuters en berekeningen van de ECB.

-5 2000

2002

2004

2006

2008

2010

-5 2012

Bron: ECB. Toelichting: Genoteerde aandelen luiden in euro.

Tabel 6 Financiering van niet-financiële vennootschappen (procentuele mutaties; kwartaalultimo)

Leningen van MFI’s tot en met één jaar meer dan één tot en met vijf jaar meer dan vijf jaar Uitgegeven schuldbewijzen kortlopend langlopend, waarvan: 1) met vaste rente met variabele rente Uitgegeven genoteerde aandelen PM 2) Totale financiering Leningen aan niet-financiële vennootschappen Verzekeringstechnische reserves 3)

Twaalfmaands groeipercentages 2010 IV -0,1 -3,2 -2,8 2,4 7,5 -5,4 8,7 11,0 -0,6 0,7

2011 I 0,9 0,0 -2,3 2,4 4,8 -4,2 5,7 7,3 -0,9 0,5

2011 II 1,4 4,2 -3,7 2,0 4,3 2,9 4,4 5,4 -1,9 0,4

2011 III 1,6 4,1 -3,7 2,3 4,8 19,4 3,4 4,3 -3,7 0,3

2011 IV 1,1 1,9 -3,0 2,1 5,4 17,2 4,4 5,0 -1,0 0,4

2,2 1,7 1,1

2,2 2,4 0,9

2,5 3,1 0,9

2,4 2,5 0,7

-

Bronnen: ECB, Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens in deze tabel (met uitzondering van de PM-posten) zijn ontleend aan de monetaire en bancaire statistieken en de statistieken aangaande effectenuitgiften. Geringe verschillen ten opzichte van de in de statistieken met betrekking tot de financiële rekeningen opgenomen cijfers vloeien in hoofdzaak voort uit verschillen in waarderingsmethoden. 1) Het totaal van de langlopende schuldbewijzen met een vaste en een variabele rente kan verschillen van het totale bedrag aan uitgegeven langlopende schuldbewijzen omdat langlopende nulcouponleningen, waarin waarderingseffecten zijn begrepen, in deze tabel niet apart worden vermeld. 2) De gegevens zijn ontleend aan Europese kwartaalrekeningen per institutionele sector. De totale financiering van nietfinanciële vennootschappen omvat leningen, uitgegeven schuldbewijzen, uitgegeven aandelen en deelnemingen, verzekeringstechnische reserves, overige schulden en financiële derivaten. 3) Met inbegrip van pensioenfondsreserves.


61

De licht aantrekkende uitgifteactiviteit van niet-financiële vennootschappen betrof met name de uitgifte van langlopende vastrentende schuldbewijzen, terwijl de uitgifte van kortlopende schuldbewijzen hieraan slechts een kleine bijdrage leverde. De uitgifte van langlopende schuldbewijzen met een variabele rente liep daarentegen verder terug. Het twaalfmaands groeitempo van de uitgifte van beursgenoteerde aandelen door niet-financiële vennootschappen toonde een lichte stijging als gevolg van de lagere kosten van genoteerde aandelen. Volgens gegevens van marktdeelnemers vond de uitgifteactiviteit in het laatste kwartaal van 2011 met name plaats bij ondernemingen in de industrie-, consumentenproducten- en dienstensector. De twaalfmaands groei van de bancaire kredietverlening aan niet-financiële vennootschappen daalde in het vierde kwartaal van 2011 tot 1,1% (zie Tabel 6), als gevolg van een fors lagere twaalfmaands groei bij de korte kredietverlening (leningen met een looptijd tot en met 1 jaar) en een lichte afname van de twaalfmaands groei bij de lange kredietverlening (met een looptijd van meer dan 5 jaar). Afgezien van de zeer zwakke cijfers over december 2011 is de gematigde dynamiek van de kredietverlening aan niet-financiële vennootschappen nog steeds globaal in overeenstemming met de ontwikkelingen in de reële economie en de kosten van krediet. Grafiek 36 Groei van en bijdragen aan de vraag naar leningen van nietfinanciële vennootschappen

Grafiek 37 Besparingen, financiering en investeringen van niet-financiële vennootschappen

(mutaties in procenten per jaar; netto percentages)

(vierkwartaals voortschrijdende totalen; procenten bruto toegevoegde waarde)

investeringen in vaste activa (rechts) voorraden en werkkapitaal (rechts) fusies & overnames en herstructureringen (rechts) schuldherstructurering (rechts) interne financiering (rechts) leningen aan niet-financiële vennootschappen (links)

12

60

10

40

60

20

40

8 6

0

4 -20

2

-2

-60

-4

-80

2009

2010

2011

Bron: ECB. Toelichting: De netto percentages geven het verschil weer tussen het percentage banken dat aangeeft dat de desbetreffen de factor bijgedragen heeft tot een toename van de vraag en het percentage dat aangeeft dat deze factor bij ge dragen heeft tot een afname daarvan.


9,0 7,0 5,0

20

3,0 1,0

0

-1,0

-40

0

62

bruto besparingen en netto kapitaaloverdrachten schuldfinanciering uitgifte van genoteerde aandelen uitgifte van niet-genoteerde aandelen bruto investeringen netto verwerving van financiële activa m.u.v. deelnemingen netto verwerving van deelnemingen overige financieringskloof (rechts)

-20

-3,0 -5,0

-40 -60

-7,0 2000

2002

2004

2006

2008

2010

-9,0

Bron: Rekeningen van het eurogebied. Toelichting: In de schuldfinanciering zijn leningen, schuldbewijzen en pensioenfondsreserves begrepen. In ‘overige’ zijn finan ciële derivaten, het saldo van overige te betalen/ontvangen rekeningen en correcties begrepen. Intragroepsleningen zijn gesaldeerd. De financieringskloof is de netto kredietverlening/kredietopname; dit is ruwweg het verschil tussen bruto besparingen en bruto investeringen.


De resultaten van de enquête naar de bancaire kredietverlening in het eurogebied over het vierde kwartaal van 2011 laten zien dat de vraag naar leningen van de zijde van niet-financiële vennootschappen per saldo is afgenomen, zij het langzamer dan in het vorige kwartaal. Deze afname is het gevolg van een scherpe daling in de financieringsbehoefte van bedrijven voor investeringen in vaste activa en, in mindere mate, voor investeringen in voorraden en werkkapitaal, waarbij ook het lagere tempo van de economische bedrijvigheid een rol speelde (zie Grafiek 36). Banken rapporteerden met name een scherpe daling in de financieringsbehoefte voor investeringen in vaste activa. Volgens de banken speelde de per saldo lagere vraag naar kredietverlening met name bij het midden- en kleinbedrijf en in mindere mate bij grote ondernemingen. Voorts hebben de banken in het eurogebied hun acceptatiecriteria voor leningen aan niet-financiële vennootschappen in het vierde kwartaal van 2011 beduidend aangescherpt. Dit werd ingegeven door het negatieve effect van de zwakke economische vooruitzichten enerzijds en de schuldencrisis in het eurogebied anderzijds, die op dat moment nog steeds een bedreiging vormde voor de financiële positie van de banken. In de toekomst verwachten de banken een verdere aanscherping van de acceptatiecriteria en een verdere afname van de vraag naar kredietverlening door niet-financiële vennootschappen. De financieringskloof (of netto kredietopname) van niet-financiële vennootschappen – dat wil zeggen het verschil tussen de uitgaven voor reële investeringen en de intern gegenereerde financiële middelen (bruto besparingen) – nam in het derde kwartaal van 2011 op basis van voortschrijdende vierkwartaals totalen af (zie Grafiek 37). De financieringskloof bleef met -0,8% historisch gezien betrekkelijk gering, ondanks tekenen van normalisering in de afgelopen kwartalen, als gevolg van de relatief lage investeringen en hoge bedragen aan intern gegenereerde middelen. De uitsplitsing naar besparingen, financiering en investeringen van bedrijven in het eurogebied laat zien dat de reële bedrijfsinvesteringen (bruto investeringen in vaste activa) in hoofdzaak werden gefinancierd uit interne middelen; externe financiering is nog steeds een minder belangrijke financieringsbron voor bedrijven. Daarbij bleef de verwerving van financiële activa, met inbegrip van deelnemingen, in het derde kwartaal van 2011 per saldo globaal gelijk. VERMOGENSPOSITIE Op basis van de statistieken van het eurogebied is de schuldenlast van niet-financiële vennootschappen in het derde kwartaal van 2011 verder afgenomen, als percentage van het bbp tot net onder 79% en als percentage van het bruto exploitatieoverschot tot 400% (zie Grafiek 38). De afbouw van de schuldpositie van niet-financiële vennootschappen begon in 2010 en is nog steeds gaande, hoewel het in de meeste landen een vrij geleidelijk proces betreft. Na de scherpe daling in de periode van eind 2008 tot en met de eerste helft van 2010 is de rentelast van niet-financiële vennootschappen in de periode tot en met het derde kwartaal van 2011 weer toegenomen (zie Grafiek 39). Het tempo van deze groei nam in het vierde kwartaal van 2011 af. De rentelast daalde in januari 2012, maar bleef boven het lange-termijngemiddelde.


63

Grafiek 38 Schuldquoten van niet-financiële vennootschappen

Grafiek 39 Netto bancaire rentelast van niet-financiële vennootschappen

(procenten)

(basispunten)

schuld in verhouding tot het bruto exploitatieoverschot (links) schuld in verhouding tot het bbp (rechts)

netto bancaire rentelast (links) gewogen gemiddelde debetrente (rechts) gewogen gemiddelde depositorente (rechts)

450

90

430

85

410

80

390

75

370

700 600

200

500 150

400

70

350

65

330

60

310

300

100

200 50

100

55

290 270

250

1999

2001

2003

2005

2007

2009

50 2011

Bronnen: ECB, Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens aangaande de schuld zijn ontleend aan de Europese kwartaalrekeningen per institutionele sector. De schuld omvat leningen, uitgegeven schuldbewijzen en pensioenfondsreserves.

0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

0

Bron: ECB. Toelichting: De netto bancaire rentelast wordt gedefinieerd als het verschil tussen de gewogen gemiddelde debetrente en de gewogen gemiddelde depositorente voor nietfinan ciële vennootschappen en is gebaseerd op uitstaande bedragen.

2.7 FINANCIERING EN VERMOGENSPOSITIE VAN DE SECTOR HUISHOUDENS Het financieringsklimaat voor de sector huishoudens in het eurogebied werd in het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012 gekenmerkt door een algehele lichte daling van de bancaire debetrentes. Tezelfdertijd bleek uit de enquête naar de bancaire kredietverlening van januari 2012 dat de acceptatiecriteria voor leningen aan huishoudens per saldo verder waren aangescherpt. De twaalfmaands groei van leningen van MFI’s aan huishoudens, gecorrigeerd voor verkopen van leningen en securitisaties, vertraagde tot 1,9% in december 2011, waarna een licht herstel volgde tot 2,1% in januari 2012. De meest recente gegevens duiden derhalve nog steeds op een gematigde ontwikkeling van de kredietopname door huishoudens. De rentelast en de verhouding tussen schuld en bruto besteedbaar inkomen van de sector huishoudens zijn in het vierde kwartaal van 2011 naar raming globaal gelijk gebleven.

FINANCIERINGSKLIMAAT In het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012 zijn de financieringskosten van de sector huishoudens in het eurogebied over de gehele linie licht afgenomen. Daarachter gaan echter tegengestelde ontwikkelingen binnen de verschillende categorieën leningen schuil. De bancaire rente op nieuwe woninghypotheken zijn licht gedaald, terwijl de rente op andere leningen belangrijk is afgenomen. De rente op nieuw consumptief krediet liet daarentegen een lichte stijging zien. Al met al duiden de meest recente gegevens erop dat de liquiditeitsverruimende maatregelen van de ECB – met name de driejaars langerlopende herfinancieringstransactie in december 2011 – de opwaartse druk op de rente voor nieuwe leningen aan huishoudens heeft getemperd, met name bij middellange en langlopende leningen, door de banken in staat te stellen tegen lage kosten financiering op de middellange termijn aan te trekken.

64



Wat betreft de rente op nieuwe woninghypotheken werd de algehele daling in het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012 veroorzaakt door een lagere rente op leningen met een middellange tot lange initiële rentevaste periode (dat wil zeggen leningen met een rentevaste periode van meer dan 1 tot en met 5 jaar en die met een initiële rentevaste periode van meer dan 5 jaar; zie Grafiek 40). De rente op hypothecaire leningen met een variabele rente of een korte initiële rentevaste periode (dat wil zeggen leningen met een rentevaste periode tot en met 1 jaar) liet daarentegen in dezelfde periode een stijging zien, ondanks de verlagingen van de beleidsrente van de ECB. Als gevolg van deze ontwikkelingen zijn de positieve rente-ecarts tussen leningen met een middellange of lange initiële rentevaste periode en leningen met een variabele rente of een korte initiële rentevaste periode verder afgenomen. Tegelijkertijd is het aandeel van leningen met een variabele rente of een korte initiële rentevaste periode in het totaal van de nieuwe leningen verder afgenomen, en wel tot ongeveer 27% in januari 2012.

Grafiek 40 Bancaire rente op woninghypotheken voor huishoudens (procenten per jaar; ongerekend kosten; nieuwe contracten)

6

met een variabele rente en een initiële rentevaste periode tot en met één jaar met een initiële rentevaste periode van één tot en met vijf jaar met een initiële rentevaste periode van vijf tot en met tien jaar met een initiële rentevaste periode van meer dan tien jaar

6

5

5

4

4

3

3

2

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

2

Bron: ECB.

Wat de rente op nieuwe leningen aan huishoudens voor consumptieve doeleinden betreft, waren de rentestijgingen iets sterker voor leningen met een variabele rente of een korte initiële rentevaste periode dan die voor leningen met een middellange of lange initiële rentevaste periode. Binnen de rente-ontwikkelingen van andere nieuwe leningen aan huishoudens waren de dalingen sterker bij leningen met een lange initiële rentevaste periode, een variabele rente of een korte initiële rentevaste periode dan bij leningen met een middellange initiële rentevaste periode. Al met al verschilde het beloop van de bancaire rentevoeten op nieuwe leningen aan huishoudens in belangrijke mate van dat van de vergelijkbare marktrente in het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012. Zo werden de ecarts tussen de rente op woninghypotheken en consumptief krediet met een middellange en lange initiële rentevaste periode en de vergelijkbare marktrente negatiever of lieten een afname zien. Deze ontwikkelingen konden in hoofdzaak worden toegeschreven aan aanzienlijke stijgingen van de vergelijkbare marktrentes als gevolg van de toenemende spanningen op de markten voor overheidsschuld. Tegelijkertijd bleef het ecart tussen de rente op woninghypotheken met de langste initiële rentevaste perioden (dat wil zeggen leningen met een rentevaste periode van meer dan 10 jaar) en de vergelijkbare marktrente globaal onveranderd. Het ecart tussen de rente op leningen met een variabele rente of een korte initiële rentevaste periode en de vergelijkbare marktrente nam daarentegen licht toe, aangezien de debetrentes stegen en de marktrente een lichte daling liet zien. Volgens de resultaten van de in januari 2012 gehouden bancaire kredietenquête hebben de banken in het eurogebied de acceptatiecriteria voor de kredietverlening aan huishoudens in het vierde kwartaal van 2011 per saldo verder aangescherpt. Deze aanscherping was belangrijk ECB Maandbericht Maart 2012

65

sterker voor woninghypotheken dan voor consumptief krediet en overige leningen. De banken meldden dat de gestegen kosten van financiering in de markt en balansrestricties de belangrijkste redenen voor deze aanscherping vormden. Zij meldden tevens dat de verslechterende economische vooruitzichten en de vooruitzichten op de huizenmarkt in het geval van woninghypotheken een belangrijke rol hadden gespeeld, zij het in veel mindere mate dan factoren aan de aanbodzijde. Wat de acceptatiecriteria voor consumptief krediet en de overige kredietverlening betreft, droegen veranderingen in de economische vooruitzichten en de kredietwaardigheid van consumenten in globaal gelijke mate bij vergeleken met het voorgaande kwartaal. De banken meldden dat voor alle categorieën leningen de verdere aanscherping van de acceptatiecriteria had geleid tot een aanzienlijke stijging van de marges op zowel gemiddelde als meer risicovolle leningen. FINANCIERINGSSTROMEN De totale kredietverlening aan huishoudens in het eurogebied was in het derde kwartaal van 2011 (het meest recente kwartaal waarvoor gegevens uit de rekeningen van het eurogebied beschikbaar zijn) betrekkelijk zwak, als gevolg van een gematigde kredietverlening door MFI’s. Als gevolg daarvan is de twaalfmaands groei van de totale kredietverlening aan huishoudens afgenomen tot 2,1%, tegen 2,4% in het tweede kwartaal. De twaalfmaands groei van de totale kredietverlening door MFI’s aan huishoudens (niet gecorrigeerd voor verkopen van leningen en securitisaties) is afgenomen tot 3,0% in het derde kwartaal, vanaf een niveau van 3,4% in het voorgaande kwartaal. Aangezien verkopen van leningen en securitisaties – die veelal resulteren in een verschuiving van leningen aan huishoudens tussen de MFI-sector en de sector nietmonetaire financiële intermediairs met uitzondering van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen – in één land in juli buitengewoon omvangrijk waren, is de twaalfmaands groei van de kredietverlening door niet-MFI’s aan huishoudens versneld, en wel tot -2,4%, tegen -2,9% in het voorgaande kwartaal. Ramingen voor het vierde kwartaal van 2011 duiden op een verdere matiging van de twaalfmaands groei van de totale kredietverlening aan huishoudens (zie Grafiek 41). Op grond van gegevens van MFI’s die reeds voor het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012 beschikbaar zijn, is de groei van de kredietverlening aan huishoudens de afgelopen maanden betrekkelijk zwak gebleven. De twaalfmaands groei van de kredietverlening door MFI’s aan huishoudens is wederom afgenomen tot 1,5% aan het einde van het vierde kwartaal, als gevolg van belangrijke netto aflossingen op kwartaalbasis op woninghypotheken van huishoudens. Dit kon in hoofdzaak worden toegeschreven aan een sterke toename van securitisaties van leningen in een klein aantal landen in oktober 2011. Als wordt gecorrigeerd voor de verkopen van leningen en securitisaties, dan blijkt dat de twaalfmaands groei van de kredietverlening door MFI’s aan huishoudens desalniettemin nog steeds een daling vertoonde, hetgeen duidt op een gematigde leningproductie. In januari 2012 bedroeg het twaalfmaands groeitempo van de kredietverlening door MFI’s aan huishoudens, gecorrigeerd voor verkopen van leningen en securitisaties, 2,1% (zie paragraaf 2.1 voor nadere gegevens), een daling met 0,5 procentpunt sinds het einde van het derde kwartaal. De ontwikkelingen met betrekking tot de kredietverlening in het eurogebied waren ook in de afgelopen maanden gekenmerkt door een aanzienlijke heterogeniteit tussen de landen. Het twaalfmaands groeitempo van door MFI’s aan huishoudens verstrekte woninghypotheken, gecorrigeerd voor verkopen van leningen en securitisaties, nam af tot 2,8% in december 2011 (vanaf een niveau van 3,4% in september), om daarna licht toe te nemen tot 2,9% in januari 2012. Deze ontwikkelingen weerspiegelden de gedurende de afgelopen maanden wederom gematigde (gecorrigeerde) maandstromen bij hypothecaire leningen. De kredietverlening in de

66



Grafiek 41 Totaal leningen aan huishoudens

Grafiek 42 Financiële activa van huishoudens

(mutaties in procenten per jaar; bijdragen in procentpunten; kwartaalultimo)

(mutaties in procenten per jaar; bijdragen in procentpunten)

door MFI’s verstrekt consumptief krediet door MFI’s verstrekte woninghypotheken overige door MFI’s verstrekte leningen totaal door MFI’s verstrekte leningen totaal leningen 10

10

9

9

8

8

7

7

6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-1

Bron: ECB. Toelichting: Het totaal van de verstrekte leningen omvat leningen aan huishoudens van alle institutionele sectoren, met inbegrip van de rest van de wereld. Het totaal van de in het derde kwartaal van 2011 aan huishoudens verstrekte leningen is geraamd op basis van de in de mone taire en bancaire statistieken opgenomen transacties. Voor nadere gegevens over de verschillen tussen de door MFI’s verstrekte leningen en het totaal aan leningen in de wijze van berekening van de groeipercentages wordt verwezen naar de desbetreffende technische aantekeningen.

chartaal geld en deposito’s schuldbewijzen m.u.v. financiële derivaten aandelen en deelnemingen verzekeringstechnische reserves overige 1) totaal financiële activa 5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

2002

2004

2006

2008

2010

-1

Bronnen: ECB en Eurostat. 1) Met inbegrip van leningen en overige vorderingen.

vorm van woninghypotheken nam echter wederom het grootste deel van de kredietverlening door MFI’s aan huishoudens voor zijn rekening. De ontwikkelingen bij de overige categorieën leningen leverden ook een geringe bijdrage aan de afname van de groei van de kredietverlening door MFI’s aan huishoudens in het vierde kwartaal van 2011 en januari 2012. Zo nam de twaalfmaands groei van de overige kredietverlening aan huishoudens gedurende de verslagperiode aanzienlijk af, en wel tot 1,1% in januari (vanaf een niveau van 2,3% in september 2011). De twaalfmaands groei van het consumptief krediet liet daarentegen een licht herstel zien, tot -1,6% in januari (tegen -1,9% in september), maar bleef nog steeds duidelijk negatief. Wat de achterliggende oorzaken van de betrekkelijk zwakke groei van de kredietverlening door MFI’s aan huishoudens betreft, blijkt uit de resultaten van de in januari 2012 gehouden enquête naar de bancaire kredietverlening dat er in het vierde kwartaal van 2011, naast een per saldo aanscherping van de acceptatiecriteria, ook een verdere afname van de vraag van huishoudens naar alle categorieën krediet had plaatsgevonden. De verslechterende vooruitzichten voor de economische groei en de huizenmarkt, alsmede de aanzienlijke daling van het consumentenvertrouwen, waren de belangrijkste factoren die ten grondslag hebben gelegen aan de afgenomen vraag naar woninghypotheken, terwijl de groei van het consumptief krediet is gedrukt door lagere uitgaven van huishoudens aan duurzame consumptiegoederen. Al met al komt de aanzienlijke afname van het consumentenvertrouwen in de tweede helft van 2011 wellicht deels ECB Maandbericht Maart 2012

67

voort uit zorg onder huishoudens met betrekking tot de gevolgen die de zich verdiepende schuldencrisis in het eurogebied en de hogere grondstoffenprijzen zouden kunnen hebben voor hun reële inkomens. Tezamen met het hoge schuldniveau in verscheidene landen heeft dit huishoudens er wellicht toe aangezet woningaankopen en grote uitgaven uit te stellen. Wat de toekomst betreft verwachten de banken voor het eerste kwartaal van 2012 per saldo een verdere afname van de vraag zowel naar woninghypotheken als naar consumptief krediet.

Grafiek 43 Schuld en rentelast van huishoudens (procenten)

110

rentelasten als percentage van het bruto besteedbaar inkomen (rechts) schuld van huishoudens als percentage van het bruto besteedbaar inkomen (links) schuld van huishoudens als percentage van het bbp (links) 4,5

100

4,0

90

3,5

80

3,0

70

2,5

60

2,0

Aan de actiefzijde van de balans van de 1,5 50 sector huishoudens in het eurogebied is het 1,0 40 2011 2001 2003 2005 2007 2009 twaalfmaands groeitempo van de totale beleggingen door huishoudens verder afgenomen, Bronnen: ECB en Eurostat. Toelichting: De schuld van huishoudens omvat de totale en wel tot 2,0% in het derde kwartaal van leningen aan huishoudens van alle institutionele sectoren, met inbegrip van de rest van de wereld. De rentelas2011 (vanaf een niveau van 2,3% in het voorten omvatten niet alle door huishoudens betaalde finangaande kwartaal), waarmee de sinds medio cieringskosten, omdat de voor financiële dienstverlening verschuldigde vergoedingen niet zijn inbegrepen. De ge ge 2010 waargenomen neerwaartse tendens werd vens voor het laatste kwartaal zijn deels geraamd. voortgezet (zie Grafiek 42). Dit was grotendeels het gevolg van de sterkere negatieve bijdrage van beleggingen in aandelen van beleggingsfondsen en weerspiegelde wederom de aversie onder huishoudens tegen het aanhouden van risicovolle activa in een klimaat van verhoogde economische onzekerheid en spanningen op de financiële markten. De bijdrage van verzekeringstechnische reserves aan de twaalfmaands groei van de totale beleggingen nam ook af, maar bleef in het verslagkwartaal wel duidelijk positief. De bijdragen van chartaal geld en deposito’s zijn daarentegen geleidelijk verder toegenomen als gevolg van de afbouw in dit onzekere klimaat van eerdere beleggingen in aandelen. Tegelijkertijd is de bijdrage van schuldbewijzen (ongerekend financiële derivaten) aan de twaalfmaands groei van de totale beleggingen globaal onveranderd gebleven. VERMOGENSPOSITIE De verhouding tussen schuld en bruto nominaal besteedbaar inkomen van huishoudens bedroeg naar raming 99,4% in het vierde kwartaal van 2011 (zie Grafiek 43), globaal gelijk aan het niveau van medio 2010, waarbij het beschikbare inkomen wederom in ongeveer gelijke mate als de totale schuldenlast is toegenomen. De rentelast van de sector huishoudens is, op een niveau van 2,3% van het beschikbare inkomen in het vierde kwartaal van 2011, naar raming globaal gelijk gebleven, na in de voorgaande drie kwartalen enigszins te zijn toegenomen. Deze stabilisering is het gevolg van de voortgaande matiging bij de kredietopname door huishoudens en de daling van de rente. Al met al blijft de rentelast van huishoudens historisch gezien laag. De schuld van huishoudens ten opzichte van het bbp is in het verslagkwartaal naar raming enigszins verder gedaald, en wel tot 65,2%, vanaf een niveau van 65,6% in het voorgaande kwartaal.

68


ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN Prijzen en kosten

3 PRIJZEN EN KOSTEN Volgens de voorlopige raming van Eurostat kwam de twaalfmaands HICP-inflatie van het eurogebied in februari 2012 uit op 2,7%, iets hoger dan de 2,6% van januari. Verwacht wordt dat de inflatie in 2012 boven de 2% zal blijven, voornamelijk als gevolg van de recente stijgingen van de energieprijzen en van de onlangs aangekondigde verhogingen van de indirecte belastingen. Op basis van de huidige futuresprijzen voor grondstoffen, zouden de twaalfmaands inflatiecijfers begin 2013 opnieuw onder 2% uitkomen. Verder vooruitblikkend, zal de onderliggende prijsdruk wellicht beperkt blijven tegen de achtergrond van een gematigde groei in het eurogebied en stevig verankerde inflatieverwachtingen voor de lange termijn. De medewerkers van de ECB maken in hun voor het eurogebied opgestelde macro-economische projecties van maart 2012 gewag van een twaalfmaands HICP-inflatie tussen 2,1% en 2,7% in 2012 en tussen 0,9% en 2,3% in 2013. Verwacht wordt dat de risico’s voor de HICPinflatie de eerstkomende jaren grotendeels in evenwicht zullen blijven, met voor de nabije toekomst opwaartse risico’s als gevolg van, voornamelijk, de hoger dan verwachte stijgingen van de olieprijzen en de verhogingen van de indirecte belastingen. Er blijven evenwel neerwaartse risico’s bestaan vanwege het zwakker dan verwachte verloop van de economische bedrijvigheid.

3.1 CONSUMPTIEPRIJZEN Volgens de voorlopige raming van Eurostat kwam de twaalfmaands HICP-inflatie van het eurogebied in februari 2012 op 2,7% uit, iets meer dan de 2,6% in januari (zie Tabel 7). Sedert eind 2010 is het inflatiecijfer op jaarbasis duidelijk boven de 2% gebleven, voornamelijk als gevolg van de sterke verhoging van de energie- en voedingsmiddelenprijzen tegen de achtergrond van de stijgingen van de internationale grondstoffenprijzen. Ook verhogingen van de indirecte belastingen en van de door de overheid gereguleerde prijzen droegen bij tot de hogere totale inflatiecijfers in sommige landen van het eurogebied. In Kader 6 wordt toegelicht welke impact de recente wijzigingen in de indirecte belastingen hebben op de HICP voor het eurogebied en voor de landen die er deel van uitmaken en die de maandgegevens van Eurostat gebruiken voor de HICP met constante belastingtarieven.

Tabel 7 Prijsontwikkelingen (mutaties in procenten per jaar, tenzij anders aangegeven)

Geharmoniseerde consumptieprijsindex (HICP) en componenten Totale index 1) Energie Onbewerkte voedingsmiddelen Bewerkte voedingsmiddelen Industriële goederen m.u.v. energie Diensten

2010

2011

2011 sept.

2011 okt.

2011 nov.

2011 dec.

2012 jan.

2012 feb.

1,6 7,4 1,3 0,9 0,5 1,4

2,7 11,9 1,8 3,3 0,8 1,8

3,0 12,4 1,4 4,0 1,2 1,9

3,0 12,4 1,8 4,3 1,3 1,8

3,0 12,3 1,9 4,3 1,3 1,9

2,7 9,7 1,6 4,1 1,2 1,9

2,6 9,2 1,6 4,1 0,9 1,9

2,7 . . . . .

2,9 60,7 44,6

5,9 79,7 12,2

5,8 79,8 1,5

5,5 78,9 1,6

5,4 81,4 -1,9

4,3 81,7 -6,7

3,7 86,2 -4,6

. 89,7 -7,5

Overige prijsindicatoren Industriële producentenprijzen Olieprijzen (EUR per vat) Grondstoffenprijzen m.u.v. energie

Bronnen: Eurostat, ECB en berekeningen van de ECB op basis van gegevens van Thomson Reuters. 1) De HICP-inflatie voor februari 2012 berust op de voorlopige raming van Eurostat.


69

Kader 6

DE INVLOED, OP DE HICP, VAN RECENTE VERANDERINGEN IN DE INDIRECTE BELASTINGEN De indirecte belastingen vormen een onderdeel van de finale consumptieprijzen. Bijgevolg hebben verhogingen van, bijvoorbeeld, de tarieven van de belastingen over de toegevoegde waarde een direct opwaarts effect op de HICP-inflatie. De noodzakelijke begrotingsconsolidatiemaatregelen die momenteel in een aantal landen van het eurogebied worden uitgevoerd, betekenden dat de indirecte belastingen in 2011 een sterke invloed hadden op de inflatie. In dit Kader wordt die invloed op de inflatie, in het eurogebied als geheel en in de afzonderlijke landen, nagegaan aan de hand van de maandgegevens van Eurostat voor de HICP met constante belastingtarieven (HICP-CT). 1 Uit de HICP-CT-gegevens blijkt hoe de HICP zich zou hebben ontwikkeld indien de belastingtarieven constant waren gebleven en in de veronderstelling dat elke verandering volledig en onmiddellijk was doorberekend in de consumptieprijzen. 2 Uitgaande van die veronderG r a f i e k A M e c h a n i s c h e i n v l o e d 1) v a n wijzigingen in indirecte belastingen op de twaalfmaands HICP-inflatie in het eurogebied

G r a f i e k B M e c h a n i s c h e i n v l o e d 1) v a n wijzigingen in indirecte belastingen op de twaalfmaands HICP-inflatie in het eurogebied en de eurolanden

(procentpunten)

(procentpunten)

totaal energie industriële goederen m.u.v. energie voedingsmiddelen (inclusief alcohol en tabak) diensten

gemiddelde invloed in 2010 gemiddelde invloed in 2011 3,5

3,5

3,0

3,0

2,5

2,5

2,0

2,0

0,6

0,6

0,5

0,5

0,4

0,4

0,3

0,3

1,5

1,5

0,2

0,2

1,0

1,0

0,1

0,1

0,5

0,5

0,0

0,0

0,0

0,0

-0,1

-0,1

-0,2

-0,2

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. 1) Berekend als het verschil tussen de twaalfmaands inflatie op basis van de HICP en die op basis van de HICP-CT.

-0,5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1 BE 5 ES 9 LU 13 PT 17 euro gebied 2 DE 6 FR 10 MT 14 SI 3 EE 7 IT 11 NL 15 SK 4 GR 8 CY 12 AT 16 FI

-0,5

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: Voor Ierland zijn geen gegevens met betrekking tot de HICP-CT beschikbaar. 1) Berekend als het verschil tussen de twaalfmaands inflatie op basis van de HICP en die op basis van de HICP-CT.

1 Zie het Kader ‘Het meten van de invloed van de indirecte belastingen op de HICP-inflatie in het eurogebied’ in het Maandbericht van maart 2011. 2 Voor nadere gegevens over de samenstelling van de HICP-CT en waarschuwingen in verband met de interpretatie ervan, zie het Kader “New statistical series measuring the impact of indirect taxes on HICP inflation” in het Monthly Bulletin van november 2009.

70



stelling kan het impliciet ‘mechanisch effect’ van veranderingen in de indirecte belastingen worden beschouwd als de vermoedelijke bovengrens voor het feitelijke directe effect, dat doorgaans lager is, afhankelijk van een aantal factoren die verband houden met de conjuncturele situatie en de concurrentie-omgeving van de bedrijven die de prijzen vormen. Het mechanische opwaartse effect van veranderingen in de indirecte belastingen op de totale HICP-inflatie op jaarbasis in het eurogebied bedroeg in 2011 gemiddeld ¼ procentpunt, wat iets hoger was dan in 2010 (zie Grafiek A). Achter de cijfers voor het eurogebied als geheel gaan verschillen in effect schuil tussen zowel de HICP-componenten als de afzonderlijke landen van het eurogebied. In 2007, bijvoorbeeld, vloeide de ruime en sterk opwaartse invloed op de inflatie bijna integraal voort uit een algemene btw-verhoging in Duitsland. Van medio 2009 tot medio 2010 was de licht neerwaartse invloed toe te schrijven aan verlagingen van de btw-tarieven voor bepaalde diensten in enkele landen van het eurogebied, die deels werden gecompenseerd door verhogingen van de belastingen op energie en tabak (die in de component levensmiddelen opgenomen is) in andere landen. Vergeleken met eerdere jaren kwam het effect op de HICP-inflatie in het eurogebied als geheel in 2010 en 2011 in een groter aantal landen voor, met een aanzienlijke weerslag in afzonderlijke landen. In beide jaren was het mechanisch effect het sterkst in Griekenland, waar het opliep tot 3,3 procentpunt in 2010 en 2,0 procentpunt in 2011. Andere landen met een hoog effect waren Portugal, Slowakije, Spanje en Italië. In dit laatste land leidde de btw-verhoging, hoewel deze pas in september 2011 werd ingevoerd, toch tot een mechanisch effect van 0,2 procentpunt voor 2011 als geheel (zie Grafiek B). Voor de toekomst hebben verschillende landen btw-verhogingen ingevoerd of aangekondigd die in 2012 een invloed zullen uitoefenen, waaronder Ierland, Cyprus, Italië, Frankrijk en Portugal. Die verhogingen zullen dit jaar resulteren in een aanhoudend opwaartse druk op de inflatie (zie Kader 10 ‘Door medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied’).

In 2011 bereikte de twaalfmaands HICP-inflatie een piek van 3,0% in september en bleef gedurende drie opeenvolgende maanden op datzelfde niveau. In december liep het inflatiepercentage terug als gevolg van een daling van de energie-inflatie die op haar beurt resulteerde uit basiseffecten die verband hielden met de prijsverhogingen van een jaar eerder. In januari 2012, de meest recente maand waarvoor een officiële uitsplitsing beschikbaar is, bedroeg het twaalfmaands mutatietempo van de HICP-energiecomponent 9,2%, tegen 9,7% in december 2011. Voordien was het twaalfmaands mutatiepercentage van de energieprijzen 12 maanden op rij boven de 10% uitgekomen, voornamelijk vanwege de stijging van de prijzen van ruwe aardolie aan het begin van 2011 en de depreciatie van de euro ten opzichte van de US dollar. Sedert het begin van 2012 zijn de in euro uitgedrukte olieprijzen verder gestegen, tot gemiddeld meer dan EUR 90 per vat in februari. Hierdoor werden terzelfder tijd de prijzen opgedreven van de subcomponenten van de HICP die het sterkst oliegerelateerd zijn, namelijk brandstoffen voor vervoer en vloeibare brandstoffen. De prijzen van de overige belangrijke energetische subcomponenten, zoals gas en elektriciteit, volgen doorgaans met vertraging de trend van de olieprijzen. ECB Maandbericht Maart 2012

71

Grafiek 44 Uitsplitsing HICP-inflatie naar belangrijkste componenten (mutaties in procenten per jaar; maandgegevens) totale HICP (links) onbewerkte voedingsmiddelen (links) energie (rechts)

totale HICP m.u.v. energie en onbewerkte voedingsmiddelen (links) bewerkte voedingsmiddelen (rechts) industriële goederen m.u.v. energie (links) diensten (links)

5

25

4

20

3

15

2

10

1

5

0

0

-1

-5

-2

-10

-3

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-15

4

8

3

6

2

4

1

2

0

0

-1

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-2

Bronnen: Eurostat.

In overeenstemming met het verloop van de internationale prijzen van voedingsgrondstoffen, nam het twaalfmaands mutatietempo van de HICP-voedingsmiddelencomponent in de loop van 2011 gestaag toe tot, vanaf september, meer dan 3%. Uit het recente verloop van de binnenlandse marktprijzen in de EU voor voedingsmiddelengrondstoffen blijkt echter dat de impact van de voedselprijsschok tegen het einde van het jaar afzwakte. Toch zal het onmiddellijke effect van de doorwerking van die schok de druk in de voedselproductieketen op de korte termijn opvoeren. De opwaartse tendens van de inflatie van de voedingsmiddelenprijzen in de loop van 2011 was bijzonder duidelijk in de component van de bewerkte voedingsmiddelen (ongerekend tabak), als gevolg van de prijsstijgingen voor grondstofintensieve producten, zoals zuivelproducten, olie en vetten en, vooral, koffie en thee. Ongerekend alle voedingsmiddelen en energiedragers, die ongeveer 30% van de HICP-mand uitmaken, liep de twaalfmaands HICP-inflatie terug tot 1,5% in januari 2012, na van september tot en met december 2011 stabiel te zijn gebleven op 1,6%. De HICP-inflatie, met uitzondering van de gezamenlijke voedingsmiddelen en de energie, wordt overwegend bepaald door binnenlandse factoren, zoals lonen, winstopslagen en indirecte belastingen, en bestaat uit twee hoofdbestanddelen, namelijk niet-energetische industriële goederen en diensten. Deze beide componenten lieten een sterk uiteenlopende ontwikkeling optekenen. In 2011 vertoonde de inflatie voor industriële goederen, ongerekend energie, een opwaartse tendens die in het tweede kwartaal van 2012 inzette als gevolg van de doorwerking van de eerdere wisselkoersdepreciatie, de stijgingen van de grondstoffenprijzen en de verhogingen van de indirecte belastingen. In de laatste maanden van 2011 beliep de inflatie voor de industriële goederen, met uitzondering van energie, ongeveer 1,2% nadat eerder in het jaar een sterke volatiliteit was opgetekend. Deze laatste hield verband met de invoering van nieuwe regelgeving

72



inzake de behandeling van seizoengebonden producten in de HICP, die een zware impact had op de subcomponent van semi-duurzame goederen (kleding, textiel, boeken, enz.). De twee andere subcomponenten van de component industriële goederen ongerekend energie, namelijk duurzame goederen (auto’s, meubelen, elektronische toestellen, enz.) en niet-duurzame goederen (watervoorziening, farmaceutische producten, kranten, enz.), bleven stabieler. In januari 2012 liep het twaalfmaands mutatietempo van de prijzen van de industriële goederen ongerekend energie terug tot 0,9%. De inflatie van de dienstenprijzen trok in de eerste maanden van 2011 fors aan. Vanaf april schommelde ze vervolgens rond 1,9%. Die stabilisering deed zich voor in alle belangrijke subcomponenten van de diensten, met uitzondering van de communicatiediensten, waarvoor het twaalfmaands mutatiepercentage sterker daalde. In januari 2012 beliep de inflatie van de dienstenprijzen voor de derde maand op rij 1,9%. De dalingen in het twaalfmaands mutatiepercentage voor vervoerdiensten, communicatiediensten, recreatie en persoonlijke diensten werden tijdens de afgelopen drie maanden geneutraliseerd door stijgingen van het twaalfmaands mutatietempo voor huisvestings- en diverse diensten.

3.2 INDUSTRIËLE PRODUCENTENPRIJZEN Voornamelijk vanwege de toegenomen wereldwijde vraag naar grondstoffen, is de druk in de aanbodketen tot voor kort gestaag toegenomen vanaf zijn laagtepunt in de zomer van 2009. Als gevolg daarvan nam de inflatie van de industriële producentenprijzen aan het einde van 2010 en in de eerste helft van 2011 toe. Nadien vertraagde het twaalfmaands mutatietempo van de producentenprijzen, voornamelijk als gevolg van de schommelingen in de grondstoffenprijzen (zie Tabel 7 en Grafiek 45). Wordt de bouwnijverheid buiten beschouwing gelaten, dan daalde de inflatie van de industriële producentenprijzen in januari 2012 tot 3,7%, tegen 4,3% in Grafiek 45 Uitsplitsing industriële december 2011. De energiecomponent droeg producentenprijzen daar slechts in zeer geringe mate toe bij, (mutaties in procenten per jaar; maandgegevens) aangezien een neerwaarts basiseffect in die component deels werd geneutraliseerd door totale industrie m.u.v. bouwnijverheid (links) halffabricaten (links) een sterke stijging op maandbasis van de proinvesteringsgoederen (links) consumptiegoederen (links) ducentenprijzen. Over dezelfde periode zakte energie (rechts) de inflatie van de producentenprijzen, ongere25 10 kend bouw en energie, van 2,5% naar 1,9%. Tijdens de latere productiestadia liet het inflatietempo van de producentenprijzen voor consumptiegoederen een lichte vertraging optekenen tot 3,0% in januari 2012. In diezelfde maand slonk het twaalfmaands mutatietempo van de consumptieprijzen voor voedingsmiddelen tot 3,9%. Voor de komende maanden wordt een voortzetting van deze neerwaartse tendens verwacht als gevolg van de recente scherpe dalingen van de EU-prijzen voor voedingsgrondstoffen. Het twaalfmaands mutatietempo voor de component van de consump-

8

20

6

15

4

10

2

5

0

0

-2

-5

-4

-10

-6

-15

-8

-20

-10

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-25

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB.


73

tiegoederen ongerekend voedingsmiddelen, dat vooruitloopt op de ontwikkeling van de HICP-component van de industriële goederen ongerekend energie, vertraagde in januari voor het eerst in meer dan twee jaar tot 1,4%, nadat het zich tijdens de twee voorgaande maanden op een historisch hoog niveau van 1,7% had bevonden. In combinatie met de daling van de inflatie van de invoerprijzen, wijst deze vertraging erop dat de druk, in het productieproces, op de onderliggende consumptieprijsinflatie aan het afzwakken is.

Grafiek 46 Door producenten betaalde en berekende prijzen (spreidingsindices; maandgegevens) verwerkende industrie; betaalde prijzen verwerkende industrie; afzetprijzen dienstensector; betaalde prijzen dienstensector; afzetprijzen 90

90

80

80

70

70

60

60

50 50 De enquêteresultaten voor de verkoopprijzen in de industrie, die vooruitlopen op het ver40 40 loop van de PPI, bleven in februari 2012 gro30 30 tendeels ongewijzigd en dicht in de buurt van hun lange-termijngemiddelden. Volgens de 20 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 enquêteresultaten van de Europese Commissie Bron: Markit. over de verwachtingen ten aanzien van de Toelichting: Een indexwaarde hoger dan 50 geeft een verkoopprijzen was dit toe te schrijven aan prijsstijging aan, een waarde lager dan 50 een prijsdaling. de ontwikkelingen in de consumptie- en kapitaalgoederenindustrie, aangezien de verwachtingen ten aanzien van de verkoopprijzen in de sector halffabrikaten opnieuw opwaarts gericht zijn. Wat de Purchasing Managers’ Index betreft, liet de outputprijsindex voor de verwerkende industrie een lichte stijging optekenen van 50,7 in januari tot 51,0 in februari, terwijl de inputprijsindex in deze periode opveerde van 52,8 tot 58,5, na de recente stijgingen van de grondstoffenprijzen en een depreciatie van de euro.

3.3 ARBEIDSKOSTENINDICATOREN Als gevolg van de in de eerste helft van 2011 verbeterde situatie op de arbeidsmarkt, gingen de arbeidskostenindicatoren in het eurogebied geleidelijk omhoog (zie Tabel 8 en Grafiek 47). De meest recente gegevens over de loonstijging wijzen evenwel op een zekere stabilisering.

Tabel 8 Arbeidskostenindicatoren (mutaties in procenten per jaar, tenzij anders aangegeven)

Contractlonen Arbeidskosten per uur Loonsom per werknemer PM: Arbeidsproductiviteit Arbeidskosten per eenheid product

2010

2011

2010 IV

2011 I

2011 II

2011 III

2011 IV

1.7 1.6 1.6 2.4 -0.8 3,9

2.0 . . . . -0,7

1.6 1.7 1.6 1.9 -0.3 -0,7

2.0 2.5 2.4 2.1 0.3 -0,2

1.9 3.2 2.5 1.2 1.2 0,2

2.1 2.7 2.4 1.0 1.3 1,3

2.0 . .

Bronnen: Eurostat, nationale gegevens en berekeningen van de ECB.

74


.

. -


De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt reageren normaliter met vertraging op het verloop van de bbp-groei. Bij het begin van de wereldwijde recessie van 2008-2009 bleken de arbeidsmarkten in het eurogebied evenwel vrij veerkrachtig, voornamelijk als gevolg van de ingrijpende aanpassing van het aantal gewerkte uren. Niettemin leidden de ernst en het persistente karakter van de recessie uiteindelijk tot een forse inkrimping van de werkgelegenheid en een toeneming van de werkloosheid. In Kader 7 ‘De aanpassing van de arbeidsmarkt in het eurogebied’ wordt de aanpassing geanalyseerd van de arbeidsmarkt in het eurogebied tijdens de recessie van 2008-2009; daartoe worden het verloop van de werkgelegenheid, de werkloosheid en de lonen onderzocht.

Grafiek 47 Enkele arbeidskostenindicatoren (mutaties in procenten per jaar; kwartaalgegevens) loonsom per werknemer contractlonen arbeidskosten per uur 4,5

4,5

4,0

4,0

3,5

3,5

3,0

3,0

2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

1,0

Bronnen: Eurostat, nationale gegevens en berekeningen van de ECB.

Grafiek 48 Arbeidskosten naar sector (mutaties in procenten per jaar; kwartaalgegevens) Arbeidskostenindex op uurbasis: industrie m.u.v. bouwnijverheid bouwnijverheid marktgerichte dienstverlening

Loonsom per werknemer: industrie m.u.v. bouwnijverheid bouwnijverheid marktgerichte dienstverlening dienstensector

7

7

7

7

6

6

6

6

5

5

5

5

4

4

4

4

3

3

3

3

2

2

2

2

1

1

1

1

0

0

0

0

-1

-1

-1

-1

-2

-2

-2

2004 2005 2006 2007 2008

2009 2010 2011

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

2011

-2



75

Kader 7

DE AANPASSING VAN DE ARBEIDSMARKT IN HET EUROGEBIED In dit Kader wordt nagegaan hoe de arbeidsmarkt in het eurogebied zich sinds de aanvang van de financiële crisis heeft aangepast door nader in te gaan op het verloop van de werkgelegenheid, de werkloosheid en de lonen. 1 Normaliter bestaat er een vrij sterke relatie tussen de productiegroei en de arbeidsmarkt. De recessie van 2008-2009 leidde evenwel tot enige afwijking van die relatie in het eurogebied. Bij het begin van de recessie bleek de werkgelegenheid in de meeste landen van het eurogebied vrij veerkrachtig, met name als gevolg van de forse daling van het aantal gewerkte uren en de daarmee gepaard gaande labour hoarding. Desondanks leidden de ernst en de persistentie van de recessie uiteindelijk tot een gedaalde werkgelegenheid en tot een sterke toename van de werkloosheid. Tijdens de daaropvolgende herstelperiode leefde, deels als gevolg van labour hoarding, de werkgelegenheidsgroei gematigd op, terwijl de werkloosheid hoog bleef. De lonen hebben zich enigszins aangepast, hoewel dit eerder toe te schrijven lijkt aan de forsere neerwaartse aanpassing van de variabele looncomponenten (zoals premies, overwerkbetalingen, enz.) dan aan de contractlonen. Al met al lijken de meest recente arbeidsontwikkelingen in het eurogebied opnieuw gelijk te lopen met het historische patroon. Er is evenwel een grote diversiteit in de aanpassing van de arbeidsmarkt tussen de eurolanden, grotendeels als gevolg van verschillen in de mate van flexibiliteit van de arbeidsmarkten en in de geboekte vooruitgang inzake structurele hervormingen. Loonmatiging en maatregelen die de flexibiliteit van de arbeidsmarkt bevorderen, zijn van cruciaal belang ter ondersteuning van de werkgelegenheid, vooral in de landen van het eurogebied met een hoge werkloosheidsgraad. De arbeidsmarkt past zich doorgaans aan wijzigingen in de bbp-groei aan Wanneer de totale vraag in de economie terugloopt, passen de ondernemingen gewoonlijk eerst hun productie aan, gevolgd door het aantal gewerkte uren en, tot slot, hun personeelsbestand. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom ondernemingen het aantal gewerkte uren niet onmiddellijk aanpassen aan het lagere productieniveau. Aanvankelijk kunnen zij de dalende vraag als tijdelijk beschouwen en bovendien is er tijd nodig om te plannen hoe het bestaande personeelsbestand in de nieuwe situatie wordt ingezet. Zodra duidelijk wordt dat de neergang is begonnen, passen de ondernemingen het aantal gewerkte uren aan. Gewoonlijk gebeurt dit zonder het aantal werknemers aan te passen, zodat enkel de gemiddelde arbeidsduur vermindert. Pas in laatste instantie verlagen de ondernemingen het aantal werknemers als reactie op de verminderde vraag. Doorgaans past de werkgelegenheid in het eurogebied zich gewoonlijk na één tot twee kwartalen aan wijzigingen in de productie aan, hoewel labour hoarding kan betekenen dat die aanpassing langer duurt, afhankelijk van de manier waarop werkgevers de aard en de duur van de neergang opvatten en van de behoefte om geschoolde arbeidskrachten te behouden.

1 Voor een meer gedetailleerde analyse van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkten in het eurogebied tot het eerste kwartaal van 2010, zie het artikel “Labour market adjustments to the recession in the euro area” in het Monthly Bulletin van juli 2010.

76



Grafiek A Bbp-groei en werkeloosheidsgraad

Grafiek B Bbp- en werkgelegenheidsgroei

(jaar-op-jaar groei; procentpunten)

(jaar-op-jaar groei)

x-as: bbp-groei y-as: twaalfmaands mutatie van de werkloosheidsgraad 3,0 3,0

x-as: bbp-groei y-as: werkgelegenheidsgroei

3,0

3,0

2,0

2,0

2,0

1,0

1,0

0,0

0,0

-1,0

-1,0

-1,0

-2,0

-2,0

-2,0

2009-IV

2,0 1,0 0,0

-3,0 -6,0

2008-III

-4,0

-2,0

0,0

2,0

4,0

-3,0 6,0

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens betreffen de periode vanaf het eerste kwartaal van 1996 tot en met het derde kwartaal van 2011.

-3,0 -6,0

1,0

2008-III

2010-II

0,0

2010-II

-2,0

2009-IV -4,0

-2,0

-1,0

0,0

2,0

4,0

-3,0 6,0


De aanpassing van de arbeidsmarkt sinds de recessie van 2008-2009 Bij het begin van de recessie van 2008-2009 bleek de werkgelegenheid in de meeste landen van het eurogebied vrij veerkrachtig, met name als gevolg van de forse aanpassing van het aantal gewerkte uren. 2 De ernst en de persistentie van de recessie leidden uiteindelijk echter tot een gedaalde werkgelegenheid en een sterke toename van de werkloosheid.3 De Grafieken A en B geven de aanpassing van de arbeidsmarkt weer in termen van werkloosheid en werkgelegenheid vanaf 1996. Reeds vanaf het begin van de recessie leek de relatie tussen de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de economische bedrijvigheid af te wijken van haar normale patroon. 4 Vooral de bbp-groei liep scherp terug, maar de werkloosheid (werkgelegenheid) nam niet toe (daalde niet) in een mate die op grond van de historische patronen mocht worden verwacht. Dit suggereerde dat in zekere mate aan labour hoarding werd gedaan. De laatste tijd lijkt de relatie evenwel opnieuw gelijk te lopen met het normale historische patroon. Op periodes van labour hoarding, zoals die tijdens de recente recessie zijn vastgesteld, kan een periode volgen van economische groei zonder toenemende werkgelegenheid. Naar dit fenomeen wordt vaak verwezen met de termen ‘banenloze groei’ of ‘banenloos herstel’. Het besluit van een onderneming om met het in dienst nemen van nieuw personeel te wachten, kan worden verklaard door het feit dat zij onderbenutte middelen heeft die zij kan inzetten wan2 Beleidsmaatregelen ter bevordering van flexibele werktijdregelingen, met name arbeidstijdverkorting, werden gebruikt als een manier om de invloed van de recessie op de werkgelegenheid te beperken. 3 Niettemin was er een aanzienlijke heterogeniteit tussen de landen van het eurogebied. Zo liep in Duitsland de werkloosheid zelfs terug tijdens de crisis, deels als gevolg van eerdere hervormingen van de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld de Hartz-hervormingen. 4 Dit werd eveneens besproken in het Kader ‘Terug naar de wet van Okun? Recent verloop van de productie en de werkloosheid in het eurogebied’ in het Maandbericht van juni 2011.


77

Grafiek C Werkgelegenheid en bbp (in miljoenen personen; index 2008-II = 100) werkgelegenheid (links) bbp (rechts) 155

105

150

100

145

95

140

90

135

85

130

80

125

75

70 120 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De meest recente waarnemingen betreffen het derde kwartaal van 2011. Het gearceerde deel betreft de periode waarin de bbpgroei versnelde en de werkgelegenheid afnam.

neer de vraag opnieuw aantrekt. Een bepaalde mate van labour hoarding en banenloze groei is bijgevolg normaal gedurende een conjunctuurcyclus. Dit kan deels de recente ontwikkelingen in het eurogebied verklaren, waarbij sprake is van een enigszins gematigd herstel van de werkgelegenheid, ondanks de ommekeer van de negatieve bbp-tendens (zie Grafiek C). Loonontwikkelingen in het eurogebied Als reactie op de recessie van 2008-2009 vertraagde de loongroei in het eurogebied. Als gevolg van de ernst van de recessie en de ermee gepaard gaande stijging van de werkloosheid was er in 2009 een duidelijke neerwaartse invloed op de loonsom per werknemer, die in minder dan een jaar tijd daalde van een hoge samplewaarde naar de laagste samplewaarde (zie Grafiek D). Ook de groei van de contractlonen vertraagde na de recessie. De groeivertraging bij de contractlonen leek echter tot eind 2009 geen weerspiegeling te zijn van de zwakte op de arbeidsmarkt. Bijgevolg lijkt de variabele looncomponent

Grafiek D Loonsom per werknemer en werkloosheidsgraad

Grafiek E Contractlonen en werkloosheidsgraad

(in procenten; jaar-op-jaar groei)


x-as: werkloosheidsgraad y-as: loonsom per werknemer 4,0

4,0 2008-III

3,5

4,0

4,0 2008-III

3,5

3,5

3,0

3,0

3,0

2,5

2,5

2,5

2,0

2,0

2,0

2,0

1,5

1,5

1,5

1,5

1,0

1,0

1,0

1,0

0,5

0,5

0,5

0,5

0,0 11

0,0

3,0 2011-III

2,5

0,0

7

8

9

10


78

x-as: werkloosheidsgraad y-as: contractlonen


2011-III

7

8

9

10

3,5

0,0 11

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens betreffen de periode van het eerste kwartaal van 1996 tot en met het derde kwartaal van 2011.


Grafiek F Loonsom per werknemer en de HICP

Grafiek G De arbeidskosten per eenheid product en de werkloosheidsgraad voor enkele eurolanden

(jaar-op-jaar groei)


x-as: HICP y-as: loonsom per werknemer 4,0 2008-III

3,5 3,0

4,0

x-as: werkloosheidsgraad y-as: gemiddelde mutatie in arbeidskosten per eenheid product 3,5 3,5

3,5

3,0

3,0

2,5

2,5 2011-III

2,0

2,0

1,0

0,5

0,5

0,5

0,0 4,0

0,0

1,0

2,0

3,0

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens betreffen de periode van het eerste kwartaal van 1996 tot en met het derde kwartaal van 2011.

3,0 2,5

IE FR

FI

1,5

1,0

BE

NL

2,0 1,5

0,0

IT

2,5

1,5

0,0 -1,0

GR

ES

PT

2,0 1,5

AT

1,0

1,0 DE

0

5

0,5

10

15

20

0,0 25

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gemiddelde mutatie in arbeidskosten per eenheid product betreft voor alle landen de periode van het eerste kwartaal van 2001 tot en met het derde kwartaal van 2011. De gegevens over de werkloosheidsgraad betreffen het vierde kwartaal van 2011 (voor Griekenland en Italië is dit het derde kwartaal van 2011).

(zoals premies, overwerkbetalingen, enz.) zich sneller te hebben aangepast aan de verzwakte arbeidsmarkt dan het gedeelte van de contractlonen. Doorgaans lijkt de relatie tussen de werkloosheid en de contractlonen zwakker te zijn dan die tussen de loonsom per werknemer en de werkloosheid, zoals blijkt uit de relatie volgens het Phillipscurve-type in de Grafieken D en E. De meest recente gegevens voor 2011 tonen aan dat de loonsom per werknemer enigszins afweek van haar normaal patroon (zie Grafiek D). Hoewel de arbeidsmarkt nog zwak en de werkloosheidsgraad hoog was, nam de loonsom per werknemer toe. In de loop van 2011 trok het tempo van de loongroei aan tot iets boven het historisch gemiddelde. De contractlonen bleven daarentegen onder hun historisch gemiddelde. Hoewel de loondynamiek in hoge mate wordt beïnvloed door de aanpassingen van het aantal gewerkte uren per werknemer, zouden de ondanks de verslappende arbeidsmarkt abrupte bewegingen in de loonsom per werknemer ook kunnen voortvloeien uit het prijsverloop in het eurogebied. Er is opwaartse druk uitgeoefend op de inflatie als gevolg van de hoge energie- en voedingsmiddelenprijzen en van belastingverhogingen in sommige landen. In enkele landen van het eurogebied worden de lonen gekoppeld aan de eerdere ontwikkelingen van de inflatie, wat een rem kan zetten op loonaanpassingen wanneer de arbeidsmarkt verzwakt. Grafiek F toont aan dat de loonsom per werknemer en de HICP in het eurogebied in overeenstemming met elkaar bewegen en dat de recente loongroei grotendeels gelijkloopt met het historisch verband. De relatie is positief, wat betekent dat hogere lonen verband houden met hogere prijzen en omgekeerd. Dit Kader toont aan dat, algemeen beschouwd, de recessie van 2008-2009 tot enige afwijking leidde in de historisch sterke relatie tussen de ECB Maandbericht Maart 2012

79

ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de economische bedrijvigheid in het eurogebied. Uit de meest recente beschikbare gegevens blijkt echter dat de relatie opnieuw gelijkloopt met haar normaal patroon, wat wijst op een verslechtering van de situatie op de arbeidsmarkt als gevolg van de krimpende groei in het eurogebied. In dit Kader wordt enkel de aanpassing geanalyseerd van de arbeidsmarkt in het eurogebied als geheel, maar de aanpassing van de arbeidsmarkt varieerde aanzienlijk van land tot land, dit als gevolg van verschillen inzake de arbeidsmarktflexibiliteit en de institutionele regelingen en van de mate van vooruitgang op het vlak van structurele hervormingen. De landen van het eurogebied waar de loonkosten relatief snel zijn toegenomen, vertoonden op langere termijn doorgaans een hogere werkloosheidsgraad (zie Grafiek G). Loonmatiging en arbeidsmarktflexibiliteit zijn daarom van essentieel belang om de werkloosheid in die landen te verlagen, vooral in de huidige situatie waarin de korte-termijnindicatoren op een verder verzwakkende arbeidsmarkt wijzen. Het is bijgevolg van cruciaal belang dat de loongroei binnen de perken wordt gehouden teneinde de werkgelegenheid te ondersteunen.

De contractlonen in het eurogebied – de enige indicator die beschikbaar is voor het vierde kwartaal van 2011 – stegen in december 2011 op jaarbasis met 1,9%, tegen 2,0% in november. Dit bevestigde dat de tot en met september 2011 opgetekende versnelling in de laatste maanden van het jaar vertraagde. Over 2011 als geheel stegen de contractlonen met 2,0%, tegen 1,7% in 2010. De geleidelijke stijging van deze indicator, die de hoofdcomponent bevat van de lonen die vooraf worden vastgelegd in collectieve overeenkomsten, zou het gevolg kunnen zijn van een vertraagde reactie van de afgesloten contracten op de verbeterde situatie op de arbeidsmarkt, waardoor de onderhandelingspositie van de werknemers verstevigde. Ook de eind 2010 ingezette stijging van de inflatie zou een rol hebben kunnen spelen. Ook andere loonindicatoren vertoonden tekenen van stabilisering. De toename van de loonsom per werknemer beliep in het derde kwartaal van 2011 2,4% op jaarbasis, vrijwel ongewijzigd ten opzichte van de twee voorgaande kwartalen (zie Grafiek 47). Terzelfder tijd liepen de arbeidskosten per eenheid product verder op tot 1,3% op jaarbasis, wat een lichte stijging impliceerde ten opzichte van 1,2% in het tweede kwartaal. Dit was in hoofdzaak toe te schrijven aan een vertraging in het twaalfmaands groeitempo van de arbeidsproductiviteit, namelijk van 1,2% in het tweede kwartaal tot 1,0% in het derde kwartaal, dit tegen de achtergrond van de tragere productiegroei. Het twaalfmaands groeitempo van de arbeidskosten per uur liep terug tot 2,7% in het derde kwartaal, tegen 3,2% in het tweede kwartaal. Deze vertraging weerspiegelde vooral de ontwikkelingen in de industriële sector, aangezien de dalingen in de bouw en de marktdiensten veel minder uitgesproken waren (zie Grafiek 48). Over het algemeen bleven de indirecte arbeidskosten sneller groeien dan de loon- en salariscomponent van de arbeidskosten per uur in het eurogebied.

3.4 VERLOOP VAN DE BEDRIJFSWINSTEN De groei van de bedrijfswinsten (afgemeten aan het bruto-exploitatieoverschot) vertraagde in het derde kwartaal van 2011 tot 2,0% op jaarbasis, tegen ongeveer 3,5% in het eerste en tweede kwartaal van dat jaar (zie Grafiek 49). Deze aanmerkelijke teruggang van de groei van de bedrijfswinsten weerspiegelde de matiging van de bbp-groei op jaarbasis en, in het bijzonder, de meer bescheiden groei van de winsten per eenheid product als gevolg van de beduidende

80



Grafiek 49 Uitsplitsing van de winstgroei in het eurogebied naar productie en winst per eenheid product

Grafiek 50 Ontwikkeling van bedrijfswinsten in het eurogebied naar de belangrijkste bedrijfstakken

(mutaties in procenten per jaar; kwartaalgegevens)

(mutaties in procenten per jaar; kwartaalgegevens)

productie (bbp-groei) winst per eenheid product winst (bruto exploitatieoverschot)

gehele economie industrie marktgerichte dienstverlening

10

10

20

20

8

8

15

15

6

6

10

10

4

4

2

2

5

5

0

0

0

0

-2

-2

-4

-4

-6

-6

-8

-5

-5

-10

-10

-15

-15

-8

-20

-20

-10

-10

-25

-25

-12

-12

-30

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-30


vertraging van de productiviteitsgroei. Het winstniveau bleef ongeveer 2% onder het piekniveau van vóór de recessie van 2008-2009, tijdens welke de winst met circa 11% slonk. In de grote economische sectoren vertraagde de twaalfmaands groei van de bedrijfswinsten in de marktgerichte diensten tot 0,7% in het derde kwartaal van 2011. Dit was minder dan het gemiddelde van 2,2% in de twee voorgaande kwartalen. In de industriële sector (ongerekend de bouwnijverheid), daarentegen, groeide de bedrijfswinst jaar-op-jaar met 8,7%, wat vergelijkbaar was met het tempo tijdens de twee voorgaande kwartalen (zie Grafiek 50). Op kwartaalbasis trok de groei van de bedrijfswinsten enigszins aan in de marktgerichte diensten, maar in sterke mate in de industrie.

3.5 VOORUITZICHTEN VOOR DE INFLATIE De inflatie zal in 2012 naar verwachting boven de 2% blijven, vooral als gevolg van de recente stijgingen van de energieprijzen, alsook van de recentelijk aangekondigde verhogingen van de indirecte belastingen. Op basis van de huidige termijnkoersen voor grondstoffen zou de twaalfmaands inflatie begin 2013 opnieuw onder de 2% moeten zakken. Verder in de toekomst zal de onderliggende prijsdruk wellicht beperkt blijven tegen de achtergrond van gematigde groei in het eurogebied en stevig verankerde inflatievooruitzichten voor de lange termijn. Meer in detail blijven de inflatievooruitzichten voor de korte termijn sterk afhankelijk van de olieprijzen. De recente stijging van deze laatste houdt deels verband met de spanningen rond het geplande EU-embargo op de Iraanse olie-invoer. Ondanks de recente opvering van de olieprijzen (en de prijzen van de oliefuturescontracten), zal het twaalfmaands mutatietempo van de HICP-energiecomponent de komende maanden naar verwachting afnemen als gevolg van ECB Maandbericht Maart 2012

81

basiseffecten. 1 De mate waarin deze laatste effectief tot uiting zullen komen in het profiel van deze component, zal echter afhangen van de mate waarin de huidige verwachtingen ten aanzien van de olieprijsfutures (dat wil zeggen lichte dalingen of op zijn minst geen verdere aanzienlijke prijsstijgingen voor ruwe aardolie) bewaarheid worden. Gelet op de huidige futureskoersen voor voedingsgrondstoffen, zal het twaalfmaands stijgingstempo van de voedselprijzen naar verwachting een piekniveau bereiken in de eerste helft van 2012, waarna het zal beginnen te vertragen, voornamelijk als gevolg van neerwaartse basiseffecten. Er is echter grote onzekerheid ten aanzien van de vooruitzichten voor de grondstoffenprijzen. Bovendien zal de mate waarin de hogere grondstoffenprijzen worden doorberekend, worden bepaald door de stevigheid van de consumptieve vraag, alsook door het gedrag van producenten en kleinhandelaars, die op de prijsveranderingen zouden kunnen reageren door hun winstmarges bij te stellen. Uit de beschikbare voorlopende indicatoren met betrekking tot de inflatie voor niet-energetische industriële goederen, zoals het verloop van de producentenprijzen voor consumptiegoederen (ongerekend voedingsmiddelen en tabak) en dat van de invoerprijzen voor consumptiegoederen (opnieuw ongerekend voedingsmiddelen en tabak), blijkt dat de inflatie van de niet-industriële goederen de komende maanden niet aanmerkelijk zal afnemen. Het is immers mogelijk dat de neerwaartse druk die wordt uitgeoefend door de vertraging van de productie en de vraag, wordt gecompenseerd door de opwaartse druk als gevolg van de verhogingen van de indirecte belastingen. Verwacht wordt ook dat de inflatie van de dienstenprijzen de komende maanden grotendeels stabiel zal blijven op haar huidig niveau. Dit heeft te maken met het gematigde verloop van de binnenlandse vraag en met een over het algemeen beperkte druk op de lonen. Uit de laatste gegevens met betrekking tot de arbeidskostenindicatoren blijkt dat de binnenlandse kostendruk zich heeft gestabiliseerd. Op de middellange termijn zal de druk op de arbeidskosten wellicht beperkt blijven, gelet op de vrij zwakke vooruitzichten voor de groei en de aanhoudende futloosheid op de arbeidsmarkt. De groei van de bedrijfswinsten zal naar verwachting nog verder afnemen, in overeenstemming met de gematigde groeivooruitzichten voor de economische bedrijvigheid en de zwakke productiviteitsontwikkelingen. De ECB-medewerkers gaan er in hun in maart 2012 samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied vanuit dat de twaalfmaands HICP-inflatie in 2012 en 2013 zal uitkomen tussen respectievelijk 2,1 en 2,7%, en 0,9 en 2,3%. In vergelijking met de door medewerkers van het Eurosysteem samengestelde macro-economische projecties van december 2011 zijn de marges voor de HICP-inflatie opwaarts bijgesteld, in het bijzonder de marge voor 2012. De risico’s ten aanzien van de vooruitzichten voor de HICP-inflatie tijdens de komende jaren worden nog steeds als grotendeels in evenwicht beschouwd. De opwaartse risico’s op de korte termijn hangen vooral samen met de hoger dan verwachte olieprijzen en met de verhogingen van de indirecte belastingen. De neerwaartse risico’s blijven echter bestaan als gevolg van het zwakker dan verwachte verloop van de economische bedrijvigheid.

1 Voor meer informatie, zie het Kader “Base effects and their impact on HICP inflation in 2012” in het Monthly Bulletin van februari 2012.

82


ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN Productie, vraag en de arbeidsmarkt

4 PRODUCTIE, VRAAG EN DE ARBEIDSMARKT Het reëel bbp in het eurogebied is in het vierde kwartaal van 2011 met 0,3% gekrompen. Volgens recente enquêtegegevens zijn er tekenen die erop wijzen dat de economische bedrijvigheid zich stabiliseert, zij het nog altijd op een laag peil. Verwacht wordt dat de economie van het eurogebied zich in de loop van dit jaar geleidelijk zal herstellen. De vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid zouden moeten worden ondersteund door de buitenlandse vraag, de zeer lage korte rente in het eurogebied en alle maatregelen die zijn genomen om de goede werking van de financiële sector in het eurogebied te bevorderen. De aanhoudende spanningen op de markten voor overheidsschuld in het eurogebied en het effect daarvan op de kredietvoorwaarden, alsook het proces van balansaanpassing in de financiële en niet-financiële sectoren zullen naar verwachting de onderliggende groeidynamiek echter blijven temperen. Deze beoordeling wordt ook weerspiegeld in de door medewerkers van de ECB in maart 2012 samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied, die een reële bbp-groei op jaarbasis voorzien tussen -0,5% en 0,3% voor 2012 en tussen 0,0% en 2,2% voor 2013. In vergelijking met de door de medewerkers van het Eurosysteem samengestelde macro-economische projecties van december 2011, zijn de marges licht neerwaarts verschoven. De risico’s met betrekking tot deze vooruitzichten blijven neerwaarts gericht.

4.1 REËEL BBP EN VRAAGCOMPONENTEN Volgens de tweede door Eurostat gepubliceerde raming daalde het reëel bbp in het eurogebied tijdens het vierde kwartaal van 2011 met 0,3% op kwartaalbasis, na een positieve, maar afnemende groei in de voorgaande drie kwartalen van het jaar (zie Grafiek 51). Voor 2011 beliep de bbp-groei bijgevolg 1,4%, wat enigszins lager was dan de meeste analisten een jaar eerder hadden voorspeld. Het resultaat voor het vierde Grafiek 51 Reële bbp-groei en bijdragen kwartaal weerspiegelt negatieve bijdragen van de binnenlandse vraag en voorraadwijzigin(groei op kwartaalbasis en bijdragen in procentpunten per gen, terwijl de netto uitvoer een positieve kwartaal; voor seizoen gecorrigeerd) bijdrage leverde. Voor het eerste kwartaal van binnenlandse vraag (m.u.v. voorraden) 2012 wordt een bescheiden verbetering vervoorraadmutaties uitvoersaldo wacht, aangezien de beschikbare indicatoren totale bbp-groei op een vrijwel vlakke bbp-groei in dat kwar0,8 0,8 taal wijzen, na de daling van de productie aan 0,6 0,6 het einde van 2011.

PARTICULIERE CONSUMPTIE Na een groei op kwartaalbasis met 0,3% in het derde kwartaal van 2011, daalde de particuliere consumptie kwartaal-op-kwartaal met 0,4%. Ze liep aldus verder terug ten opzichte van de piek van vóór de recessie, in het eerste kwartaal van 2008. Het resultaat voor het vierde kwartaal van 2011 weerspiegelt wellicht de negatieve groei van de consumptie van detailhandelsgoederen en -diensten, daar het aantal registraties van personenauto’s licht toenam. Recente gegevens van korte-termijn-

0,4

0,4

0,2

0,2

0,0

0,0

-0,2

-0,2

-0,4

-0,4

-0,6

-0,6

-0,8

IV 2010

I

II

2011

III

IV

-0,8



83

indicatoren en enquêtes wijzen voor de nabije toekomst op aanhoudend zwakke consumptieve bestedingen in het eurogebied. Dit moeizaam herstel van de consumptie weerspiegelt grotendeels wijzigingen in het reëel inkomen, dat een van de belangrijkste determinanten is van de trendmatige ontwikkelingen in de consumptie. Hoewel het geaggregeerd reëel inkomen in 2011 werd geschraagd door de positieve werkgelegenheidsgroei, werd het terzelfder tijd uitgehold door de stijgende prijzen voor voedingsmiddelen en energie. In de toekomst zou de respectieve invloed van die factoren echter omslaan, aangezien de inflatie naar verwachting geleidelijk zal afnemen (zie paragraaf 3), terwijl de arbeidsmarktomstandigheden wellicht zwak zullen blijven. Het reëel inkomen van

Kader 8

RECENTE ONTWIKKELINGEN IN HET CONSUMENTENVERTROUWEN EN HET VERBAND MET DE PARTICULIERE CONSUMPTIE In februari 2012 steeg het consumentenvertrouwen in het eurogebied voor de tweede maand op rij, nadat het in de tweede helft van 2011 scherp was gedaald. Hoewel het consumentenvertrouwen ver onder zijn lange-termijngemiddelde blijft, bevindt het zich duidelijk boven het dieptepunt dat in maart 2009 werd opgetekend tijdens de jongste recessie. In dit Kader wordt het recente verloop besproken van het consumentenvertrouwen in het eurogebied en de vier grootste eurolanden, alsook het nut van deze indicator voor de beoordeling van ontwikkelingen in de particuliere consumptie. Verschillen tussen de landen inzake consumentenvertrouwen De recente verbetering van het consumentenvertrouwen in het eurogebied als geheel verhult uiteenlopende ontwikkelingen in de verschillende landen (zie Grafiek A). Sedert het meest recente dieptepunt van het vertrouwen in maart 2009, is het consumentenvertrouwen aanzienlijk verbeterd in Duitsland en Spanje. In Frankrijk was er een beperkte verbetering, terwijl het consumentenvertrouwen in Italië in eerste instantie een herstel te zien gaf en vervolgens geleidelijk terugliep tot een peil dat vergelijkbaar was met dat van de recessie in 2008-2009.

84

Grafiek A Ontwikkelingen in het consumentenvertrouwen (procentuele saldi; afwijkingen van langetermijngemiddelden) eurogebied Duitsland Spanje

Frankrijk Italië

25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

-5

-10

-10

Factoren die ten grondslag liggen aan het consumentenvertrouwen

-15

-15

-20

-20

-25

-25

Om nader te analyseren waardoor het verloop van het consumentenvertrouwen sedert begin 2009 is bepaald, moeten alle vier de componenten van de indicator worden beschouwd.

-30

-30


-35

2007

2008

2009

2010

2011

-35

Bronnen: Europese Commissie en berekeningen van de ECB.


Grafiek B Consumentenvertrouwen in het eurogebied en bijdragen van de verschillende componenten (procentuele saldi; afwijkingen van langetermijngemiddelden) besparingen financiële positie van huishoudens algemene economische situatie werkloosheid consumentenvertrouwen 5

5

0

0

-5

-5

-10

-10

-15

-15

-20

-20

-25

Deze componenten stemmen overeen met vragen uit de maandelijkse consumentenenquête van de Europese Commissie. Deze enquête bevraagt de respondenten onder meer over hun verwachtingen ten aanzien van ontwikkelingen tijdens de volgende twaalf maanden inzake (i) de algemene economische situatie, (ii) de werkloosheid, (iii) de financiële situatie van hun huishouden, en (iv) hun intenties op het vlak van sparen. De indicator van het consumentenvertrouwen is het rekenkundig gemiddelde van de enquêtesaldi 1 van deze vragen, waarbij alle vragen eenzelfde gewicht toegekend krijgen. Grafiek B toont de bijdragen van de vier componenten tot de algemene indicator van het consumentenvertrouwen in het eurogebied sedert het dieptepunt van de jongste recessie.

-25

Op het niveau van het eurogebied leverden veranderingen in de verwachtingen ten Bronnen: Europese Commissie en berekeningen van de aanzien van het werkloosheidsverloop de ECB. belangrijkste bijdrage tot de verbetering van het consumentenvertrouwen tussen maart 2009 en juni 2011, gevolgd door veranderingen in de verwachtingen ten aanzien van de algemene economische situatie. Ook het oordeel van de respondenten over hun verwachte besparingen en de financiële situatie van hun huishouden verbeterde, zij het in geringere mate. Over het algemeen variëren antwoorden op vragen over de algemene economische situatie veel meer met de conjunctuur dan antwoorden op vragen over de situatie van de individuele huishoudens. Daarmee rekening houdend, zijn de bijdragen van de vier componenten tot de algemene verbetering van de indicator van het consumentenvertrouwen sedert begin 2009 grotendeels in overeenstemming met de ontwikkelingen op de lange termijn. Alle componenten vertonen een zeer vergelijkbaar beloop: ze dragen alle vier bij tot het herstel van het consumentenvertrouwen sedert het meest recente dieptepunt, alsook tot de daling van het consumentenvertrouwen in de tweede helft van 2011. Sedert medio 2011 ligt het peil van de vier componenten onder het lange-termijngemiddelde, zoals blijkt uit Grafiek B. 2009

2010

2011

Het verband met het verloop van de particuliere consumptie De bruikbaarheid van het consumentenvertrouwen voor de beoordeling van het verloop van de particuliere consumptie in het eurogebied kan worden geïllustreerd aan de hand van de correlaties tussen het enquêtesaldo en de groei van de reële particuliere consumptie op jaarbasis en op kwartaalbasis. Al met al is er een vrij hoge correlatie van 0,72 tussen de indicator van het consumentenvertrouwen en het verloop van de particuliere consumptie op jaarbasis (zie Grafiek C en de tabel), terwijl de correlatie met de groei van de particuliere consumptie 1 De enquêtesaldi voor elke component worden berekend als het percentage van respondenten dat een verbetering verwacht, min het percentage van respondenten dat een verslechtering verwacht, terwijl de antwoorden “is hetzelfde gebleven” en “ik weet het niet” buiten beschouwing worden gelaten. Ze worden uitgedrukt als procentuele saldi.


85

Grafiek C Particuliere consumptie en consumentenvertrouwen in het eurogebied

Contemporaine correlatie tussen het consumentenvertrouwen en de reële particuliere consumptiegroei

(twaalfmaands procentuele mutaties; procentuele saldi, genormaliseerd) particuliere consumptiegroei (links) consumentenvertrouwen (rechts)

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

-1

-2

-2

-3 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010

-3

Bronnen: Europese Commissie, Eurostat en berekeningen van de ECB.

op jaarbasis

op kwartaalbasis

Duitsland Spanje Frankrijk Italië

0,34 0,75 0,63 0,60

0,18 0,70 0,37 0,38

Eurogebied

0,72

0,49

Bronnen: Europese Commissie, Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De gegevens betreffen de periode vanaf het eerste kwartaal van 1985 tot en met het vierde kwartaal van 2011 (voor Italië zijn alleen gegevens beschikbaar tot en met het derde kwartaal van 2011).

Grafiek D Correlatie tussen particuliere consumptiegroei en consumentenvertrouwen in het eurogebied (correlatie over voortschrijdende vijfjaars perioden) kwartaal-op-kwartaal jaar-op-jaar 1,0

1,0

0,8

0,8

0,6

0,6

op kwartaalbasis 0,49 bedraagt . Beschouwd over steekproefperiodes van vijf jaar, vari0,4 0,4 eren de correlaties aanzienlijk met de tijd (zie Grafiek D). Met name in de periode 0,2 0,2 van 2001-2007 werd een tijdelijke loskoppeling tussen de twee variabelen opgetekend. 0,0 0,0 In deze periode werd het consumentenvertrouwen aangetast door periodes van grote -0,2 -0,2 onzekerheid en geopolitieke spanningen, ter1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 wijl de groei van de particuliere consumptie Bronnen: Europese Commissie, Eurostat en berekeninvrij stabiel was. Daarna nam de correlatie gen van de ECB. Toelichting: De datum op de x-as duidt het einde van de tussen beide variabelen aanzienlijk toe tot desbetreffende vijfjaars periode aan waarover de correlaeen peil boven het historische gemiddelde. tie is berekend. Dit weerspiegelt mogelijkerwijs structurele veranderingen in de relatie tussen de twee variabelen. Dat blijkt ook uit de controles op de robuustheid van de geraamde parameters van eenvoudige regressies van de groei van de particuliere consumptie (zowel op jaar- als op kwartaalbasis) op het consumentenvertrouwen over verschillende steekproefperiodes. 2

De correlatie tussen het consumentenvertrouwen en de groei van de reële particuliere consumptie verschilt aanzienlijk tussen de landen. Wat de vier grootste landen van het eurogebied betreft, is de correlatie met de groei van de particuliere consumptie op jaarbasis relatief 2 De vragen van de enquête zijn toekomstgericht, wat betekent dat de resultaten zouden moeten correleren met de toekomstige consumptie. In de praktijk zijn de correlaties tussen de huidige particuliere consumptie en de enquêteresultaten echter groter dan de correlaties van de huidige particuliere consumptie met het vroegere consumentenvertrouwen.

86



groot in Spanje, enigszins lager in Frankrijk en Italië en bijzonder laag in Duitsland (zie de tabel). In de vier landen fluctueert de correlatie met de tijd, waarbij ze in de meest recente vijfjaars periode hoger is dan in de voorgaande. Al met al varieert de bruikbaarheid van het verloop van het consumentenvertrouwen voor de beoordeling van de ontwikkelingen van de reële particuliere consumptie tussen landen en periodes. Omzichtigheid is geboden wanneer aan de hand van het consumentenvertrouwen conclusies worden getrokken over de groei van de consumptie, gelet op de instabiliteit van de relaties, zowel in de landen als op het niveau van het eurogebied. Deze informatie kan echter nuttig zijn in combinatie met andere korte-termijnindicatoren van de consumptie. De recente verbetering van het consumentenvertrouwen in het eurogebied kan dan ook worden gezien als een positief signaal voor de groei van de reële particuliere consumptie in de komende periode. de huishoudens liep tijdens het derde kwartaal van 2011 voor het eerst sinds 2010 op jaarbasis licht terug. Als gevolg daarvan nam de spaarquote verder af en bevindt ze zich momenteel op hetzelfde peil als begin 2006. Wat de korte-termijndynamiek in het eerste kwartaal van 2012 betreft, wijzen zowel de ‘harde’ als de ‘zachte’ gegevens op aanhoudend zwakke consumptieve bestedingen. Hoewel de detailhandelsverkopen in januari met 0,3% toenamen ten opzichte van die van de voorgaande maand, bleven ze 0,2% onder hun gemiddelde peil in het vierde kwartaal van 2011. De Purchasing Managers’ Index (PMI) voor detailhandelsverkopen steeg van 42,9 in januari tot 47,9 in februari. De index wijst nog steeds op een slinkende verkoop, aangezien dit cijfer onder de nulgroeidrempel van 50 blijft. Volgens enquêtes van de Grafiek 52 Detailhandelsverkopen, Europese Commissie lag het gemiddelde peil vertrouwen binnen de detailhandel en van het vertrouwen in de detailhandel tijdens consumentenvertrouwen die twee maanden zowel onder dat van het (maandgegevens) vierde kwartaal van 2011 als onder het langetotale detailhandelsverkopen 1) (links) termijngemiddelde. De registratie van nieuwe consumentenvertrouwen 2) (rechts) personenauto’s in het eurogebied daalde in vertrouwen binnen de detailhandel 2) (rechts) januari met 12,2% op maandbasis, een resul4 40 taat dat voornamelijk toe te schrijven was aan 3 30 extreme aantallen in verschillende landen. In januari 2012 stond het peil van de registraties 2 20 10% onder het gemiddelde niveau in het vierde 1 10 kwartaal van 2011. Dit betekent een aanzien0 0 lijke verslechtering ten opzichte van het vierde kwartaal, toen de registraties op kwartaalba-1 -10 sis met 1,4% toenamen. Bovendien ging de -2 -20 indicator van de Europese Commissie voor de verwachte grote aankopen tussen januari -3 -30 en februari 2012 achteruit en bleef zo op een -4 -40 historisch laag peil. Dit wijst op een aanhou2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 dend gebrek aan dynamiek in het verbruik van Bronnen: Conjuctuurenquêtes van de Europese Commissie en Eurostat. duurzame consumptiegoederen. De indicator 1) Mutaties in procenten per jaar; driemaands voortvan het consumentenvertrouwen, daarentegen, schrijdende gemiddelden: gecorrigeerd voor aantal werkdagen. Met inbegrip van brandstof. die een vrij goed idee geeft van de trendma2) Procentuele saldi; voor seizoen en afwijkingen van het gemiddelde gecorrigeerd. tige ontwikkelingen in de consumptie, nam in ECB Maandbericht Maart 2012

87

februari voor de tweede maand op rij toe, na een daling in de tweede helft van 2011 (zie Grafiek 52). De index staat echter nog steeds ruim onder zijn historische gemiddelde en strookt dan ook met de gematigd blijvende consumptieve bestedingen Kader 8 analyseert de recente ontwikkelingen in het consumentenvertrouwen vanuit een perspectief op iets langere termijn. investeringen De geleidelijke verbetering van de bruto investeringen in vaste activa tijdens de afgelopen twee jaar werd medio 2011 onderbroken. In het vierde kwartaal liep de groei van de investeringen op kwartaalbasis voor de derde opeenvolgende keer terug, namelijk met 0,7%. De volledige uitsplitsing van de investeringen is nog niet beschikbaar voor het vierde kwartaal van 2011. De korte-termijnindicatoren wijzen erop dat de niet-bouwinvesteringen die de helft van de totale investeringen uitmaken – wellicht laag uitvallen. In combinatie met krappe financieringsvoorwaarden, heeft het gematigde algehele verloop van de economische bedrijvigheid en de winst de groei van de niet-bouwinvesteringen in het vierde kwartaal van 2011 vermoedelijk getemperd. De daling van de bezettingsgraad in het eurogebied en het vertrouwen in de verwerkende industrie, alsook de beschikbare geaggregeerde landengegevens bevestigen dat beeld. De investeringen in de bouw van woningen en andere gebouwen werden in het vierde kwartaal wellicht teruggeschroefd, zoals blijkt uit de verslechtering van de maandelijkse productie-indicatoren en het vertrouwen in de bouwnijverheid. Ook de algemeen krappere financieringsvoorwaarden kunnen de investeringen in de bouwnijverheid in het vierde kwartaal hebben gedrukt. De aanhoudende begrotingsconsolidatie in heel wat landen van het eurogebied bleef daarenboven druk uitoefenen op de overheidsinvesteringen. De weinige voorlopige indicatoren die voor het eerste kwartaal van 2012 beschikbaar zijn, wijzen op een aanhoudende zwakte van de investeringen in vaste activa exclusief de bouwnijverheid in het eurogebied. De orderontvangsten voor investeringsgoederen uit het eurogebied liepen in december 2011 verder terug. De bezettingsgraad heeft zich grotendeels gestabiliseerd op een peil onder zijn lange-termijngemiddelde. De beschikbaarheid van financiering bleef krap, wat de productieve investeringen drukt. Terwijl de enquêtegegevens over het producentenvertrouwen, zoals de PMI voor de verwerkende industrie en de component orderontvangsten daarvan, in januari en februari 2012 enige verbetering te zien gaven, wijzen de opgetekende niveaus nog steeds op een inkrimping in de sector. Hoewel de vooruitzichten voor de bouwinvesteringen voor het eerste kwartaal van 2012 iets gunstiger zijn dan voor het voorgaande kwartaal, zou de bedrijvigheid nog steeds gematigd blijven vanwege de geleidelijke correcties in die regio’s waar de bouwinvesteringen in de periode vóór de crisis buitengewoon sterk waren gestegen. Ook enquêtegegevens duiden op gematigde bedrijvigheid in de sector. In de loop van 2012 zouden de niet-bouwinvesteringen naar verwachting matig toenemen, in overeenstemming met een geleidelijk herstel van de algemene economische bedrijvigheid. Voor de bouwinvesteringen wordt een beperktere groei verwacht. De vooruitzichten zijn onderhevig aan neerwaartse risico’s en de onzekerheid is groot. OVERHEIDSCONSUMPTIE De overheidsconsumptie is in de recente periode gematigd gegroeid als gevolg van de inspanningen die een aantal landen leverden om hun begroting te consolideren. Na een lichte daling op kwartaalbasis tijdens het derde kwartaal van 2011, liep de reële overheidsconsumptie in het vierde kwartaal verder terug.

88



Wat de afzonderlijke componenten betreft, was de vermindering van de loonsom van het overheidspersoneel die nagenoeg de helft van de totale overheidsconsumptie uitmaakt een belangrijke factor in het afremmen van de totale nominale overheidsconsumptie. Die daling vloeit voort uit matige loonontwikkelingen en een daling van de werkgelegenheid in verschillende landen. Ook de intermediaire consumptieve bestedingen van de overheid (die iets minder dan een vierde van het totaal uitmaken) liepen terug als gevolg van de aanhoudende consolidatieinspanningen van de regeringen. De groei van de sociale overdrachten in natura, die goed zijn voor eveneens bijna een vierde van de overheidsconsumptie, sloot nauwer aan bij de historische gemiddelden. Dit komt doordat de sociale overdrachten in natura posten omvatten zoals de uitgaven voor gezondheidszorg, die een enigszins autonome dynamiek vertonen. In de komende kwartalen zou de binnenlandse vraag slechts in beperkte mate worden gestimuleerd door de overheidsconsumptie, dit als gevolg van de nog verwachte budgettaire consolidatie-inspanningen in een aantal landen van het eurogebied. VOORRADEN De uitgesproken voorraadafbouw die gepaard ging met de diepe recessie van 2008 en 2009 en de daaropvolgende gedeeltelijke voorraadaanvulling tijdens de opleving hielden het voorraadpeil van de producenten vrij laag. Door de vertraging van de bedrijvigheid moest het tempo van de begin 2011 opgetekende netto voorraadaanvulling echter nog wat worden vertraagd, zodat de voorraden tijdens de tweede helft van 2011 sterk negatieve bijdragen tot de groei leverden. De voorraadaanvulling die sinds het derde kwartaal van 2010 in de nationale rekeningen werd gerapporteerd, hing wellicht veeleer samen met de sterker dan verwachte opleving van de bedrijvigheid dan met een bewuste poging van de bedrijven om het strikte voorraadbeleid te versoepelen dat met name na het faillissement van Lehman Brothers geleidelijk werd ingevoerd. Enquêtes en andere fragmentarische gegevens lijken te wijzen op een strikt vooraadbeheer over de hele productieketen van 2010 tot medio 2011. De combinatie van aanzienlijke netto voorraadaanvullingen medio 2011 (ter waarde van 0,7% bbp in het tweede kwartaal van 2011) en de uitgesproken verslechtering van de bedrijfsvooruitzichten in de zomer van 2011 brachten de bedrijven er echter wel toe hun voorraadpeil snel, namelijk in enkele maanden, te herbeoordelen. Volgens de conjunctuurenquêtes van de Europese Commissie wordt dat voorraadniveau nu als vrijwel normaal beschouwd. Het resultaat van de beoordeling (van het feit of de voorraden onder normaal, boven normaal of nagenoeg normaal zijn) is teruggekeerd naar zijn historisch gemiddelde. Tot voor kort leken de PMI-enquêtes ook te wijzen op een versnelde afname van de input- en detailhandelsvoorraden in het vierde kwartaal van 2011 en, in mindere mate, van de voorraden gereed product door de producenten (wat wijst op onvrijwillige aanvullingen van deze voorraden of op kleiner dan verwachte dalingen). Deze nieuwe situatie biedt een verklaring voor de negatieve bijdragen van de voorraden tot de groei van -0,2 procentpunt in het derde en vierde kwartaal van 2011, waarmee een einde kwam aan de voornamelijk positieve bijdragen van de afgelopen acht kwartalen. Gelet op de vertraging van de bedrijvigheid en het tempo van de voorraadaanvulling in de nationale rekeningen, is het mogelijk dat de bijdragen de komende kwartalen negatief blijven. Omdat echter wordt uitgegaan van een vrij laag voorraadpeil, is de ruimte voor een even uitgesproken voorraadvermindering als die na het faillissement van Lehman Brothers in dit stadium zeer beperkt. Meer recente enquêtegegevens van februari 2012 (afkomstig van zowel de Europese Commissie als de PMI), die wijzen op een vrij plotselinge vertraging van het tempo van de voorraadafbouw, geven aan dat er vroeger dan verwacht een ommekeer zou kunnen komen. ECB Maandbericht Maart 2012

89

BUITENLANDSE HANDEL In het laatste kwartaal van 2011 bleef de invoer in het eurogebied achter bij de uitvoer, in overeenstemming met het patroon van het afgelopen jaar. De invoer en de uitvoer van goederen en diensten daalden in het vierde kwartaal respectievelijk met 1,2% en 0,4% op kwartaalbasis. In het vierde kwartaal van 2011 resulteerden die ontwikkelingen in een positieve bijdrage (0,3 procentpunt) van het uitvoersaldo aan de bbp-groei in het eurogebied. Opmerkelijk is dat de netto handel de bbp-groei reeds ondersteunt sedert het eurogebied zich begon te herstellen van de wereldwijde financiële crisis medio 2009, afgezien van een licht negatieve bijdrage in het eerste kwartaal van 2010. De afname van de invoer in het eurogebied in het laatste kwartaal van 2011 was voornamelijk te wijten aan de kleinere binnenlandse vraag, hoewel ook de waardedaling van de euro in nominaal-effectieve termen in de tweede helft van 2011 een rol speelde. De geringe uitvoer lijkt grotendeels het gevolg te zijn van een afname van de handel binnen het eurogebied en van de uitvoer naar niet tot het eurogebied behorende EU-lidstaten, althans wat de goederenhandel betreft (zie Grafiek 53). Samen zijn die afzetmarkten gewoonlijk goed voor ongeveer twee derde van de totale goederenuitvoer vanuit het eurogebied. De goederenuitvoer naar Azië, de OPEC en, in mindere mate, de Verenigde Staten, nam in snel tempo toe. Tegen deze achtergrond wordt in Kader 9 nader ingegaan op de ontwikkelingen op langere termijn in de handel buiten en binnen het eurogebied. Ondanks de zwakke handelsdynamiek tegen het einde van 2011, wijzen de korte termijnindicatoren erop dat de uitvoer uit het eurogebied in de nabije toekomst kan aantrekken bij de eerste tekenen van stabilisatie van de buitenlandse vraag. De PMI voor nieuwe uitvoerorders in Grafiek 53 Uitvoervolume van het de verwerkende industrie in het eurogebied eurogebied naar handelspartners is in februari 2012 verder gestegen tot 48,5 (indices: januari 2008 = 100; voor seizoen gecorrigeerd; en ligt daarmee vijf indexpunten boven het driemaands voortschrijdende gemiddelden) in november 2011 opgetekende lokale diepuitvoer binnen het eurogebied uitvoer naar landen buiten het eurogebied tepunt. Recentelijk heeft ook de invoerzijde niet tot het eurogebied behorende EU-lidstaten voorzichtige tekenen van stabilisatie verVerenigde Staten Azië toond. De korte-termijnvooruitzichten voor OPEC de invoer in het eurogebied blijven tamelijk 120 120 gematigd, wat strookt met het vooruitzicht van een geleidelijk herstel van de economische bedrijvigheid in het eurogebied. 110 110 4.2 SECTORALE PRODUCTIE Wat de productiezijde van de nationale rekeningen betreft, is de totale toegevoegde waarde in het vierde kwartaal van vorig jaar met 0,2% gedaald, waarmee de sedert het einde van de recessie in het tweede kwartaal van 2009 heersende opwaartse trend omsloeg. Korte-termijnindicatoren wijzen op een stabilisatie aan het begin van 2012. Sedert het einde van de recessie van 2009 traden er ech-

90


100

100

90

90

80

80

70

2008

2009

2010

2011


70


Kader 9

ONTWIKKELINGEN OP LANGERE TERMIJN VAN DE HANDEL BUITEN EN BINNEN HET EUROGEBIED De handel levert een belangrijke bijdrage tot de economische ontwikkeling en groei van een land. In de meting van het reëel bbp van het eurogebied draagt enkel de handel met de landen buiten het eurogebied bij tot de reële bbp-groei, aangezien de uitvoer binnen het eurogebied per definitie gelijk is aan de invoer in landen binnen het eurogebied. Voor de afzonderlijke landen vormt echter niet alleen de handel buiten het eurogebied, maar ook die binnen het eurogebied een belangrijke bron van groei. Dit Kader geeft een overzicht van de ontwikkelingen van de totale goederenhandel van de eurolanden, alsook van de handel in goederen buiten en binnen het eurogebied en de daaruit voortvloeiende nettobijdrage tot de reële bbp-groei, sinds de invoering van de euro in 1999 1. Om te meten in welke mate de handel binnen en buiten het eurogebied bijdraagt tot de groei, moeten verschillende statistische bronnen worden gecombineerd. De nationale rekeningen op kwartaalbasis voor de landen van het eurogebied bevatten geen uitsplitsing tussen de handel met de landen binnen en buiten het eurogebied. Een uitsplitsing in nominale termen is beschikbaar in de maandelijkse handelsstatistieken van Eurostat, die een consistente dekking bieden van de handel in goederen tussen de landen. Het respectieve aandeel van de handel binnen en buiten het eurogebied dat uit de maandelijkse handelsstatistieken wordt afgeleid, kan dan worden toegepast op de gegevens uit de nationale rekeningen om de totale goederenhandel te verkrijgen, teneinde de bijdrage van de handel tot de bbp-groei te kunnen ramen2. De goederenhandel binnen het eurogebied is het afgelopen decennium sterk toegenomen; het niveau van de reële invoer en uitvoer lag daarbij in 2010 meer dan 50% hoger dan in 1999. De handel groeide sneller dan het reëel bbp. Dit leidde voor de economie van het eurogebied tot een toenemende openheid die, afgemeten aan de som van de invoer en uitvoer van goederen als aandeel van het bbp in reële termen, in 2010 64% bereikte, tegen 47% in 1999. Het goederenverkeer tussen de eurolanden onderling maakt ongeveer de helft van de totale goederenhandel van het eurogebied uit (49% in 2010, tegen 53% in 1999) en bedroeg ongeveer 30% van het bbp van het eurogebied in 2010 3. In empirische studies wordt aangetoond dat de bilaterale handel tussen landen van het eurogebied doorgaans veel omvangrijker is dan wat te verwachten valt op basis van standaarddeterminanten, waaronder nabijheid en omvang. Deze nauwe handelsbetrekkingen kunnen deels worden verklaard door het bestaan van de interne markt en de eenheidsmunt (het ‘euro-effect’)4. 1 Landen die na 2006 tot het eurogebied toetraden, namelijk Estland, Cyprus, Malta, Slovenië en Slowakije, worden buiten beschouwing gelaten. Vanwege een gebrek aan informatie over de uitsplitsing van de handel in diensten naar handel binnen en buiten het eurogebied, wordt de handel binnen en buiten het eurogebied enkel uitgesplitst voor de goederenhandel. 2 De methodologieën voor de maandelijkse handelsstatistieken en de nationale rekeningen verschillen van elkaar. In de maandelijkse handelsstatistieken worden de bij de handel binnen het eurogebied ingevoerde (uitgevoerde) goederen toegewezen aan het doorvoerland en niet aan het bronland (of de eindbestemming). Het feit dat de handelsstromen worden gestimuleerd door de doorvoerstromen wordt gewoonlijk het ‘Rotterdam-effect’ genoemd. In de nationale rekeningen, daarentegen, worden de bij de handel binnen het eurogebied ingevoerde en uitgevoerde goederen toegewezen volgens het land van herkomst en de eindbestemming. Een ander belangrijk verschil is de waardering van de goederen: in de nationale rekeningen worden de goederen geregistreerd zonder transport- en verzekeringskosten, terwijl deze in de maandelijkse handelsstatistieken wel zijn opgenomen. 3 De omvang van de handel binnen het eurogebied wordt overschat, aangezien de uitvoer van het ene land gelijk is aan de invoer van een ander land. Zonder deze dubbeltelling bedroeg het aandeel van de handel binnen het eurogebied in 2010 ongeveer 15% bbp. 4 Voor een overzicht van de literatuur over het ‘euro-effect’, zie bijvoorbeeld Baldwin, R. et al., “Study on the impact of the euro on trade and foreign direct investment”, European Economy Economic Papers, nr.321, mei 2008.


91

Grafiek A Reëel bbp van het eurogebied en volumes van goederenhandel binnen het eurogebied en met landen buiten het eurogebied (index: 1999=100; twaalfmaands gegevens) reëel bbp handel met landen buiten het eurogebied handel binnen het eurogebied 180

180

170

170

160

160

150

150

140

140

130

130

120

120

110

110

Tijdens de periode 2000-2010 groeide de handel met de landen buiten het eurogebied sneller dan die binnen het eurogebied. Van 2000 tot 2010 stegen de goederenhandel buiten en die binnen het eurogebied gecumuleerd met respectievelijk 71% en 43% naar volume (zie Grafiek A). Deze stijging kwam hoofdzakelijk tot stand doordat de vraag in de rest van de wereld sneller toenam dan in het eurogebied. Met name in de periode na de uitzonderlijke instorting van de handel tijdens de mondiale neergang van 2008-2009 5, herstelde de handel met de landen buiten het eurogebied zich ook eerder dan de handel binnen het eurogebied.

Gewoonlijk wordt de bijdrage van het uitvoersaldo tot de reële bbp-groei beschouwd als een maatstaf die het effect van de handel 100 100 op de economische groei verklaart. Er zij echter opgemerkt dat bij een dergelijk onderzoek 90 90 1999 2001 2003 2005 2007 2009 naar de factoren die aan de groei ten grondBronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. slag liggen, geen rekening wordt gehouden met belangrijke effecten van de handel op de groei en de welvaart, bijvoorbeeld technologische uitstralingseffecten en een ruimere variëteit aan producten6. Niettemin is de bijdrage van het uitvoersaldo een indicator van het verloop van de handelsbalans: een positieve (negatieve) bijdrage van het uitvoersaldo in een land wijst op een verbetering (verslechtering) van de handelsbalans van dat land. Over een langere tijdspanne weerspiegelt een positieve gemiddelde nettobijdrage van de goederenhandel een verbeterende goederenhandelsbalans en een winst aan concurrentievermogen, terwijl een negatieve gemiddelde bijdrage van de netto uitvoer een voortdurend verslechterende goederenhandelsbalans in een bepaald land weerspiegelt, wat wijst op een verlies aan concurrentievermogen. Voor het eurogebied als geheel droeg de netto handel in goederen gemiddeld 0,1 procentpunt bij tot de reële bbp-groei in het eurogebied van 2000 tot 2010, ten gevolge van een grotendeels stabiel overschot op de goederenhandelsbalans met de landen buiten het eurogebied als percentage van het bbp tijdens die periode (namelijk gemiddeld 0,6%). Voor de afzonderlijke landen liepen de resultaten uiteen, wegens de van land tot land verschillende dynamiek van de handelsbalans. De totale netto handel in goederen leverde tijdens de periode 2000-2010 in verschillende landen een positieve bijdrage tot de bbp-groei (zie Grafiek B). Dit was vooral het geval in Ierland, dat als uitvoerplatform fungeerde voor een aantal grote multinationale ondernemingen, en tevens in Duitsland, Nederland en Oostenrijk. Voor andere landen was de netto uitvoer grotendeels neutraal of zorgde deze gemiddeld voor een afname van de reële bbp-groei van 2000 tot 2010. De bijdrage van de netto uitvoer van goederen tot de reële bbp-groei was met name negatief in Luxemburg (het centrum voor de handel in finan5 Zie het artikel “Recent developments in global and euro area trade” in het Monthly Bulletin van augustus 2010. 6 Voor een overzicht van de desbetreffende literatuur, zie bijvoorbeeld Irwin, D.A., The Case for Free Trade: Theories, New Evidence, Chapter 2, Princeton University Press, 2009.

92



Grafiek B Gemiddelde bijdrage aan de reële bbp-groei van de netto handel in goederen voor een aantal eurolanden, van 2000 tot en met 2010 (in procenten) handel met landen buiten het eurogebied handel binnen het eurogebied totale handel 1,4

1,4

1,2

1,2

1,0

1,0

0,8

0,8

0,6

0,6

0,4

0,4

0,2

0,2

0,0

0,0

-0,2

-0,2

-0,4

-0,4

-0,6

-0,6

-0,8

IE DE NL AT GR BE FI IT PT ES FR LU

-0,8

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: Landen zijn gerangschikt naar volgorde van hun netto bijdrage aan de reële bbp-groei vanuit de totale goederenhandel. De gegevens van Griekenland betreffen de periode vanaf 2001.

ciële diensten) en in enkele van de minder open economieën van het eurogebied (Italië, Spanje, Frankrijk en Portugal). Per land beschouwd, droeg de netto goederenhandel binnen het eurogebied positief bij tot de groei in Nederland 7, Ierland en Griekenland, alsook, in mindere mate, in Duitsland en Spanje (zie Grafiek B). In Oostenrijk en iets minder in België en Finland werd een negatieve bijdrage van de handel binnen het eurogebied gecompenseerd door een positievere bijdrage van de handel met de landen buiten het eurogebied. In andere landen vloeiden de gemiddeld negatieve bijdrage van de netto uitvoer van goederen tijdens de periode van 2000 tot 2010 en de algehele verslechtering van de goederenhandelsbalans hoofdzakelijk voort uit het verloop van de handel met de landen buiten het eurogebied (Italië en Spanje), terwijl ze in sommige andere landen de ontwikkelingen van de handel binnen het eurogebied weerspiegelden (Frankrijk, Portugal en Luxemburg).

Voor de meeste landen van het eurogebied verandert de gemiddelde bijdrage van het uitvoersaldo tijdens de periode van 2000 tot 2010 niet noemenswaardig naarmate al dan niet rekening wordt gehouden met de periode na 2008. De belangrijkste uitzonderingen zijn Spanje, Griekenland en Finland. In de aanloop naar de economische en financiële crisis nam de binnenlandse vraag in Spanje en Griekenland buitensporig toe, wat resulteerde in aanzienlijke gemiddelde negatieve netto bijdragen van de handel tot de reële bbp-groei van 2000 tot 2008. Vanaf 2008, echter, leverde de netto uitvoer, tegen de achtergrond van de gematigde binnenlandse vraag, een belangrijke bijdrage tot de reële bbp-groei in die landen. In Finland was de gemiddelde bijdrage van de netto uitvoer van goederen tot de reële bbp-groei positief van 2000 tot 2008. In 2009 had Finland, vergeleken met de andere landen van het eurogebied, te kampen met de sterkste daling van de uitvoer en de grootste negatieve bijdrage van de netto uitvoer tot de reële bbp-groei. Bij het interpreteren van de tot dusver meegedeelde resultaten moet een belangrijk voorbehoud voor ogen worden gehouden, namelijk dat de analyse de handel in diensten buiten beschouwing laat, die ongeveer 20% van de totale handel van het eurogebied uitmaakt 8. In sommige landen droeg de netto handel in diensten mettertijd aanzienlijk bij tot de reële bbpgroei. Dit was met name het geval voor landen met een uitgebreide financiële en zakelijke dienstverlening, zoals Luxemburg en Ierland, alsook voor Oostenrijk, Portugal en Duitsland. Voor Oostenrijk en Portugal was de handel in reisdiensten zeer belangrijk, terwijl in 7 De positieve nettobijdrage van de handel binnen het eurogebied tot de reële bbp-groei wordt voor Nederland echter overschat vanwege het ‘Rotterdam-effect’ (zie voetnoot 2). 8 Zie het Kader “Euro area trade in services: specialisation patterns and recent trends” in het Monthly Bulletin van mei 2011.


93

Duitsland de positieve bijdrage van de handel in diensten toe te schrijven was aan verschillende bedrijfstakken. Wat de meest recente ontwikkelingen betreft, blijkt uit de voor 2011 beschikbare gegevens dat in de meeste landen van het eurogebied en voor het eurogebied als geheel de totale netto uitvoer van goederen en diensten in belangrijke mate bijdroeg tot de reële bbp-groei. De hoge positieve bijdrage van het uitvoersaldo was te danken aan het feit dat de buitenlandse vraag in het eurogebied sneller groeide dan de binnenlandse vraag. Tot slot kan worden gesteld dat de handel van het eurogebied (zowel met landen binnen als buiten het eurogebied) de afgelopen tien jaar sterk is gegroeid. Terwijl de gemiddelde netto bijdrage tot het bbp licht positief was voor het eurogebied als geheel, verschilden de netto bijdragen tot de reële bbp-groei van het ene euroland tot het andere, wat de dynamiek van de goederenbalansen op de lange termijn weerspiegelt. Voor de nabije toekomst wordt verwacht dat de netto uitvoer de reële bbp-groei in het eurogebied blijft ondersteunen.

ter opmerkelijke verschillen op tussen de sectoren onderling. De industriële sector (ongerekend de bouwnijverheid) liet de sterkste groei optekenen, hoewel de toegevoegde waarde van de industriële productie in het laatste kwartaal van 2011 bijna 10% onder haar hoogtepunt van vóór de crisis bleef. Daartegenover bevond de toegevoegde waarde van de diensten zich bijna 1% boven haar hoogtepunt van vóór de recessie, hoewel deze sector een gematigder herstel vertoonde dan de verwerkende industrie. Dit wordt verklaard door het feit dat de dienstensector tijdens de neergang een geringere krimp liet optekenen dan de industrie. De toegevoegde waarde in de bouwnijverheid, die na het einde van de recessie verder afnam, bleef in het vierde kwartaal van 2011 14% onder het niveau van vóór de recessie.

INDUSTRIE ONGEREKEND DE BOUWNIJVERHEID De opwaartse trend van de toegevoegde waarde in de industrie (ongerekend de bouwnijverheid) kwam in het vierde kwartaal van 2011 tot stilstand. De groei van de toegevoegde waarde in deze sector zwakte af van een positief kwartaalcijfer van 0,3% in het derde kwartaal tot een negatief cijfer van -2,0% in het vierde kwartaal. De productie kromp in het vierde kwartaal voor het eerst sedert het tweede kwartaal van 2009 (zie Grafiek 54). Na een groei met 0,8% op kwartaalbasis in het derde kwartaal, daalde de industriële productie (ongerekend de bouwnijverheid) in het vierde kwartaal met 1,9%. Deze inkrimping was breed gespreid over de belangrijkste industriële sectoren, waarbij de grootste krimp werd opgetekend voor de energiesector (-2,5%). Uit de enquêtegegevens van de Europese Commissie blijkt dat ‘productiebeperkingen’ in de drie maanden voor januari 2012 enigszins afnamen. Dit hield verband met een vermindering van aanbodzijde-gerelateerde beperkingen, namelijk minder gebrek aan uitrusting en minder tekort aan arbeidskrachten. Vooruitblikkend, wijzen korte-termijnindicatoren erop dat de inkrimping in de industriële sector aan het einde van 2011 wellicht van tijdelijke aard was. De indicator van het producentenvertrouwen van de Europese Commissie liet in januari en februari 2012 een lichte verbetering optekenen (zie Grafiek 55). Deze verbetering was het gevolg van een gunstiger beoordeling van de productieverwachtingen, de orderportefeuilles en de voorraden afgewerkt product. De eerdere productie werd daarentegen negatiever beoordeeld. In de eerste twee maanden van 2012 keerde

94



Grafiek 54 Groei van de industriële productie en bijdragen

Grafiek 55 Industriële productie, producentenvertrouwen en Purchasing Managers’ Index (PMI)

(groei in procenten en bijdragen in procentpunten; maandgegevens; voor seizoen gecorrigeerd)

(maandgegevens; voor seizoen gecorrigeerd)

investeringsgoederen consumptiegoederen halffabricaten energie totaal m.u.v. bouwnijverheid 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

industriële productie 1) (links) producentenvertrouwen 2) (rechts) PMI 3) (rechts) 6 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. Toelichting: De getoonde gegevens zijn berekend als driemaands voortschrijdende gemiddelden ten opzichte van het overeenkomstige gemiddelde drie maanden eerder.

4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

25 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 -40 -45 -50

Bronnen: Eurostat, conjuctuurenquêtes van de Europese Commissie, Markit en berekeningen van de ECB. Toelichting: De enquêtegegevens hebben betrekking op de verwerkende industrie. 1) Procentuele mutaties per driemaands periode. 2) Procentuele saldi. 3) Afwijkingen van een indexwaarde van 50.

de PMI-productie-index voor de verwerkende industrie terug tot iets boven de theoretische nulgroeidrempel van 50, wat suggereert dat de inkrimping van de industriële productie van eind 2011 voorbij is. De orderontvangsten in de industrie, waarvan de meeste nadien in de productie tot uiting komen, namen eind 2011 maand op maand toe en brachten zodoende eerdere dalingen tot stilstand. Deze stijging van de orderontvangsten was breed gespreid over de belangrijkste industriële sectoren en werd verklaard door een toename van de orderontvangsten van buiten het eurogebied. De Europese Commissie en Markit maakten melding van een verbetering in de beoordeling van de totale orderpositie en orderontvangsten van de bedrijven in de eerste twee maanden van 2012. De orderportefeuilles bereikten hun dieptepunt rond de jaarwisseling en bevonden zich in februari licht boven hun lange-termijngemiddelde. Ook de PMI-index van orderontvangsten voor de verwerkende industrie verbeterde sterk in de eerste twee maanden van 2012, maar gaf nog steeds maandelijkse afnames van de orderontvangsten in de industrie aan.

BOUWNIJVERHEID In het vierde kwartaal van 2011 daalde de toegevoegde waarde van de bouwnijverheid met 0,2% op kwartaalbasis, de derde opeenvolgende kwartaaldaling. De ontwikkelingen in 2011 geven duidelijk de broosheid aan van het herstel in de bouwsector na de langdurige vertraging in 2008 en 2009. Korte-termijnindicatoren wijzen op een verbetering in de groei van de toegevoegde waarde in de bouwnijverheid in het eerste kwartaal van 2012. De PMI van de bouwnijverheid en de PMI van de orderontvangsten stonden in januari 2012 hoger dan in het vierde kwartaal van 2011, ECB Maandbericht Maart 2012

95

maar beide indicatoren schommelden nog dicht in de buurt van een inkrimping. De EC-indicator van het producentenvertrouwen voor de bouwnijverheid steeg in de eerste twee maanden van 2012 van een laag niveau naar zijn hoogste peil sedert 2008. Ondanks deze verbetering bleef de vertrouwensindicator van de bouwnijverheid onder zijn lange-termijngemiddelde.

DIENSTEN De toegevoegde waarde van de diensten vertoonde in het vierde kwartaal van 2011 een gematigde stijging met 0,2% op kwartaalbasis, na een vergelijkbare groei in het voorgaande kwartaal. Tussen het derde kwartaal van 2009 en het vierde kwartaal van 2011, dus nadat het herstel zich had ingezet, bedroeg de kwartaalgroei van de diensten gemiddeld 0,3%, terwijl de gemiddelde groei van het reëel bbp iets meer dan 0,4% beliep. Vooruitblikkend, wijzen enquêtes voor het eerste kwartaal van 2012 op zwakke ontwikkelingen in de dienstensector. Volgens de PMI-productie-index voor de dienstensector verbeterde de economische bedrijvigheid in de eerste twee maanden van het eerste kwartaal van 2012 ten opzichte van het vierde kwartaal van 2011. De index bleef echter wél licht onder de theoretische nulgroeidrempel van 50. De enquête van de Europese Commissie naar het producentenvertrouwen in de dienstensector wees op overwegend vergelijkbare ontwikkelingen.

4.3 ARBEIDSMARKT De situatie op de arbeidsmarkt in het eurogebied is verzwakt als gevolg van de teruglopende groei. De werkgelegenheid is begonnen te dalen en de werkloosheidgraad neemt toe vanaf een reeds hoog niveau. Enquêtes wijzen niet op een snelle verbetering van de arbeidsmarktsituatie, aangezien de vooruitlopende indicatoren de afgelopen maanden verslechterd zijn. Bij het begin van de mondiale recessie in 2008 bleven de werkgelegenheidsaanpassingen relatief beperkt als gevolg van, onder meer, het fors bijgestelde aantal gewerkte uren en de impliciete labour hoarding. Tegen die achtergrond liep het totale aantal gewerkte uren tussen het tweede kwartaal van 2008 en het derde kwartaal van 2009 met 4,5% terug. Vervolgens verbeterde de situatie op de arbeidsmarkt in het eurogebied tot medio 2011. Als gevolg van labour hoarding tijdens de crisis groeide de werkgelegenheid echter matig en bleef de werkloosheid hoog (zie Kader 7 in paragraaf 3 voor een algemene bespreking van de aanpassing van de arbeidsmarkt in het eurogebied). De meest recente kwartaalcijfers geven aan dat de verbetering van het aantal gewerkte uren aan het afvlakken is. Het totale aantal gewerkte uren nam in het derde kwartaal van 2011 enigszins toe (met 0,1% op kwartaalbasis), na een lichte daling met 0,1% tijdens het voorgaande kwartaal. Op sectoraal vlak steeg het aantal gewerkte uren in de dienstensector en, in mindere mate, in de industrie (ongerekend de bouwnijverheid). In de bouwnijverheid, daarentegen, daalde het aantal gewerkte uren, wat de aanhoudende zwakte van die sector bevestigt. In het derde kwartaal van 2011 bevond het totale aantal gewerkte uren zich 3,4% onder het peil van het hoogtepunt dat werd opgetekend in het voorjaar van 2008. De groei van het aantal werkenden werd in het derde kwartaal van 2011 voor het eerst sinds begin 2010 negatief. De werkgelegenheid liep scherp terug in de bouwnijverheid en in de vastgoedsector, die een daling lieten optekenen met respectievelijk 1,6% en 1,0% op kwartaalbasis. De totale werkgelegenheid in de dienstensector bleef stabiel ten opzichte van het tweede kwartaal van 2011, na een positieve groei sedert begin 2010 (zie Tabel 9).

96



Tabel 9 Werkgelegenheidsgroei (procentuele mutaties t.o.v. voorgaande periode; voor seizoen gecorrigeerd) Personen Twaalfmaands cijfers 2009 2010

Gehele economie waarvan: Landbouw en visserij Industrie Industrie m.u.v. bouwnijverheid Bouwnijverheid Dienstensector Handel en transport Informatie en communicatie Financiële dienstverlening en verzekeringen Onroerend-goedactiviteiten Professionele dienstverlening Openbaar bestuur Overige diensten 1)

Uren

Kwartaalcijfers 2011

2011

2011

I

II

III

Twaalfmaands cijfers 2009 2010

Kwartaalcijfers 2011

2011

2011

I

II

III

-1,8

-0,5

0,1

0,2

-0,1

-3,4

0,0

0,6

-0,1

0,1

-2,2 -5,6 -5,0 -6,8 -0,5 -1,8 -0,8 0,1 -2,7 -2,5 1,4

-0,9 -3,3 -3,2 -3,7 0,4 -0,7 -1,0 -0,8 -0,5 1,8 1,1

-1,6 -0,2 0,2 -1,2 0,2 0,0 1,0 0,5 1,7 0,9 -0,2

0,8 0,0 0,1 -0,3 0,3 0,5 0,3 -0,2 -0,5 0,9 -0,1

-1,0 -0,5 0,0 -1,6 0,0 0,2 -0,2 -0,1 -1,0 -0,3 0,0

-3,1 -8,7 -8,9 -8,3 -1,6 -2,9 -1,3 -1,5 -3,7 -3,8 1,1

-0,7 -1,8 -0,9 -3,6 0,6 -0,3 -0,5 -0,3 0,9 2,5 1,3

-0,7 0,5 0,7 0,2 0,7 0,5 1,4 1,1 1,0 1,5 0,3

-0,4 -0,4 -0,1 -1,1 0,0 0,2 0,3 -0,5 -1,7 0,3 0,0

-1,6 -0,2 0,2 -1,1 0,4 0,6 0,3 -0,3 -0,1 0,2 0,1

1,1

0,7

0,4

-0,1

0,2

-0,3

0,1

0,7

-0,7

1,4

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. 1) Met inbegrip van huishoudelijke diensten, de kunst en activiteiten van exraterritoriale organisaties.

Wat de beschikbare ‘zachte’ gegevens betreft, blijkt uit enquêtes naar de werkgelegenheidsverwachtingen dat, in overeenstemming met de verzwakking van de bedrijvigheid, de werkgelegenheidsgroei in de komende kwartalen wellicht verder zal krimpen. Met name de PMI’s van het eurogebied voor de werkgelegenheidsverwachtingen in de verwerkende industrie en de diensten begonnen medio 2011 terug te lopen en kwamen in februari 2012 op net onder 50 uit, Grafiek 56 Werkgelegenheidsgroei en -verwachtingen (mutaties in procenten per jaar; procentuele saldi; voor seizoen gecorrigeerd) werkgelegenheidsgroei in de industrie m.u.v. de bouwnijverheid (links) werkgelegenheidsverwachtingen in de verwerkende industrie (rechts)

werkgelegenheidsverwachtingen in de bouwnijverheid werkgelegenheidsverwachtingen in de detailhandel werkgelegenheidsverwachtingen in de dienstensector

4

20

25

25

3

15

20

20

2

10

15

15

1

5

0

0

10

10

-1

-5

5

5

-2

-10

0

0

-3

-15

-4

-20

-5 -6 -7

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-5

-5

-10

-10

-25

-15

-15

-30

-20

-20

-35

-25

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-25

Bronnen: Eurostat en conjuctuurenquêtes van de Europese Commissie. Toelichting: De procentuele saldi zijn gecorrigeerd voor afwijkingen van het gemiddelde.


97

wat wijst op een verdere afname van de werkgelegenheid. De conjunctuurenquêtes van de Europese Commissie schetsen een vrij gelijklopend beeld (zie Grafiek 56). In de loop van het sedert 2010 opgetekende herstel zorgde de gematigde werkgelegenheidsopleving, in combinatie met een sterkere groei van de productie, voor een aanzienlijke toename van de arbeidsproductiviteit tot het peil van vóór de crisis. Meer recentelijk heeft de verzwakking van de productiegroei evenwel geleid tot een minder gunstig verloop van de arbeidsproductiviteit. De laatste beschikbare gegevens wijzen voor het derde kwartaal van 2011 op een daling van de productiviteitsgroei op jaarbasis (zie Grafiek 57). Verwacht wordt dat de productiviteitsgroei bescheiden zal blijven, in overeenstemming met de geringe economische bedrijvigheid en de zwakke werkgelegenheidsgroei. De werkloosheidsgraad blijft aanhoudend hoog en steeg van 10,6% in december 2011 tot 10,7% in januari 2012, tot boven het peil van de meest recente piek in het tweede kwartaal van 2010 (zie Grafiek 58). Sinds medio 1997 is de werkloosheidsgraad niet zo hoog geweest. Gelet op de trage werkgelegenheidsgroei, zal de werkloosheidsgraad naar verwachting hoog blijven en op de korte termijn zelfs nog toenemen.

Grafiek 57 Arbeidsproductiviteit per werkende (mutaties in procenten per jaar) gehele economie (links) industrie m.u.v. bouwnijverheid (rechts) dienstensector (links) 7

14

6 5

12 10

4 3

8 6

2 1

4 2

0 -1

0 -2

-2 -3 -4

-4 -6 -8

-5 -6

-10 -12

-7

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


Grafiek 58 Werkloosheid

(maandgegevens; voor seizoen gecorrigeerd) mutatie per maand, duizenden (links) % beroepsbevolking (rechts) 600

11,0

500

10,5

400

10,0

300

9,5

200

9,0

100

8,5

0

8,0

-100

7,5

-200

7,0

-300

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: Eurostat.

98


-14

6,5


4.4 VOORUITZICHTEN VOOR DE ECONOMISCHE BEDRIJVIGHEID Volgens recente enquêtegegevens zijn er tekenen die wijzen op een stabilisatie van de economische bedrijvigheid, zij het nog steeds op een laag peil. Verwacht wordt dat de economie van het eurogebied zich in de loop van dit jaar geleidelijk zal herstellen. De vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid zouden moeten worden ondersteund door de buitenlandse vraag, de zeer lage korte rente in het eurogebied en alle maatregelen die zijn genomen om de vlotte werking van de financiële sector in het eurogebied te bevorderen. De aanhoudende spanningen op de markten voor overheidsschuld in het eurogebied en het effect ervan op de kredietvoorwaarden, alsook het proces van balansaanpassing in de financiële en niet-financiële sectoren zullen echter naar verwachting de onderliggende groeidynamiek blijven temperen. Deze beoordeling wordt ook weerspiegeld in de door medewerkers van de ECB in maart 2012 samengestelde macro-economische projecties voor het eurogebied, die een reële bbp-groei op jaarbasis voorzien tussen -0,5% en 0,3% voor 2012 en tussen 0,0% en 2,2% voor 2013. In vergelijking met de door medewerkers van het Eurosysteem samengestelde macro-economische projecties van december 2011, zijn de marges licht neerwaarts verschoven. Deze vooruitzichten blijven onderhevig aan neerwaartse risico’s. Die houden onder meer verband met een nieuwe opflakkering van de spanningen op de markten voor overheidsschuld in het eurogebied en het eventuele overloopeffect daarvan op de reële economie van het eurogebied. De neerwaartse risico’s vloeien ook voort uit verdere stijgingen van de grondstoffenprijzen.

Kader 10

DOOR MEDEWERKERS VAN DE ECB SAMENGESTELDE MACRO-ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED Op basis van de tot en met 23 februari 2012 beschikbare informatie hebben medewerkers van de ECB projecties samengesteld voor de macro-economische ontwikkelingen in het eurogebied. 1 Volgens deze projecties zal de gemiddelde reële bbp-groei op jaarbasis in 2012 tussen -0,5% en 0,3% uitkomen en in 2013 tussen 0,0% en 2,2%. De inflatie, zo is de projectie, zal in 2012 tussen 2,1% en 2,7% liggen, en in 2013 tussen 0,9% en 2,2%. Technische aannames betreffende rentes, wisselkoersen, grondstoffenprijzen en begrotingsbeleid De technische aannames met betrekking tot rentes en de prijzen van zowel energie als andere grondstoffen exclusief energie zijn gebaseerd op marktverwachtingen (waarvoor de afsluitdatum 16 februari 2012 was). 1 De door de medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties vormen een aanvulling op de door medewerkers van het Eurosysteem samengestelde macro-economische projecties die halfjaarlijks gezamenlijk door deskundigen van de ECB en van de nationale centrale banken van het eurogebied worden geproduceerd. De gebruikte technieken zijn consistent met die van de door medewerkers van het Eurosysteem samengestelde projecties zoals beschreven in de in juni 2001 door de ECB gepubliceerde “A guide to Eurosystem staff macroeconomic projection exercises”, die te vinden is op de website van de ECB. Om uitdrukking te geven aan de onzekerheid waarmee de projecties zijn omgeven, worden voor de uitkomsten van elke variabele marges gebruikt. De marges zijn gebaseerd op de verschillen tussen de werkelijke uitkomsten en eerdere projecties die gedurende een aantal jaren zijn uitgevoerd. De breedte van de marges is tweemaal de gemiddelde absolute waarde van deze verschillen. De gebruikte methode, waarin een correctie voor uitzonderlijke gebeurtenissen is opgenomen, wordt beschreven in “New procedures for constructing Eurosystem and ECB staff projection ranges”, gepubliceerd door de ECB in december 2009 en eveneens te vinden op de website van de ECB.


99

De aanname voor de korte rente is van puur technische aard. De korte rente wordt afgemeten aan de driemaands EURIBOR, waarbij de marktverwachtingen worden afgeleid van de termijnrentes. Deze methodologie levert een gemiddeld totaalniveau van de korte rente op van 0,9% voor zowel 2012 als 2013. De marktverwachtingen ten aanzien van het nominale rendement op tienjaars overheidsobligaties in het eurogebied impliceren een gemiddeld niveau van 4,6% in 2012 en van 5,0% in 2013. Op grond van het beloop van de termijnmarktrentes en de geleidelijke doorwerking van veranderingen in de marktrentes op de kredietrentes, zullen zowel de korte als de lange bancaire debetrentes op leningen aan de niet-financiële particuliere sector van het eurogebied naar verwachting de komende kwartalen matigen, waarbij de lange debetrente medio 2012 en de korte debetrente eind 2012 een laagtepunt zal bereiken. Hoewel de kredietverstrekkingsvoorwaarden voor het eurogebied als geheel naar verwachting zullen worden ondersteund door de monetairbeleidsmaatregelen van het Eurosysteem, wordt nog steeds voorzien dat zij over het geheel genomen betrekkelijk krap zullen blijven. Wat betreft de grondstoffenprijzen wordt, op grond van het prijsbeloop dat wordt geïmpliceerd door de termijnmarkten in de twee weken tot en met de afsluitdatum, voor ruwe Brentolie een gemiddelde prijs per vat voorzien van USD 115,1 in 2012 en van USD 110,2 in 2013. De in Amerikaanse dollar luidende prijzen van andere grondstoffen dan energie zullen, zo is de aanname, in 2012 met 3,1% dalen alvorens in 2013 met 3,8% te stijgen. Aangenomen wordt dat de bilaterale wisselkoersen gedurende de projectieperiode onveranderd zullen blijven op het gemiddelde niveau van de twee weken tot en met de afsluitdatum op 16 februari 2012. Dit impliceert een USD/EUR-wisselkoers van 1,31 in 2012 en van 1,32 in 2013. Wat betreft de effectieve wisselkoers van de euro wordt aangenomen dat die in 2012 gemiddeld met 4,0 % zal depreciëren en in 2013 onveranderd zal blijven. De aannames betreffende het begrotingsbeleid zijn gebaseerd op nationale begrotingsplannen in de afzonderlijke landen van het eurogebied zoals die op 22 februari 2012 beschikbaar waren. Zij omvatten alle beleidsmaatregelen die reeds door het betreffende nationale parlement zijn goedgekeurd of die reeds in voldoende detail door overheden zijn uitgewerkt en het wetgevingsproces waarschijnlijk zullen doorstaan. Aannames betreffende het internationale klimaat De mondiale reële bbp-groei (met uitzondering van het eurogebied), in 2011 geraamd op 4,1%, zal, zo is de projectie, in 2012 tot 3,8% dalen, alvorens in 2013 naar 4,3% te stijgen. In de tweede helft van 2011 hield de mondiale vertraging voornamelijk verband met de demping van het reële inkomen ten gevolge van hogere grondstoffenprijzen en verhoogde onzekerheid en risico-aversie die leidden tot spanningen in de mondiale financiële markten. De meest recente gegevens – met name die voor de Verenigde Staten – lijken er echter op te wijzen dat zich rond de jaarwisseling enige mate van conjuncturele stabilisatie heeft voorgedaan. In het bijzonder ondersteunen voorzichtige tekenen van stabilisatie in de indicatoren van het ondernemers- en consumentenvertrouwen en een lichte verruiming van de mondiale financiëlemarktvoorwaarden deze beoordeling. De groeivooruitzichten op de middellange termijn blijven echter, met name in de geavanceerde economieën, gematigd, voornamelijk ten gevolge van de aanhoudende noodzaak tot herstel van de balansen, die een remmende werking heeft op de groei. In dit kader blijven, hoewel het weer in evenwicht brengen van de schuldenlast van de particuliere sector vordert, de schuldniveaus van huishoudens in een aantal geavanceerde economieën verhoogd. Bovendien beperkt het terugdringen van de overheidsuitgaven, gericht op het herbewerkstelligen van duurzame begrotingsposities, de binnenlandse vraag in een aantal geavanceerde economieën. De opkomende economieën daarentegen zullen, zo

100



is de verwachting, gedurende de projectieperiode in een veel sneller tempo blijven groeien dan de geavanceerde economieën. Desalniettemin zal, zo wordt verwacht, een bescheiden vertraging in de opkomende economieën de oververhittingsdruk die zich eerder in enkele belangrijke landen in deze groep (bijv. China) voordeed, verlichten. Over het geheel genomen zal opkomend Azië volgens de projecties op koers blijven voor een “zachte landing”, terwijl de groei in de midden- en oost-Europese landen naar verwachting trager zal zijn. Ten gevolge van het mondiale herstel zal de groei van de externe vraag van het eurogebied naar schatting in 2012 4,3% bedragen, en 6,5% in 2013. Projecties voor de reële bbp-groei De kracht van de reële bbp-groei in het eurogebied is in de loop van 2011 afgenomen ten gevolge van een daling van de bedrijvigheid in het vierde kwartaal. De vertraging van de bedrijvigheid in de loop van 2011 weerspiegelde onder meer de mondiale vertraging, hoge grondstoffenprijzen, de negatieve invloed van de staatsschuldcrisis in het eurogebied op het consumenten- en ondernemersvertrouwen, een verslechtering van de kredietverstrekkingsvoorwaarden, en een verdere aanscherping van de begrotingskoers in enkele landen van het eurogebied. Deze negatieve factoren zullen naar verwachting in de eerste helft van 2012 druk uitoefenen op de groei, zij het dat zij in toenemende mate zullen worden tegengegaan door de gunstige invloed van de aantrekkende buitenlandse vraag, de lagere effectieve wisselkoers en de reguliere en bijzondere ondersteunende begrotingsbeleidmaatregelen. Wat de toekomst betreft zal de reële bbp-groei, aangenomen dat de financiële crisis niet weer intensiveert, naar verwachting gedurende de tweede helft van 2012 in bescheiden mate aantrekken en in 2013 enigszins verder verbeteren, ten gevolge van een geleidelijke versterking van de binnenlandse vraag en een gunstige invloed van het uitvoersaldo dankzij een stijgende externe vraag en een zwakkere wisselkoers. Het herstel van de binnenlandse vraag zou moeten worden geschraagd door een daling van de prijsinflatie van energie en voedingsmiddelen die het reëel besteedbaar inkomen ondersteunt, en door de gunstige invloed van de zeer lage korte rente en van de maatregelen ter ondersteuning van de werking van het financiële stelsel. Het herstel zal echter naar verwachting worden gedempt doordat de begrotingsconsolidatie voortgaat, doordat negatieve kredietverstrekkingsvoorwaarden slechts, zo is de verwachting, geleidelijk zullen verbeteren en doordat het proces van balansherstructurering nog steeds in veel sectoren aanhoudt. De reële bbp-groei zal, zo is de projectie, zijn potentiële niveau aan het eind van de projectieperiode te boven gaan, hetgeen zou leiden tot een verkleining van de negatieve “output gap”. Over het geheel genomen zal, zo is de verwachting, het herstel langzaam verlopen. Op jaarbasis zal het reële bbp, zo wordt voorzien, in 2012 met tussen -0,5% en 0,3% groeien, en met tussen 0,0% en 2,2% in 2013. Wanneer in wat meer detail wordt gekeken naar de vraagcomponenten, zal de groei van de uitvoer naar buiten het eurogebied volgens de projectie in de loop van 2012 geleidelijk aantrekken en in 2013 aan kracht winnen, voornamelijk ten gevolge van ontwikkelingen in de externe vraag van het eurogebied en toegenomen concurrentievermogen dankzij de zwakkere effectieve wisselkoers van de euro. De bedrijfsinvesteringen zullen naar verwachting op de korte termijn dalen en in 2013 geleidelijk herstellen, ondersteund door versterkende uitvoergroei, een aantrekkende binnenlandse vraag, een lage rente en betrekkelijk gestage bedrijfswinsten. De investeringen in woningen zullen in de loop van 2012, zo wordt voorzien, zeer zwak blijven alvorens in 2013 geleidelijk te stijgen. Terwijl aanhoudende aanpassingen op de huizenmarkt in enkele landen het herstel blijven temperen, lijkt in andere landen de aantrekkelijkheid van investeringen in woningen tne opzichte van die van andere vormen van ECB Maandbericht Maart 2012

101

beleggingen te zijn verbeterd, tegen de achtergrond van hoger ingeschatte risico’s bij andersoortige beleggingen. De overheidsinvesteringen zullen, zo wordt aangenomen, in 2012 dalen alvorens in 2013 te stabiliseren, zoals tot uiting komt in de begrotingsconsolidatiepakketten die in een aantal landen van het eurogebied zijn bekendgemaakt. De particuliere consumptie zal, zo wordt geschat, in het vierde kwartaal van 2011 zijn gedaald, en volgens de projectie zal deze in de loop van 2012 nogal gematigd blijven alvorens daarna geleidelijk aan te trekken. De groei van het nominaal besteedbaar inkomen zal, zo wordt voorzien, aanvankelijk worden gedempt door een daling van de werkgelegenheid en daarna door een slechts bescheiden groei van de werkgelegenheid. Daarnaast zal naar verwachting het groeicijfer van zowel de lonen als de inkomensoverdrachten beperkt zijn, deels ten gevolge van de begrotingsverkrapping die in een aantal landen van het eurogebied wordt doorgevoerd. In de loop der tijd zal het reëel besteedbaar inkomen echter worden ondersteund naarmate de negatieve invloed van stijgingen van de grondstoffenprijzen die zich in het verleden hebben voorgedaan naar verwachting vermindert. De spaarratio zal, zo wordt voorzien, gedurende de projectieperiode licht dalen. Dit is een weerspiegeling van de verwachting dat ondanks het bedrukte sentiment dat de besparingen ondersteunt, tegen de achtergrond van negatieve ontwikkelingen in het reëel inkomen enige consumptieafvlakking in 2012 en 2013 de besparingen zal dempen. Een lage rente zou eveneens bijdragen aan een daling van de spaarratio. De overheidsconsumptie in reële termen zal, zo wordt voorzien, gedurende de projectieperiode gematigd blijven, ten gevolge van de impact van de in een aantal van de landen van het eurogebied bekendgemaakte begrotingsconsolidatiepakketten. De groei van de invoer van buiten het eurogebied zal naar verwachting gedurende de projectieperiode geleidelijk aan kracht winnen. De invoer van buiten het eurogebied zal, zo is de projectie, sneller stijgen dan de totale vraag, globaal in overeenstemming met historische patronen. Ten gevolge van een licht krachtiger groei van de uitvoer zal het uitvoersaldo naar verwachting gedurende de projectieperiode een positieve, zij het afnemende, bijdrage leveren aan de reële bbp-groei. Projecties betreffende prijzen en kosten Volgens de voorlopige raming van Eurostat bedroeg de totale HICP-inflatie op jaarbasis in februari 2012 2,7%, na in 2011 gemiddeld 2,7% te zijn geweest, en deze zal, aldus de projec-

Ta b e l A M a c ro - e c o n o m i s c h e p ro j e c t i e s vo o r h e t e u rog e b i e d (gemiddelde procentuele mutaties op jaarbasis) 1), 2) 2011 HICP Reëel bbp Particuliere consumptie Overheidsconsumptie Bruto investeringen in vaste activa Uitvoer (goederen en diensten) Invoer (goederen en diensten)

2,7 1,5 0,2 0,3 1,6 6,4 4,1

2012 2,1 – 2,7 -0,5 – 0,3 0,7 – 0,1 -0,6 – 0,2 -2,6 – 0,2 0,1 – 5,1 -1,1 – 3,5

2013 0,9 – 2,3 0,0 – 2,2 0,0 – 1,6 -0,1 – 1,3 -0,9 – 3,7 0,7 – 8,1 0,7 – 7,3

1) De projecties voor het reële bbp en zijn componenten zijn gebaseerd op voor werkdagen gecorrigeerde gegevens. Bij de projecties voor de uitvoer en de invoer is de handel binnen het eurogebied inbegrepen. 2) De cijfers hebben betrekking op het eurogebied met inbegrip van Estland. De gemiddelde procentuele verandering van de HICP op jaarbasis voor 2011 is gebaseerd op een eurogebiedsamenstelling anno 2010 waarvan Estland reeds deel uitmaakt.

102



Ta b e l B Ve rg e l i j k i n g m e t d e p ro j e c t i e s va n s e p t e m b e r 2 0 1 1 (gemiddelde procentuele mutaties op jaarbasis) 2012

2013

Reëel bbp – december 2011 Reëel bbp – maart 2012

-0,4 – 1,0 -5,5 – 0,3

0,3 – 2,3 0,0 – 2,2

HICP – december 2011 HICP – maart 2012

-1,5 – 2,5 -2,1 – 2,7

0,8 – 2,2 0,9 – 2,3

ties, de komende kwartalen vertragen. De gemiddelde totale HICP-inflatie zal naar verwachting in 2012 tussen 2,1% en 2,7% liggen, en in 2013 tussen 0,9% en 2,3%. Deze matiging is voornamelijk het gevolg van een daling van de bijdrage van de energieprijzen, aangezien wordt aangenomen dat de prijs van ruwe olie gedurende de projectieperiode geleidelijk zal dalen en de invloed van de stijgingen van deze prijs in het verleden wegebt. De groei van de component voedingsmiddelenprijzen van de HICP-inflatie zal, zo is de projectie, in 2012 en 2013 matigen. Dit weerspiegelt de aanname dat de voedingsgrondstoffenprijzen gedurende de komende paar kwartalen stabiel zouden moeten blijven. De HICP-inflatie exclusief voeding en energie zal, zo is de projectie, gedurende de projectieperiode globaal stabiel blijven. Terwijl de binnenlandse prijsdruk die voortvloeit uit de trage groei van de binnenlandse vraag en gematigde ontwikkelingen in de arbeidskosten naar verwachting zwak zal blijven, wordt verwacht dat deze globaal zal worden gecompenseerd door de opwaartse invloed van voorziene stijgingen van de indirecte belastingen en door de overheid gereguleerde prijzen. Om iets gedetailleerder te zijn: de externe prijsdruk is de afgelopen maanden enigszins gestegen, voornamelijk ten gevolge van de depreciatie van de euro, die onder meer geleid heeft tot hogere grondstoffenprijzen in eurotermen. Dit zal naar verwachting de komende kwartalen opwaartse druk uitoefenen op de invoerdeflator. Deze factoren zullen echter, zo is de verwachting, ruim worden gecompenseerd door neerwaartse basiseffecten, die voornamelijk voortvloeien uit de sterke stijgingen van de grondstoffenprijzen in 2011. Aldus zal het groeitempo op jaarbasis van de invoerdeflator naar verwachting begin 2012 afnemen en in 2013 enigszins verder matigen. Wat betreft de binnenlandse prijsdruk is de verwachting dat het groeitempo van de loonsom per werknemer in 2012 zal vertragen, doordat de verslechterende arbeidsmarktsituatie neerwaartse druk zal uitoefenen. Daarna zal, zo is de projectie, het groeitempo op jaarbasis van de loonsom per werknemer geleidelijk aantrekken, ondersteund door de versterking van de economische bedrijvigheid. Het groeitempo op jaarbasis van de arbeidskosten per eenheid product zal naar verwachting in 2012 en 2013 globaal stabiel blijven. De groei van de winstmarges zal, zo is de verwachting, in 2012 bescheiden zijn, ten gevolge van een gematigde totale vraag. Een enigszins hogere groei van de winstmarges wordt verwacht in 2013, in overeenstemming met de verbeterende vooruitzichten voor de economische bedrijvigheid. Stijgingen van de door de overheid gereguleerde prijzen zullen naar verwachting gedurende de gehele projectieperiode aanzienlijk bijdragen aan de HICPinflatie, ten gevolge van de voortdurende begrotingsconsolidatie in een aantal landen van het eurogebied. De invloed van de indirecte belastingen zal naar verwachting ook in 2012 en in 2013 aanzienlijk zijn. Vergelijking met de projecties van december 2011 In vergelijking met de macro-economische projecties die door medewerkers van het Eurosysteem in het Maandbericht van december 2011 zijn gepubliceerd, zijn de marges ECB Maandbericht Maart 2012

103

Ta b e l C Ve rg e l i j k i n g va n p rog n o s e s vo o r d e re ë l e bb p - g ro e i e n d e H I C P - i n f l a t i e vo o r h e t e u rog e b i e d (gemiddelde procentuele mutaties op jaarbasis) Publicatiedatum OESO Europese Commissie IMF Survey of Professional Forecasters Consensus Economics Forecast Projecties ECB-medewerkers

november 2011 februari 2012 / november 2011 januari 2012 / september 2011 februari 2012 februari 2012 maart 2012

Bbp-groei

HICP-inflatie 2012 2013

2012

2013

0,2

1,4

1,6

1,2

-0,3

1,3

2,1

1,6

-0,5 -0,1 -0,3 -0,5 – 0,3

0,8 1,1 0,9 0,0 – 2,2

1,5 1,9 2,0 2,1 – 2,7

1,7 1,7 0,9 – 2,3

Bronnen: Tussentijdse Prognose van de Europese Commissie, februari 2012, voor de cijfers over 2012 en de Economische Prognose van de Europese Commissie, najaar 2011, voor de cijfers over 2013; World Economic Outlook Update van het IMF van januari 2012 voor de reële bbp-groei en de World Economic Outlook van september 2011 voor de inflatie; Economic Outlook van de OESO, november 2011; Consensus Economics Forecasts; en de ECB Survey of Professional Forecasters. Toelichting: De door medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties en de OESO-prognoses hanteren voor het aantal werkdagen gecorrigeerde groeicijfers op jaarbasis, terwijl bij de Europese Commissie en het IMF de groeicijfers op jaarbasis niet zijn gecorrigeerd voor het aantal werkdagen per jaar. Uit de andere prognoses wordt niet duidelijk of de gegevens al dan niet zijn gecorrigeerd voor het aantal werkdagen. Toelichting: de door medewerkers van het Eurosysteem samengestelde macro-economische projecties en de OESO-prognoses hanteren voor het aantal werkdagen gecorrigeerde groeicijfers op jaarbasis, terwijl bij de Europese Commissie en het IMF de groeicijfers op jaarbasis niet zijn gecorrigeerd voor het aantal werkdagen per jaar. Uit de andere prognoses wordt niet duidelijk of de gegevens al dan niet zijn gecorrigeerd voor het aantal werkdagen.

voor de reële bbp-groei in het eurogebied voor 2012 en 2013 licht naar beneden bijgesteld. Deze neerwaartse bijstelling wordt voornamelijk ingegeven door de invloed van de lagere buitenlandse vraag, hogere olieprijzen, verdere begrotingsconsolidatie en enigszins krappere kredietverschaffingvoorwaarden, ondanks een lagere korte en lange rente en hogere aandelenkoersen. Wat betreft de HICP-inflatie liggen de projectiemarges voor zowel 2012 als 2013 iets hoger dan die in de projecties van december 2011, voornamelijk ten gevolge van hogere energieprijzen en de zwakkere wisselkoers van de euro, maar ook deels van hogere voedselprijzen en indirecte belastingen. Vergelijking met prognoses door andere instellingen Diverse instellingen, zowel internationale organisaties als organisaties in de particuliere sector, hebben prognoses voor het eurogebied uitgebracht (zie tabel C). Strikt genomen zijn deze prognoses echter niet met elkaar of met de door medewerkers van de ECB samengestelde macro-economische projecties vergelijkbaar, aangezien zij zijn opgesteld op verschillende tijdstippen. Daarnaast maken zij gebruik van andere (deels niet nader gespecificeerde) methoden om aannames betreffende de begrotings-, financiële en externe variabelen, waaronder de olieprijs en andere grondstoffenprijzen, af te leiden. Tot slot verschillen de prognoses in de methoden die zijn gehanteerd om de invloed van het aantal werkdagen te corrigeren. Volgens de op dit moment beschikbare prognoses van andere organisaties en instellingen zal de reële bbp-groei in het eurogebied in 2012 tussen -0,5% en 0,2% liggen, en in 2013 tussen 0,8% en 1,4%, waarmee beide marges binnen die van de door medewerkers van de ECB samengestelde projecties blijven. Wat betreft de inflatie duiden de beschikbare voorspellingen erop dat de gemiddelde HICP-inflatie op jaarbasis in 2012 in een marge tussen 1,5% en 2,1% zal liggen, hetgeen in of onder de onderzijde van de marge van de door medewerkers van de ECB samengestelde projecties is. Voor 2013 geven de beschikbare prognoses aan dat de HICP-inflatie binnen een marge tussen 1,2% en 1,7% zal liggen, en daarmee binnen de marge van de projecties van medewerkers van de ECB.

104


ECONOMISCHE EN MONETAIRE ONTWIKKELINGEN Begrotingsontwikkelingen

5 BEGROTINGSONTWIKKELINGEN De meest recente statistieken met betrekking tot de overheidsfinanciën duiden op een voortgaande daling van het overheidstekort voor het eurogebied als geheel en een langzamere opbouw van overheidsschuld. Er zijn ook voorzichtige aanwijzingen dat de bij de consolidatie geboekte voortgang en het streven om het kader voor budgettaire en economische governance van de EU te versterken hebben bijgedragen aan een afname van de spanningen op de markten voor overheidsschuld in de kwetsbare landen van het eurogebied. Desalniettemin blijft het sentiment op de financiële markten broos. De overheden in het eurogebied moeten derhalve voortgaan met de tenuitvoerlegging van allesomvattende strategieën voor de begrotingsconsolidatie en voldoen aan al hun verplichtingen ingevolge het Stabiliteits- en Groeipact. Wat dit betreft, moet het Europees Semester 2012 worden benut om de versterkte procedures voor het begrotingstoezicht strikt te handhaven.

BEGROTINGSONTWIKKELINGEN IN 2011 EN 2012 De meeste recente statistieken voor de overheidsfinanciën in het eurogebied, die tot en met het derde kwartaal van 2011 beschikbaar zijn, duiden op een voortgaande daling van de overheidstekortquote voor het eurogebied als geheel. Het vierkwartaals voortschrijdende totaal van het tekort voor het eurogebied, dat wil zeggen het gecumuleerde tekort over de laatste vier kwartalen, 1 bedroeg in het derde kwartaal van 2011 4,6% bbp (zie Grafiek 59), tegen 6,5% bbp een jaar eerder en 5,4% bbp in het tweede kwartaal van 2011. De daling in het derde kwartaal van het afgelopen jaar was in hoofdzaak het gevolg van een belangrijk lagere uitgavenquote en een iets hogere inkomstenquote dan in het voorgaande kwartaal (zie Grafiek 60). Deze aanwijzingen van afnemende begrotingsonevenwichtigheden zijn globaal in overeenstemming met de economische najaarsprognose 2011 van de Grafiek 59 Overheidstekort en mutatie Europese Commissie, die in november vorig overheidsschuld in het eurogebied jaar is uitgebracht en waarin wordt verwacht (vierkwartaals voortschrijdende totalen in procenten bbp) dat de tekortquote in het eurogebied zal afnetekort men van 6,2% in 2010 tot 4,1% in 2011. De schuldmutatie tekort, op jaarbasis (EC-prognose) schuldquote in het eurogebied is in de vier schuldmutatie, op jaarbasis (EC-prognose) kwartalen tot en met het derde kwartaal van 12 12 2011cumulatief met 3,8 procentpunt gestegen tot 86,8% bbp. Dit is een geringere stijging 10 10 dan die in het tweede kwartaal (toen de quote 8 8 met 4,3 procentpunt opliep). De langzamere opbouw van overheidsschuld in het euroge6 6 bied is ook globaal in overeenstemming met 4 4 de economische najaarsprognose 2011 van de Europese Commissie, waarin werd verwacht 2 2 dat de schuldquote met 2,4 procentpunt zou 0 0 oplopen tot 88% bbp in 2011, tegen een stij2 ging met 5,8 procentpunt in 2010. -2

Volgens de economische najaarsprognose 2011 van de Europese Commissie zal de tekortquote in het eurogebied in 2012 verder

-2

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Bronnen: Berekeningen van de ECB op basis van gegevens van Eurostat en de economische najaarsprognose 2011 van de Europese Commissie.

1 Begrotingsontwikkelingen worden geanalyseerd op basis van twaalfmaands mutaties om seizoensinvloeden uit te sluiten. 2 De door Eurostat bekrachtigde definitieve resultaten over 2011 voor de overheidssaldi en de overheidsschuld alsmede de plannen voor 2012 zullen door Eurostat eind april worden bekendgemaakt.


105

G r a f i e k 6 0 K w a r t a a l s t a t i s t i e ke n e n - p ro j e c t i e s m e t b e t re k k i n g t o t d e ove r h e i d s f i n a n c i ë n vo o r h e t e u rog e b i e d totale totale totale totale

inkomsten, op kwartaalbasis uitgaven, op kwartaalbasis inkomsten, op jaarbasis (EC) uitgaven, op jaarbasis (EC)

a) Jaar-op-jaar procentuele groei als vierkwartaals voortschrijdende totalen

b) Vierkwartaals voortschrijdende totalen in procenten bbp

7

7

6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

-1

-2

-2

-3

-3

-4

-4

-5

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

-5

52

52

50

50

48

48

46

46

44

44

42

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

42

Bronnen: Berekeningen van de ECB op basis van gegevens van Eurostat en de economische najaarsprognose 2011 van de Europese Commissie. Toelichting: De grafieken tonen de ontwikkeling van de totale inkomsten en totale uitgaven als vierkwartaals voortschrijdende totalen voor de periode van 2007-I tot en met 2011-III en de jaarlijkse projecties voor 2011, 2012 en 2013 uit de economische najaarsprognose 2011 van de Europese Commissie. De gegevens betreffen de totale overheid.

afnemen, en wel tot 3,4% bbp, terwijl de overheidsschuldquote naar verwachting zal toenemen tot 90,4% bbp. Het beloop van de begrotingsposities zal echter tussen de verschillende eurolanden aanzienlijke verschillen blijven vertonen. Onderstaand volgt een kort overzicht van de recente begrotingsontwikkelingen in de grootste landen van het eurogebied alsmede in die eurolanden die steun ontvangen van de EU en het IMF. In Duitsland is, volgens de meest recente overheidsprojecties, het overheidstekort afgenomen tot rond 1% bbp in 2011, ongeveer 1½ procentpunt onder de doelstelling in het geactualiseerde stabiliteitsprogramma van april 2011. De verbeterde begrotingspositie is vermoedelijk in hoofdzaak het gevolg van gunstiger ontwikkelingen aan de ontvangstenkant van de begroting. Het tekort zal naar verwachting in 2012 blijven schommelen rond 1% bbp om vervolgens terug te lopen tot ½% bbp in 2013. Voor 2014 en 2015 verwacht de regering dat de begroting globaal in evenwicht zal zijn. In Frankrijk heeft de regering op 29 januari 2012 een pakket maatregelen ter bevordering van de werkgelegenheid en het concurrentievermogen aangekondigd. De belangrijkste begrotingsmaatregelen omvatten onder meer: (i) een verhoging van het standaard btw-tarief met 1,6 procentpunt tot 21,2% per 1 oktober 2012 en (ii) een verhoging met 2 procentpunt van het tarief van de op inkomsten uit vermogen (bijvoorbeeld vermogenswinsten en inkomen uit vastgoed) geheven sociale-zekerheidspremie (de zogeheten “contribution sociale generalisée”) tot 10,2% per 1 juni 2012. De opbrengsten uit deze belastingverhogingen (ongeveer EUR 13 miljard oftewel onge-

106



veer 0,7% bbp) zullen worden gebruikt voor de financiering van de door het stelsel van sociale zekerheid uitgekeerde kindertoeslagen om zodoende de sociale premies van werkgevers met een gelijk bedrag te kunnen verminderen. Dit strekt ertoe de financieringslasten van dit onderdeel van de sociale zekerheid te verleggen van bedrijven naar consumenten, waardoor de arbeidskosten worden verlaagd en het concurrentievermogen van Franse bedrijven wordt verbeterd. 3 Deze twee belastingmaatregelen zullen naar verwachting globaal budgettair neutraal uitwerken. De regering is tevens van plan per 1 augustus 2012 een belasting in te voeren op financiële transacties, die naar verwachting ongeveer EUR 1,1 miljard per jaar zal opleveren. Deze maatregelen zijn door het Parlement op 29 februari 2012 goedgekeurd. In Italië heeft het Parlement op 22 december 2011 een nieuw pakket begrotingsconsolidatiemaatregelen goedgekeurd. Het pakket kent een omvang van ongeveer EUR 20 miljard (oftewel 1,3% bbp) en zal in 2012 volledig ten uitvoer worden gelegd. De belangrijkste onderdelen van het pakket voorzien onder meer in een hervorming van het pensioenstelsel, de herinvoering van een belasting op eigen woningbezit, btw-verhogingen en de invoering van een beoordelingsprocedure met betrekking tot de uitgaven. Volgens de regering moet het pakket het mogelijk maken de doelstelling van begrotingsevenwicht in 2013 te realiseren. In Spanje heeft de regering op 27 februari 2012 aangekondigd dat het overheidstekort in 2011 8,5% bbp bedroeg (2,5% bbp boven de doelstelling). Op basis van de tot dusverre beschikbare informatie lijkt de tegenvaller ten opzichte van de in het geactualiseerde stabiliteitsprogramma van april 2011 geformuleerde doelstelling het gevolg te zijn van ontwikkelingen aan de ontvangstenkant van de begroting. Om hieraan tegenwicht te bieden heeft de regering reeds op 30 december 2011 verhogingen aangekondigd van de inkomsten- en onroerend goedbelasting, die naar verwachting zowel in 2012 als 2013 ongeveer EUR 6,3 miljard (0,6% bbp) zullen opleveren. Ook heeft de regering de voor 2012 aan de centrale overheid in de begroting toegewezen bedragen met EUR 8,9 miljard (0,9% bbp) gekort. Gezien de tegenvaller en de nieuwe economische teruggang heeft de regering op 2 maart 2012 een herziene doelstelling voor het overheidstekort geformuleerd van 5,8% bbp (tegen een eerdere doelstelling van 4,4% bbp). Een volledige begroting voor de overheid en het sociale-zekerheidsstelsel voor 2012 zal eind maart worden bekendgemaakt. In Griekenland hebben de autoriteiten en een gezamenlijke missie van de EU en het IMF medio februari in Athene overeenstemming bereikt over een pakket beleidsmaatregelen dat moet dienen als basis voor een vervolgregeling op het eerste programma van economische aanpassing waarmee in mei 2010 een aanvang is gemaakt. Wat de begroting betreft wordt in de overeenkomst een doelstelling geformuleerd van een primair begrotingssaldo van -1,0% bbp in 2012, gevolgd door een gestage verbetering tot 4,5% bbp in 2014, het einde van de door het programma bestreken periode. Om de doelstelling voor 2012 te kunnen realiseren hebben de autoriteiten zich verplicht tot de tenuitvoerlegging van een pakket aanvullende consolidatiemaatregelen ten bedrage van 1½% bbp. Het pakket, dat compensatie biedt voor zowel de onvolledige tenuitvoerlegging van eerder overeengekomen consolidatiemaatregelen als de ongunstige ontwikkelingen binnen de belastinggrondslag, bestaat uit een verlaging van de uitgaven aan geneesmiddelen, kortingen op aanvullende pensioenen en hoge primaire pensioenen, een verlaging van de loonkosten van werknemers voor wie bijzondere loonstelsels gelden, verlagingen van de overheidsinvesterin-

3 Zie ook het Kader “Fiscale devaluatie als middel voor economische aanpassing” in het Maandbericht van december 2011.


107

gen en kortingen op aankopen en operationele uitgaven van het Ministerie van Defensie. Om de begrotingsdoelstellingen voor de overige door het programma bestreken jaren te kunnen realiseren, heeft de regering zich ertoe verplicht medio 2012 aanvullende blijvende verlagingen van de uitgaven vast te stellen tot een bedrag van ongeveer 5½% bbp gedurende de periode 2013-2014. Op deze basis en op voorwaarde dat bij voortduring aan de in het programma vastgelegde beleidseisen wordt voldaan, heeft de Eurogroep op 21 februari 2012 bevestigd dat de landen van het eurogebied bereid zijn, via het Europees Financieel Stabiliteitsfonds (EFSF) en onder de verwachting dat het IMF een aanzienlijke bijdrage zal leveren, aanvullende financiële overheidssteun te verlenen van maximaal EUR 130 miljard tot 2014. In Portugal is de doelstelling voor het begrotingstekort in 2011 van 5,9% bbp met een ruime marge gehaald. De belangrijkste bijdrage daarbij werd gevormd door een grote pensioenfondsoverdracht van het bankwezen aan het algemene sociale-zekerheidsstelsel in december. Dit beliep ongeveer 3,5% bbp, waardoor voor 2011 het tekort naar raming op ongeveer 4% bbp is uitgekomen. In de begroting voor 2012 is een tekortdoelstelling opgenomen van 4,5% bbp en wordt voorzien in consolidatiemaatregelen van rond 6% bbp ten opzichte van een scenario van ongewijzigd beleid. Twee derde van de consolidatiemaatregelen in 2012 heeft betrekking op de uitgavenkant van de begroting, waaronder een loonsverlaging in de overheidssector en lagere pensioenen. De begrotingsaanpassing die nodig is om de tekortdoelstelling voor 2012 te realiseren is aanzienlijk groter dan in het aanvankelijke EU/IMF programma was voorzien. Dit is het gevolg van een verslechtering van de economische situatie en een opwaartse herziening van de consolidatiekloof ten opzichte van het tijdstip toen het programma werd opgesteld. In Kader 11 “Projecties met betrekking tot de overheidsschuld in Portugal” worden simulaties gegeven van de houdbaarheid van de bruto schuld van de Portugese overheid.

Kader 11

PROJECTIES MET BETREKKING TOT DE OVERHEIDSSCHULD IN PORTUGAL De derde missie ter beoordeling van het economische programma van Portugal is gehouden in de periode 15-27 februari. Het oordeel van stafleden van de Europese Commissie, de ECB en het IMF is dat het programma op koers ligt en dat goede voortgang is geboekt op budgettair, financieel en structureel terrein. Tegen de achtergrond van de voortgaande correctie van eerder geaccumuleerde onevenwichtigheden, blijft een vastberaden tenuitvoerlegging van hervormingen van het grootste belang om tot economisch herstel en een houdbare begroting te komen. In dit Kader wordt een aantal scenario’s gepresenteerd met betrekking tot de dynamiek van de overheidsschuld in Portugal, gebaseerd op de ontwikkeling van het bbp. De scenario’s bestrijken de jaren 2012-2020; een periode van acht jaar wordt gewoonlijk voldoende geacht om de houdbaarheid van de schuld te beoordelen. Aannames die ten grondslag liggen aan de basisprojectie De in het basisscenario gebruikte macro-economische aannames zijn gelijk aan die in de onlangs afgesloten beoordeling, waarbij voor 2012 een krimp van het reële bbp wordt voorzien. Volgens het scenario volgt in 2013 een langzaam conjunctuurherstel dat in 2015 krachtiger wordt. Als basis voor de projecties van de schuld op de middellange termijn is aangenomen dat vanaf 2015 de bbp-groei beperkt blijft tot het bescheiden gemiddelde van

108



M a c ro - e c o n o m i s c h e e n b eg ro t i n g s a a n n a m e s va n h e t b a s i s s c e n a r i o

Reële bbp-groei Groei bbp-deflator Verhouding primaire saldo-bbp Verhouding rentelasten-bbp Gemiddelde effectieve rentetarieven Verhouding begrotingssaldo-bbp

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

-1,6 0,7 0,1 4,1 4,4 -4,0

-3,3 1,1 0,5 5,0 4,6 -4,5

0,3 1,2 2,2 5,2 4,7 -3,0

2,1 1,4 3,3 5,1 4,6 -1,8

2,0 1,5 4,5 5,0 4,6 -0,5

1,8 1,5 4,4 4,9 4,6 -0,5

1,6 1,5 4,3 4,7 4,6 -0,5

1,6 1,5 4,1 4,6 4,6 -0,5

1,6 1,7 4,0 4,5 4,6 -0,5

1,6 1,7 3,9 4,4 4,6 -0,5

1,6% per jaar, dat het land in het decennium vóór de crisis, dat wil zeggen in de periode 1999-2008, realiseerde. Dit lag 0,5 procentpunt onder het gemiddelde voor het eurogebied en ruim onder de groei in de landen die hun achterstand inlopen. Het cijfer komt overeen met de raming van de potentiële groei op de lange termijn voor Portugal ongerekend de hervormingen. Anders gezegd zijn in het basisscenario geen positieve, uit structurele hervormingen voortkomende groei-effecten opgenomen. Dit cijfer kan worden opgevat als een lage raming van de mogelijke bbp-groei, gezien de belangrijke voortgang die door de Portugese regering reeds is geboekt op het terrein van structurele hervormingen. Conform de aannames in het programma is de projectie gebaseerd op een geleidelijke verbetering van de verhoudingen op de financiële markten vanaf de tweede helft van 2013. Dit komt tot uitdrukking in een afname van de rente-ecarts alsmede een voortzetting van het door de regering gevoerde voorzichtige begrotingsbeleid. In het basisscenario realiseert de regering een begrotingstekort van 0,5% in 2015, zoals vastgelegd in het document inzake de begrotingsstrategie van augustus 2011. Het streven naar begrotingsconsolidatie leidt tot een primair begrotingsoverschot dat in 2015 4,5% bbp bedraagt en vervolgens op een niveau van ongeveer 4% bbp blijft. Dit primaire overschot is niet bijzonder hoog vergeleken met de overschotten die andere Europese landen in het verleden gedurende betrekkelijk lange perioden hebben kunnen realiseren. 1 In het basisscenario wordt ook rekening gehouden met de door de Europese Commissie geraamde invloed van uitgaven als gevolg van de vergrijzing. Grafiek B laat zien dat in het basisscenario de overheidsschuld toeneemt van 93,3% in 2010 tot rond 115% bbp in 2013 om vervolgens steeds sneller af te nemen. De afname is vanaf 2014 bijzonder sterk en het schuldniveau komt in 2020 dan uit op ongeveer 96% bbp. De sterke daling is in hoofdzaak het gevolg van een langdurig primair begrotingsoverschot. Als wordt aangenomen dat dat overschot 1,5 procentpunt lager is, oftewel gemiddeld ongeveer 2,5% in de periode 2014-2020, dan zou bij dezelfde aannames met betrekking tot de groei de schuld zich stabiliseren op iets minder dan 110% bbp in 2020 (zie Grafiek B). Aanname van een tegenvallend beloop van het bbp op de korte termijn Onderstaand worden nog twee varianten op het basisscenario geanalyseerd. Ten eerste wordt aangenomen dat tussen 2012 en 2013 een zeer negatieve bbp-schok optreedt. De schok is zodanig sterk dat de bbp-groei globaal daalt tot de ondergrens van de bbp-projecties van

1 Veel Europese landen zijn gedurende een zeer lange periode in staat geweest primaire overschotten te handhaven ter grootte van 4% tot 5% bbp. In het eurogebied bijvoorbeeld is dit het geval geweest voor België met een gemiddeld primair overschot van 4,6% in de periode 1989-2007, Finland met een gemiddeld primair overschot in de orde van grootte van 5,5% in de perioden 1970-1990 en 1998-2008, Italië met een gemiddeld primair overschot van 4,9% in de periode 1995-2001 en Ierland met een gemiddeld overschot van 4,7% in de periode 1988-2000. Zie het Kader “Terugblik op perioden van duurzaam hoge primaire begrotingsoverschotten in EU-landen” in het Maandbericht van juni 2011.


109

Grafiek A Bbp-groeiscenario’s

Grafiek B Schuldscenarios voor de totale overheid

(jaar-op-jaar mutaties in %) basisscenario negatief groeiscenario invloed van structurele hervormingen 6

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

-4

-4

-6

-6

2008

2010

2012

2014

2016

2018


2020

(in procenten bbp) basisscenario negatief groeiscenario invloed van structurele hervormingen basisscenario met geringere consolidatie-inspanning 130

130

120

120

110

110

100

100

90

90

80

80

70

2008

2010

2012

2014

2016

2018

2020

70


marktanalisten voor 2012 en 2013. Dit betekent per jaar een bbp-groei die 2 procentpunt lager ligt ten opzichte van het basisscenario (zie Grafiek A). Uit dit scenario blijkt dat een dergelijke schok, die neerkomt op een gecumuleerde krimp van het bbp met 7% tot eind 2013 zou leiden tot een tijdelijke stijging van de schuld tot 124% bbp in 2013. In dit negatieve scenario wordt aangenomen dat de bbp-groei zich niet herstelt en dat het begrotingsbeleid passief blijft. Dit betekent dat geen aanvullende consolidatiemaatregelen worden genomen in reactie op het slechter wordende macro-economische scenario, wat ertoe leidt dat twee jaar vertraging optreedt bij de realisatie van de doelstelling van een tekort van 3% ingevolge de buitensporige-tekortprocedure (van 2013 tot 2015). Uit Grafiek B blijkt dat in het negatieve scenario de afname van de overheidsschuld vanaf 2015 begint te versnellen en dat de schuldquote dan in 2020 op rond 110% bbp uitkomt. Potentiële effecten van structurele hervormingen In het tweede scenario wordt getracht de effecten weer te geven die structurele hervormingen kunnen hebben op de groei van het bbp en daarmee op de dynamiek van de schuld. Aan deze effecten wordt vormgegeven door in het basisscenario de invloed op te nemen van een verlaging van de loon- en prijsopslagen verkregen uit simulaties met het Euro Area and Global Economy model van de ECB. 2 Hoewel thans structurele hervormingen in Portugal ten uitvoer worden gelegd en op een aantal belangrijke gebieden reeds voortgang is geboekt, geven analytische modellen gewoonlijk aan dat de effecten ervan op het bbp zich niet onmiddellijk 2 Zie S. Gomes, P. Jacquinot, M. Mohr en M. Pisani, “Structural reforms and macroeconomic performance in the euro area countries. A model-based assessment”, Working Papers, nr. 1323, ECB, 2011.

110



doen gevoelen. Derhalve is, op basis van uit modelberekeningen verkregen resultaten, het basisscenario pas vanaf 2015 opwaarts bijgesteld (zie Grafiek A). De opwaartse aanpassing is dusdanig dat de reële bbp-groei uitkomt op 3% in 2017 (dat wil zeggen vijf jaar na de tenuitvoerlegging van de structurele hervormingen). 3 Een hogere groei heeft een gunstige invloed op de begroting en het begrotingssaldo als percentage van het bbp laat een aanzienlijke verbetering zien, van -0,5% in 2015 tot een overschot van ongeveer 3,5% in 2020. Uit Grafiek B blijkt dat een hogere bbp-groei op de middellange termijn de schulddynamiek sterk beïnvloed. De daling van de overheidsschuldquote is in dit geval aanzienlijk en het schuldniveau daalt tot minder dan 80% bbp in 2020, dicht bij het niveau van vóór de crisis van 2009. Dit geeft aan dat de volledige tenuitvoerlegging van het programma van structurele hervorming een belangrijke bijdrage kan leveren aan een aanhoudende en snelle afname van de overheidsschuldquote. Conclusies Bovenstaande analyse laat zien dat onder voorzichtige aannames met betrekking tot de bbp-groei, het primaire saldo en standen-stromenaanpassingen, 4 de dynamiek van de overheidsschuld in Portugal zich snel zou stabiliseren, met vervolgens een gestage afname van de schuldquote. Zelfs bij afwezigheid van een hogere groei als gevolg van structurele hervormingen, zou de overheidsschuld aan het eind van de door het scenario bestreken periode dalen tot minder dan 100%. In geval van een krimp van het bbp die aanzienlijk sterker is dan in het basisscenario en onder de aanname van een aanpassing van het begrotingssaldo met een vertraging van twee jaar, zou de schuldquote ook in 2013 stabiliseren en daarna vanaf 2015 duidelijk afnemen. In het scenario waarin het effect van structurele hervormingen op het bbp zijn begrepen, zou de overheidsschuld in 2020 uitkomen op ongeveer 77%. De primaire structurele begrotingsaanpassing in Portugal is tot dusverre significant geweest (ongeveer 3,5% bbp), wat ook tot uitdrukking komt in een sterke aanpassing op de lopende rekening. Dit resultaat is bereikt met een meer beperkte krimp van het bbp in 2011 dan oorspronkelijk was voorzien. Bovendien zijn de opbrengsten van de privatiseringen hoger geweest dan geraamd en ligt de tenuitvoerlegging van het programma van structurele hervormingen op koers. Hoewel de resultaten tot dusverre zeer positief zijn geweest, moet de tot nu toe getoonde hoge mate van vastberadenheid worden gehandhaafd. Met name moet met betrekking tot de begroting verder worden gestreefd naar de versterking van maatregelen om opeenhopingen van achterstanden te voorkomen, om de belastingadministratie verder te versterken en om het openbaar bestuur te stroomlijnen. Gezien de belangrijke rol van structurele hervormingen bij het stimuleren van het bbp, is een vastberaden tenuitvoerlegging van hervormingen, met name de verlaging van huren binnen de niet-handelssectoren, ook van groot belang voor het welslagen van het programma.

3 Volgens het Euro Area and Global Economy model, leidt een daling van de loon- en prijsopslagen met 15% tot een gecumuleerde toename van het bbp met ongeveer 8% in zeven jaar. 4 Ongeveer 66% van de voor 2012-2013 verwachte opbrengsten van privatiseringen werden begin 2012 gerealiseerd. Bovendien is in de schuldprojecties een bedrag van EUR 12 miljard begrepen, dat ingevolge het financiële steunprogramma is bestemd voor de financieringsbehoeften van banken (Bank Solvency Support Facility). Als slechts een deel van dit bedrag zou worden gebruikt, moet een neerwaartse correctie op de schuldquote worden toegepast.


111

In Ierland is bij de vijfde beoordeling in het kader van het financiële steunprogramma van de EU en het IMF geconcludeerd dat de begrotingsvooruitzichten voor 2012 in overeenstemming zijn met de doelstellingen (waarin wordt voorzien in een overheidstekort van 8,6% bbp in 2012). Iets meer dan de helft van de consolidatie-inspanning in 2012 heeft betrekking op de uitgavenkant van de begroting, waaronder verlagingen van de overheidsconsumptie, terwijl aan de ontvangstenkant wordt voorzien in bepaalde maatregelen met betrekking tot de indirecte belastingen (zoals een btw-verhoging met 2 procentpunt) en verhogingen van door de overheid gereguleerde prijzen. Hoewel de begrotingsrisico’s enigszins zijn toegenomen door de verslechtering van het internationale macro-economische klimaat, lijkt de regering nog steeds vastbesloten om alle noodzakelijke maatregelen te nemen om de tekortdoelstellingen te realiseren en het overheidstekort in 2015 tot minder dan 3% bbp terug te brengen, conform Ierland’s verplichtingen ingevolge de buitensporige-tekortprocedure. Op 26 januari 2012 heeft de Ierse budgettaire adviesraad een rapport uitgebracht over de wijze waarop de begrotingsregels voor Ierland het beste vorm kunnen worden gegeven, met inachtneming van het wetsontwerp van de regering inzake begrotingsverantwoordelijkheid dat medio 2012 zal worden ingediend, en over de wijze waarop de onafhankelijkheid van de Raad kan worden versterkt. Met uitzondering van Estland, Luxemburg en Finland zijn alle landen van het eurogebied thans onderworpen aan buitensporige-tekortprocedures. Op 11 januari 2012 heeft de Europese Commissie aan de Ecofin-Raad medegedeeld van mening te zijn dat België, Cyprus en Malta conform de desbetreffende buitensporige-tekortprocedures effectief hadden gehandeld. Volgens de meest recente prognoses van de Commissie met betrekking tot deze landen, zal Malta naar verwachting het tekort in 2011 – de uiterste termijn voor de redressering van het buitensporige tekort – tot de referentiewaarde hebben teruggebracht. Wat België en Cyprus betreft, is de prognose dat de tekorten zullen dalen tot respectievelijk 2,9% en 2,7% bbp in 2012 – de uiterste termijn voor de redressering van hun buitensporige tekorten. Als gevolg daarvan besloot de Ecofin-Raad op 24 januari 2012 om af te zien van intensivering van de buitensporige-tekortprocedures met betrekking tot deze landen. STAPPEN NAAR EEN STERKERE UNIE VAN BEGROTINGSSTABILITEIT Op 2 maart 2012 hebben alle lidstaten van de EU met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië een nieuw intergouvernementeel Verdrag inzake Stabiliteit, Coördinatie en Bestuur in de Economische en Monetaire Unie getekend. De belangrijkste elementen van het begrotingspact zoals die zijn vastgelegd in het nieuwe Verdrag, zijn de verplichting van de ondertekenende landen om een begrotingspositie te bereiken en te handhaven die structureel in evenwicht of in overschot is en de verplichting om zorg te dragen voor een automatisch mechanisme om afwijkingen te corrigeren (zie voor nadere bijzonderheden Kader 12 “De belangrijkste elementen van het begrotingspact”). Hierbij vormen de ontwikkelingen binnen de twaalfmaands structurele begrotingssaldi van de overheidssector een belangrijke begrotingsvariabele voor het toezicht op de naleving van de nieuwe bepalingen. Aangezien deze structurele saldi zijn afgeleid van voor de conjunctuur gecorrigeerde begrotingssaldi, na aftrek van eenmalige en tijdelijke maatregelen, vormt de conjuncturele correctie een belangrijk onderdeel van het instrumentarium voor de beoordeling of al dan niet aan de bepalingen is voldaan (zie Kader 13 “Conjuncturele correctie van begrotingssaldi”).

112



Kader 12

DE BELANGRIJKSTE ELEMENTEN VAN HET BEGROTINGSPACT Het begrotingspact zoals dat is begrepen in het nieuwe Verdrag inzake Stabiliteit, Coördinatie en Bestuur in de Economische en Monetaire Unie is overeengekomen tijdens de EU-top van 30 januari 2012 en is op 2 maart ondertekend door de staatshoofden en regeringsleiders van de landen van de EU met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië. Naast het begrotingspact bevat het nieuwe Verdrag bepalingen ter bevordering van de coördinatie van het economische beleid en de economische convergentie en ter versterking van het bestuur van het eurogebied. Het begrotingspact vormt een stap naar een daadwerkelijke “unie van begrotingsstabiliteit”, aangezien het voorziet in de versterking van het kader voor het begrotingsbeheer binnen het eurogebied en enkele van de onvolkomenheden in het onlangs versterkte Stabiliteits- en Groeipact wegneemt.1 Het is het gevolg van de door de staatshoofden en regeringsleiders van de landen van het eurogebied op 9 december 2011 bereikte overeenstemming aangaande de fundamentele hoekstenen van het begrotingspact. Het nieuwe Verdrag treedt in werking nadat het door ten minste 12 eurolanden is geratificeerd. In dit Kader wordt een kort overzicht gegeven van de belangrijkste elementen van het begrotingspact: 1. Een dwingende regel inzake begrotingsevenwicht: De ondertekenende landen verplichten zich ertoe in hun wetgeving een begrotingsregel op te nemen die voorschrijft dat de overheidsbegroting in evenwicht of in overschot moet zijn. Aan de begrotingsregels wordt geacht te zijn voldaan als het twaalfmaands structurele saldo in overeenstemming is met de landspecifieke doelstelling voor de middellange termijn en niet een (structureel) tekort van 0,5% bbp overschrijdt. Als de overheidsschuld belangrijk lager is dan 60% bbp en de risico’s voor de houdbaarheid van de begroting op de lange termijn gering zijn, kan een doelstelling voor de middellange termijn worden geformuleerd op een niveau van een structureel tekort van maximaal 1% bbp. – Snelle convergentie naar de doelstelling voor de middellange termijn: In het begrotingspact is bepaald dat landen met een structureel saldo dat nog niet in overeenstemming is met de doelstelling voor de middellange termijn moeten zorgen voor een snelle convergentie naar deze doelstelling. Het concrete tijdschema daarvoor zal door de Europese Commissie worden vastgesteld. – Tijdelijke afwijkingen: Een land mag alleen in buitengewone omstandigheden tijdelijk van de doelstelling voor de middellange termijn of van het convergentietraject naar die doelstelling afwijken, en wel als er zich een ongewone gebeurtenis voordoet die buiten de macht van het desbetreffende land ligt of een periode van ernstige economische teruggang zoals vastgelegd in de preventieve component van het versterkte Stabiliteits- en Groeipact. – Automatisch correctiemechanisme: Als het structurele saldo van een land in belangrijke mate afwijkt van de doelstelling voor de middellange termijn of van het convergentietraject naar die doelstelling, wordt automatisch een mechanisme geactiveerd om 1 Voor een beoordeling van het versterkte Stabiliteits- en Groeipact dat in december 2011 in werking is getreden, wordt verwezen naar het Kader getiteld “Versterkt EU-kader voor economische governance van kracht” in het Maandbericht van december 2011.


113

die afwijkingen te corrigeren. De gecumuleerde invloed van afwijkingen op de dynamiek van de overheidsschuld moet ook automatisch worden gecorrigeerd. De O V E R W Egezamenlijke G I N G E N M E Tbeginselen B E T R E K K Iten N G aanzien T O T H Evan T B Eaard, G R O Tomvang I N G S B E en L E Itijdsduur D van de te nemen Doordat herstelmaatregelen de schuldencrisis deworden, afgelopen ookmaanden in gevalisvan verhevigd, buitengewone is het marktsentiment omstandigheden,verder door verde slechterd. Europese Met name Commissie is de zorg voorgesteld. in de markt omtrent Dit voorstel de schuldpositie bestrijkt dan van tevens Griekenland de rolsterk en toede genomenonafhankelijkheid en is daarnaast toenemende van de nationale bezorgdheid instellingen ontstaandie over verantwoordelijk de financieringsbehoeften zijn voor het van de Spaanse toezicht en Italiaanse op de naleving overheid. vanEen de regels. aantal andere eurolanden wordt steeds sterker getroffen door dit negatieve marktsentiment. Tegen deze achtergrond is het van het allergrootste belang dat het– vertrouwen Handhaving: in de Dehoudbaarheid lidstaten zijnvan verplicht de overheidsfinanciën bovenstaande elementen wordt hersteld. van de Buitensporige regel inzake tekorten begrotingsevenwicht moeten worden geredresseerd binnen één en, jaar als na de nietinwerkingtreding wordt voldaan aan van het de nieuwe vereistenVerdrag van de buitensporige-tekortprocedure, in de nationale wetgeving moeten op zonder te nemen, verder bij uitstel voorkeur nadere op grondwettelijk procedurele stappen niveau. worden De genomen. Europese De begrotingsconsolidatie Commissie zal rapporteren moet zichomtrent in hoofdzaak de naleving richtenvan op de deze uitgavenkant verplichting vantotde begrotingomzetting en tegelijkertijd in de nationale leiden tot wetgeving. uitgavenhervormingen Een lidstaat die die het de groei Verdrag ten heeft goedeondertekend komen en de fiscale doelmatigheid kan het Europees bevorderen. Hof van Justitie inschakelen om de omzetting van de regels in nationale wetgeving te controleren, en het Hof kan financiële sancties opleggen tot Om het maximaal begrotingstoezicht 0,1% bbp in omhet de eurogebied naleving vantearresten verbeteren, af te is dwingen. een sterker begrotingsbeheer noodzakelijk, zowel voor het eurogebied als geheel als op het nationale niveau. Het onlangs aangenomen 2. Versterking pakketvan wetgeving de buitensporige-tekortprocedure: gericht op versterking van deHet economische begrotingspact governance voorzietbinnen erin de EU, datende metlanden name van binnen hethet eurogebied eurogebied, zich is een ertoestap verplichten in de goede voorstellen richting maar of aanbevelingen vormt nog niet de noodzakelijke van de Europese ´groteCommissie sprong voorwaarts´. aan de Ecofin-Raad Met name biedt te steunen het herziene als een kader euroland nog steeds niet aan aanzienlijke het bewegingsvrijheid tekortcriterium voldoet, bij de tenuitvoerlegging tenzij een gekwalificeerde van en handhaving meerderheid bij het vanbegrotingstoede overige zicht eurolanden (zie ook Kader zich 11 hiertegen inzake de verzet. hervorming Met volledige van de economische inachtneming governance). van de eisenHet ingevolge nieuwe, versterkte de Verdragen uitvoeringsmechanisme, van de EU, zal datdeze medio bepaling december naar in werking verwachting treedt,demoet automatische volledig worden aard toegepast van de op alle buitensporige-tekortprocedure eurolanden ten aanzien waarvan ten goede de Ecofin-Raad komen in geval besluitvan de procedure inbreuken voor op het het redresseren tekortcriterium. van het buitensporige Bovendien moeten tekort lidstaten te intensiveren. die zijn onderworpen aan een buitensporigetekortprocedure een samenwerkingprogramma op het terrein van de begroting en de Als stap economie op de weg opstellen naar verdere dat henversterking in staat stelt vanhet hetbuitensporige kader voor economische tekort effectief governance en blijvend hebben te de staatshoofden redresseren.en regeringsleiders van de eurolanden zich op 27 oktober 2011 ertoe verplicht verdere hervormingen tot stand te brengen. De concrete voorstellen voorzien er onder meer in dat 3. deReferentiepunt eurolanden (1) voor regelsdeaangaande reductie van begrotingsevenwicht de overheidsschuld: vastleggen In het begrotingspact in de nationale iswetgeeen ving, numeriek bij voorkeur referentiepunt op grondwettelijk opgenomen of vergelijkbaar voor de schuldreductie niveau; (2) de in nationale lidstatenbegroting met eenbaseren overop onafhankelijke heidsschuld boven prognoses de referentiewaarde met betrekking totvan de 60% economische bbp, zoals groei voorzien en overgaan in hettot versterkte de instelling van Stabiliteitseen begrotingsraad, en Groeipact. en (3)Voor de Europese de ondertekenende Commissie raadplegen landen wordt alvorens het referentiepunt over te gaan tot belangrijke daarmee begrotingshervormingen verheven tot het niveau of van hervormingen primaire wetgeving. van het economische Concreet betekent beleid die dit mogelijk dat het gepaard verschil gaan met tussen overloopeffecten. de overheidsschuldquote Bovendienenmoet 60%debbp Ecofin-Raad in een gemiddeld zorgen voor tempo eenvan strenger ééntoezicht twintigste en een strengere per jaar moet handhaving worden voor teruggebracht. landen met een buitensporig tekort. De overeenkomsten naar aanleiding van de bijeenkomst van de Europese Raad op 8-9 december 2011 vormen een 4. verdere Plannen belangrijke voor de uitgifte stap naar van het overheidsschuld: waarborgen vanDebegrotingsdiscipline. lidstaten wordt verzocht Overeengekomen hun voorneis voort mens te gaan ten aanzien op wegvan naardeeen uitgifte economische van overheidsschuld unie en een nieuw van tevoren begrotingsverdrag bekend te maken. te sluiten. Dit Vanuitmoet begrotingsperspectief bijdragen aan de coördinatie wordt een van belangrijk hun financieringsplannen. element van het nieuwe begrotingsverdrag gevormd door de in structurele termen in een intergouvernementeel verdrag op Europees niveau geformuleerde Al met al is het regel begrotingspact met betrekking eentotwelkome begrotingsevenwicht stap naar de verankering (de “schuldenrem”) van begrotingsdiscidat moet worden pline opgenomen binnen hetineurogebied. de nationaleAls wetgeving, het pact strikt in combinatie ten uitvoermet wordt eengelegd mechanisme en gehandhaafd, voor automatidan sche zal correctie dit het bestaande in geval van kader afwijkingen. voor het begrotingsbeheer Andere belangrijke versterken elementen en zijn de geloofwaardigheid quasi-automatische sancties ervan bevorderen. als het begrotingstekort Een meer diepgaande een niveau analyse van 3% vanbbp hetoverschrijdt begrotingspact en het zal besluit in een om van voor de landen komende met nummers een overheidstekort van het Maandbericht van meer dan verschijnen. 60% bbp de cijfermatige controle van de schuldreductie vast te leggen in primaire wetgeving.

114



Een K a doplossing er 13 van de overheidschuldencrisis in het eurogebied hangt in beslissende mate af van het antwoord op de vraag of tot passende en geloofwaardige beleidsreacties zal worden overgegaan, CONJUNCTURELE met inbegrip CORRECTIE van maatregelen VAN BEGROTINGSSALDI gericht op het bevorderen van economische aanpassing en houdbare groei (zie ook Kader 12 over fiscale devaluatie). Daarvoor is het noodzakelijk te voorzien Overheidsinkomsten in toereikendebestaan nationale hoofdzakelijk begrotingskaders, uit belastingen sterke stimulansen en sociale voor premies het waarborgen die worden van een geheven degelijk over begrotingsbeleid diverse inkomsten en een en effectief uitgaven.toezicht De ontvangsten en handhaving gaan op gewoonlijk het niveau opvan en zowel neer demet EUschommelingen als het eurogebied. in de economische bedrijvigheid. Daarentegen is het overgrote deel van de overheidsuitgaven, met als opvallende uitzondering de werkloosheidsuitkeringen, tamelijk ongevoelig voor de conjunctuur. Normaal gesproken zal het begrotingssaldo van de overheid dus verbeteren als het economisch goed gaat en verslechteren tijdens een economische neergang. Conjuncturele correctie is bedoeld om de invloed van de conjunctuur op de overheidsfinanciën weg te filteren en zo te komen tot een maatstaf die de achterliggende of structurele begrotingspositie beter weergeeft. Om de conjuncturele component van de begroting in te schatten zal men doorgaans pogen na te gaan waar de economie zich bevindt ten opzichte van haar potentiële of trendmatige niveau, en ook hoe de verschillende bestanddelen van de begroting onder normale omstandigheden reageren op schommelingen in de economische bedrijvigheid. Conjuncturele begrotingscorrectie en het Stabiliteits- en Groeipact Een van de indicatoren die nauwlettend worden bijgehouden in het kader van het Stabiliteitsen Groeipact is het beloop van het structurele begrotingssaldo, gemeten als het voor conjunctuurinvloeden gecorrigeerde begrotingssaldo los van bepaalde eenmalige en tijdelijke maatregelen. Voor dat doel heeft de Europese Commissie een algemeen erkende methode van conjunctuurcorrectie ontwikkeld en verfijnd, gebruik makend van onderzoek door de OESO. Volgens deze methode is de conjuncturele component van het begrotingssaldo gelijk aan het product van de geschatte output gap 1 en de veronderstelde gevoeligheid van de begroting voor productiviteitsschommelingen. 2 De output gap, of het verschil tussen de feitelijke en de potentiële productie, wordt geschat op basis van een productievergelijking. De zo verkregen schattingen worden telkens bijgewerkt in het kader van periodieke macro-economische prognoses. De algemene gevoeligheid van de begroting is een vaste parameter die periodiek wordt bijgesteld (bijvoorbeeld elke vijf jaar). Deze parameter wordt afgeleid uit geschatte of aangenomen waarden van: (i) de elasticiteit van conjuncturele posten op de begroting (belastingen, sociale premies en werkloosheidsuitkeringen) in samenhang met relevante bbp-componenten (lonen, winsten en consumptie) en de werkloosheid, en (ii) de elasticiteit van deze bbp-componenten en de werkloosheid ten opzichte van het bbp als geheel. Deze elasticiteiten wijken gemiddeld weinig af van 1. Bijgevolg wordt de algemene conjunctuurgevoeligheid van de begroting gewoonlijk geschat op een waarde dicht bij de verhouding tussen conjuctuurafhankelijke inkomsten en uitgaven en het bbp, die voor het eurogebied als geheel ongeveer 0,5 bedraagt. Met andere woorden, tegenover elke 1% output gap staat een conjunctuurafhankelijke begrotingscomponent van ongeveer ½% bbp. 1 Zie D’Auria, F., Denis, C., Havik, K., McMorrow, K., Planas, C., Raciborski, R. en Röger W., “The production function methodology for calculating potential growth rates and output gaps”, European Economy – Economic Papers, Nr. 420, Europese Commissie, juli 2010. 2 Zie New and updated budgetary sensitivities for the EU budgetary surveillance, Europese Commissie (website DG-ECFIN), september 2005.


115

Beperkingen aan conjuncturele correcties Conjuncturele correctie is een belangrijk stuk gereedschap voor zowel de samenstelling als de evaluatie van een nationale begroting. Echter, elke vorm van conjuncturele correctie kent zijn beperkingen. Het is belangrijk die beperkingen in aanmerking te nemen bij schattingen van een voor conjunctuurinvloed gecorrigeerd begrotingssaldo. De meeste standaardmethoden hebben twee belangrijke nadelen. Het eerste nadeel is dat potentiële of trendmatige economische bedrijvigheid niet kan worden gemeten, en dat het oordeel over de actuele positie van de economie ten opzichte van het potentiële of trendmatige niveau grotendeels afhangt van prognoses. Dit houdt in dat de output gap zoals die op een bepaald ogenblik wordt geraamd altijd achteraf wordt bijgesteld naarmate nieuwe gegevens beschikbaar komen en voorspellingsfouten manifest worden. Output gap-ramingen, en dus ook schattingen van de conjuncturele elementen van het begrotingssaldo, worden het meest ingrijpend herzien ten tijde van onvoorspelbare economische schokken. Ter illustratie: in het najaar van 2007 werd het bbp van het eurogebied beschouwd als ongeveer in overeenstemming met het potentieel. Bijgevolg werd de conjunctuurcomponent van het begrotingssaldo voor het eurogebied ingeschat op nauwelijks meer dan nul. Maar toen de economie van het eurogebied vervolgens werd getroffen door een wereldwijde economische en financiële crisis, veranderde men van inzicht. Thans geldt de opvatting dat de productie destijds rond 2½% boven potentieel is geweest, wat een positieve conjuncturele component in het begrotingssaldo van rond 1¼% bbp betekent (zie Grafiek A) En dat leidt weer tot een navenante herziening van het voor conjunctuurinvloeden gecorrigeerde overheidstekort voor het eurogebied in 2007 (zie Grafiek B). Het tweede nadeel is dat het verband tussen conjunctuurafhankelijke begrotingscomponenten en het bbp niet zo onwrikbaar is als wordt gesuggereerd door de aannames die aan de conjunctuurcorrectie ten grondslag liggen. Om te beginnen is niet alleen het peil maar ook de samenstelling van het bbp doorgaans van belang voor de overheidsfinanciën. Zo zal bbpgroei door een hoger uitvoersaldo de overheidsinkomsten minder verhogen dan bbp-groei door meer binnenlandse vraag. De conjunctuurcorrectiemethodiek die thans wordt toegepast bij begrotingsanalyses binnen het ESCB tracht zulke invloeden tot uiting te brengen in de conjuncturele component van het begrotingssaldo. 3 De conjunctuurafhankelijke elementen in verschillende inkomsten- en uitgavenstromen worden daartoe elk apart berekend op basis van het conjunctuurafhankelijke beloop van het (reeds in de macro-economische prognose verwerkte) macro-economische aggregaat dat het meest overeen lijkt te stemmen met de belasting- of uitgavengrondslag in kwestie. Maar zulke grondslagen verschillen veelal nog sterk, ook qua gedrag, van de macro-economische aggregaten die er het meest op lijken. Dat kan allerlei oorzaken hebben, die in het algemeen verband houden met de complexe aard van de belastingen sociale zekerheidsstelsels. Daarvan zijn tal van voorbeelden te geven. Om te beginnen worden belastingen deels

3 See Bouthevillain et al., Working Paper Series, Nr. 77, ECB, Frankfurt am Main, september 2001.

116



Grafiek A Opeenvolgende ramingen van d e c o n j u n c t u r e l e c o m p o n e n t 1) v a n h e t begrotingssaldo van de totale overheid van het eurogebied over 2007 (in procenten bbp) 1,4

1,4

1,2

1,2

1,0

1,0

0,8

0,8

0,6

0,6

0,4

0,4

0,2

0,2

0,0

0,0

-0,2

2007

2008

2009

2010

2011

Grafiek B Opeenvolgende ramingen van het begrotingssaldo van het voor de c o n j u n c t u u r g e c o r r i g e e r d e 1) b e g r o t i n g s saldo van de totale overheid van het eurogebied over 2007 (in procenten bbp) 0,0

0,0

-0,5

-0,5

-1,0

-1,0

-1,5

-1,5

-2,0

-2,0

-0,2

Bron: Europese Commissie. 1) De conjuncturele component is gebaseerd op het verschil tussen de werkelijke en de potentiële productie tegen constante marktprijzen, zoals gerapporteerd in opeenvolgende economische najaarsprognoses van de Europese Commissie.

-2,5

2007

2008

2009

2010

2011

-2,5

Bron: Europese Commissie. 1) Het voor de conjunctuur gecorrigeerde begrotingssaldo is gebaseerd op het verschil tussen de werkelijke en de potentiële productie tegen constante marktprijzen, zoals gerapporteerd in opeenvolgende economische najaarsprognoses van de Europese Commissie.

geheven over inkomsten (bijv. koerswinsten) en uitgaven (bijv. de aanschaf van bestaande woningen) die niet in het bbp tot uiting komen. In de tweede plaats is de voornaamste winstmaatstaf in de nationale rekeningen (het exploitatieoverschot) een samenstel van winsten en verliezen van zowel bedrijven als huishoudens, terwijl verliezen fiscaal niet negatief worden belast maar worden verrekend met toekomstige winsten. Ten derde zijn het niet zozeer de brede aggregaten (bijv. particuliere consumptie) als wel de bestanddelen daarvan (bijv. de consumptie van brandstof, tabak en alcohol) die van fiscaal belang zijn. Ten vierde hangen uitgaven voor werkloosheidsuitkeringen niet alleen af van het landelijke werkloosheidsniveau maar ook van het recht dat mensen zonder werk hebben op zo’n uitkering, en dat hangt gewoonlijk af van voorheen betaalde premies, de duur van de werkloosheid enzovoorts. De hierdoor veroorzaakte jaarlijkse schommelingen in de overheidsinkomsten en -uitgaven komen niet tot uiting in de conjunctuurcomponent van het begrotingssaldo, ook al hangen ze al dan niet rechtstreeks wel samen met de conjunctuur. Met zulke invloeden valt geen rekening te houden in de standaardprocedures voor conjunctuurcorrectie, omdat hun voornaamste determinanten niet voorkomen in de gangbare macro-economische projecties. Ook mag niet worden vergeten dat de output gap een volumebegrip is, terwijl belastingen en sociale uitkeringen afhangen van nominale waarden. Conjunctuurcorrecties hebben tot doel te corrigeren voor cyclische patronen in reële economieën, niet in het prijsbeloop. Anders gezegd, er wordt van uitgegaan dat prijsschommelingen geen significante conjunctuurinvloed op het begrotingssaldo uitoefenen. Echter, de inflatie is wel degelijk van belang voor de overheidsfinanciën – al was het maar omdat uitgavenbegrotingen doorgaans vastliggen in nominale termen, terwijl veel belastingen en sociale uitkeringen automatisch worden aangepast aan de loon- en prijsinflatie.


117

Conclusies Rekening houdend met het bovenstaande, kan men de conjunctuurafhankelijke component van het begrotingssaldo waarschijnlijk het best als volgt interpreteren. De conjunctuurafhankelijke component van het overheidstekort of -overschot is de component die geneigd is zichzelf in de loop van de tijd te corrigeren, ervan uitgaande dat de huidige bbp-prognose juist is én dat de (gestileerde) relatie tussen de conjunctuurafhankelijke componenten van het begrotingssaldo en het bbp naar de toekomst stabiel is. Uitgaande van deze veronderstellingen, vereist terugdringing van het voor conjunctuurinvloeden gecorrigeerde overheidstekort, globaal gesproken, een combinatie van hogere belastingen en/of een beleid waarbij de niet-conjuncturele begrotingscomponenten beneden het potentiële of trendmatige groeitempo van de economie worden gehouden. Meer in het algemeen zij opgemerkt dat tal van factoren, waaronder niet alleen de bovengenoemde quasi-conjuncturele factoren maar ook niet-conjunctuurafhankelijke factoren zoals de vergrijzing, van invloed zijn op het voor conjunctuurinvloeden gecorrigeerde begrotingssaldo. Het is voor een verantwoord begrotingsbeleid van belang dat beleidsmakers in hun besluitvorming ten aanzien van belastingen en uitgaven zoveel mogelijk anticiperend rekening houden met zulke factoren. Deels gezien de onzekerheden waarmee schattingen van het voor conjunctuurinvloeden gecorrigeerde begrotingssaldo zijn omgeven blijft naleving van de nominale tekortlimieten, met name de referentiewaarde van 3% bbp, een essentieel onderdeel van het Stabiliteits- en Groeipact.

Op 2 februari 2012 hebben de landen van het eurogebied het Verdrag tot oprichting van het permanente Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) ondertekend. Dit Verdrag zal het EFSF vervangen of aanvullen. Dit nieuwe crisismechanisme is erop gericht de financiële stabiliteit binnen het eurogebied te waarborgen en zal op 1 juli 2012 van kracht worden, een jaar eerder dan oorspronkelijk de bedoeling was. Het EFSF en het ESM kunnen naar verwachting over een gezamenlijke leencapaciteit van EUR 500 miljard beschikken; de toereikendheid daarvan zal door de staatshoofden en regeringsleiders worden beoordeeld tijdens hun eind maart te houden bijeenkomst. Vanaf 1 maart 2013 zal het alleen voor eurolanden die het Verdrag inzake Stabiliteit, Coördinatie en Bestuur in de Economische en Monetaire Unie hebben geratificeerd mogelijk zijn om in aanmerking te komen voor financiële steun ingevolge het ESM. Er zijn voorzichtige tekenen die erop duiden dat de in het eurogebied als geheel en met name in de kwetsbare landen geboekte voortgang bij de begrotingsconsolidatie, alsmede het streven om het EU-kader voor budgettaire en economische governance en daarmee de grondslagen van de gemeenschappelijke munt te versterken binnen de financiële markten worden erkend. Wat dit betreft zijn de spanningen op de markten voor overheidsschuld in de kwetsbare eurolanden afgenomen, zoals blijkt uit een daling van de rendementsecarts ten opzichte van Duitse overheidsobligaties (zie Grafiek 61).

118



UITDAGINGEN VOOR HET BEGROTINGSBELEID Het begrotingspact vastgelegd in het nieuwe (daggegevens; basispunten) Ierland (links) Verdrag inzake Stabiliteit, Coördinatie en Italië (links) Griekenland (rechts) Bestuur in de Economische en Monetaire Unie Spanje (links) vormt een stap in de goede richting. Tezamen Portugal (links) met de ‘six-pack’ aan hervormingen van het 4.000 1.600 economische en budgettaire bestuur die in 3.500 1.400 december 2011 van kracht zijn geworden, 5 vormt het een verdere uitwerking van de ver3.000 1.200 sterking van het aan de EMU ten grondslag 2.500 1.000 liggende begrotingskader. Deze maatregelen ter waarborging van een hogere mate van 800 2.000 begrotingsdiscipline, gekoppeld met het ver1.500 600 dere streven naar verbetering van het concur1.000 400 rentievermogen, hebben bijgedragen aan herstel van het vertrouwen binnen de financiële 500 200 markten. Desalniettemin blijft het financiële0 0 marktsentiment kwetsbaar. De overheden in jan. april juli okt. jan. april juli okt. jan. het eurogebied moeten derhalve voortgaan 2010 2011 met de tenuitvoerlegging van allesomvatBronnen: Bloomberg, Thomson Reuters en berekeningen van de ECB. tende strategieën van begrotingsconsolidatie en aan al hun verplichtingen ingevolge het Stabiliteits- en Groeipact voldoen. Wat dit betreft moet het Europees Semester 2012 worden benut om het versterkte begrotingstoezichtmechanisme streng te handhaven. In de stabiliteitsprogramma’s voor 2012, die medio april bij de Europese Commissie moeten worden ingediend, moeten de landen van het eurogebied uiteenzetten hoe zij voornemens zijn aan de bepalingen van het nieuwe Verdrag te voldoen. Bovendien moeten landen die onderworpen zijn aan een buitensporige-tekortprocedure de maatregelen uiteenzetten die zij zullen nemen om hun buitensporige tekort binnen de gestelde termijn te redresseren. Zij moeten daarbij ook rekening houden met de aanbevelingen van de Ecofin-Raad in het kader van de beoordeling van de in 2011 ingediende stabiliteitsprogramma’s. De begrotingsconsolidatie moet zich richten op maatregelen die de doelmatigheid van de uitgaven en het concurrentievermogen kunnen verhogen en aldus de economische groei kunnen stimuleren. Grafiek 61 Ecarts t.o.v. het rendement op tienjaars Duitse overheidsobligaties

Wat de verdere toekomst betreft zijn verdere ambitieuze maatregelen ter verbetering van het begrotingskader en verdere voortgang naar een werkelijke “unie van begrotingsstabiliteit” noodzakelijk. Tezamen met de reeds geboekte voortgang zou dit aanleiding kunnen geven tot een gunstige wisselwerking tussen een gezonde begrotingspositie, geringere risico’s ten aanzien van de houdbaarheid van de overheidsschuld en een groter vertrouwen binnen de financiële markten.

5 Voor nadere gegevens wordt verwezen naar het Kader “Versterkt EU kader voor economische governance van kracht” in het Maandbericht van december 2011.


119

S TAT I S T I E K E N VO O R H E T E U RO G E B I E D


S 1

INHOUD 1

1

2

3

4

5

1)

OV E R Z I C H T S TA B E L VO O R H E T E U RO G E B I E D Overzichtstabel van de economische indicatoren voor het eurogebied

S5

S TAT I S T I E K E N M O N E TA I R B E L E I D 1.1 Geconsolideerde financiële rekening van het Eurosysteem 1.2 Belangrijkste rentetarieven van de ECB 1.3 Monetaire beleidstransacties van het Eurosysteem toegewezen via tenderprocedures 1.4 Statistieken minimumreserves en liquiditeit

S6 S7 S8 S9

M O N E TA I R E E N B A N C A I R E O N T W I K K E L I N G E N E N OV E R I G E F I N A N C I Ë L E V E N N O OT S C H A P P E N 2.1 Geaggregeerde balans van de MFI’s in het eurogebied 2.2 Geconsolideerde balans van de MFI’s in het eurogebied 2.3 Monetaire statistieken 2.4 Leningen van MFI’s: uitsplitsing 2.5 Bij MFI’s aangehouden deposito’s: uitsplitsing 2.6 Door MFI’s aangehouden effecten: uitsplitsing 2.7 Uitsplitsing naar valuta van enkele posten op de balans van de MFI’s 2.8 Geaggregeerde balans van de beleggingsfondsen in het eurogebied 2.9 Door beleggingsfondsen aangehouden effecten, uitgesplitst naar emittent van de effecten 2.10 Geaggregeerde balans van de lege financiële instellingen in het eurogebied 2.11 Geaggregeerde balans van de verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen in het eurogebied

S10 S11 S12 S14 S17 S20 S21 S22 S23 S24 S25

R E K E N I N G E N VA N H E T E U RO G E B I E D 3.1 Geïntegreerde economische en financiële rekeningen naar institutionele sector 3.2 Niet-financiële rekeningen van het eurogebied 3.3 Huishoudens 3.4 Niet-financiële vennootschappen 3.5 Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen

S26 S30 S32 S33 S34

FINANCIËLE MARKTEN 4.1 Effecten m.u.v. aandelen, naar oorspronkelijke looptijd, ingezetenschap van emittent en valuta 4.2 Effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied, naar sector van de emittent en instrumenttype 4.3 Groei van effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied 4.4 Genoteerde aandelen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied 4.5 Door MFI’s op in euro luidende deposito’s van en leningen aan ingezetenen van het eurogebied toegepaste rentetarieven 4.6 Geldmarktrente 4.7 Rendementscurves in het eurogebied 4.8 Effectenbeursindices

S35 S36 S38 S40 S42 S44 S45 S46

P R I J Z E N , P RO D U C T I E , V R A A G E N A R B E I D S M A R K T 5.1 HICP, andere prijzen en kosten 5.2 Productie en vraag 5.3 Arbeidsmarkt

S47 S50 S54

Nadere gegevens zijn te vinden op: [email protected]. Op de website van de ECB (in het Statistical Data Warehouse in het Statistics-deel) op http://sdw.ecb. europa.eu zijn langere reeksen en gedetailleerdere gegevens te vinden.


S 3

6

7

8

9

OV E R H E I D S F I N A N C I Ë N 6.1 Ontvangsten, uitgaven en tekort/overschot 6.2 Schuld 6.3 Schuldmutatie 6.4 Ontvangsten, uitgaven en tekort/overschot op kwartaalbasis 6.5 Schuld en schuldmutatie op kwartaalbasis

S56 S57 S58 S59 S60

E X T E R N E S T RO M E N E N S TA N D E N 7.1 Samenvattende betalingsbalans 7.2 Lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening 7.3 Financiële rekening 7.4 Monetaire opstelling van de betalingsbalans 7.5 Goederenhandel

S61 S62 S64 S70 S71

W I S S E L KO E R S E N 8.1 Effectieve wisselkoersen 8.2 Bilaterale wisselkoersen

S73 S74

O N T W I K K E L I N G E N B U I T E N H E T E U RO G E B I E D 9.1 In andere EU-lidstaten 9.2 In de Verenigde Staten en Japan

S75 S76

GRAFIEKEN

S77

TECHNISCHE AANTEKENINGEN

S79

TO E L I C H T I N G

S85

Verklaring der tekens “-” “.” “…” (v)

S 4


geen gegevens beschikbaar gegevens nog niet beschikbaar nul of verwaarloosbaar voorlopig

1

OV E R Z I C H T S TA B E L VO O R H E T E U RO G E B I E D Overzichtstabel van de economische indicatoren voor het eurogebied (mutaties in procenten per jaar, tenzij anders aangegeven)

1. Monetaire ontwikkelingen en rentevoeten 1) M1 2)

M2 2)

M3 2), 3)

M3 2), 3) voortschrijdend driemaands gemiddelde (gecentreerd)

Leningen van MFI’s aan ingezetenen van het eurogebied m.u.v. MFI’s en overheid 2)

1 8,5 2,0 3,2 1,7 1,4 1,9 2,0 1,7 2,1 1,6 2,0 .

2 1,8 2,3 2,4 2,4 2,3 2,1 2,5 1,9 2,1 1,8 2,3 .

3 0,5 2,2 1,9 2,1 2,4 2,3 2,9 2,6 2,0 1,5 2,5 .

4 2,8 2,5 2,0 2,0 . .

5 0,6 2,4 2,4 2,6 2,5 2,0 2,5 2,7 1,7 1,0 1,1 .

2010 2011 2011 I II III IV 2011 sept. okt. nov. dec. 2012 jan. feb.

In euro luidende effecten m.u.v. aandelen uitgegeven door niet-financiële en niet-monetaire financiële vennootschappen 2) 6 4,2 1,0 2,2 1,5 0,7 -0,2 0,0 0,7 -0,8 -0,7 . .

Driemaands rentevoet (EURIBOR; % per jaar; gemiddelden per periode)

10-jaars spot-rente (% per jaar, ultimocijfers) 4)

7 0,81 1,39 1,10 1,42 1,56 1,50 1,54 1,58 1,48 1,43 1,22 1,05

8 3,36 2,65 3,66 3,41 2,48 2,65 2,48 2,79 3,07 2,65 2,67 2,59

Bezettingsgraad Werkgelegenheid in verwerkende (seizoenvrij) industrie (%)

2. Prijzen, productie, vraag en arbeidsmarkt 5) HICP 1)

Industriële producentenprijzen

Arbeidskosten per uur

Reëel bbp (seizoenvrij)

2010 2011 2011 II III IV

1 1,6 2,7 2,8 2,7 2,9

2 2,9 5,9 6,3 5,9 5,1

3 1,6 . 3,3 2,7 .

4 1,9 1,4 1,6 1,3 0,7

Industriële productie m.u.v. bouwnijverheid 5 7,4 3,6 4,1 4,0 -0,2

2011 sept. okt. nov. dec. 2012 jan. feb.

3,0 3,0 3,0 2,7 2,6 2,7

5,8 5,5 5,4 4,3 3,7 .

-

-

2,2 1,0 0,1 -2,0 . .

3. Externe statistieken

6 76,7 80,4 80,9 80,0 79,8

7 -0,5 . 0,4 0,3 .

Werkloosheid (% beroepsbevolking; seizoenvrij) 8 10,1 10,2 10,0 10,2 10,5

79,6 80,0 -

-

10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 .

(EUR miljard, tenzij anders aangegeven) Betalingsbalans (netto stromen)

2010 2011 2011 I II III IV 2011 sept. okt. nov. dec. 2012 jan. feb.

Lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening 1 -36,7 -21,6 -27,8 -20,4 0,6 25,9 0,9 4,1 4,1 17,7 . .

2 12,9 6,0 -13,0 -3,0 3,1 18,9

Directe investeringen en effectenverkeer samengenomen 3 98,1 223,7 118,7 121,2 21,1 -37,4

3,6 1,7 6,7 10,5 . .

29,7 -34,1 -6,5 3,2 . .

Goederen

Officiële Netto internareserves tionale investe(standen per ringspositie (als ultimo) % van bbp)

Bruto externe Effectieve wisselkoers euro t.o.v. schuld (als % 20 handelspartners 6) (1999 I = 100) van bbp) Nominaal Reëel (CPI)

USD/EUR wisselkoers

4 591,2 667,1 576,6 580,9 646,6 667,1

5 -13,4 . -13,4 -14,1 -13,8 .

6 120,4 . 117,5 119,4 123,0 .

7 103,6 103,4 102,7 105,2 103,5 102,1

8 101,6 100,7 100,1 102,6 100,7 99,4

9 1,3257 1,3920 1,3680 1,4391 1,4127 1,3482

646,6 651,6 683,4 667,1 702,4 .

. . . . . .

. . . . . .

102,8 103,0 102,6 100,8 98,9 99,6

100,0 100,3 99,9 98,1 96,4 97,1

1,3770 1,3706 1,3556 1,3179 1,2905 1,3224

Bronnen: ECB, Europese Commissie (Eurostat en DG Economische en financiële aangelegenheden), en Thomson Reuters. Toelichting: Voor meer gegevens wordt verwezen naar de desbetreffende tabellen verder in deze reeks. 1) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 2) De mutaties in procenten per jaar in de maandgegevens verwijzen naar de maandultimo, terwijl die in kwartaal- en jaargegevens verwijzen naar de twaalfmaands mutatie in het gemiddelde per periode van de reeks. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Technische aantekeningen. 3) In M3 en de componenten van M3 zijn geen door niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden aandelen/participaties in geldmarktfondsen en schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar begrepen. 4) Gebaseerd op eurogebiedrendementscurves voor overheidsobligaties met een AAA-rating. Voor meer informatie, zie Tabel 4.7. 5) De gegevens hebben betrekking op de Euro 17, tenzij anders vermeld. 6) Voor een definitie van de groepen handelspartners en overige informatie wordt verwezen naar de Toelichting.


S 5

1

STATISTIEKEN MONETAIR BELEID

1.1 Geconsolideerde financiële rekening van het Eurosysteem (EUR miljoen)

1. Activa Goud en goudvorderingen Vorderingen op niet-ingezetenen van het eurogebied, luidende in vreemde valuta Vorderingen op ingezetenen van het eurogebied, luidende in vreemde valuta Vorderingen op niet-ingezetenen van het eurogebied, luidende in euro Kredietverlening aan kredietinstellingen binnen het eurogebied, luidende in euro Basis-herfinancieringstransacties Langerlopende herfinancieringstransacties “Fine-tuning”-transacties met wederinkoop Structurele transacties met wederinkoop Marginale beleningsfaciliteit Kredieten u.h.v. margestortingen Overige vorderingen op kredietinstellingen binnen het eurogebied, luidende in euro Effecten uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied, luidende in euro Voor monetaire-beleidsdoeleinden aangehouden effecten Overige effecten Overheidsschuld, luidende in euro Overige activa Totaal

10 februari 2012

17 februari 2012

24 februari 2012

2 maart 2012

423.446 245.107 100.629 23.936 787.255 109.462 676.505 0 0 1.213 74 70.338 624.299 282.686 341.613 31.176 349.598

423.445 245.805 99.629 23.512 796.332 142.751 652.097 0 0 1.436 48 69.197 624.679 283.029 341.649 31.176 349.488

423.445 245.278 99.874 23.801 819.682 166.490 652.097 0 0 1.020 75 64.663 626.474 283.609 342.865 31.176 358.205

423.445 246.981 72.110 23.269 1.130.352 29.469 1.100.076 0 0 783 24 59.261 631.714 284.080 347.633 31.176 404.851

2.655.784

2.663.261

2.692.598

3.023.159

10 februari 2012

17 februari 2012

24 februari 2012

2 maart 2012

869.974 812.062 83.209 507.876 219.000 0 1.977 2.215 0 94.255 118.781 5.014 7.319 55.942 214.318 394.028 81.877

869.355 807.200 132.473 454.356 219.500 0 871 1.931 0 110.572 118.157 4.701 7.401 55.942 212.316 394.029 81.657

867.396 793.399 93.676 477.324 219.500 0 2.899 2.329 0 153.640 115.851 4.771 7.337 55.942 215.914 394.029 81.990

870.556 1.148.864 91.402 820.819 219.500 0 17.143 7.368 0 147.146 90.890 4.413 7.861 55.942 213.100 394.029 82.990

2.655.784

2.663.261

2.692.598

3.023.159

2. Passiva Bankbiljetten in omloop Verplichtingen aan kredietinstellingen binnen het eurogebied, luidende in euro Rekeningen-courant (met inbegrip van reserveverplichtingen) Depositofaciliteit Termijndeposito’s “Fine-tuning”-transacties met wederinkoop Deposito’s u.h.v. margestortingen Overige verplichtingen aan kredietinstellingen binnen het eurogebied, luidende in euro Uitgegeven schuldbewijzen Verplichtingen aan overige ingezetenen van het eurogebied, luidende in euro Verplichtingen aan niet-ingezetenen van het eurogebied, luidende in euro Verplichtingen aan ingezetenen van het eurogebied, luidende in vreemde valuta Verplichtingen aan niet-ingezetenen van het eurogebied, luidende in vreemde valuta Tegenwaarde toegewezen bijzondere trekkingsrechten in het IMF Overige passiva Herwaarderingsrekeningen Kapitaal en reserves Totaal Bron: ECB.

S 6


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Statistieken monetair beleid

1.2 Belangrijke rentetarieven van de ECB

(niveaus in procenten per jaar; mutaties in procentpunten) Per: 1)

Depositofaciliteit

Basis-herfinancieringstransacties Vasterentetenders Vaste rentevoet

Marginale beleningsfaciliteit

Niveau 1

Mutatie 2

Niveau 3

Variabelerentetenders Minimale inschrijvingsrente Niveau 4

1999 1 jan 42) 22 9 april 5 nov.

2,00 2,75 2,00 1,50 2,00

0,75 -0,75 -0,50 0,50

3,00 3,00 3,00 2,50 3,00

-

... ... -0,50 0,50

4,50 3,25 4,50 3,50 4,00

-1,25 1,25 -1,00 0,50

2000 4 feb. 17 maart 28 april 9 juni 283) 1 sept. 6 okt.

2,25 2,50 2,75 3,25 3,25 3,50 3,75

0,25 0,25 0,25 0,50 ... 0,25 0,25

3,25 3,50 3,75 4,25 -

4,25 4,50 4,75

0,25 0,25 0,25 0,50 ... 0,25 0,25

4,25 4,50 4,75 5,25 5,25 5,50 5,75

0,25 0,25 0,25 0,50 ... 0,25 0,25

2001 11 mei 31 aug. 18 sept. 9 nov.

3,50 3,25 2,75 2,25

-0,25 -0,25 -0,50 -0,50

-

4,50 4,25 3,75 3,25

-0,25 -0,25 -0,50 -0,50

5,50 5,25 4,75 4,25

-0,25 -0,25 -0,50 -0,50

2002 6 dec.

1,75

-0,50

-

2,75

-0,50

3,75

-0,50

2003 7 maart 6 juni

1,50 1,00

-0,25 -0,50

-

2,50 2,00

-0,25 -0,50

3,50 3,00

-0,25 -0,50

2005 6 dec.

1,25

0,25

-

2,25

0,25

3,25

0,25

2006 8 maart 15 juni 9 aug. 11 okt. 13 dec.

1,50 1,75 2,00 2,25 2,50

0,25 0,25 0,25 0,25 0,25

-

2,50 2,75 3,00 3,25 3,50

0,25 0,25 0,25 0,25 0,25

3,50 3,75 4,00 4,25 4,50

0,25 0,25 0,25 0,25 0,25

2007 14 maart 13 juni

2,75 3,00

0,25 0,25

-

3,75 4,00

0,25 0,25

4,75 5,00

0,25 0,25

2008 9 juli 8 okt. 94) 155) 12 nov. 10 dec.

3,25 2,75 3,25 3,25 2,75 2,00

0,25 -0,50 0,50 ... -0,50 -0,75

3,75 3,25 2,50

4,25 -

0,25 -0,50 -0,50 -0,75

5,25 4,75 4,25 4,25 3,75 3,00

0,25 -0,50 -0,50 ... -0,50 -0,75

2009 21 jan. 11 maart 8 april 13 mei

1,00 0,50 0,25 0,25

-1,00 -0,50 -0,25 ...

2,00 1,50 1,25 1,00

-

-0,50 -0,50 -0,25 -0,25

3,00 2,50 2,25 1,75

... -0,50 -0,25 -0,50

2011 13 april 13 juli 9 nov. 14 dec.

0,50 0,75 0,50 0,25

0,25 0,25 -0,25 -0,25

1,25 1,50 1,25 1,00

-

0,25 0,25 -0,25 -0,25

2,00 2,25 2,00 1,75

0,25 0,25 -0,25 -0,25

Mutatie 5

Niveau 6

Mutatie 7

Bron: ECB. 1) Tussen 1 januari 1999 en 9 maart 2004 hebben de data betrekking op de depositofaciliteit en de marginale beleningsfaciliteit. Voor de basis-herfinancieringstransacties gaan mutaties in de rentevoet in per de eerste transactie na de aangegeven datum. De mutatie per 18 september 2001 is op diezelfde dag ingegaan. Met ingang van 10 maart 2004 hebben de data betrekking op zowel de depositofaciliteit en de marginale beleningsfaciliteit, als de basis-herfinancieringstransacties (waarbij de mutaties ingaan per de eerste basis-herfinancieringstransactie die plaatsvindt na het besluit van de Raad van Bestuur) tenzij anders aangegeven. 2) Op 22 december 1998 heeft de ECB aangekondigd dat, bij wijze van uitzondering, tussen 4 en 21 januari 1999 een smalle bandbreedte van 50 basispunten zou gelden tussen de marginale beleningsrente en de depositorente, om de overgang voor de marktdeelnemers naar het nieuwe stelsel te vergemakkelijken. 3) Op 8 juni 2000 heeft de ECB aangekondigd dat de basis-herfinancieringstransacties van het Eurosysteem, met ingang van de op 28 juni 2000 te verrekenen transactie, zouden worden uitgevoerd als variabele-rentetenders. De minimale inschrijvingsrente is de minimale rente waartegen tegenpartijen inschrijvingen kunnen indienen. 4) De ECB heeft per 9 oktober 2008 de bandbreedte van de permanente faciliteiten teruggebracht van 200 basispunten tot 100 basispunten rond de rentevoet op de basis-herfinancieringstransacties. Per 21 januari 2009 is de bandbreedte van de permanente faciliteiten weer teruggebracht tot 200 basispunten. 5) Op 8 oktober 2008 heeft de ECB aangekondigd dat, met ingang van de op 15 oktober te verrekenen transactie, de wekelijkse basis-herfinancieringstransacties zouden worden uitgevoerd door middel van een vaste-rentetender, met volledige toewijzing tegen de rentevoet op de basis-herfinancieringstransacties. Deze verandering ging voorbij aan de eerdere (op dezelfde dag genomen) beslissing de minimale inschrijvingsrente op de als variabele-rentetenders uitgevoerde basis-herfinancieringstransacties met 50 basispunten te verlagen.


S 7

1.3 Monetaire-beleidstransacties van het Eurosysteem toegewezen via tenderprocedures 1), 2) (EUR miljoen; rentevoeten in procenten per jaar)

1. Basis- en langerlopende herfinancieringstransacties 3) Datum verrekening

Inschrijvingen (bedrag)

Aantal deelnemers

Toewijzing (bedrag)

1

2

3

Vaste rentetenderprocedures

Variabele-rentetenderprocedures

6

Gewogen gemiddelde rentevoet 7

8

Vaste rentevoet

Minimale inschrijvingsrente

Marginale rentevoet 4)

4

5

Basis-herfinancieringstransacties

Looptijd (...) dagen

2011

30 nov. 7 dec. 14 21 28

265.456 252.100 291.629 169.024 144.755

192 197 197 146 171

265.456 252.100 291.629 169.024 144.755

1,25 1,25 1,00 1,00 1,00

-

-

-

7 7 7 7 7

2012

4 jan. 11 18 25 1 feb. 8 15 22 29 7 maart

130.622 110.923 126.877 130.317 115.579 109.462 142.751 166.490 29.469 17.541

138 131 143 136 135 135 160 169 83 65

130.622 110.923 126.877 130.317 115.579 109.462 142.751 166.490 29.469 17.541

1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00

-

-

-

7 7 7 7 7 7 7 7 7 7

2011

27 okt.5) 27. 9 nov. 1 dec.5) 14 225) 225) 6)

56.934 44.564 55.547 38.620 41.150 29.741 489.191

181 91 47 108 42 72 523

56.934 44.564 55.547 38.620 41.150 29.741 489.191

. 1,17 1,25 1,26 1,00 . .

-

-

-

371 91 35 91 35 98 1.134

2012

18 jan. 26 15 feb. 1 maart 5) 1 5) 6)

38.734 19.580 14.325 6.496 529.531

44 54 18 30 800

38.734 19.580 14.325 6.496 529.531

1,00 . 1,00 . .

-

-

-

28 91 28 91 1.092

Langerlopende herfinancieringstransacties

2. Overige tendertransacties Datum verrekening

Soort transactie

1 2011

7 dec. 13 14 21 28

Aantrekken van termijndeposito’s Aantrekken van termijndeposito’s Aantrekken van termijndeposito’s Aantrekken van termijndeposito’s Aantrekken van termijndeposito’s

2012

Inschrijvingen (bedrag)

2 246.344 260.883 241.403 257.035 263.336

Aantal deelnemers

3 113 137 110 106 95

Toewijzing Vaste (bedrag) rentetenderprocedures Vaste rentevoet 4 207.000 258.029 207.500 211.000 211.000

5 -

Variabele-rentetenderprocedures

Looptijd (...) dagen

Minimale inschrijvingsrente

Maximale inschrijvingsrente

Marginale rentevoet 4)

Gewogen gemiddelde rentevoet

6 -

7 1,25 1,25 1,00 1,00 1,00

8 1,00 1,05 0,80 0,75 0,89

9 0,65 1,03 0,49 0,53 0,56

10 7 1 7 7 7

Aantrekken van termijndeposito’s 336.926 134 211.500 1,00 0,44 0,36 7 4 jan. 11 Aantrekken van termijndeposito’s 376.720 131 213.000 1,00 0,34 0,32 7 18 Aantrekken van termijndeposito’s 377.640 118 217.000 1,00 0,31 0,29 7 25 Aantrekken van termijndeposito’s 345.649 113 219.000 1,00 0,30 0,28 7 1 feb. Aantrekken van termijndeposito’s 325.503 100 219.000 1,00 0,28 0,27 7 8 Aantrekken van termijndeposito’s 344.328 97 219.000 1,00 0,28 0,27 7 15 Aantrekken van termijndeposito’s 351.861 97 219.500 1,00 0,28 0,27 7 22 Aantrekken van termijndeposito’s 372.243 91 219.500 1,00 0,27 0,27 7 29 Aantrekken van termijndeposito’s 331.939 79 219.500 1,00 0,27 0,26 7 7 maart Aantrekken van termijndeposito’s 452.118 106 219.500 1,00 0,26 0,26 7 Bron: ECB. 1) De opgenomen bedragen kunnen enigszins afwijken van die in de Tabellenreeks 1.1 als gevolg van wel toegewezen maar niet verrekende transacties. 2) Met ingang van april 2002 worden gesplitste tendertransacties, (d.w.z. transacties met een looptijd van een week die als standaardtenderprocedures worden uitgevoerd naast een basis-herfinancieringstransactie), worden aangemerkt als basis-herfinancieringstransacties. 3) Op 8 juni 2000 heeft de ECB aangekondigd dat met ingang van de transactie die op 28 juni 2000 zou worden verrekend, de basisherfinancieringstransacties van het Eurosysteem als variabele-rentetenderprocedures zouden worden uitgevoerd. De minimale inschrijvingsrente is de minimale rente waartegen tegenpartijen inschrijvingen kunnen indienen. Op 8 oktober 2008 heeft de ECB aangekondigd dat met ingang van de op 15 oktober 2008 te verrekenen transactie, de wekelijkse basisherfinancieringstransacties zouden worden uitgevoerd door middel van een vaste-rentetenderprocedure, met volledige toewijzing tegen de rentevoet op de basisherfinancieringstransacties. Op 4 maart 2010 heeft de ECB besloten terug te keren naar variabele-rentetenderprocedures bij de reguliere driemaands langerlopende herfinancieringstransacties, met ingang van de transactie die zou worden toegewezen op 28 april 2010 en worden verrekend op 29 april 2010. 4) Bij liquiditeitsverruimende (-verkrappende) transacties is de marginale rentevoet de laagste (hoogste) rente waartegen middelen worden toegewezen. 5) Bij deze langerlopende herfinancieringstransactie is de rentevoet waartegen alle inschrijvingen worden toegewezen geïndexeerd aan de gemiddelde minimale inschrijvingsrente bij de basisherfinancieringstransacties gedurende de looptijd van de transactie. De getoonde rentetarieven voor deze geïndexeerde langerlopende herfinancieringstransacties zijn tot twee decimalen afgerond. Voor de precieze berekeningsmethode wordt verwezen naar de Technische aantekeningen. ECB 6) Na één jaar hebben tegenpartijen de mogelijkheid welk deel dan ook van de liquiditeit die hen bij deze transactie is toegewezen terug te betalen, op welke Maandbericht dag dan ook die samenvalt met de verrekeningsdag van de basisherfinancieringstransactie.

S 8

Maart 2012

STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Statistieken monetair beleid

1.4 Statistieken minimumreserves en liquiditeit

(EUR miljard; gemiddelden per periode van dagposities. Tenzij anders aangegeven; rente in procenten per jaar)

1. Reservebasis van reserveplichtige kredietinstellingen Reservebasis per: 2)

Totaal

2008 2009 2010 2011

1 18.169,6 18.318,2 18.948,1 18.970,1

2011 aug. sept. okt. nov. dec.

19.095,3 19.247,9 19.126,2 19.073,0 18.970,1

Passiva waarop een positieve 1) reservecoëfficiënt wordt toegepast

Passiva waarop een reservecoëfficiënt van 0% wordt toegepast

Girale deposito’s en Schuldbewijzen deposito’s met een vaste uitgegeven met een vaste looptijd of opzeg- looptijd tot en met 2 jaar termijn tot en met 2 jaar 2 3 10.056,8 848,7 9.808,5 760,4 9.962,6 644,3 9.790,9 687,7 9.688,3 9.761,9 9.718,9 9.708,5 9.790,9

Deposito’s met vaste looptijd of opzegtermijn van meer dan 2 jaar

Repo’s

4 2.376,9 2.475,7 2.683,3 2.781,2

5 1.243,5 1.170,1 1.335,4 1.303,5

Schuldbewijzen uitgegeven met een vaste looptijd van meer dan 2 jaar 6 3.643,7 4.103,5 4.322,5 4.406,8

2.782,6 2.808,3 2.788,5 2.776,0 2.781,2

1.557,4 1.576,5 1.562,7 1.509,5 1.303,5

4.421,3 4.450,7 4.398,7 4.405,4 4.406,8

645,8 650,5 657,4 673,6 687,7

2. Reserve-aanhoudingen Aanhoudingsperiode eindigend:

Verplichte reserves

Rekeningen-courant van kredietinstellingen

Overreserves

Tekorten Rente op verplichte reserves

2008 2009 2010 2011

1 217,2 210,2 211,8 207,7

2 218,7 211,4 212,5 212,2

3 1,5 1,2 0,7 4,5

4 0,0 0,0 0,5 0,0

5 3,25 1,00 1,00 1,25

2011 11 okt. 8 nov. 13 dec.

206,1 206,2 207,7

208,7 208,9 212,2

2,6 2,8 4,5

0,0 0,0 0,0

1,50 1,50 1,25

2012 17 jan. 14 feb. 13 maart

207,0 103,3 104,3

212,3 108,1 .

5,3 4,7 .

0,0 0,0 .

1,00 1,00 .

3. Liquiditeit Aanhoudingsperiode eindigend:

Liquiditeitsverruimende factoren

Liquiditeitsverkrappende factoren

Monetaire-beleidstransacties van het Eurosysteem Netto activa BasisLangervan het herfinancielopende Eurosysteem ringstrans- herfinanciein goud en acties ringstransvreemde acties valuta

Marginale beleningsfaciliteit

Overige liquiditeitsverruimende transacties 3)

DepositoOverige Bankbiljetten Tegoeden faciliteit liquiditeits- in omloop van de verkrapcentrale pende overheid bij transhet Euroacties 4) systeem

Overige factoren (per saldo)

Rekeningen-courant van kredietinstellingen

Basisgeld

2008 2009 2010 2011

1 580,5 407,6 511,1 622,1

2 337,3 55,8 179,5 238,0

3 457,2 593,4 336,3 389,0

4 2,7 0,7 1,9 4,4

5 0,0 24,6 130,4 260,3

6 200,9 65,7 44,7 253,7

7 4,9 9,9 70,8 200,5

8 731,1 775,2 815,9 869,4

9 107,8 150,1 94,4 63,8

10 114,3 -130,2 -79,1 -85,9

11 218,7 211,4 212,5 212,2

12 1.150,7 1.052,3 1.073,1 1.335,3

2011 13 sept. 11 okt. 8 nov. 13 dec.

540,3 571,0 612,1 622,1

135,1 193,0 196,1 238,0

389,8 373,6 387,1 389,0

0,3 1,5 2,8 4,4

178,0 217,4 231,9 260,3

121,8 168,7 204,6 253,7

109,8 162,9 178,0 200,5

853,2 854,9 861,4 869,4

52,3 50,0 57,9 63,8

-103,0 -88,5 -80,8 -85,9

209,5 208,7 208,9 212,2

1.184,5 1.232,2 1.274,8 1.335,3

2012 17 jan. 14 feb.

683,9 698,3

169,4 120,6

627,3 683,6

6,0 2,3

278,6 282,4

399,3 489,0

210,8 218,5

883,7 870,1

67,7 100,1

-8,7 1,6

212,3 108,1

1.495,3 1.467,1

Bron: ECB. 1) Een coëfficiënt van 1% wordt toegepast met ingang van de aanhoudingsperiode die begint op 18 januari 2012. Een coëfficiënt van 2% wordt toegepast op alle voorgaande aanhoudingsperiodes. 2) Ultimo. 3) Met inbegrip van liquiditeit verschaft via het Eurosysteem-programma voor aankoop van gedekte obligaties en het Eurosysteem-Programma voor de effectenmarkten. 4) Met inbegrip van liquiditeit geabsorbeerd ten gevolge van deviezenswaptransacties van het Eurosysteem. Zie voor meer informatie: http://www.evb.europa.eu/mopo/liq/html/index.en.html


S 9

2

MONETAIRE EN BANCAIRE ONTWIKKELINGEN EN OVERIGE FINANCIËLE VENNOOTSCHAPPEN

2.1 Geaggregeerde balans van de MFI’s in het eurogebied 1) (EUR miljard; uitstaande bedragen per ultimo)

1. Activa Totaal

Leningen aan ingezetenen van het eurogebied

Aangehouden effecten m.u.v. aandelen, AandeAanuitgegeven door ingezetenen van het len/parti- gehouden eurogebied cipaties aandelen/ in gelddeelTotaal Overheid Overige MFI’s markt- nemingen ingezete2) fondsen uitgegenen van ven door het euroingezetegebied nen van het eurogebied 6 7 8 9 10 11

Externe activa

Vaste activa

Overige activa 3)

12

13

14

Totaal

Overheid

Overige ingezetenen van het eurogebied

MFI’s

1

2

3

4

5

2010 2011

3.212,4 4.701,5

1.551,0 2.728,6

18,6 18,0

0,9 1,0

1.531,5 2.709,6

574,4 716,9

463,8 600,3

9,4 10,9

101,2 105,7

-

18,1 19,9

684,1 779,2

8,5 8,8

376,3 448,2

2011 III IV

3.928,6 4.701,5

2.043,3 2.728,6

18,0 18,0

1,0 1,0

2.024,4 2.709,6

659,9 716,9

544,3 600,3

10,9 10,9

104,7 105,7

-

17,9 19,9

767,4 779,2

8,7 8,8

431,3 448,2

2011 okt. nov. dec.

4.013,1 4.329,7 4.701,5

2.122,5 2.383,6 2.728,6

18,0 18,0 18,0

1,0 1,0 1,0

2.103,6 2.364,7 2.709,6

667,3 691,8 716,9

551,8 576,5 600,3

10,8 10,9 10,9

104,7 104,3 105,7

-

18,6 18,4 19,9

757,7 784,5 779,2

8,7 8,8 8,8

438,3 442,7 448,2

2012 jan. (v)

4.741,5

2.761,9

18,0

1,0

2.743,0

730,4

613,8

11,0

105,6

-

20,2

808,8

8,8

411,3

Eurosysteem

MFI’s met uitzondering van het Eurosysteem 2010 2011

32.199,5 33.542,4

17.763,1 18.488,2

1.221,8. 1.160,0.

11.026,1 11.162,2

5.515,2 6.166,0

4.938,6 4.766,8

1.524,2 1.397,5

1.528,6 1.517,9

1.885,8 1.851,5

59,9 50,2

1.233,1 1.213,4

4.323,4 4.252,0

223,5 233,2

3.657,9 4.538,5

2011 III IV

33.661,6 33.542,4

18.445,7 18.488,2

1.145,8. 1.160,0.

11.296,1 11.162,2

6.003,8 6.166,0

4.674,6 4.766,8

1.416,1 1.397,5

1.458,8 1.517,9

1.799,8 1.851,5

58,4 50,2

1.229,9 1.213,4

4.420,8 4.252,0

230,3 233,2

4.601,8 4.538,5

2011 okt. nov. dec.

33.344,4 33.392,7 33.542,4

18.448,9 18.538,6 18.488,2

1.145,5. 1.144,3. 1.160,0.

11.266,3 11.251,7 11.162,2

6.037,1 6.142,6 6.166,0

4.716,8 4.710,5 4.766,8

1.393,8 1.381,8 1.397,5

1.519,1 1.523,7 1.517,9

1.804,0 1.805,0 1.851,5

55,9 56,3 50,2

1.226,6 1.228,2 1.213,4

4.268,1 4.277,3 4.252,0

230,9 231,5 233,2

4.397,1 4.350,3 4.538,5

2012 jan. (v)

33.737,5

18.524,9

1.157,0.

11.194,7

6.173,2

4.837,7

1.448,1

1.521,1

1.868,5

51,7

1.233,5

4.230,9

231,2

4.627,5

2. Passiva Totaal

Chartale geldomloop

Deposito’s van ingezetenen van het eurogebied Totaal Centrale Overige MFI’s overheid overheid/ overige ingezetenen van het eurogebied 3 4 5 6

Aandelen/ participaties in geldmarktfondsen 4)

Uitgegeven schuldbewijzen 5)

Kapitaal en reserves

Externe passiva

Overige passiva 3)

1

2

7

8

9

10

11

2010 2011

3.212,4 4.701,5

863,7 913,7

1.394,8 2.609,5

68,0 63,8

8,7 12,1

1.318,1 2.533,6

-

0,0 0,0

428,5 483,4

153,8 287,7

371,7 407,2

2011 III IV

3.928,6 4.701,5

882,1 913,7

1.984,0 2.609,5

50,1 63,8

6,6 12,1

1.927,3 2.533,6

-

0,0 0,0

475,8 483,4

189,4 287,7

397,3 407,2

2011 okt. nov. dec.

4.013,1 4.329,7 4.701,5

889,2 892,7 913,7

2.068,0 2.367,8 2.609,5

66,4 60,9 63,8

10,6 12,0 12,1

1.991,0 2.294,9 2.533,6

-

0,0 0,0 0,0

477,1 489,4 483,4

177,5 178,2 287,7

401,3 401,8 407,2

2012 jan. (v)

4.741,5

893,6

2.666,9

108,7

9,8

2.548,4

-

0,0

524,3

245,1

411,6

Eurosysteem

MFI’s met uitzondering van het Eurosysteem 2010 2011

32.199,5 33.542,4

-

16.497,6 17.267,4

196,2 195,5

10.526,4 10.752,6

5.774,9 6.319,3

612,3 570,5

4.847,4 5.008,1

2.045,5 2.234,1

4.218,2 3.802,4

3.978,5 4.660,0

2011 III IV

33.661,6 33.542,4

-

17.079,4 17.267,4

211,4 195,5

10.783,6 10.752,6

6.084,4 6.319,3

607,5 570,5

4.955,3 5.008,1

2.203,5 2.234,1

4.030,8 3.802,4

4.785,0 4.660,0

2011 okt. nov. dec.

33.344,4 33.392,7 33.542,4

-

17.073,6 17.113,5 17.267,4

195,5 203,8 195,5

10.763,2 10.726,1 10.752,6

6.114,9 6.183,6 6.319,3

596,6 603,2 570,5

4.923,3 4.943,7 5.008,1

2.203,5 2.204,2 2.234,1

3.950,4 3.969,5 3.802,4

4.597,0 4.558,7 4.660,0

2012 jan. (v)

33.737,5

-

17.274,4

210,5

10.765,0

6.298,9

547,4

5.014,7

2.258,3

3.858,2

4.784,5

Bron: ECB. 1) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 2) Door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven bedragen. De door niet-ingezetenen van het eurogebied uitgegeven bedragen zijn begrepen in de externe activa. 3) In december 2010 is de door een lidstaat gehanteerde rapportagepraktijk voor derivaten gewijzigd, hetgeen geresulteerd heeft in een stijging van deze positie. 4) Door ingezetenen van het eurogebied aangehouden bedragen. 5) De door niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden bedragen aan schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar zijn begrepen in de externe passiva.

S 10


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED

Monetaire en bancaire ontwikkelingen en overige financiële vennootschappen

2.2 Geconsolideerde balans van de MFI’s in het eurogebied 1)

(EUR miljard; uitstaande bedragen per ultimo; transacties gedurende de periode)

1. Activa Totaal

Leningen aan ingezetenen van het eurogebied

1

Totaal

Overheid

Overige ingezetenen van het eurogebied

2

3

4

Aangehouden effecten m.u.v. aandelen, Aanuitgegeven door ingezetenen van het gehouden eurogebied aandelen/ deelTotaal Overheid Overige nemingen ingezetenen uitgegeven van het eurogebied door overige ingezetenen van het eurogebied 5

Externe Vaste activa activa

Overige activa 2)

6

7

8

9

10

11

Uitstaande bedragen 2010 2011

25.811,8 26.810,6

12.267,4 12.341,2

1.240,4 1.178,0

11.027,0 11.163,2

3.526,1 3.526,5

1.988,0 1.997,8

1.538,1 1.528,7

799,9 739,1

5.007,5 5.031,2

232,0 242,0

3.979,1 4.930,6

2011 III IV

27.052,7 26.810,6

12.460,8 12.341,2

1.163,8 1.178,0

11.297,0 11.163,2

3.430,0 3.526,5

1.960,4 1.997,8

1.469,6 1.528,7

752,4 739,1

5.188,2 5.031,2

239,0 242,0

4.982,2 4.930,6

2011 okt. nov. dec.

26.707,0 26.705,6 26.810,6

12.430,7 12.415,0 12.341,2

1.163,5 1.162,3 1.178,0

11.267,2 11.252,7 11.163,2

3.475,5 3.493,0 3.526,5

1.945,6 1.958,3 1.997,8

1.529,9 1.534,7 1.528,7

751,7 753,9 739,1

5.025,8 5.061,8 5.031,2

239,7 240,2 242,0

4.783,7 4.741,7 4.930,6

2012 jan. (v)

26.981,8

12.370,6

1.174,9

11.195,7

3.594,1

2.062,0

1.532,1

749,2

5.039,7

240,0

4.988,1

Transacties 2010 2011

598,4 1.014,9

412,8 49,9

206,3 -58,8

206,5 108,8

142,3 144,0

144,8 163,1

-2,5 -19,1

5,7 -33,0

-110,4 -34,9

2,4 8,1

145,4 880,3

2011 III IV

1.379,5 -254,8

46,1 -102,1

-6,9 13,5

53,0 -115,7

30,7 95,2

37,1 56,2

-6,4 38,9

-23,2 -14,3

19,6 -173,3

1,6 3,7

1.304,6 -64,4

2011 okt. nov. dec.

-252,3 -76,5 74,0

0,1 -20,7 -81,5

-0,3 -1,3 15,1

0,3 -19,3 -96,7

40,3 43,3 11,6

-0,8 39,6 17,5

41,2 3,7 -5,9

-4,7 5,5 -15,1

-89,9 -63,3 -20,1

0,6 0,6 2,5

-198,7 -41,9 176,1

2012 jan. (v)

235,0

36,2

-3,0

39,2

68,7

60,1

8,6

9,6

17,7

-1,7

105,0

2. Passiva Totaal

Chartale geldomloop

1

2

Deposito’s Deposito’s van Aandelen/ van de cen- overige over- participaties trale overheid heid/overige in geldmarktingezetenen fondsen 3) van het eurogebied 3

4

5

Uitgegeven schuldbewijzen 4)


Externe passiva

Overige passiva 2)

Overschot inter-MFI passiva t.o.v. inter-MFI activa

6

7

8

9

10


25.811,8 26.810,6

808,6 857,5

264,2 259,2

10.535,1 10.764,7

552,4 520,3

2.860,4 3.050,9

2.022,7 2.223,3

4.372,0 4.090,1

4.350,2 5.067,2

46,3 -22,7

2011 III IV

27.052,7 26.810,6

831,2 857,5

261,5 259,2

10.790,2 10.764,7

549,0 520,3

3.050,8 3.050,9

2.183,9 2.223,3

4.220,3 4.090,1

5.182,4 5.067,2

-16,5 -22,7

2011 okt. nov. dec.

26.707,0 26.705,6 26.810,6

837,5 841,4 857,5

261,9 264,6 259,2

10.773,8 10.738,1 10.764,7

540,7 546,9 520,3

3.014,6 3.034,3 3.050,9

2.187,1 2.200,9 2.223,3

4.127,9 4.147,6 4.090,1

4.998,3 4.960,5 5.067,2

-34,8 -28,8 -22,7

2012 jan. (v)

26.981,8

843,0

319,2

10.774,8

495,7

3.040,6

2.278,1

4.103,3

5.196,1

-68,8


598,4 1.014,9

38,6 49,1

11,8 -0,9

331,6 174,4

-98,2 -26,6

41,6 57,3

99,9 137,6

-25,5 -197,5

145,9 891,8

52,6 -70,3

2011 III IV

1.379,5 -254,8

11,5 26,4

-77,5 -2,2

104,7 -32,2

6,3 -6,6

-16,4 -41,3

49,7 48,5

-11,6 -116,7

1.339,8 -104,4

-26,9 -26,2

2011 okt. nov. dec.

-252,3 -76,5 74,0

6,3 3,9 16,2

0,5 2,7 -5,4

-7,8 -45,9 21,5

-8,4 6,5 -4,7

-18,0 -8,8 -14,5

4,1 18,3 26,1

-39,1 -43,4 -34,3

-178,8 -19,9 94,2

-11,2 10,1 -25,1

2012 jan. (v)

235,0

-14,4

59,9

13,1

8,0

-14,9

8,0

58,7

128,0

-11,5

Bron: ECB. 1) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 2) In december 2010 is de door een lidstaat gehanteerde rapportagepraktijk voor derivaten gewijzigd, hetgeen geresulteerd heeft in een stijging van deze positie. 3) Door ingezetenen van het eurogebied aangehouden bedragen. 4) De door niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden bedragen aan schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar zijn begrepen in de externe passiva.


S 11

2.3 Monetaire statistieken 1)

(EUR miljard en twaalfmaands groeipercentages; voor seizoen gecorrigeerd; uitstaande bedragen en groeipercentages per ultimo, transacties gedurende de periode)

1. Monetaire aggregaten 2) en tegenposten M3 M2

M3-M2

2

3

4

4.698,5 4.780,9

3.696,2 3.789,3

8.394,8 8.570,2

2011 III IV

4.783,5 4.780,9

3.821,2 3.789,3

2011 okt. nov. dec.

4.769,3 4.786,6 4.780,9

2012 jan. (v)

4.783,9

M1

M2-M1

1 2010 2011

M3 voortschr. 3-maands gemiddelde (gecentreerd)

Langer- Kredietver- Kredietverlening aan overige ingezelopende lening aan tenen van het eurogebied financiële de overheid passiva Leningen PM Leningen gecorrigeerd voor verkopen en securitisatie 4) 7 8 9 10 11

Netto externe activa 3)

5

6

1.127,5 1.146,1

9.522,3 9.716,3

-

7.313,6 7.728,5

3.270,5 3.220,1

13.379,2 13.445,8

11.047,8 11.184,7

-

617,3 922,2

8.604,7 8.570,2

1.233,0 1.146,1

9.837,8 9.716,3

-

7.709,2 7.728,5

3.121,0 3.220,1

13.505,1 13.445,8

11.267,6 11.184,7

-

961,8 922,2

3.809,6 3.802,4 3.789,3

8.579,0 8.589,0 8.570,2

1.204,6 1.184,8 1.146,1

9.783,6 9.773,9 9.716,3

-

7.711,7 7.724,5 7.728,5

3.106,5 3.125,0 3.220,1

13.555,4 13.522,8 13.445,8

11.261,0 11.249,4 11.184,7

-

886,4 905,5 922,2

3.836,2

8.620,1

1.138,8

9.758,9

-

7.780,7

3.251,9

13.498,0

11.214,8

-

922,4

Uitstaande bedragen

12

Transacties 2010 2011 2011 III IV 2011 okt. nov. dec. 2012 jan. (v)

194,7 76,2

-12,8 72,0

181,9 148,2

-24,7 -4,8

157,2 143,4

-

252,4 219,6

355,2 105,4

209,3 57,4

207,6 109,4

264,5 135,3

-84,9 162,0

57,0 -4,0

35,6 -37,4

92,6 -41,4

72,0 -75,7

164,6 -117,1

-

69,3 -1,8

62,6 117,0

43,9 -62,4

57,0 -64,8

68,8 -28,5

24,5 -69,4

-10,6 16,2 -9,6

-7,9 -13,5 -16,0

-18,4 2,7 -25,6

-27,7 -20,2 -27,8

-46,1 -17,5 -53,4

-

22,3 -13,5 -10,5

-0,5 45,4 72,1

57,3 -35,3 -84,3

23,5 -16,4 -71,9

52,5 -13,7 -67,4

-56,2 -17,1 3,9

4,6

47,7

52,4

16,0

68,4

-

11,5

27,7

63,6

36,8

42,7

-36,2

Groeipercentages 2010 2011

4,3 1,6

-0,4 1,9

2,2 1,8

-2,2 -0,5

1,7 1,5

1,8 2,0

3,6 3,0

12,1 3,5

1,6 0,4

1,9 1,0

2,4 1,2

-84,9 162,0

2011 III IV

2,0 1,6

3,1 1,9

2,5 1,8

5,8 -0,5

2,9 1,5

2,8 2,0

4,2 3,0

5,6 3,5

1,5 0,4

2,5 1,0

2,7 1,2

194,1 162,0

2011 okt. nov. dec.

1,7 2,1 1,6

2,3 2,1 1,9

1,9 2,1 1,8

7,9 0,9 -0,5

2,6 2,0 1,5

2,5 2,0 2,0

4,3 3,4 3,0

-0,4 0,3 3,5

2,1 0,9 0,4

2,7 1,7 1,0

3,0 1,9 1,2

226,8 198,7 162,0

2012 jan. (v)

2,0

2,6

2,3

4,3

2,5

.

2,8

4,8

0,7

1,1

1,5

106,9

G1. Monetaire aggregaten

G2. Tegenposten

1)

(twaalfmaands groeipercentages; voor seizoen gecorrigeerd)

20

1)


M1 M3

langerlopende financiële passiva leningen aan de overheid leningen aan overige ingezetenen van het eurogebied

20

20

15

15

15

15

10

10

10

10

5

5

5

5

0

0

0

0

-5

-5

-5

-5

20

-10 -10 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Bron: ECB. 1) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. Maandelijkse en overige korte-termijngroeipercentages voor bepaalde posten zijn beschikbaar op http://www.ecb.europa.eu/stats/money/aggregates/aggr/html/index.en.html. 2) De monetaire aggregaten omvatten de monetaire passiva van de MFI’s en de centrale overheid (postkantoren, schatkist) ten opzichte van de niet tot de MFI-sector behorende ingezetenen van het eurogebied, met uitzondering van de centrale overheid (voor de definities van M1, M2 en M3 wordt verwezen naar de Lijst van termen). 3) De cijfers in het onderdeel ‘Groeipercentages’ zijn totalen van transacties gedurende de twaalf maanden die aflopen in de aangegeven periode. 4) Correctie voor het niet langer opnemen van leningen in de balans van de MFI-sector ten gevolge van hun verkoop of securitisatie.

S 12

2000


2002

2004

2006

2008

2010



2.3 Monetaire statistieken 1)

(EUR miljard en twaalfmaands groeipercentages; voor seizoen gecorrigeerd; uitstaande bedragen en groeipercentages per ultimo; transacties gedurende de periode)

2. Componenten van de monetaire aggregaten en van de langerlopende financiële passiva Chartale geldomloop

Girale deposito’s

Deposito’s met vaste looptijd tot en met 2 jaar

Deposito’s met opzegtermijn tot en met 3 maanden

1

2

3

4

Repo’s

Aandelen/ SchuldSchuldDeposito’s Deposito’s particibewijzen bewijzen met opzegmet vaste paties in met looptijd met looptijd termijn van looptijd van geldmarkttot en van meer meer dan meer dan fondsen met 2 jaar dan 2 jaar 3 maanden 2 jaar

5


6

7

8

9

10

11


793,6 842,1

3.904,9 3.938,8

1.781,3 1.828,1

1.914,9 1.961,2

433,9 402,1

570,2 537,0

123,4 207,1

2.753,4 2.861,5

118,4 114,9

2.436,0 2.548,1

2.005,8 2.203,9

2011 III IV

832,3 842,1

3.951,2 3.938,8

1.862,7 1.828,1

1.958,6 1.961,2

508,8 402,1

552,6 537,0

171,6 207,1

2.878,6 2.861,5

119,4 114,9

2.529,6 2.548,1

2.181,7 2.203,9

2011 okt. nov. dec.

843,3 847,3 842,1

3.926,1 3.939,4 3.938,8

1.846,1 1.826,4 1.828,1

1.963,5 1.976,0 1.961,2

486,9 465,3 402,1

545,7 545,6 537,0

172,1 173,9 207,1

2.840,1 2.866,1 2.861,5

118,6 115,6 114,9

2.568,5 2.551,1 2.548,1

2.184,4 2.191,7 2.203,9

2012 jan. (v)

851,9

3.932,0

1.875,9

1.960,3

432,8

500,2

205,8

2.841,4

114,0

2.555,2

2.270,0

2010 2011

36,0 48,7

158,7 27,5

-125,7 34,9

112,9 37,1

95,4 -10,8

-101,2 -27,2

-18,9 33,3

61,8 25,2

-14,1 -2,5

108,3 62,1

96,5 134,8

2011 III IV

16,9 9,8

40,0 -13,8

15,1 -35,5

20,5 -1,9

74,6 -104,5

7,3 7,3

-10,0 21,5

-1,3 -44,7

-0,4 -3,5

23,0 15,1

47,9 31,3

2011 okt. nov. dec.

11,0 4,0 -5,1

-21,5 12,2 -4,4

-12,9 -21,4 -1,1

5,1 8,0 -14,9

-21,6 -21,8 -61,1

-6,9 0,1 14,1

0,8 1,5 19,2

-20,6 -2,2 -21,9

-0,7 -2,1 -0,7

39,9 -21,0 -3,8

3,7 11,7 15,8

2012 jan. (v)

9,9

-5,3

48,3

-0,5

30,6

-3,9

-10,7

-15,3

-0,8

8,0

19,5

Transacties


4,8 6,1

4,2 0,7

-6,6 2,0

6,3 1,9

28,3 -2,6

-15,1 -4,7

-13,8 24,2

2,3 0,9

-10,7 -2,1

4,7 2,5

5,2 6,6

2011 III IV

5,3 6,1

1,4 0,7

3,2 2,0

3,0 1,9

31,1 -2,6

-9,5 -4,7

2,8 24,2

3,6 0,9

-2,4 -2,1

3,1 2,5

6,8 6,6

2011 okt. nov. dec.

6,5 6,5 6,1

0,7 1,2 0,7

1,9 1,5 2,0

2,6 2,6 1,9

34,8 12,7 -2,6

-8,5 -9,5 -4,7

7,7 12,6 24,2

2,5 2,1 0,9

-1,1 -2,0 -2,1

4,5 2,8 2,5

6,7 6,1 6,6

2012 jan. (v)

6,2

1,2

3,4

1,9

11,3

-2,2

11,6

0,0

-2,9

2,6

7,4

G3. Componenten van de monetaire aggregaten 1)

G4. Componenten van de langerlopende financiële passiva 1)



chartale geldomloop girale deposito’s deposito’s met opzegtermijn tot en met 3 maand

schuldbewijzen met looptijd van meer dan 2 jaar deposito’s met vaste looptijd van meer dan 2 jaar kapitaal en reserves

60

20

40

40

15

15

20

20

10

10

0

0

5

5

-20

0

0

-40

-5

60

-20 -40

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

2004

2006

2008

20

2010

-5

Bron: ECB. 1) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting.


S 13

2.4 Leningen van MFI’s: uitsplitsing 1), 2)

(EUR miljard en twaalfmaands groeipercentages; voor seizoen gecorrigeerd; uitstaande bedragen en groeipercentages per ultimo; transacties gedurende de periode)

1. Leningen aan financiële intermediairs, niet-financiële vennootschappen en huishoudens Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen

Overige financiële intermediairs 3)

Niet-financiële vennootschappen

Totaal

Totaal

1

2

Totaal Leningen gecorrigeerd voor verkopen en securisatie 4) 3 4

Huishoudens totaal 4)

Tot en Meer dan Meer dan met 1 1 jaar tot 5 jaar jaar en met 5 jaar

Totaal ConLeningen sumptief krediet gecorrigeerd voor verkopen en securisatie 4) 8 9 10

Woninghypotheken

Overige leningen

11

12

5

6

7

1.127,3 1.146,8 1.178,0 1.146,8 1.180,5 1.175,4 1.146,8 1.146,1

899,0 861,2 870,2 861,2 868,0 865,3 861,2 853,1

2.640,9 2.713,6 2.712,7 2.713,6 2.711,9 2.715,8 2.713,6 2.717,4

5.159,3 5.233,5 5.269,0 5.233,5 5.230,2 5.241,2 5.233,5 5.240,2

-

639,3 626,1 627,6 626,1 626,7 625,8 626,1 627,3

3.701,3 3.778,1 3.805,8 3.778,1 3.768,1 3.780,0 3.778,1 3.782,0

818,7 829,2 835,6 829,2 835,4 835,4 829,2 830,9

-26,3 -26,9 1,3 -8,1 -0,3 -3,2 -4,6 -7,3

61,6 56,5 23,4 -0,6 2,5 1,7 -4,9 5,3

147,0 80,0 5,7 -16,0 -18,0 9,6 -7,5 8,4

155,7 100,6 17,1 18,6 9,5 12,1 -3,1 14,0

-7,6 -12,6 -3,1 -1,1 -1,0 -0,7 0,6 2,1

133,6 84,5 7,3 -11,1 -17,8 9,5 -2,8 4,2

21,0 8,1 1,5 -3,8 0,8 0,7 -5,3 2,2

-2,8 -3,0 -3,7 -3,0 -3,2 -3,2 -3,0 -3,6

2,4 2,1 2,3 2,1 2,4 2,2 2,1 2,2

2,9 1,5 2,9 1,5 2,2 2,1 1,5 1,3

3,1 1,9 2,6 1,9 2,5 2,3 1,9 2,1

-1,2 -2,0 -1,9 -2,0 -1,9 -2,3 -2,0 -1,6

3,8 2,3 3,9 2,3 3,0 3,0 2,3 1,8

2,7 1,0 2,3 1,0 2,2 1,6 1,0 1,1

Uitstaande bedragen 2010 2011 2011 III IV 2011 okt. nov. dec. 2012 jan. (v)

95,0 91,6 97,0 91,6 93,7 92,5 91,6 87,0

1.126,4 1.138,0 1.140,7 1.138,0 1.176,7 1.159,2 1.138,0 1.171,0

4.667,2 4.721,6 4.760,9 4.721,6 4.760,4 4.756,6 4.721,6 4.716,5

2010 2011 2011 III IV 2011 okt. nov. dec. 2012 jan. (v)

7,0 0,5 8,5 -5,5 -3,2 -1,3 -0,9 -4,4

55,7 -23,1 18,8 -7,0 38,0 -17,0 -28,0 33,9

-2,2 52,0 24,1 -36,3 6,8 -7,6 -35,5 -1,2


8,0 0,8 9,8 0,8 5,7 0,6 0,8 -2,4

5,1 -2,0 4,5 -2,0 8,5 0,4 -2,0 2,3

0,0 1,1 1,6 1,1 1,8 1,5 1,1 0,7

-

Transacties 45,6 57,3 24,9 -34,3 8,4 -7,2 -35,6 -0,8

-37,5 22,4 -0,7 -27,6 4,5 -6,2 -26,0 0,8

Groeipercentages 1,0 1,2 2,2 1,2 2,2 1,8 1,2 0,8

-3,2 2,0 4,0 2,0 4,6 3,7 2,0 0,7

G5. Leningen aan overige financiële intermediairs en niet-financiële vennootschappen 2)

G6. Leningen aan huishoudens 2)

(twaalfmaands groeipercentages; niet voor seizoen gecorrigeerd)

(twaalfmaands groeipercentages; niet voor seizoen gecorrigeerd) overige financiële intermediairs niet-financiële vennootschappen 30

30

25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

2000

2002

2004

2006

2008

2010

-5

15

consumptief krediet woninghypotheken overige leningen

15

10

10

5

5

0

0

-5

2000

2002

2004

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 3) Met inbegrip van instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens. 4) Aanpassing voor het niet langer opnemen van leningen op de MFI-balans ten gevolge van hun verkoop of securitisatie.

S 14


2006

2008

2010

-5




(EUR miljard en twaalfmaands groeipercentages; uitstaande bedragen en groeipercentages per ultimo; transacties gedurende de periode)

2. Leningen aan financiële intermediairs en niet-financiële vennootschappen Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen Totaal Tot en met 1 jaar

1


Meer dan 1 jaar tot en met 5 jaar

Meer dan 5 jaar

3

4

2

Totaal Tot en met 1 jaar Repo’s met wederinkoop met centrale tegenpartijen 5 6 7



Meer dan 5 jaar

Totaal Tot en met 1 jaar


Meer dan 5 jaar

8

9

10

11

12

12

579,4 631,3 579,4 623,9 579,4 603,7

213,5 207,4 213,5 213,5 213,5 223,2

322,4 329,3 322,4 320,6 322,4 324,5

4.720,8 4.754,8 4.720,8 4.757,8 4.720,8 4.722,4

1.139,4 1.176,5 1.139,4 1.177,2 1.139,4 1.150,1

860,8 870,6 860,8 864,9 860,8 851,5

2.720,6 2.707,8 2.720,6 2.715,8 2.720,6 2.720,9

-19,9 26,7 -55,9 -26,3 -48,4 25,5

-10,2 1,0 4,5 6,6 -1,7 9,8

6,0 3,3 -5,7 -9,0 0,6 1,8

51,1 9,9 -31,1 3,4 -37,5 5,6

21,7 -11,4 -33,6 1,9 -35,1 12,2

-27,0 0,3 -8,8 -4,0 -4,6 -8,4

56,4 21,0 11,3 5,4 2,2 1,8

-3,3 6,4 -3,3 0,2 -3,3 1,5

-4,9 -4,5 -4,9 -2,0 -4,9 3,3

1,9 7,1 1,9 2,5 1,9 2,5

1,1 1,6 1,1 1,6 1,1 0,7

1,9 4,1 1,9 3,8 1,9 0,8

-3,0 -3,7 -3,0 -3,1 -3,0 -3,6

2,1 2,3 2,1 2,2 2,1 2,2

Uitstaande bedragen 2011 2011 III IV 2011 nov. dec. 2012 jan. (v)

83,4 98,3 83,4 92,9 83,4 84,5

63,7 78,8 63,7 73,8 63,7 65,1

6,3 5,2 6,3 5,3 6,3 6,1

13,4 14,2 13,4 13,8 13,4 13,3

1.115,3 1.168,0 1.115,3 1.158,0 1.115,3 1.151,5

2011 2011 III IV 2011 nov. dec. 2012 jan. (v)

1,1 7,6 -15,0 -2,5 -9,5 1,3

1,9 7,5 -15,2 -2,4 -10,2 1,5

1,1 0,0 1,0 0,0 1,0 -0,2

-2,0 0,0 -0,8 -0,1 -0,3 0,0

-24,1 31,1 -57,0 -28,7 -49,5 37,1


1,1 9,9 1,1 0,4 1,1 -2,7

2,6 15,2 2,6 3,7 2,6 -2,1

21,7 -7,0 21,7 -8,3 21,7 19,6

-13,3 -8,1 -13,3 -11,4 -13,3 -13,4

-2,1 4,5 -2,1 0,4 -2,1 2,1

155,6 178,2 155,6 186,8 155,6 178,3

Transacties 12,8 25,2 -22,6 -25,4 -31,2 22,7

Groeipercentages 8,9 20,2 8,9 8,9 8,9 25,2

3. Leningen aan huishoudens 3) Totaal

1

Consumptief krediet

Woninghypotheken

Totaal

Tot en met 1 jaar


Meer dan 5 jaar

2

3

4

5

Overige leningen

Totaal

Tot en met 1 jaar


Meer dan 5 jaar

Totaal Tot en Meer dan 1 jaar Eenmans- met 1 jaar tot en met zaken 5 jaar

Meer dan 5 jaar

6

7

8

9

10

11

12

13

14

14,5 14,4 14,5 14,4 14,5 14,2

56,6 56,6 56,6 56,8 56,6 56,7

3.713,2 3.738,8 3.713,2 3.706,2 3.713,2 3.711,0

830,0 835,4 830,0 838,7 830,0 830,0

419,7 409,7 419,7 410,0 419,7 418,6

142,7 147,5 142,7 150,5 142,7 143,2

87,5 87,9 87,5 87,2 87,5 87,3

599,8 600,1 599,8 601,0 599,8 599,6

-0,2 -0,2 0,3 0,0 0,4 -0,3

2,7 1,2 0,4 0,3 -0,1 0,0

82,6 12,2 -9,6 3,7 5,6 -1,9

8,1 -4,1 -2,8 6,4 -7,9 0,5

8,8 -1,3 10,1 1,6 9,9 -0,9

-6,1 -5,8 -4,7 4,6 -7,8 0,6

-2,4 -0,8 -0,1 -0,1 0,3 -0,1

16,6 2,6 2,1 2,0 -0,4 0,0

5,1 0,5 5,1 0,3 5,1 5,5

2,3 3,9 2,3 3,0 2,3 1,8

1,0 2,3 1,0 1,6 1,0 1,1

2,1 0,0 2,1 -0,6 2,1 2,4

-4,1 -0,1 -4,1 -1,4 -4,1 -3,0

-2,7 -3,7 -2,7 -3,5 -2,7 -2,2

2,8 3,8 2,8 3,2 2,8 2,7

Uitstaande bedragen 2011 2011 III IV 2011 nov. dec. 2012 jan. (v)

5.242,8 5.274,9 5.242,8 5.243,1 5.242,8 5.236,3

628,4 629,7 628,4 627,0 628,4 624,4

140,9 138,6 140,9 137,7 140,9 140,1

183,8 186,3 183,8 184,6 183,8 182,5

303,8 304,8 303,8 304,7 303,8 301,8


80,6 4,5 -12,5 8,5 -0,1 -4,8

-12,6 -4,6 -0,8 -2,0 1,8 -3,2

-4,1 -2,4 1,9 -1,2 3,1 -0,7

-6,5 -0,8 -2,1 -0,4 -0,9 -0,6

-2,0 -1,4 -0,7 -0,4 -0,4 -1,8


1,6 2,9 1,6 2,1 1,6 1,3

-2,0 -1,9 -2,0 -2,2 -2,0 -1,6

-2,8 -2,0 -2,8 -3,5 -2,8 -1,3

-3,5 -3,6 -3,5 -3,7 -3,5 -2,9

-0,7 -0,8 -0,7 -0,7 -0,7 -0,9

3.784,3 3.809,8 3.784,3 3.777,3 3.784,3 3.781,9

Transacties 85,1 13,1 -8,9 4,0 6,0 -2,1

Groeipercentages 2,3 3,9 2,3 3,0 2,3 1,9

-1,7 -3,2 -1,7 -4,0 -1,7 -1,1

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 3) Met inbegrip van instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens.


S 15


(EUR miljard en twaalfmaands groeipercentages; niet voor seizoen gecorrigeerd; uitstaande bedragen en groeipercentages per ultimo; transacties gedurende de periode)

4. Leningen aan de overheid en aan niet-ingezetenen van het eurogebied Overheid Totaal

Centrale overheid

1

Niet-ingezetenen van het eurogebied

Overige overheid DeelstaatLagere overheid overheid

2

3

Totaal Wettelijke socialeverzekeringsinstellingen 5

4

Totaal

Niet-banken Overheid

Overige

Banken 3)

6

7

8

9

10

Uitstaande bedragen 2010 2011 (v) 2011

I II III IV (v)

1.221,8 1.160,0

397,5 348,1

225,2 221,9

553,0 567,7

46,1 21,8

2.963,0 3.019,8

2.010,9 2.021,4

952,1 998,4

49,5 62,6

902,6 935,8

1.188,8 1.152,7 1.145,8 1.160,0

359,4 346,4 343,5 348,1

229,6 223,4 224,0 221,9

557,8 555,9 553,7 567,7

41,9 27,0 24,7 21,8

2.934,4 3.006,5 3.155,0 3.019,8

1.957,5 2.012,0 2.132,4 2.021,4

976,9 994,5 1.022,7 998,4

54,5 60,1 62,7 62,6

922,4 934,4 960,0 935,8

207,2 -58,2

156,3 -46,3

14,9 -0,1

24,1 11,1

11,9 -23,4

6,3 15,2

8,3 -27,1

-2,3 42,2

0,6 13,1

-3,0 29,1

-28,2 -36,5 -7,1 13,5

-34,3 -13,0 -3,3 4,3

4,4 -6,5 0,6 1,4

4,9 -2,1 -2,0 10,3

-3,2 -14,9 -2,4 -3,0

56,3 44,5 65,5 -151,0

0,2 21,8 58,9 -108,0

56,1 22,7 6,3 -42,9

6,9 6,1 1,4 -1,3

49,1 16,6 5,0 -41,6

20,6 -4,8

67,1 -11,7

7,1 -0,1

4,6 2,0

35,1 -51,9

0,6 0,6

0,5 -1,2

-0,1 4,5

0,8 27,0

-0,2 3,2

14,3 7,1 6,2 -4,8

44,7 34,4 29,1 -11,7

9,6 -1,1 0,0 -0,1

3,4 1,4 1,8 2,0

0,6 -38,6 -43,3 -51,9

0,6 2,6 5,2 0,6

-0,7 0,5 4,0 -1,2

2,3 6,6 7,4 4,5

16,3 30,4 24,6 27,0

1,5 5,4 6,4 3,2

Transacties 2010 2011 (v) 2011

I II III IV (v)

Groeipercentages 2010 2011 (v) 2011

I II III IV (v)

G7. Leningen aan de overheid

G8. Leningen aan niet-ingezetenen van het eurogebied

2)


70

2)


overheid overige overheid

70

60

60

50

50

40

40

30

40

niet-ingezeten banken niet-ingezeten niet-banken

40

30

30

20

20

30

10

10

20

20

0

0

10

10

0

0

-10 -20

-10 2000

2002

2004

2006

2008

2010

-20

-10

-10

-20

-20

-30

2000

2002

2004

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 3) Met “banken” worden in deze tabel instellingen buiten het eurogebied aangeduid die vergelijkbaar zijn met MFI’s.

S 16


2006

2008

2010

-30



2.5 Bij MFI’s aangehouden deposito’s: uitsplitsing 1), 2)


1. Door financiële intermediairs aangehouden deposito’s Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen Totaal

Giraal

1

2


Met vaste looptijd Met opzegtermijn Tot en Meer dan Tot en Meer met 2 2 jaar met 3 dan 3 jaar maanden maanden 3

4

5

Repo’s

Totaal

Giraal

7

8

9

10

11

12

6

Met vaste looptijd Met opzegtermijn Tot en Meer dan Tot en Meer met 2 2 jaar met 3 dan 3 jaar maanden maanden

Repo’s

Met centrale tegenpartijen

13

14

15


716,9 704,3

84,6 92,1

79,3 79,9

528,3 512,7

2,6 4,0

0,3 0,2

21,9 15,5

2.168,3 2.220,5

358,5 389,8

305,7 284,9

1.132,6 1.190,8

10,7 14,7

0,5. 0,5.

.360,3 .339,8

255,0 259,8

2011 III IV

718,0 704,3

88,4 92,1

85,0 79,9

520,2 512,7

3,6 4,0

0,2 0,2

20,6 15,5

2.313,1 2.220,5

382,6 389,8

308,8 284,9

1.167,4 1.190,8

11,4 14,7

0,5. 0,5.

442,4 .339,8

339,4 259,8

2011 okt. nov. dec.

721,4 707,3 704,3

93,2 88,4 92,1

85,2 79,7 79,9

520,3 517,9 512,7

3,8 4,2 4,0

0,2 0,2 0,2

18,7 16,9 15,5

2.298,4 2.282,1 2.220,5

382,0 395,6 389,8

295,4 287,9 284,9

1.187,9 1.182,3 1.190,8

10,9 19,1 14,7

0,4. 0,4. 0,5.

.421,7 396,7 .339,8

325,4 304,0 259,8

2012 jan. (v)

719,8

108,9

83,4

509,4

4,0

0,2

13,7

2.249,8

415,6

272,1

1.189,5

12,7

0,3.

359,6

269,9

Transacties 2010 2011 (v)

-26,5 -2,2

-3,3 11,7

-8,4 4,2

-16,6 -18,3

0,2 1,1

0,0 -0,1

1,6 -0,9

156,9 24,0

45,1 28,8

-37,6 -29,1

52,8 20,8

-8,0 3,9

0,4 0,1

104,2 -0,5

5,3

2011 III IV

13,9 -12,6

3,3 3,6

12,8 -5,2

-3,9 -10,5

0,4 0,1

0,0 0,0

1,3 -0,7

89,9 -95,7

10,3 4,6

8,6 -24,7

7,3 23,4

-1,1 3,3

0,2 0,1

64,7 -102,3

49,3 -79,8

2011 okt. nov. dec.

5,7 -16,4 -2,0

5,0 -4,8 3,5

0,3 -5,6 0,1

0,1 -6,8 -3,8

0,1 0,2 -0,2

0,0 0,0 0,0

0,2 0,6 -1,4

-10,3 -21,2 -64,2

0,6 12,0 -8,1

-11,4 -9,1 -4,2

21,4 -4,3 6,3

-0,5 8,2 -4,4

0,0 0,0 0,1

-20,4 -28,0 -53,9

-13,9 -21,6 -44,3

2012 jan. (v)

15,6

16,9

3,6

-3,3

0,1

0,0

-1,7

31,0

26,2

-12,5

-0,5

-2,0

-0,2

19,9

9,6


-3,6 -0,3

-3,4 14,4

-9,6 5,6

-3,0 -3,5

9,7 43,3

-

7,8 -5,2

8,1 1,1

14,4 8,0

-11,1 -9,3

4,9 1,7

-48,5 36,1

-

41,1 -0,2

2,0

2011 III IV

-1,0 -0,3

4,3 14,4

-0,6 5,6

-2,3 -3,5

28,7 43,3

-

8,1 -5,2

6,9 1,1

1,5 8,0

-0,2 -9,3

2,6 1,7

2,8 36,1

-

33,8 -0,2

47,7 2,0

2011 okt. nov. dec.

0,5 -0,4 -0,3

10,3 4,6 14,4

3,7 4,8 5,6

-1,7 -2,6 -3,5

37,2 45,2 43,3

-

2,0 13,1 -5,2

7,7 2,5 1,1

3,3 3,7 8,0

-8,8 -11,1 -9,3

5,3 2,0 1,7

-3,0 79,6 36,1

-

39,3 13,1 -0,2

58,9 17,2 2,0

2012 jan. (v)

0,0

17,5

9,5

-4,0

39,2

-

-18,0

3,8

8,7

-10,7

2,4

16,7

-

16,4

23,4

G9. Totale deposito’s naar sector 2)

G10. Totale deposito’s en in M3 begrepen deposito’s naar sector 2)

(groeipercentages op jaarbasis)

(groeipercentages op jaarbasis)

verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen (totaal) overige financiële intermediairs (totaal) 40

40

30

30

20

20

10

10

0

0

-10

2000

2002

2004

2006

2008

2010

-10

40

verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen (totaal) overige financiële intermediairs (totaal) verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen (opgenomen in M3) 4) overige financiële intermediairs (opgenomen in M3) 5)

40

30

30

20

20

10

10

0

0

-10 -20

-10 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-20

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 3) Omvat deposito’s in kolommen 2, 3, 5 en 7. 4) Omvat deposito’s in kolommen 9, 10, 12 en 14.


S 17



2. Door niet-financiële vennootschappen en huishoudens aangehouden deposito’s Niet-financiële vennootschappen Totaal

Giraal

Met vaste looptijd Tot en Meer dan met 2 jaar 2 jaar

1

2

3

Huishoudens 3)

Met opzegtermijn

4

Tot en met 3 maanden 5

Repo’s

Totaal

Giraal

Meer dan 3 maanden

Met vaste looptijd Tot en Meer dan met 2 jaar 2 jaar

6

7

Met opzegtermijn

Repo’s

Tot en met 3 maanden

Meer dan 3 maanden

8

9

10

11

12

13

14

5.739,1 5.894,5 5.835,4 5.894,5 5.833,4 5.825,4 5.894,5 5.903,8

2.244,5 2.256,0 2.240,9 2.256,0 2.234,6 2.222,9 2.256,0 2.229,1

901,0 948,2 921,9 948,2 925,5 934,7 948,2 966,8

665,0 723,9 709,8 723,9 712,0 713,0 723,9 727,1

1.788,5 1.837,0 1.820,1 1.837,0 1.820,2 1.816,6 1.837,0 1.852,5

110,3 106,7 109,0 106,7 108,8 107,2 106,7 105,9

29,8 22,7 33,9 22,7 32,4 31,0 22,7 22,4

132,9 134,8 4,6 57,1 -0,8 -10,0 67,9 9,8

81,7 7,7 -18,9 14,8 -5,7 -12,0 32,5 -26,6

-98,9 42,5 15,6 25,9 4,2 8,8 12,9 18,3

58,7 50,7 3,7 13,9 2,2 0,8 10,9 3,2

113,6 43,5 4,2 15,0 0,2 -5,6 20,4 15,8

-14,6 -2,6 -0,4 -1,3 -0,1 -0,7 -0,5 -0,7

-7,5 -7,0 0,4 -11,2 -1,5 -1,4 -8,3 -0,3

2,4 2,3 2,9 2,3 2,5 2,6 2,3 2,3

3,8 0,3 1,5 0,3 0,6 0,8 0,3 -0,3

-9,9 4,7 2,4 4,7 2,8 3,9 4,7 6,6

9,7 7,6 7,5 7,6 7,4 7,4 7,6 7,2

6,8 2,4 3,4 2,4 3,2 2,7 2,4 2,4

-11,7 -2,4 -1,7 -2,4 -0,6 -1,7 -2,4 -2,7

-20,2 -23,6 8,0 -23,6 5,1 3,9 -23,6 -25,6

Uitstaande bedragen 2010 2011 2011 III IV 2011 okt. nov. dec. 2012 jan. (v)

1.670,7 1.686,0 1.663,6 1.686,0 1.663,8 1.654,1 1.686,0 1.636,2

1.036,4 1.044,2 999,2 1.044,2 998,3 999,9 1.044,2 993,8

455,5 453,6 471,0 453,6 472,1 459,7 453,6 452,5

87,2 97,6 96,7 97,6 97,3 97,6 97,6 98,3

75,8 72,3 76,5 72,3 74,5 75,2 72,3 74,6

1,5 2,0 1,7 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0


78,1 2,5 2,9 21,7 2,8 -11,2 30,1 -48,8

40,3 3,7 -17,3 46,6 0,6 2,5 43,5 -49,7

23,2 -2,6 17,1 -17,1 2,0 -12,1 -7,0 -0,9

9,0 8,7 1,8 0,7 0,7 0,1 0,0 0,7

7,8 -7,3 -0,9 -6,5 -1,9 -1,6 -2,9 2,4

-0,2 0,5 -0,4 0,3 0,3 0,0 0,0 0,0


4,9 0,1 3,2 0,1 2,6 1,3 0,1 0,8

4,1 0,4 0,3 0,4 0,5 0,1 0,4 0,5

5,3 -0,6 8,3 -0,6 5,2 3,2 -0,6 1,3

11,2 9,8 12,0 9,8 12,7 11,7 9,8 9,4

11,4 -9,3 -2,5 -9,3 -4,4 -9,4 -9,3 -9,9

14,2 16,3 18,5 16,3 19,6 19,6 16,3 15,0

Transacties -2,1 -0,5 2,6 -2,4 1,1 0,0 -3,5 -1,3

Groeipercentages -10,1 31,4 -19,9 31,4 -2,9 -1,7 31,4 38,4

G11. Totale deposito’s naar sector 2)

-12,8 -5,2 31,2 -5,2 44,8 17,1 -5,2 12,9

G12. Totale deposito’s en in M3 begrepen deposito’s naar sector 2)

(groeicijfers op jaarbasis)

(groeicijfers op jaarbasis)

niet-financiële vennootschappen (totaal) huishoudens (totaal) 14

14

12

12

10

10

8

8

6

6

4

4

2

2

0

0

-2

2000

2002

2004

2006

2008

2010

-2

20

niet-financiële vennootschappen (totaal) huishoudens (totaal) niet-financiële vennootschappen (opgenomen in M3) 4) huishoudens (opgenomen in M3) 5)

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

2004

2005

2006

2007

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 3) Met inbegrip van instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens. 4) Omvat deposito’s in kolommen 2, 3, 5 en 7. 5) Omvat deposito’s in kolommen 9, 10, 12 en 14.

S 18


20

2008

2009

2010

2011

-5





3. Door de overheid en niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden deposito’s Overheid Totaal

Centrale overheid

1

Niet-ingezetenen van het eurogebied

Overige overheid DeelstaatLagere overheid overheid

2

3

Totaal

4

5

Totaal

Niet-banken Overheid

Overige

Banken 3)

Wettelijke socialeverzekeringsinstellingen 6

7

8

9

10

Uitstaande bedragen 2010 2011 (v) 2011

I II III IV (v)

427,6 442,7

196,2 195,5

47,7 48,6

109,6 113,5

74,1 85,2

3.488,8 3.152,2

2.492,0 2.174,7

996,9 976,2

45,9 44,2

950,9 932,0

475,6 521,5 464,8 442,7

235,8 266,4 211,4 195,5

52,3 55,0 54,3 48,6

108,7 112,6 111,4 113,5

78,8 87,5 87,8 85,2

3.314,1 3.280,6 3.346,4 3.152,2

2.346,8 2.295,8 2.298,8 2.174,7

967,4 984,8 1.047,6 976,2

41,4 47,7 50,0 44,2

926,0 937,1 997,7 932,0

49,9 16,8

47,4 3,3

4,3 0,6

-5,0 2,3

2,9 10,6

0,8 -335,2

-83,9 -318,7

84,7 -17,9

7,5 -2,2

77,1 -15,7

50,4 45,7 -56,9 -22,3

43,4 30,9 -55,1 -15,9

4,7 2,7 -1,0 -5,9

-2,4 3,9 -1,2 2,0

4,7 8,2 0,2 -2,5

-77,2 -19,7 -0,2 -238,1

-71,7 -41,5 -49,8 -155,7

-5,6 21,8 49,6 -83,8

-3,6 6,4 1,4 -6,4

-1,9 15,4 48,3 -77,4

13,3 3,9

32,2 1,3

9,9 1,3

-4,4 2,0

4,1 14,3

0,3 -9,8

-3,2 -13,0

9,9 -1,7

12,7 -4,5

9,6 -1,6

19,2 26,8 10,5 3,9

41,4 61,3 21,6 1,3

4,0 1,2 -7,8 1,3

-1,4 -2,6 -1,9 2,0

9,2 14,0 17,0 14,3

-4,7 -5,1 -5,5 -9,8

-7,8 -8,3 -10,5 -13,0

3,4 3,2 7,4 -1,7

-10,5 5,0 3,3 -4,5

4,2 3,1 7,6 -1,6

Transacties 2010 2011 (v) 2011

I II III IV (v)

Groeipercentages 2010 2011 (v) 2011

I II III IV (v)

G13. Door de overheid en niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden deposito’s 2) (groeipercentages)

30

overheid niet-ingezeten banken niet-ingezeten niet-banken

30

25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

-5

-10

-10

-15

-15

-20

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-20

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting. 3) Met “banken” worden in deze tabel instellingen buiten het eurogebied aangeduid die vergelijkbaar zijn met MFI’s.


S 19

2.6 Door MFI’s aangehouden effecten: uitsplitsing 1), 2)

(EUR miljard en twaalfmaands groeipercentages; uitstaande bedragen en groeipercentages per ultimo; transacties gedurende de periode) Effecten m.u.v. aandelen Totaal

MFI’s Euro

Andere valuta’s

2

3

1

Aandelen en deelnemingen

NietOverheid Overige ingezetenen van ingezetenen het eurogebied van het Euro Andere Euro Andere eurogebied valuta’s valuta’s 4

5

6

Totaal

MFI’s Niet-MFI’s

Nietingezetenen van het eurogebied

7

8

9

10

11

12


5.993,1 5.699,3

1.778,4 1.763,7

107,4 87,8

1.507,8 1.374,6

16,4 22,9

1.500,9 1.489,6

27,8 28,3

1.054,5 932,5

1.535,9 1.509,0

445,3 486,9

787,8 726,5

302,8 295,5

2011 III IV

5.635,8 5.699,3

1.706,9 1.763,7

92,8 87,8

1.393,7 1.374,6

22,3 22,9

1.433,7 1.489,6

25,0 28,3

961,2 932,5

1.530,5 1.509,0

489,3 486,9

740,6 726,5

300,5 295,5

2011 okt. nov. dec.

5.656,2 5.651,5 5.699,3

1.710,9 1.707,6 1.763,7

93,1 97,4 87,8

1.371,9 1.359,9 1.374,6

21,9 21,9 22,9

1.494,1 1.497,0 1.489,6

25,0 26,7 28,3

939,3 941,0 932,5

1.522,9 1.522,3 1.509,0

487,3 486,5 486,9

739,3 741,7 726,5

296,3 294,1 295,5

2012 jan. (v)

5.761,1

1.779,9

88,6

1.424,8

23,3

1.497,3

23,8

923,4

1.529,7

497,3

736,3

296,1


-268,8 -20,1

-167,1 45,9

-6,9 8,0

42,8 3,5

-2,0 5,5

10,2 -20,9

-14,8 0,4

-131,0 -62,5

54,4 20,2

28,2 61,2

5,2 -34,7

20,9 -6,3

-47,9 83,4

37,1 66,5

0,3 0,5

-43,4 -7,3

0,3 -0,2

-6,7 36,6

-0,7 2,3

-34,8 -15,1

-13,6 -12,1

17,2 6,3

-23,2 -14,9

-7,6 -3,5

2011 okt. nov. dec.

24,5 -4,8 63,6

3,4 2,8 60,3

2,4 1,9 -3,8

-13,7 3,7 2,7

0,2 -0,9 0,5

40,6 2,6 -6,6

0,6 1,0 0,8

-9,0 -15,9 9,8

-10,6 4,8 -6,3

-2,2 0,5 8,1

-4,7 5,1 -15,3

-3,7 -0,7 1,0

2012 jan. (v)

103,1

26,1

3,1

52,3

-0,1

12,2

-3,6

13,0

20,6

10,2

9,6

0,7

2011 III IV


-4,3 -0,3

-8,5 2,7

-5,5 7,8

2,9 0,2

-11,1 33,8

0,7 -1,4

-35,4 0,8

-11,1 -6,4

3,6 1,3

6,5 14,0

0,6 -4,6

7,5 -2,1

2011 III IV

-5,1 -0,3

-4,9 2,7

8,0 7,8

-1,0 0,2

24,9 33,8

-4,3 -1,4

-16,8 0,8

-13,0 -6,4

3,6 1,3

13,4 14,0

-1,0 -4,6

1,0 -2,1

2011 okt. nov. dec.

-4,5 -4,2 -0,3

-2,2 -3,0 2,7

6,8 6,7 7,8

-8,2 -5,2 0,2

49,8 28,8 33,8

-0,1 -2,2 -1,4

-6,2 1,0 0,8

-10,6 -9,4 -6,4

2,4 0,9 1,3

12,6 11,8 14,0

-2,3 -3,8 -4,6

-0,4 -2,8 -2,1

2012 jan. (v)

0,9

4,6

11,5

2,9

21,7

0,1

-9,4

-7,7

2,1

16,2

-4,9

-0,2

G14. Door MFI’s aangehouden effecten 2) (twaalfmaands groeipercentages)

30

effecten m.u.v. aandelen aandelen en deelnemingen

30

25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

-5

-10

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) De gegevens hebben betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting.

S 20


2009

2010

2011

-10



2.7 Uitsplitsing naar valuta van enkele posten op de balans van de MFI’s 1), 2) (percentages van totaal; uitstaande bedragen in EUR miljard; ultimocijfers)

1. Leningen, aangehouden effecten met uitzondering van aandelen, en deposito’s MFI’s 3) Alle valuta’s (uitstaand bedrag) 1

Euro

4)

Niet-MFI’s Andere valuta’s

Totaal

2

3

USD

JPY

CHF

GBP

4

5

6

7

Alle valuta’s (uitstaand bedrag)

Euro 4)

8

9

Andere valuta’s Totaal USD

JPY

CHF

GBP

10

11

12

13

14

Leningen Aan ingezetenen van het eurogebied 2009 2010 2011

III IV (v)

5.916,1 5.515,2

-

-

-

-

-

-

11.785,6 12.247,8

96,2 96,0

3,8 4,0

1,9 2,1

0,2 0,2

1,0 1,1

0,4 0,4

6.003,8 6.166,0

-

-

-

-

-

-

12.441,9 12.322,2

96,1 96,2

3,9 3,8

1,9 1,9

0,3 0,3

1,1 1,1

0,4 0,4

1.914,9 2.010,9

45,8 44,9

54,2 55,1

29,4 30,7

2,7 2,9

2,9 3,2

12,6 11,6

906,8 952,1

40,0 39,9

60,0 60,1

42,1 42,8

1,2 1,4

3,7 3,7

8,0 6,7

2.132,4 2.021,4

44,2 44,5

55,8 55,5

34,7 35,6

2,8 2,5

3,3 2,7

9,0 9,3

1.022,7 998,4

40,0 38,2

60,0 61,8

41,3 41,2

2,2 2,6

3,3 3,3

7,0 7,8

Aan niet-ingezetenen van het eurogebied 2009 2010 2011

III IV (v)

Aangehouden effecten met uitzondering van aandelen Uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied 2009 2010 2011

III IV (v)

2.079,9 1.885,8

94,8 94,3

5,2 5,7

3,1 3,3

0,2 0,1

0,3 0,3

1,4 1,7

2.980,2 3.052,9

98,1 98,6

1,9 1,4

1,2 0,8

0,2 0,1

0,1 0,1

0,3 0,4

1.799,8 1.851,5

94,8 95,3

5,2 4,7

2,6 2,5

0,1 0,1

0,3 0,3

1,8 1,5

2.874,8 2.915,4

98,4 98,2

1,6 1,8

0,9 1,0

0,2 0,2

0,1 0,1

0,4 0,4

552,1 545,9

55,3 49,9

44,7 50,1

27,1 27,6

0,4 0,3

0,5 0,5

14,6 16,8

595,6 508,5

35,3 33,6

64,7 66,4

37,9 40,3

4,3 3,9

0,9 0,9

15,3 13,5

478,8 457,3

54,7 56,4

45,3 43,6

21,8 21,1

0,3 0,3

0,4 0,3

17,1 16,0

482,4 475,1

32,5 32,2

67,5 67,8

39,2 39,7

6,0 5,6

0,8 0,7

12,5 13,6

Uitgegeven door niet-ingezetenen van het eurogebied 2009 2010 2011

III IV (v)

Deposito’s Door ingezetenen van het eurogebied 2009 2010 2011

III IV (v)

6.281,6 5.774,9

92,9 92,9

7,1 7,1

4,4 4,1

0,3 0,3

1,2 1,3

0,7 0,8

10.187,4 10.722,6

97,0 97,1

3,0 2,9

1,9 1,9

0,2 0,2

0,1 0,1

0,4 0,4

6.084,4 6.319,3

92,2 92,1

7,8 7,9

4,6 5,1

0,3 0,2

1,4 1,3

0,8 0,7

10.995,0 10.948,0

97,0 97,0

3,0 3,0

2,0 2,0

0,2 0,1

0,1 0,1

0,4 0,4

2.532,8 2.492,0

49,2 52,1

50,8 47,9

34,2 31,8

1,8 2,2

2,2 1,8

9,6 8,6

836,7 996,9

53,5 58,8

46,5 41,2

31,4 29,3

1,1 1,2

1,7 1,4

7,5 5,1

2.298,8 2.174,7

57,1 59,2

42,9 40,8

26,9 25,6

2,1 2,1

1,8 1,8

7,8 7,3

1.047,6 976,2

59,1 56,1

40,9 43,9

28,6 30,0

1,5 2,0

1,7 1,5

4,6 5,1

Door niet-ingezetenen van het eurogebied 2009 2010 2011

III IV (v)

2. Schuldbewijzen uitgegeven door MFI’s in het eurogebied

2009 2010 2011

III IV (v)

Alle valuta’s (uitstaand bedrag)

Euro 4)

Andere valuta’s USD

JPY

CHF

GBP

1 5.168,3 5.082,6

2 83,3 81,6

3 16,7 18,4

4 8,8 9,7

5 1,6 1,8

6 1,9 2,1

7 2,5 2,5

5.180,3 5.236,8

81,8 82,0

18,2 18,0

9,7 9,4

1,7 1,7

2,1 2,0

2,5 2,6

Totaal

Bron: ECB. 1) MFI-sector met uitzondering van het Eurosysteem; de sectorclassificatie is gebaseerd op ESR 95. 2) Gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Zie voor aanvullende informatie de Toelichting. 3) Voor niet-ingezetenen van het eurogebied duidt de term “MFI’s” op instellingen die vergelijkbaar zijn met MFI’s in het eurogebied. 4) Waaronder posten luidende in de nationale uitdrukkingen van de euro.


S 21

2.8 Geaggregeerde balans van de beleggingsfondsen in het eurogebied 1) (EUR miljard; uitstaande bedragen per ultimo; transacties gedurende de periode)

1. Activa Totaal

Deposito’s en leningsvorderingen

1

2

Effecten m.u.v. Aandelen en overige aandelen deelnemingen (m.u.v. aandelen in beleggingsfondsen/ geldmarktfondsen) 3 4

Aandelen in beleggingsfondsen/ geldmarktfondsen

Niet-financiële activa

Overige activa (m.i.v. financiële derivaten)

5

6

7

1.958,6 1.944,0 1.736,9 1.632,8 1.735,8 1.703,7 1.733,2

886,8 891,6 840,3 830,9 845,4 827,7 839,2

224,9 226,5 227,9 229,5 228,4 229,0 230,8

505,0 558,8 593,8 576,6 570,1 552,9 484,0

25,9 -41,9 -26,4

12,3 -15,8 -10,5

5,8 2,8 2,0

-18,9 42,2 -112,2

Uitstaande bedragen 2011

juni juli aug. sept. okt. nov. dec. (v)

6.352,7 6.436,4 6.193,8 6.073,8 6.171,5 6.076,4 6.208,5

390,6 394,8 411,8 420,9 422,2 418,7 417,8

2.386,8 2.420,6 2.383,1 2.383,1 2.369,7 2.344,4 2.503,5

2011

II III IV (v)

68,9 -4,8 -191,3

5,6 29,0 -33,2

38,2 -21,2 -11,0

Transacties

2. Passiva Totaal

Ontvangen deposito’s en leningen

Totaal

2

3

1

Uitgegeven aandelen in beleggingsfondsen Aangehouden door ingezetenen van het eurogebied 4

Beleggingsfondsen 5

4.466,8 4.465,8 4.268,5 4.163,7 4.233,0 4.151,8 4.253,3 25,8 -54,8 -59,2

Overige passiva (m.i.v. financiële derivaten)

Aangehouden door niet-ingezetenen van het eurogebied 6

7

672,6 674,3 623,2 604,2 616,2 597,8 614,1

1.323,5 1.360,5 1.277,4 1.254,0 1.294,6 1.291,8 1.407,2

441,4 487,7 519,2 531,0 518,2 505,8 431,8

9,6 -31,0 -2,6

53,3 10,7 12,7

-7,3 32,8 -130,2


juni juli aug. sept. okt. nov. dec. (v)

6.352,7 6.436,4 6.193,8 6.073,8 6.171,5 6.076,4 6.208,5

121,0 122,3 128,7 125,1 125,7 127,0 116,1

5.790,3 5.826,4 5.545,9 5.417,7 5.527,6 5.443,7 5.660,5

2011

II III IV (v)

68,9 -4,8 -191,3

-2,9 6,4 -13,8

79,0 -44,1 -47,3

Transacties

3. Aandelen in beleggingsfondsen uitgesplitst naar beleggingsbeleid en type fonds Totaal

Fonds naar beleggingsbeleid Gemengde Vastgoedfondsen fondsen 3 4 5

Obligatiefondsen Aandelenfondsen 1

2

Hedge funds

Fondsen naar typen PM: GeldOpen-endClosed-end- marktfondsen fondsen fondsen 8 9 10

6

Overige fondsen 7

114,5 112,5 116,1 114,0 119,0 115,6 118,7 122,1

482,5 478,8 477,4 461,2 424,3 423,1 419,8 425,4

5.775,6 5.703,5 5.737,7 5.457,4 5.328,5 5.445,4 5.360,7 5.575,1

85,6 86,8 88,6 88,4 89,2 82,3 83,0 85,5

1.090,1 1.047,5 1.032,5 1.060,3 1.066,9 1.051,6 1.083,5 991,9

-0,3 1,9 -0,2 0,6 -0,7 0,1 -0,3

0,6 1,0 -1,9 -2,1 -10,0 1,3 -2,5

6,8 35,4 -49,0 -32,2 -10,0 -22,3 -11,0

2,0 1,5 0,0 0,3 -6,6 0,6 2,1

-36,9 -20,0 32,8 -12,2 -5,7 19,1 0,7

Uitstaande bedragen 2011 mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec. (v)

5.861,2 5.790,3 5.826,4 5.545,9 5.417,7 5.527,6 5.443,7 5.660,5

1.825,3 1.812,5 1.837,0 1.807,5 1.786,2 1.789,1 1.758,0 1.920,7

1.729,6 1.689,6 1.674,6 1.495,3 1.414,0 1.504,0 1.473,5 1.496,7

1.438,2 1.424,5 1.434,3 1.381,7 1.387,7 1.406,3 1.384,4 1.402,7

2011 juni juli aug. sept. okt. nov. dec. (v)

8,8 36,9 -49,0 -32,0 -16,7 -21,7 -8,9

2,1 12,2 -13,9 -16,4 1,2 -8,8 0,9

2,1 5,8 -23,0 -11,1 -2,6 -8,5 -6,4

1,5 2,6 -10,7 -4,0 -5,8 -5,7 -3,2

271,2 272,5 287,0 286,2 286,5 289,5 289,1 292,9

Transacties 2,8 13,3 0,8 1,1 1,2 -0,1 2,6

Bron: ECB. 1) Niet zijnde geldmarktfondsen (die als PM-post worden getoond in kolom 10 van Tabel 3 in deze reeks). Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de Toelichting.

S 22




2.9 Door beleggingsfondsen 1) aangehouden effecten, uitgesplitst naar emittent van de effecten (EUR miljard; uitstaande bedragen per ultimo; transacties gedurende de periode)

1. Effecten m.u.v. aandelen Totaal Totaal

MFI’s

2

3

1

Eurogebied Overheid Overige Verzekeringsfinanciële instellingen intermediairs en pensioenfondsen

4

5

Rest van de wereld Nietfinanciële vennootschappen

EU-lidstaten buiten het eurogebied

Verenigde Staten

Japan

6

7

8

9

10

11

5,6 5,8 4,7 4,5

165,5 170,1 162,1 167,5

924,5 957,0 969,4 1.081,0

246,5 252,3 252,4 270,4

354,5 358,6 369,7 436,8

14,1 17,8 18,7 20,4

0,4 -0,3 -0,3

2,7 -4,2 4,2

37,0 -4,4 -8,3

8,2 6,0 -4,4

7,7 -4,1 -6,7

3,6 5,3 -0,4


I II III IV (v)

2.354,9 2.386,8 2.383,1 2.503,5

1.430,3 1.429,8 1.413,6 1.422,5

383,4 386,3 380,5 391,0

675,7 671,3 682,1 673,9

2011

II III IV (v)

38,2 -21,2 -11,0

-0,4 -16,8 -1,1

1,7 -5,9 3,1

-3,5 1,3 -6,9

200,2 196,3 184,1 185,5

Transacties -1,6 -7,6 -1,3

2. Aandelen en overige deelnemingen (m.u.v. aandelen in beleggingsfondsen en geldmarktfondsen) Totaal

Totaal

MFI’s

2

3

1

Eurogebied Overheid Overige Verzekeringsfinanciële instellingen intermediairs en pensioenfondsen

4

5

Rest van de wereld Nietfinanciële vennootschappen

EU-lidstaten buiten het eurogebied

Verenigde Staten

Japan

6

7

8

9

10

11

26,2 26,1 20,4 21,5

625,7 621,9 506,3 527,7

1.191,0 1.185,0 1.017,0 1.096,4

167,2 166,4 141,8 154,7

365,2 362,8 323,7 356,6

71,1 77,0 72,5 71,2

0,3 0,2 0,4

-2,0 -3,4 -5,9

26,8 -33,0 -17,0

2,9 -5,1 -0,9

8,5 -11,8 -12,0

6,9 -3,2 0,9

Eurogebied Overheid Overige Verzekeringsfinanciële instellingen intermediairs 2) en pensioenfondsen

Nietfinanciële vennootschappen


I II III IV (v)

1.973,7 1.958,6 1.632,8 1.733,2

782,8 773,6 615,8 636,8

89,2 84,5 53,3 51,1

-

2011

II III IV (v)

25,9 -41,9 -26,4

-0,9 -8,8 -9,4

-0,6 -4,9 -1,7

-

41,7 41,2 35,8 36,4

Transacties 1,3 -0,7 -2,3

3. Aandelen in beleggingsfondsen/geldmarktfondsen Totaal

1

Totaal

MFI’s 2)

2

3

4

5

Rest van de wereld EU-lidstaten buiten het eurogebied

Verenigde Staten

Japan

6

7

8

9

10

11

-

-

136,6 134,8 132,2 130,0

22,6 22,1 20,1 20,8

41,7 42,8 42,6 40,5

0,5 0,5 0,5 0,6

-

-

1,5 -0,8 -8,4

0,3 -0,5 -0,8

1,3 -0,4 -4,4

0,0 0,0 -0,1


I II III IV (v)

882,9 886,8 830,9 839,2

746,3 752,0 698,7 709,2

78,0 79,4 94,5 95,1

-

2011

II III IV (v)

12,3 -15,8 -10,5

10,8 -15,1 -2,1

1,2 15,9 0,5

-

668,3 672,6 604,2 614,1

Transacties 9,6 -31,0 -2,6

Bron: ECB. 1) Niet zijnde geldmarktfondsen (die als PM-post worden getoond in kolom 10 van Tabel 3 in deze reeks). Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de Toelichting. 2) Aandelen in beleggingsfondsen (m.u.v. aandelen in geldmarktfondsen) worden uitgegeven door overige financiële intermediairs. Aandelen in geldmarktfondsen worden uitgegeven door MFI’s.


S 23

2.10 Geaggregeerde balans van de lege financiële instellingen in het eurogebied (EUR miljard; uitstaande bedragen per ultimo; transacties gedurende de periode)

1. Activa

Totaal Deposito’s en leningsvorderingen

Afkomstig van binnen het eurogebied MFI’s Overige Nietfinanciële financiële Op de MFIvennootbalans intermediairs, schappen blijvend 1) verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen 1) 4 5 6 7

1

2

3

2010 III IV 2011 I II III IV

2.287,1 2.353,0 2.255,3 2.216,4 2.202,1 2.269,5

350,3 373,8 351,4 340,1 321,7 324,6

1.469,7 1.525,8 1.484,5 1.461,2 1.465,6 1.530,3

1.161,2 1.226,2 1.185,1 1.167,0 1.180,7 1.244,8

582,4 606,4 595,3 585,5 590,5 583,1

148,7 140,5 142,5 144,7 142,8 147,8

2010 IV 2011 I II III IV

45,8 -95,2 -43,1 -23,7 67,1

24,6 -25,0 -11,2 -18,4 3,1

24,7 -39,9 -25,6 3,2 63,0

30,8 -44,3 -21,5 13,2 62,2

-

-5,0 5,3 1,9 -2,1 4,2

2. Passiva

Totaal

Effecten Overige Aandelen m.u.v. gesecuri- en overige Afkomstig aandelen tiseerde deelnevan buiten aandelen mingen het eurogebied

Gesecuritiseerde leningen Totaal

Overheid

8

9

10

11

12

13

23,5 22,4 21,8 20,4 20,5 20,8

6,3 6,0 5,9 5,2 5,1 4,8

130,0 130,8 129,2 123,9 116,3 112,0

259,0 250,5 241,6 232,5 232,5 228,9

100,3 92,5 89,0 88,6 86,9 90,0

41,4 41,9 36,3 35,7 37,8 36,8

66,4 68,6 52,4 58,3 57,6 58,8

-1,4 -0,3 -0,7 -0,1 0,3

-0,4 -0,1 -0,3 0,0 -0,4

0,6 -0,5 -5,0 -7,8 -3,4

-5,4 -9,9 -7,9 -2,2 -3,4

-0,9 -2,4 0,0 -2,1 2,3

-0,6 -5,1 0,0 -1,1 -1,0

3,4 -12,8 1,7 -3,1 3,2

Uitstaande bedragen

Transacties

Uitgegeven schuldbewijzen

Ontvangen leningen en deposito’s

Totaal

1

2

3


2.287,1 2.353,0 2.255,3 2.216,4 2.202,1 2.269,5

121,9 136,5 135,1 135,9 134,1 150,3

1.946,7 1.970,6 1.884,4 1.840,5 1.823,6 1.881,3


45,8 -95,2 -43,1 -23,7 67,1

16,0 -1,1 1,4 -2,2 16,5

24,8 -83,3 -47,6 -23,0 58,6

Overige activa


Overige passiva

5

6

7

82,5 89,3 79,6 77,9 75,0 78,8

1.864,2 1.881,2 1.804,7 1.762,5 1.748,6 1.802,4

43,4 42,8 36,3 35,2 34,7 34,0

175,1 203,1 199,5 204,9 209,6 203,9

5,7 -10,1 -5,7 -3,3 5,3

19,1 -73,2 -41,8 -19,6 53,3

-2,1 -6,0 -0,8 -1,7 -1,1

7,1 -4,8 3,8 3,2 -6,9

Tot en met 2 jaar

Meer dan 2 jaar

4

Uitstaande bedragen

Transacties

3. Aangehouden gesecuritiseerde leningen afkomstig van MFI’s in het eurogebied en effecten m.u.v. aandelen Totaal

Gesecuritiseerde leningen afkomstig van MFI’s in het eurogebied Kredietnemende Kredietnemende sector binnen het eurogebied Huis- Niet-financiële Overige VerzekeringsOverheid sector buiten het eurogebied houdens vennootfinanciële instellingen en schappen intermediairs pensioenfondsen

1

2

3

4

5


1.161,2 1.226,2 1.185,1 1.167,0 1.180,7 1.244,8

830,4 853,9 803,6 788,6 795,4 828,2

220,0 251,5 261,2 253,1 256,0 262,2

19,2 18,1 17,9 19,3 18,6 18,5


30,8 -44,3 -21,5 13,2 62,2

16,6 -52,2 -20,8 6,2 32,2

14,3 3,2 0,2 1,4 6,1

-1,6 -0,4 0,8 -0,7 -0,8

Totaal

6

7

8

0,3 0,2 0,2 0,4 0,4 0,2

7,0 7,1 7,2 9,8 9,6 6,6

32,1 43,5 36,2 37,5 34,8 35,3

259,0 250,5 241,6 232,5 232,5 228,9

-0,1 0,0 0,2 0,0 -0,1

0,1 0,0 2,6 -0,2 -3,0

2,1 -1,7 -3,9 -1,2 0,2

-5,4 -9,9 -7,9 -2,2 -3,4

Uitstaande bedragen

Transacties

Effecten m.u.v. aandelen Ingezetenen van het eurogebied Nietingezetenen Totaal MFI’s Niet-MFI’s van het Lege financiële eurogebied instellingen 9 10 11 12 13 139,2 130,3 124,3 124,2

47,3 45,5 42,3 41,0

91,9 84,8 82,0 83,2

38,3 36,3 36,5 35,4

119,8 120,1 117,4 108,4

122,3

42,1

80,1

33,8

110,2

-5,3 -5,7 0,4 -3,1 -1,6

-1,1 -3,1 -0,4 -0,2 -1,6

-4,2 -2,7 0,7 -2,9 0,0

-2,4 -0,1 -0,7 -1,2 -0,2

-0,2 -4,2 -8,3 1,0 -1,8

120,2

40,4

79,7

33,0

108,1

Bron: ECB. 1) Leningen die zijn gesecuritiseerd middels lege financiële instellingen in het eurogebied die op de balans van de desbetreffende MFI blijven, m.a.w. die niet niet langer op de balans worden opgenomen. Of leningen al dan niet niet op de balans van de MFI worden opgenomen hangt af van de desbetreffende financieel-administratieve regels. Voor verdere informatie, zie de Toelichting

S 24




2.11 Geaggregeerde balans van de verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen in het eurogebied (EUR miljard; uitstaande bedragen per ultimo)

1. Activa Totaal Chartaal geld en deposito’s

2008 IV 2009 I II III IV 2010 I II III IV 2011 I II III

1 6.158,6 6.188,0 6.329,9 6.517,3 6.642,1 6.864,3 6.891,1 7.060,3 6.978,8 7.050,6 7.073,9 7.060,5

Leningen

Effecten m.u.v. aandelen

Aandelen en overige deelnemingen

Aandelen in beleggingsfondsen

Aandelen in geldmarktfondsen

3 478,6 493,7 487,7 483,4 477,9 486,3 488,9 498,0 501,6 499,7 506,8 498,8

4 2.292,9 2.361,0 2.384,4 2.424,9 2.462,8 2.575,8 2.613,5 2.698,8 2.642,2 2.676,3 2.691,8 2.714,4

5 819,1 785,6 818,9 792,4 804,3 815,3 792,7 807,4 823,1 826,6 830,6 780,2

6 1.088,2 1.071,9 1.200,3 1.377,3 1.456,7 1.534,1 1.518,4 1.559,7 1.579,1 1.602,0 1.605,3 1.553,4

7 93,9 101,6 89,7 86,0 86,4 83,4 79,8 75,3 65,3 63,5 66,8 74,6

2 800,7 797,2 782,8 784,2 786,9 784,5 785,5 783,2 774,1 775,1 778,4 793,6

Vooruitbetalingen van verzekeringspremies en reserves voor uitstaande aanspraken 8 245,7 244,1 248,6 252,0 256,2 267,1 272,1 272,9 271,8 279,0 269,5 267,4

Overige te Niet-financiële ontvangen/ activa betalen rekeningen en financiële derivaten 9 184,8 176,2 162,1 163,2 158,1 169,4 190,2 215,1 170,0 174,3 171,8 225,2

10 154,5 156,7 155,3 153,8 152,8 148,4 150,1 149,9 151,5 154,1 153,0 152,9

2. Aangehouden effecten m.u.v. aandelen Totaal


Uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied

1 2.292,9 2.361,0 2.384,4 2.424,9 2.462,8 2.575,8 2.613,5 2.698,8 2.642,2 2.676,3 2.691,8 2.714,4

Totaal

MFI’s

Overheid

Overige financiële intermediairs

2 1.874,6 1.939,5 1.987,6 2.021,7 2.053,6 2.157,9 2.190,3 2.271,6 2.218,7 2.260,2 2.266,7 2.289,6

3 505,9 531,1 541,7 552,6 543,8 578,5 581,7 593,4 594,3 617,3 638,0 640,4

4 1.014,0 1.040,5 1.060,8 1.086,7 1.114,4 1.184,6 1.196,8 1.242,3 1.215,0 1.208,6 1.229,6 1.236,2

5 207,0 218,3 231,2 229,4 239,3 231,7 244,3 264,1 236,1 261,9 223,5 235,6

Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen 6 11,4 13,5 15,0 15,1 16,7 16,2 16,6 19,5 17,7 19,0 16,1 17,4


Uitgegeven door niet-ingezetenen van het eurogebied

7 136,4 136,1 139,0 137,8 139,5 146,9 150,9 152,4 155,5 153,5 159,5 160,1

8 418,3 421,5 396,8 403,2 409,2 417,9 423,1 427,2 423,5 416,0 425,1 424,8

3. Passiva en netto waarde Netto waarde

Passiva Totaal


1 6.123,7 6.129,8 6.215,9 6.363,7 6.441,3 6.622,5 6.661,4 6.774,7 6.816,8 6.919,1 6.933,4 6.892,2

Ontvangen leningen

Effecten m.u.v. aandelen


2 348,8 347,8 321,6 303,8 284,6 293,6 298,9 315,0 284,5 304,2 305,6 311,4

3 31,7 31,8 33,1 36,1 39,5 39,5 40,9 39,8 42,3 40,1 43,2 42,4

4 422,1 378,6 395,1 440,0 436,2 455,4 427,9 435,7 444,6 459,7 447,4 401,5

Verzekeringstechnische reserves Totaal Netto aandelen van huishoudens in levensverzekeringsreserves

5 5.178,6 5.228,6 5.325,5 5.438,6 5.527,8 5.676,6 5.733,7 5.829,0 5.895,6 5.965,0 5.987,2 5.972,6

6 2.909,2 2.927,5 3.005,5 3.094,8 3.168,6 3.255,9 3.281,4 3.338,9 3.381,8 3.414,1 3.437,1 3.422,1

Netto Vooruitaandelen van betalingen van huishoudens verzekeringsin pensioenpremies en fondsreserves reserves voor uitstaande aanspraken 7 1.445,8 1.460,2 1.477,4 1.501,7 1.519,8 1.560,2 1.589,1 1.629,5 1.651,3 1.664,5 1.674,4 1.678,9

8 823,6 841,0 842,6 842,2 839,3 860,5 863,2 860,5 862,4 886,3 875,6 871,6

Overige te ontvangen/ betalen rekeningen en financiële derivaten

9 142,6 142,9 140,6 145,1 153,3 157,5 160,0 155,2 149,8 150,0 149,9 164,3

10 34,8 58,2 114,1 153,6 200,8 241,7 229,7 285,6 162,0 131,5 140,6 168,3

Bron: ECB.


S 25

3

REKENINGEN VAN HET EUROGEBIED

3.1 Geïntegreerde economische en financiële rekeningen naar institutionele sector (EUR miljard)

Aanwendingen

Externe rekening Uitvoer van goederen en diensten Handelsbalans 1) Gegenereerde inkomsten-rekening

Eurogebied

Huishoudens

2011 III

Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) Belastingen minus subsidies op producten Bruto binnenlands product (marktprijzen) Loonsom Overige belastingen minus productiesubsidies Verbruik vast kapitaal Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen 1) Rekening betreffende toedeling primair inkomen Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen Loonsom Belastingen minus productiesubsidies Inkomsten uit onroerend goed Rente Overige inkomsten uit onroerend goed Netto nationaal inkomen 1) Secundaire inkomensverdelingsrekening Netto nationaal inkomen Lopende belastingen op inkomen, vermogen, etc. Sociale bijdragen Sociale uitkeringen anders dan sociale overdrachten in natura Overige inkomensoverdrachten Netto schadeverzekeringspremies Schadeverzekeringsaanspraken Overige Netto besteedbaar inkomen 1) Inkomensbestedingsrekening Netto besteedbaar inkomen Finale-consumptie-uitgaven Individuele consumptie-uitgaven Collectieve consumptie-uitgaven Correctie voor mutatie in het netto aandeel van huishoudens in pensioenfondsreserves Netto besparingen / lopende externe rekening 1) Vermogensoverdrachtenrekening Netto besparingen / lopende externe rekening Bruto investeringen in activa Bruto investeringen in vaste activa Voorraadmutaties en saldo aan- en verkoop van waarden Verbruik vast kapitaal Netto aan- en verkoop niet-geproduceerde niet-financiële activa Kapitaaloverdrachten Kapitaalbelastingen Overige kapitaaloverdrachten Netto kredietverlening (+) / netto kredietneming (-) (van vermogensoverdrachtenrekening) 1) Statistische discrepantie

S 26

Financiële vennootschappen

Overheid

Rest van de wereld

584 -20

1.108 27 362 600

115 6 97 284

701 14 206 279

56 4 11 37

235 4 49 -1

6 667 399 268 1.979

39 37 2 1.588

249 74 175 129

308 217 91 49

71 71 0 214

104 55 49

266 428 457 184 43 43 98 1.954

210 428 1 68 33

46

9

0

17 23 9

405 49 1

35 1.421

14 72

33 45 1 43 1 56

2 1 1 10 2 1 8

48 404

1.850 1.665 184

1.365 1.365

16 104

0 71

0 72

16 41

0 -80

468 455 13

148 145 3

255 245 10

11 11 0

54 54 0

0 30 6 24

-1 9 6 3

0 1 1 0

0 2 0 2

0 19 19

0 5 0 5

1 0

21 -15

37 15

39 0

-97 0

-1 0

Bronnen: ECB en Eurostat. 1) Zie de Technische aantekeningen voor details betreffende de berekening van de sluitposten.



484 300 184 0 1


Rekeningen van het eurogebied

3.1 Geïntegreerde economische en financiële rekeningen naar institutionele sector (vervolg) (EUR miljard)

Middelen

Externe rekening Invoer van goederen en diensten Handelsbalans Gegenereerde-inkomstenrekening Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) Belastingen minus subsidies op producten Bruto binnenlands product (marktprijzen) 2) Loonsom Overige belastingen minus productiesubsidies Verbruik vast kapitaal Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen

Eurogebied

Huishoudens

2011 III


Financiële vennootschappen

Overheid

564

2.097 240 2.338

502

1.200

108

287

Rekening betreffende toedeling primair inkomen Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen Loonsom Belastingen minus productiesubsidies Inkomsten uit onroerend goed Rente Overige inkomsten uit onroerend goed Netto nationaal inkomen

600 1.109 267 671 391 280

284 1.109

279

37

-1

233 62 172

99 49 49

319 269 50

267 19 10 9

Secundaire inkomensverdelingsrekening Netto nationaal inkomen Lopende belastingen op inkomen, vermogen, etc. Sociale bijdragen Sociale uitkeringen anders dan sociale overdrachten in natura Overige inkomensoverdrachten Netto schadeverzekeringspremies Schadeverzekeringsaanspraken Overige Netto besteedbaar inkomen

1.979 267 428 455 160 43 43 74

1.588

129

49

1 455 85

17

50

12

18

35 50

7 5

45 43 1 0

1.954

1.421

72

56

404

16

16

104

71

72

41

-80

362

97

206

11

49

32 6 26

9

16

1

9

16

1

7 6 1

Inkomensbestedingsrekening Netto besteedbaar inkomen Finale-consumptie-uitgaven Individuele consumptie-uitgaven Collectieve consumptie-uitgaven Correctie voor mutatie in het netto aandeel van huishoudens in pensioenfondsreserves Netto besparingen / lopende externe rekening Vermogensoverdrachtenrekening Netto besparingen / lopende externe rekening Bruto investeringen in activa Bruto investeringen in vaste activa Voorraadmutaties en saldo aan- en verkoop van waarden Verbruik vast kapitaal Netto aan- en verkoop niet-geproduceerde niet-financiële activa Kapitaaloverdrachten Kapitaalbelastingen Overige kapitaaloverdrachten Netto kredietverlening (+) / netto kredietneming (-) (van vermogensoverdrachtenrekening) Statistische discrepantie

Rest van de wereld

4 1 100 63 37

214 267 360

1 1 3 35 2 2 32

0 18

0

1

3 0 3

Bronnen: ECB en Eurostat. 2) Bruto binnenlands product is gelijk aan de bruto toegevoegde waarde van alle binnenlandse sectoren plus de netto belastingen (belastingen minus subsidies) op producten.


S 27


Activa

Eurogebied

2011 III Openingsbalans, financiële activa Totaal financiële activa Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te ontvangen posten en financiële derivaten Netto financiële waarde Financiële rekening, transacties in financiële activa Totaal transacties in financiële activa Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te ontvangen posten en financiële derivaten Mutaties in netto financiële waarde ten gevolge van transacties Overige mutaties-rekening, financiële activa Totaal overige mutaties in financiële activa Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te ontvangen posten en financiële derivaten Overige mutaties in netto financiële waarde Eindbalans, financiële activa Totaal financiële activa Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te ontvangen posten en financiële derivaten Netto financiële waarde Bron: ECB.

S 28


Huishoudens


MFI’s

Overige financiële intermediairs

Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen

Overheid Rest van de wereld

18.903

16.948

15.364

6.834

3.874

16.763

6.708 57 1.371 80 59 4.397 829 2.204 1.364 5.815 476

1.901 76 244 3.132 1.796 7.901 1.413 6.078 410 178 3.516

32.249 412 9.114 464 5.973 13.430 10.308 1.912 370 1.242 300 3 941

2.364 317 2.436 3.588 2.560 6.383 2.154 3.233 996 0 276

805 47 2.659 472 352 2.469 572 297 1.600 230 152

787 32 442 545 463 1.363 262 933 168 4 701

3.572 714 3.824 1.900 . 6.033 . . . 241 479

28

195

50

54

-27

12 -3 -10 0 0 -17 6 8 -30 24 22

19 4 7 93 27 69 40 34 -5 0 4

1.340 0 1.140 47 -15 53 -140 0 1 10 -11 0 114

92 -3 -62 55 30 -32 -69 56 -19 0 0

26 7 -15 -3 0 43 3 3 37 -1 -3

-86 0 -5 -15 -2 13 3 14 -4 0 66

118 0 31 -18 19 38 . 8 . . . -3 43

-466

-840

-340

-113

-46

8

9 -2 -43 -1 -1 -406 -182 -145 -79 -13 -10

5 3 -16 11 2 -823 -231 -561 -31 0 -20

61 57 94 -1 43 41 19 -155 -71 -79 -5 0 -18

0 4 11 21 13 -383 -302 -34 -46 0 6

2 0 21 -1 0 -137 -52 -7 -78 2 0

0 -1 2 0 0 -58 -45 -3 -9 0 11

73 21 172 24 . -283 . . . 2 -1

18.466

16.303

15.074

6.776

3.800

16.889

6.728 52 1.318 79 58 3.974 652 2.066 1.255 5.827 488

1.925 83 235 3.237 1.825 7.146 1.222 5.551 374 177 3.499

33.651 469 10.348 510 6.001 13.524 10.187 1.758 301 1.173 284 3 1.037

2.456 318 2.385 3.664 2.603 5.968 1.782 3.254 932 0 282

833 54 2.666 468 352 2.375 523 293 1.559 231 149

700 31 439 530 461 1.318 220 943 155 4 777

3.676 717 4.015 1.961 . 5.758 . . . 240 521




Passiva

Eurogebied

2011 III Openingsbalans, passiva Totaal passiva Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te betalen posten en financiële derivaten Netto financiële waarde 1) Financiële rekening, transacties in passiva Totaal transacties in passiva Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te betalen posten en financiële derivaten Mutaties in netto financiële waarde ten gevolge van transacties Overige mutaties-rekening, passiva Totaal overige mutaties in passiva Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te betalen posten en financiële derivaten Overige mutaties in netto financiële waarde 1) Eindbalans, passiva Totaal passiva Monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s) Chartaal geld en deposito’s Kortlopende schuldbewijzen Langlopende schuldbewijzen Leningen waarvan: Langlopend Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Verzekeringstechnische reserves Overige te betalen posten en financiële derivaten Netto financiële waarde 1)

Huishoudens


MFI’s

6.670

26.813

31.393

14.736

6.891

9.218

14.801

22.301 623 4.540

7

30 82 799 8.564 6.077 13.364 3.914 9.451

0 1 33 270 121 423 122 300

259 687 6.002 1.706 1.401 6 0 6

35 476 12.233

335 3.638 -9.865

2.691 489 1.155 1.048 70 1.168 856

21 78 2.738 3.376 1.855 8.389 250 2.552 5.587 1 133 628

6.029 135 -57

1 558 -5.345

2.640 235 2.838 3.079 . 5.577 . . .

22

143

1.288

100

18

69

118

1.148 6 -17

0

-1 11 3 40 25 54 4 50

0 0 0 6 -2 1 1 0

3 15 -35 28 27 0 0 0

0 6 6

0 34 53

27 17 9 0 2 122 52

12 -10 -7 96 43 23 3 75 -55 0 -13 -50

17 -6 36

0 58 -97

72 11 -24 35 . -20 . . .

6

-1.435

-2

-367

-83

90

-2

117 10 64

0

0 0 27 13 1 -1.461 -776 -685

0 0 -1 -1 -1 -45 -25 -20

0 0 97 1 1 0 0 0

0 4 -472

0 -14 595

-200 -158 -61 19 0 8 64

0 0 -32 42 14 -379 -68 0 -311 0 3 26

-9 -28 -29

0 -7 -137

66 15 36 38 . -159 . . .

6.698

25.520

32.680

14.470

6.825

9.378

14.917

23.566 639 4.587

7

30 94 828 8.617 6.104 11.958 3.142 8.816

0 1 32 275 118 378 97 279

262 702 6.064 1.735 1.429 6 0 6

35 487 11.767

335 3.658 -9.217

32 68 2.699 3.514 1.912 8.033 185 2.627 5.221 1 123 604

6.038 101 -50

1 609 -5.578

2.778 261 2.850 3.151 . 5.398 . . .

6.152 5.784 7

-1.550

16 24 0

1)

1

1 2 0

47

6.169 5.811 7

-1.502

2.518 348 1.103 1.067 72 1.298 971

Overige Verzekefinanciële ringsinstelinterlingen en mediairs pensioenfondsen

Overheid Rest van de wereld

431

44 -1

3 10

479

Bron: ECB.


S 29

3.2 Niet-financiële rekeningen van het eurogebied (EUR miljard; vierkwartaalsstromen gecumuleerd)

Aanwendingen Gegenereerde-inkomstenrekening Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) Belastingen minus subsidies op producten Bruto binnenlands product (marktprijzen) Loonsom Overige belastingen minus productiesubsidies Verbruik vast kapitaal Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen 1)

2007

2008

2009

2009 IV2010 III

2010 I2010 IV

2010 II2011 I

2010 III2011 II

2010 IV2011 III

4.278 99 1.294 2.398

4.460 94 1.361 2.360

4.442 85 1.384 2.117

4.472 87 1.405 2.187

4.490 82 1.415 2.213

4.517 84 1.425 2.240

4.548 88 1.435 2.259

4.575 94 1.442 2.271

Rekening betreffende toedeling primair inkomen Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen Loonsom Belastingen minus productiesubsidies Inkomsten uit onroerend goed Rente Overige inkomsten uit onroerend goed Netto nationaal inkomen 1)

3.689 2.129 1.560 7.773

3.936 2.383 1.553 7.807

2.959 1.606 1.353 7.538

2.759 1.401 1.358 7.680

2.803 1.410 1.393 7.733

2.848 1.441 1.407 7.797

2.922 1.484 1.438 7.862

2.976 1.532 1.445 7.920

Secundaire inkomensverdelingsrekening Netto nationaal inkomen Lopende belastingen op inkomen, vermogen, etc. Sociale bijdragen Sociale uitkeringen anders dan sociale overdrachten in natura Overige inkomensoverdrachten Netto schadeverzekeringspremies Schadeverzekeringsaanspraken Overige Netto besteedbaar inkomen 1)

1.136 1.596 1.586 738 183 184 370 7.679

1.145 1.671 1.657 771 187 188 395 7.705

1.028 1.676 1.774 775 181 182 412 7.430

1.043 1.689 1.813 779 180 180 419 7.565

1.054 1.699 1.821 771 180 180 412 7.621

1.071 1.708 1.826 771 178 179 414 7.684

1.081 1.717 1.831 773 178 178 416 7.750

1.096 1.733 1.837 772 179 179 415 7.810

6.884 6.185 699

7.135 6.399 737

7.140 6.369 771

7.259 6.486 773

7.301 6.529 772

7.350 6.576 774

7.399 6.623 776

7.438 6.660 778

Inkomensbestedingsrekening Netto besteedbaar inkomen Finale-consumptie-uitgaven Individuele consumptie-uitgaven Collectieve consumptie-uitgaven Correctie voor mutatie in het netto aandeel van huishoudens in pensioenfondsreserves Netto besparingen 1) Vermogensoverdrachtenrekening Netto besparingen Bruto investeringen in activa Bruto investeringen in vaste activa Voorraadmutaties en saldo aan- en verkoop van waarden Verbruik vast kapitaal Netto aan- en verkoop niet-geproduceerde niet-financiëleactiva Kapitaaloverdrachten Kapitaalbelastingen Overige kapitaaloverdrachten Netto kredietverlening (+) / netto kredietneming (-) (van vermogensoverdrachtenrekening) 1)

61

70

62

56

55

54

55

58

796

570

290

306

320

334

351

373

2.065 1.990 75

2.074 2.011 63

1.719 1.763 -43

1.768 1.761 7

1.793 1.773 19

1.838 1.799 39

1.855 1.814 41

1.871 1.828 43

-1 153 24 129

1 152 24 128

1 185 34 151

2 221 30 191

1 226 25 201

1 214 26 188

1 206 25 181

1 164 25 139

40

-135

-37

-47

-49

-70

-61

-48

Bronnen: ECB en Eurostat. 1) Zie de Technische aantekeningen voor details betreffende de berekening van de sluitposten.

S 30




3.2 Niet-financiële rekeningen van het eurogebied (vervolg) (EUR miljard; vierkwartaalsstromen gecumuleerd)

Middelen

2007

2008

2009

2009 IV2010 III

2010 I2010 IV

2010 II2011 I

2010 III2011 II

2010 IV2011 III

8.069 960 9.029

8.275 946 9.221

8.028 894 8.922

8.151 931 9.082

8.200 940 9.139

8.265 956 9.221

8.329 958 9.288

8.382 966 9.347

Rekening betreffende toedeling primair inkomen Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen Loonsom Belastingen minus productiesubsidies Inkomsten uit onroerend goed Rente Overige inkomsten uit onroerend goed Netto nationaal inkomen

2.398 4.286 1.067 3.711 2.092 1.619

2.360 4.468 1.047 3.867 2.327 1.540

2.117 4.450 996 2.933 1.561 1.372

2.187 4.481 1.032 2.740 1.358 1.382

2.213 4.500 1.035 2.788 1.370 1.418

2.240 4.527 1.053 2.825 1.402 1.423

2.259 4.558 1.059 2.908 1.446 1.462

2.271 4.585 1.072 2.968 1.496 1.473

Secundaire inkomensverdelingsrekening Netto nationaal inkomen Lopende belastingen op inkomen, vermogen, etc. Sociale bijdragen Sociale uitkeringen anders dan sociale overdrachten in natura Overige inkomensoverdrachten Netto schadeverzekeringspremies Schadeverzekeringsaanspraken Overige Netto besteedbaar inkomen

7.773 1.144 1.595 1.578 644 184 180 280

7.807 1.153 1.670 1.649 671 188 184 298

7.538 1.034 1.674 1.767 669 182 178 309

7.680 1.047 1.688 1.807 665 180 177 308

7.733 1.059 1.698 1.814 662 180 176 306

7.797 1.076 1.707 1.819 660 179 175 306

7.862 1.087 1.716 1.824 662 178 175 309

7.920 1.103 1.732 1.830 664 179 175 310

7.679

7.705

7.430

7.565

7.621

7.684

7.750

7.810

61

70

62

56

55

54

55

58

796 .. .. .. 1.294

570 .. .. .. 1.361

290

306

320

351

373

1.384

1.405

1.415

334 .. .. .. 1.425

1.435

1.442

168 24 144

162 24 138

194 34 160

231 30 202

236 25 211

224 26 198

215 25 190

174 25 149

Gegenereerde-inkomstenrekening Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) Belastingen minus subsidies op producten Bruto binnenlands product (marktprijzen) 2) Loonsom Overige belastingen minus productiesubsidies Verbruik vast kapitaal Netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen

Inkomensbestedingsrekening Netto besteedbaar inkomen Finale-consumptie-uitgaven Individuele consumptie-uitgaven Collectieve consumptie-uitgaven Correctie voor mutatie in het netto aandeel van huishoudens in pensioenfondsreserves Netto besparingen Vermogensoverdrachtenrekening Netto besparingen Bruto investeringen in activa Bruto investeringen in vaste activa Voorraadmutaties en saldo aan- en verkoop van waarden Verbruik vast kapitaal Netto aan- en verkoop niet-geproduceerde niet-financiële activa Kapitaaloverdrachten Kapitaalbelastingen Overige kapitaaloverdrachten Netto kredietverlening (+) / netto kredietneming (-) (van vermogensoverdrachtenrekening)

Bronnen: ECB en Eurostat. 2) Bruto binnenlands product is gelijk aan de bruto toegevoegde waarde van alle binnenlandse sectoren plus de netto belastingen (belastingen minus subsidies) op producten.


S 31

3.3 Huishoudens

(EUR miljard; vierkwartaalsstromen gecumuleerd; uitstaande bedragen aan het einde van de periode)

Inkomsten, besparingen en mutaties in netto waarde Loonsom (+) Bruto exploitatieoverschot en gemengd inkomen (+) Te ontvangen rente (+) Te betalen rente (-) Overige te ontvangen inkomsten uit onroerend goed (+) Overige te betalen inkomsten uit onroerend goed (-) Lopende belastingen op inkomen en vermogen (-). Netto sociale bijdragen (-) Netto sociale uitkeringen (+) Netto te ontvangen inkomensoverdrachten (+) = Bruto besteedbaar inkomen Finale-consumptie-uitgaven (-) Mutaties in netto waarde in pensioenfondsen (+) = Bruto besparingen Verbruik vast kapitaal (-) Netto te ontvangen kapitaaloverdrachten (+) Overige mutaties in netto waarde (+) = Mutaties in netto waarde Investeringen, financiering en mutaties in netto waarde Netto verwerving van niet-financiële activa (+) Verbruik vast kapitaal (-) Beleggingen (+) Kortlopende activa Chartaal geld en deposito’s Aandelen in geldmarktfondsen Schuldbewijzen 1) Langlopende activa Deposito’s Schuldbewijzen Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Levensverzekerings- en pensioenfondsreserves Financiering (-) Leningen waarvan: Bij MFI’s binnen het eurogebied Overige mutaties in activa (+) Niet-financiële activa Financiële activa Aandelen en overige deelnemingen Levensverzekerings- en pensioenfondsreserves Resterende netto stromen (+) = Mutaties in netto waarde Balans Niet-financiële activa Financiële activa (+) Kortlopende activa Chartaal geld en deposito’s Aandelen in geldmarktfondsen Schuldbewijzen 1) Langlopende activa Deposito’s Schuldbewijzen Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Levensverzekerings- en pensioenfondsreserves Resterende netto activa (+) Passiva (-) Leningen waarvan: Bij MFI’s binnen het eurogebied = Netto waarde

2007

2008

2009

2009 IV2010 III

2010 I2010 IV

2010 II2011 I

2010 III2011 II

2010 IV2011 III

4.286 1.483 316 221 788 10 834 1.592 1.573 62 5.853 5.078 60 835 358 12 1.273 1.762

4.468 1.521 351 249 785 10 872 1.667 1.644 70 6.041 5.237 69 874 372 -1 -2.040 -1.539

4.450 1.449 241 146 714 10 841 1.671 1.762 73 6.020 5.153 61 928 375 10 -499 64

4.481 1.446 213 125 704 10 844 1.684 1.802 72 6.054 5.246 56 864 378 5 854 1.346

4.500 1.455 214 126 713 10 848 1.694 1.809 70 6.083 5.288 54 850 380 10 858 1.339

4.527 1.466 221 130 726 10 858 1.703 1.814 69 6.122 5.329 54 846 381 9 590 1.065

4.558 1.482 229 137 736 10 864 1.712 1.819 68 6.169 5.373 55 851 382 9 456 934

4.585 1.491 238 142 748 10 873 1.728 1.824 69 6.202 5.408 57 851 384 9 -130 346

661 358

646 372

553 375

554 378

558 380

565 381

568 382

574 384

420 351 37 32 156 -31 86 -108

455 438 -9 27 26 -27 14 -96

-13 121 -41 -93 516 85 28 179

-23 89 -82 -30 485 80 -9 167

56 120 -51 -13 407 56 -6 130

115 141 -38 11 321 40 37 44

125 139 -33 19 280 50 37 12

130 149 -23 4 242 51 57 -21

37 -145 209

72 -167 135

131 48 225

109 59 247

107 23 228

55 -11 199

22 -9 180

22 -43 155

384 283

258 83

110 65

111 135

125 147

125 170

141 168

126 149

1.224 67 48 8 -24 1.762

-672 -1.412 -1.158 -239 48 -1.539

-796 275 85 175 14 64

762 97 -43 141 -39 1.346

797 82 41 85 -57 1.339

619 -14 32 25 -34 1.065

217 193 172 46 75 934

330 -457 -354 -37 38 346

27.914

27.515

26.897

27.732

27.872

27.769

27.812

28.252

5.261 4.851 277 132 12.141 965 1.286 5.103

5.804 5.321 309 174 10.710 915 1.303 3.808

5.780 5.475 236 70 11.538 971 1.379 4.104

5.767 5.500 200 68 11.905 1.015 1.343 4.172

5.841 5.599 186 56 12.015 1.028 1.317 4.274

5.875 5.599 203 73 12.082 1.037 1.330 4.266

5.915 5.652 191 73 12.102 1.056 1.355 4.206

5.911 5.659 187 64 11.653 1.069 1.306 3.786

3.710 1.392 4.787 324

2.870 938 4.683 324

2.983 1.121 5.083 306

2.998 1.174 5.375 301

3.065 1.209 5.396 293

3.092 1.174 5.450 280

3.032 1.174 5.484 369

2.719 1.068 5.493 372

5.569 4.831 40.071

5.821 4.914 38.532

5.925 4.968 38.596

6.031 5.159 39.673

6.087 5.213 39.934

6.094 5.256 39.913

6.152 5.304 40.045

6.169 5.313 40.019

Bronnen: ECB en Eurostat. 1) Schuldbewijzen uitgegeven door MFI’s met een looptijd van minder dan 2 jaar en schuldbewijzen uitgegeven door andere sectoren met een looptijd van minder dan 1 jaar.

S 32




3.4 Niet-financiële vennootschappen

(EUR miljard; vierkwartaalsstromen gecumuleerd; uitstaande bedragen aan het einde van de periode)

Inkomsten en besparingen Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) (+) Loonsom (-) Overige belastingen minus productiesubsidies (-) = Bruto exploitatieoverschot (+) Verbruik van vast kapitaal (-) = Netto exploitatieoverschot (+) Te ontvangen inkomsten uit onroerend goed (+) Te ontvangen rente Overige te ontvangen inkomsten uit onroerend goed Te betalen rente en huren (-) = Netto inkomsten uit onderneming (+) Uitgekeerde inkomsten (-) Te betalen belastingen op inkomen en vermogen (-) Te ontvangen sociale bijdragen (+) Te betalen sociale uitkeringen (-) Netto overige te betalen inkomensoverdrachten (-) = Netto besparingen Investeringen, financiering en besparingen Netto verwerving van niet-financiële activa (+) Bruto investeringen in vaste activa (+) Verbruik van vast kapitaal (-) Netto verwerving van overige niet-financiële activa (+) Beleggingen (+) Kortlopende activa Chartaal geld en deposito’s Aandelen in geldmarktfondsen Schuldbewijzen 1) Langlopende activa Deposito’s Schuldbewijzen Aandelen en overige deelnemingen Overige (voornamelijk intragroepsleningen) Resterende netto activa (+) Financiering (-) Schuld waarvan: Leningen bij MFI’s binnen het eurogebied waarvan: Schuldbewijzen Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Netto te ontvangen kapitaaloverdrachten (-) = Netto besparingen Financiële balans Financiële activa Kortlopende activa Chartaal geld en deposito’s Aandelen in geldmarktfondsen Schuldbewijzen 1) Langlopende activa Deposito’s Schuldbewijzen Aandelen en overige deelnemingen Overige (voornamelijk intragroepsleningen) Resterende netto activa Passiva Schuld waarvan: Leningen bij MFI’s binnen het eurogebied waarvan: Schuldbewijzen Aandelen en overige deelnemingen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen

2007

2008

2009

2009 IV2010 III

2010 I2010 IV

2010 II2011 I

2010 III2011 II

2010 IV2011 III

4.646 2.711 49 1.886 725 1.161 639 218 421 366 1.434 1.002 248 64 63 43 142

4.755 2.833 46 1.876 767 1.110 637 239 398 421 1.326 1.023 236 68 65 48 22

4.499 2.774 39 1.686 783 903 541 173 369 297 1.147 927 152 70 68 46 24

4.590 2.788 39 1.763 796 967 520 154 366 260 1.226 915 161 69 69 46 105

4.627 2.804 33 1.790 802 987 535 157 377 263 1.259 937 167 69 69 45 109

4.676 2.827 34 1.814 809 1.005 540 164 376 269 1.276 954 173 69 70 45 104

4.720 2.854 37 1.829 816 1.014 561 171 389 280 1.294 961 176 70 70 43 114

4.758 2.876 41 1.841 820 1.021 571 183 388 292 1.299 969 181 70 70 43 106

409 1.058 725 76

369 1.077 767 58

83 912 783 -46

142 931 796 7

163 946 802 20

196 966 809 39

199 978 816 37

209 990 820 39

167 153 -20 34 769 -10 49 423 307 184

72 15 33 24 681 36 -37 337 344 -41

93 88 40 -34 263 5 17 124 116 48

26 51 -28 3 377 -7 -11 130 265 82

18 67 -41 -8 438 0 -5 172 270 -3

20 61 -27 -14 438 15 10 176 236 2

37 64 -20 -7 512 21 25 240 226 -1

-3 43 -34 -12 560 30 27 268 235 -92

919 537 32 400 58 342 69 142

670 394 48 310 6 304 75 22

80 -114 90 296 67 230 83 24

215 -35 71 226 36 190 79 105

209 -8 67 224 30 195 72 109

243 28 45 235 29 206 70 104

306 71 44 257 28 229 69 114

259 73 46 242 29 212 67 106

1.788 1.507 163 118 10.759 208 228 7.984 2.339 259

1.878 1.538 192 148 9.327 247 184 6.248 2.648 210

1.959 1.632 214 113 10.283 228 197 7.078 2.779 187

1.926 1.626 182 119 10.743 242 206 7.289 3.007 180

1.973 1.693 174 107 11.030 225 201 7.540 3.064 36

1.952 1.667 178 107 11.201 225 222 7.682 3.072 134

1.938 1.672 167 99 11.316 229 221 7.733 3.132 86

1.935 1.678 151 105 10.692 247 212 6.996 3.237 48

8.651 4.466 648 14.316 5.061 9.255

9.340 4.871 704 11.071 2.935 8.136

9.453 4.711 827 12.388 3.516 8.872

9.632 4.709 900 12.631 3.542 9.090

9.641 4.698 887 13.101 3.814 9.287

9.660 4.728 864 13.378 3.923 9.455

9.780 4.755 881 13.364 3.914 9.451

9.875 4.766 922 11.958 3.142 8.816

Bronnen: ECB en Eurostat. 1) Schuldbewijzen uitgegeven door MFI’s met een looptijd van minder dan 2 jaar en schuldbewijzen uitgegeven door andere sectoren met een looptijd van minder dan 1 jaar.


S 33

3.5 Verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen

(EUR miljard; gecumuleerde stromen op jaarbasis; uitstaande bedragen ultimo

Financiële rekening, financiële transacties Beleggingen (+) Kortlopende activa Chartaal geld en deposito’s Aandelen in geldmarktfondsen Schuldbewijzen 1) Langlopende activa Deposito’s Schuldbewijzen Leningen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Resterende netto activa (+) Financiering (-) Schuldbewijzen Leningen Aandelen en overige deelnemingen Verzekeringstechnische reserves Netto kapitaal van huishoudens in levensverzekeringsen pensioenfondsreserves Vooruitbetalingen van verzekeringspremies en reserves voor uitstaande aanspraken = Mutaties in netto financiële waarde ten gevolge van transacties Overige-mutatiesrekening Overige mutaties in financiële activa (+) Aandelen en overige deelnemingen Resterende netto activa Overige mutaties in passiva (-) Aandelen en overige deelnemingen Verzekeringstechnische reserves Netto kapitaal van huishoudens in levensverzekeringsen pensioenfondsreserves Vooruitbetalingen van verzekeringspremies en reserves voor uitstaande aanspraken = Overige mutaties in netto financiële waarde Financiële balans Financiële activa (+) Kortlopende activa Chartaal geld en deposito’s Aandelen in geldmarktfondsen Schuldbewijzen 1) Langlopende activa Deposito’s Schuldbewijzen Leningen Beursgenoteerde aandelen Niet-beursgenoteerde aandelen en overige deelnemingen Beleggingsfondsaandelen Resterende netto activa (+) Passiva (-) Schuldbewijzen Leningen Aandelen en overige deelnemingen Verzekeringstechnische reserves Netto aandeel van huishoudens in levensverzekeringsen pensioenfondsreserves Vooruitbetalingen van verzekeringspremies en reserves voor uitstaande aanspraken = Netto financieel vermogen

2007

2008

2009

2009 IV2010 III

2010 I2010 IV

2010 II2011 I

2010 III2011 II

2010 IV2011 III

23 7 5 11 229 47 108 -15 20 7 63 9

78 57 18 3 126 -9 75 26 -7 18 24 20

-49 -33 -2 -14 281 21 101 6 -60 -22 235 38

-4 6 -4 -6 261 -12 159 12 14 -18 106 38

-10 -10 -6 5 230 -8 142 28 14 -13 66 21

-24 -9 -23 8 215 8 112 22 17 -8 64 0

-37 -15 -25 3 232 10 105 25 15 -5 82 -42

3 9 -15 9 199 16 51 17 10 2 103 -35

3 -2 2 245

4 24 8 130

5 -18 1 229

2 5 4 279

0 3 4 256

0 10 4 209

2 6 0 176

3 0 1 140

211

126

225

269

244

200

176

144

34 13

4 58

4 53

10 6

12 -24

9 -32

0 -31

-4 24

34 -38

-562 52

228 20

126 68

118 -10

37 -33

68 -12

-119 -22

-21 30

-173 -260

11 188

-19 144

-9 94

-9 35

12 54

-38 -18

18

-248

185

146

97

38

58

-24

12 -14

-12 -77

4 49

-2 69

-3 23

-3 -22

-5 -11

6 -85

321 163 94 63 5.503 594 2.203 411 750 381 1.164 173

401 224 110 67 5.074 599 2.269 434 492 313 965 241

346 195 99 52 5.662 617 2.446 439 524 305 1.331 228

369 203 106 60 5.989 610 2.637 453 542 297 1.449 294

341 190 94 57 5.997 610 2.575 467 563 307 1.474 252

328 181 85 62 6.092 624 2.628 468 578 301 1.494 257

329 181 86 62 6.123 624 2.643 472 572 297 1.515 247

365 203 93 69 6.030 630 2.650 468 523 293 1.466 279

20 245 578 5.295

23 273 413 5.165

31 255 425 5.582

31 279 415 5.916

33 262 420 5.932

31 267 438 6.005

33 270 423 6.029

33 275 378 6.038

4.472

4.350

4.760

5.081

5.101

5.161

5.195

5.201

822 -140

815 -159

822 -56

835 11

831 -57

844 -64

835 -57

837 -50

Bron: ECB. 1) Schuldbewijzen uitgegeven door MFI’s met een looptijd van minder dan 2 jaar en schuldbewijzen uitgegeven door andere sectoren met een looptijd van minder dan 1 jaar.

S 34


4

FINANCIËLE MARKTEN 4.1 Effecten m.u.v. aandelen, naar oorspronkelijke looptijd, ingezetenschap van emittent en valuta

(EUR miljard en groeipercentages gedurende de periode; voor seizoen gecorrigeerd; transacties gedurende de maand en uitstaande bedragen per ultimo; nominale bedragen) Totaal in euro

Door ingezetenen van het eurogebied

1)

Uitstaande bedragen

Bruto uitgiften

Netto uitgiften

Uitstaande bedragen

In euro Bruto uitgiften

1

2

3

4

5

In alle valuta’s Netto Twaalfuitgiften maands groei

Netto uitgiften

Uitstaande bedragen

Bruto uitgiften

6

7

8

9

10

Seizoenvrij 2) Netto Zesmaands uitgiften groei 11 12

Totaal 2010 dec.

16.292,8

876,6

-162,1

14.119,1

843,9

-144,8

15.877,7

916,4

-176,7

3,6

-56,8

4,6

2011 jan. febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec.

16.368,6 16.468,0 16.466,4 16.488,4 16.591,6 16.624,3 16.594,1 16.624,0 16.660,4 16.712,3 16.799,6 16.849,1

1.005,1 866,8 986,8 889,7 922,5 851,8 852,1 806,2 1.001,7 1.034,5 1.059,8 1.120,6

75,1 100,3 -1,3 22,5 101,6 32,8 -30,8 30,1 36,8 52,6 86,8 49,4

14.191,9 14.283,1 14.274,1 14.322,2 14.414,8 14.438,9 14.428,7 14.459,4 14.469,6 14.548,8 14.642,4 14.689,7

954,5 813,9 919,9 850,3 865,9 799,9 824,8 771,8 925,8 992,9 1.012,6 1.078,2

72,2 92,1 -8,7 48,7 90,9 24,1 -10,9 31,0 10,6 79,9 92,7 47,3

15.950,9 16.043,0 16.019,1 16.046,1 16.194,5 16.213,5 16.225,1 16.232,5 16.282,5 16.326,9 16.452,4 16.529,0

1.070,8 920,2 1.027,9 934,9 963,7 896,8 906,7 857,7 1.026,3 1.086,5 1.123,5 1.169,3

91,9 97,9 0,5 52,1 118,1 24,7 -11,6 18,7 12,6 70,4 96,4 48,7

3,7 4,1 3,4 3,2 3,6 3,9 3,7 3,3 3,3 3,4 2,5 3,9

78,2 47,7 10,1 26,2 41,7 50,8 13,8 47,4 65,1 60,2 7,4 174,5

5,0 4,1 3,5 3,3 1,8 3,2 2,4 2,4 3,1 3,5 3,1 4,6

2010 dec.

14.855,1

186,8

-39,1

12.772,6

179,6

-21,2

14.337,5

193,8

-40,9

4,8

19,6

5,6


14.918,5 15.023,9 15.034,5 15.087,9 15.164,0 15.217,2 15.198,6 15.193,4 15.188,6 15.263,0 15.337,9 15.381,0

308,9 284,2 313,5 303,3 275,8 259,0 202,8 121,6 229,2 278,3 210,8 237,5

65,0 105,7 11,1 53,7 75,0 52,7 -20,9 -5,2 -4,2 76,4 74,6 42,0

12.821,5 12.916,6 12.933,8 12.998,1 13.065,7 13.117,0 13.105,5 13.104,6 13.096,0 13.176,3 13.261,0 13.317,2

278,0 253,2 277,4 278,4 243,4 227,7 191,6 112,0 189,8 250,9 191,6 228,3

50,6 95,5 17,7 64,6 66,5 50,7 -13,8 -0,9 -7,9 82,2 84,2 55,1

14.384,8 14.472,4 14.465,7 14.512,0 14.617,7 14.668,0 14.677,5 14.657,5 14.689,8 14.736,7 14.853,3 14.937,1

320,1 285,1 311,6 308,9 266,4 256,6 213,2 122,0 213,9 268,0 212,2 246,2

67,5 92,1 15,1 67,8 80,2 53,8 -13,4 -9,5 -0,4 70,7 91,1 58,8

4,8 5,0 4,3 4,3 4,5 4,7 4,4 4,0 4,0 4,0 3,3 4,0

97,2 42,8 20,7 48,4 14,8 44,0 25,3 28,5 46,4 74,7 8,2 128,8

6,2 5,6 5,1 4,8 3,4 3,8 2,7 2,5 2,9 3,2 3,1 4,3

Langlopend

G15. Totale uitstaande bedragen en bruto uitgiften van effecten m.u.v. aandelen door ingezetenen van het eurogebied (EUR miljard)

totale bruto uitgiften (rechter schaal) totale uitstaande bedragen (linker schaal) uitstaande bedragen in euro (linker schaal)

18.000

1.600

16.000

1.400

14.000

1.200

12.000

1.000

10.000

800

8.000

600

6.000

400

4.000

200

2.000

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0

Bronnen: ECB en BIS (voor uitgiften door niet-ingezetenen van het eurogebied). 1) Totale in euro luidende effecten met uitzondering van aandelen, uitgegeven door ingezetenen en niet-ingezetenen van het eurogebied. 2) Voor details betreffende de berekening van de groei wordt verwezen naar de Technische aantekeningen. De zesmaands groeipercentages zijn op jaarbasis.


S 35

4.2 Effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied, naar sector van de emittent en instrumenttype (EUR miljard; transacties gedurende de maand en uitstaande bedragen per ultimo; nominale bedragen)

1. Uitstaande bedragen en bruto uitgiften Uitstaande bedragen Totaal

MFI’s (m.i.v. het Eurosysteem)

Niet-MFI’s NietNietmonetaire financiële financiële vennootvennootschappen schappen 3 4

1

2

2010 2011 2011 I II III IV 2011 sept. okt. nov. dec.

15.878 16.529 16.019 16.213 16.282 16.529 16.282 16.327 16.452 16.529

5.246 5.528 5.347 5.363 5.425 5.528 5.425 5.412 5.455 5.528

3.296 3.293 3.260 3.255 3.237 3.293 3.237 3.267 3.277 3.293

850 868 824 832 853 868 853 859 870 868


1.540 1.592 1.553 1.545 1.593 1.592 1.593 1.590 1.599 1.592

572 699 618 582 613 699 613 625 651 699

122 106 113 124 113 106 113 109 105 106

67 77 71 72 83 77 83 84 84 77


14.338 14.937 14.466 14.668 14.690 14.937 14.690 14.737 14.853 14.937

4.674 4.829 4.729 4.781 4.812 4.829 4.812 4.788 4.804 4.829

3.174 3.187 3.147 3.131 3.124 3.187 3.124 3.158 3.173 3.187

783 791 752 759 770 791 770 776 786 791


9.481 10.013 9.641 9.866 9.888 10.013 9.888 9.892 9.972 10.013

2.633 2.777 2.700 2.743 2.773 2.777 2.773 2.758 2.765 2.777

1.103 1.137 1.111 1.144 1.150 1.137 1.150 1.145 1.146 1.137

671 697 655 666 677 697 677 682 692 697


4.386 4.421 4.333 4.302 4.297 4.421 4.297 4.339 4.368 4.421

1.761 1.783 1.741 1.765 1.767 1.783 1.767 1.754 1.762 1.783

1.966 1.896 1.918 1.841 1.817 1.896 1.817 1.861 1.871 1.896

106 91 93 89 88 91 88 89 90 91

Bruto uitgiften Overheid Centrale Overige overheid overheid

5 5.932 6.216 6.024 6.167 6.160 6.216 6.160 6.181 6.229 6.216

6

Totaal

Totaal


7

8

554 1.007 624 999 564 1.006 597 932 607 930 624 1.126 607 1.026 607 1.087 621 1.123 624 1.169 Kortlopend 724 54 759 634 77 747 700 52 701 702 65 654 712 72 747 634 77 884 712 72 812 703 70 819 686 74 911 634 77 923 2) Langlopend 5.207 499 248 5.583 548 252 5.325 512 306 5.465 532 277 5.448 535 183 5.583 548 242 5.448 535 214 5.478 537 268 5.544 547 212 5.583 548 246 waarvan: Langlopend met vaste rente 4.697 377 156 4.994 408 151 4.787 387 195 4.912 401 173 4.887 400 112 4.994 408 123 4.887 400 144 4.903 403 132 4.962 407 117 4.994 408 119 waarvan: Langlopend met variabele rente 432 121 78 513 139 84 458 123 90 477 129 84 491 133 56 513 139 107 491 133 55 503 133 121 507 138 81 513 139 118

1)


Overheid Centrale Overige overheid overheid

11

12

625 609 592 551 579 712 633 629 728 780

80 98 92 86 78 135 92 144 107 155

69 62 59 60 60 70 65 86 63 59

205 191 220 192 180 173 202 197 181 141

29 39 43 43 33 36 34 31 45 34

534 510 462 440 512 627 555 545 662 673

34 47 41 31 42 75 54 68 68 89

57 53 49 51 53 60 57 73 54 52

115 107 118 102 114 95 120 109 95 81

19 29 30 32 26 28 28 24 31 29

91 98 130 111 67 85 78 84 65 107

46 50 50 55 36 60 39 76 39 66

12 9 10 9 7 10 9 13 9 7

90 84 102 90 66 78 82 88 85 61

9 10 13 12 7 8 6 7 13 4

50 54 78 62 35 42 47 47 29 48

13 12 13 20 8 7 10 4 7 8

10 8 8 8 6 9 8 11 9 7

77 70 87 74 58 61 75 66 64 53

6 7 9 8 5 5 3 4 8 3

34 37 42 42 26 36 26 27 28 54

29 32 32 23 21 51 24 70 28 55

1 1 1 1 0 1 0 2 1 1

10 11 11 13 5 15 3 20 19 7

4 3 4 4 3 3 3 3 5 1

Bron: ECB. 1) Maandgegevens betreffende bruto uitgiften hebben betrekking op transacties gedurende de maand. Voor vergelijkingsdoeleinden hebben kwartaal- en jaargegevens betrekking op de respectieve maandgemiddelden. 2) Het verschil tussen het totaal aan langlopende schuldbewijzen en langlopende schuldbewijzen met een vaste of variabele rente bestaat uit obligaties met een nul-couponrente en herwaarderingseffecten.

S 36


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Financiële markten

4.2 Effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied, naar sector van de emittent en instrumenttype (EUR miljard tenzij anders aangegeven; transacties gedurende de periode; nominale bedragen)

2. Netto uitgiften Niet seizoenvrij Totaal


1

2

Seizoenvrij

1)



5

6

Totaal


7

8

1)



11

12

Totaal 2010 2011

45,5 51,7

-1,2 22,5

4,8 -3,5

5,0 3,7

31,6 23,4

5,3 5,6

45,4 51,9

-1,4 22,9

4,9 -3,2

5,0 3,8

31,8 23,1

5,1 5,3

2011 I II III IV

63,5 64,9 6,6 71,8

43,0 5,0 12,7 29,3

-20,6 -1,3 -8,9 16,8

4,3 2,8 4,5 3,2

32,5 47,5 -3,8 17,6

4,3 11,0 2,0 4,9

45,3 39,5 42,1 80,7

24,0 0,6 20,2 46,7

-4,1 -6,5 6,4 -8,8

2,8 -0,2 6,2 6,4

16,7 34,2 5,6 36,1

5,9 11,5 3,7 0,3

2011 sept. okt. nov. dec.

12,6 70,4 96,4 48,7

13,7 2,0 28,0 57,9

-2,0 34,2 5,3 10,9

3,5 8,8 6,8 -5,9

-8,9 23,2 45,1 -15,6

6,3 2,2 11,1 1,4

65,1 60,2 7,4 174,5

32,0 9,9 20,5 109,6

39,9 13,0 -37,9 -1,5

4,8 7,9 6,0 5,4

-20,2 35,1 8,1 65,2

8,6 -5,7 10,7 -4,1

2010 2011

54,2 47,8

1,9 12,1

2,2 -2,0

5,3 2,7

41,3 31,0

3,5 3,9

54,5 48,3

1,9 12,3

2,4 -1,7

5,3 2,8

41,4 31,1

3,5 3,9

2011 I II III IV

58,2 67,2 -7,8 73,5

27,4 16,7 2,9 1,5

-16,8 -5,1 -5,2 19,1

2,3 2,4 0,8 5,4

40,5 46,7 -6,9 43,8

4,9 6,5 0,6 3,6

53,6 35,7 33,4 70,6

17,1 5,6 10,8 15,7

-1,8 -9,4 8,6 -4,4

2,5 -0,6 2,2 7,0

31,2 35,1 9,1 48,9

4,6 5,0 2,7 3,3


-0,4 70,7 91,1 58,8

7,0 -10,3 3,3 11,5

2,6 38,1 9,2 10,2

2,4 8,4 6,8 1,1

-13,4 31,4 63,4 36,6

1,0 3,1 8,4 -0,6

46,4 74,7 8,2 128,8

21,8 -3,4 7,7 42,7

38,9 21,2 -35,2 0,9

0,4 9,4 6,3 5,4

-16,9 45,2 21,0 80,5

2,2 2,3 8,4 -0,7

Langlopend

G16. Netto uitgiften van effecten m.u.v. aandelen: wel en niet voor seizoen gecorrigeerd (EUR miljard; transacties gedurende de maand; nominale bedragen)

300

netto uitgiften netto uitgiften, seizoenvrij

300

250

250

200

200

150

150

100

100

50

50

0

0

-50

-50

-100

-100

-150

-150

-200

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-200

Bron: ECB. 1) Maandgegevens betreffende netto uitgiften hebben betrekking op transacties gedurende de maand. Voor vergelijkingsdoeleinden hebben kwartaal- en jaargegevens betrekking op de respectieve maandgemiddelden.


S 37

4.3 Groei van effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied 1) (mutaties in procenten)

Twaalfmaands groei (niet seizoenvrij) Totaal


1

2

Niet-MFI’s NietNietmonetaire financiële financiële vennootvennootschappen schappen 3

Zesmaands groei (seizoenvrij)


4

5

Totaal


7

8

9

10

11

12

4,6 5,0 4,1 3,5 3,3 1,8 3,2 2,4 2,4 3,1 3,5 3,1 4,6

0,6 2,3 2,5 2,2 2,9 3,0 2,8 1,2 1,2 2,3 2,9 3,3 7,6

3,2 3,8 1,4 -1,0 -0,7 -4,0 -1,9 -2,8 -3,8 0,0 0,7 -0,2 -0,4

6,9 6,9 6,1 5,2 2,5 3,7 1,8 2,9 4,4 4,4 7,0 6,5 9,3

8,0 7,3 6,4 6,3 5,3 2,7 5,2 5,1 4,9 4,0 4,2 3,4 4,1

13,3 10,9 9,4 12,1 12,3 15,8 20,1 16,0 22,0 16,8 12,9 11,0 4,0

5,6 6,2 5,6 5,1 4,8 3,4 3,8 2,7 2,5 2,9 3,2 3,1 4,3

1,9 3,7 4,1 3,3 3,5 3,6 2,9 1,4 1,2 2,1 1,7 1,9 3,4

1,8 2,0 0,2 -2,0 -1,5 -4,8 -2,1 -2,9 -3,9 -0,1 1,3 0,6 0,8

7,4 7,5 6,1 5,6 4,0 3,1 1,5 2,1 2,8 1,2 3,0 4,8 7,4

11,2 10,9 10,0 11,0 10,0 7,9 7,8 6,6 6,8 5,0 5,3 4,9 6,5

6,8 7,5 8,5 9,4 8,7 11,0 11,9 12,2 12,1 9,3 8,5 9,1 7,0

6

2010 dec. 2011 jan. febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec.

3,6 3,7 4,1 3,4 3,2 3,6 3,9 3,7 3,3 3,3 3,4 2,5 3,9

-0,3 0,0 1,6 0,8 0,4 1,7 1,8 1,8 1,9 2,3 2,9 3,1 5,2

1,8 1,8 2,3 1,2 1,2 0,4 0,6 0,4 -1,2 -0,5 0,0 -2,0 -1,3

7,5 7,2 5,5 4,8 3,4 4,3 4,3 4,9 5,2 4,8 4,7 5,1 5,4

7,0 7,1 6,7 5,9 6,0 6,1 6,5 6,2 5,6 5,1 4,7 3,0 4,7

2010 dec. 2011 jan. febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec.

4,8 4,8 5,0 4,3 4,3 4,5 4,7 4,4 4,0 4,0 4,0 3,3 4,0

0,5 0,4 1,7 0,8 0,9 2,0 2,4 2,5 2,6 2,7 2,6 2,7 3,1

0,8 0,8 1,3 0,3 0,2 -0,5 -0,3 -0,5 -1,8 -1,0 -0,1 -2,1 -0,8

8,7 8,0 6,4 5,7 5,0 5,2 4,4 4,8 4,4 3,4 3,5 4,0 4,4

10,5 11,0 10,1 9,4 9,5 9,1 9,4 8,7 8,4 7,9 7,6 6,4 7,2

Totaal

13,2 13,4 11,9 14,5 14,6 17,4 16,1 13,3 15,3 14,2 12,8 13,6 12,1

Niet-MFI’s NietNietmonetaire financiële financiële vennootvennootschappen schappen


Langlopend 9,2 8,3 8,6 9,0 9,5 12,1 9,4 9,8 10,2 9,4 8,7 10,0 9,4

G17. Twaalfmaands groei langlopende schuldbewijzen, naar sector van de emittent, in alle valuta’s tezamen (mutaties in procenten per jaar)

overheid MFI’s (m.i.v. het Eurosysteem) niet-MFI’s

35

35

30

30

25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

0

-5

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: ECB. 1) Voor details betreffende de berekening van de groeipercentages wordt verwezen naar de Technische aantekeningen. De zesmaands groeipercentages zijn op jaarbasis.

S 38


-5


4.3 Groei van effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied 1) (vervolg) (mutaties in procenten) Totaal

Langlopend met vaste rente MFI’s Niet-MFI’s (m.i.v. het NietNietEuromonetaire financiële systeem) financiële vennootvennootschappen schappen

13

14

15


16

17

Totaal

18

Langlopend met variabele rente MFI’s Niet-MFI’s Overheid (m.i.v. het NietNietCentrale Overige Euromonetaire financiële overheid overheid systeem) financiële vennootvennootschappen schappen

19

20

21

22

23

24

In alle valuta’s tezamen 2010 2011 2011 I II III IV 2011 juli aug. sept. okt. nov. dec.

8,8 6,4 6,9 6,5 6,6 5,6 6,8 6,5 6,1 5,7 5,2 5,5

5,7 5,0 3,4 4,6 6,2 5,6 6,2 6,3 6,4 5,7 5,2 5,7

6,4 3,5 3,2 3,8 4,3 2,7 4,5 3,9 4,7 3,5 1,7 1,1

19,6 6,3 9,2 6,4 5,2 4,5 5,6 5,2 4,3 4,2 4,6 5,0

9,9 7,8 9,7 8,2 7,4 6,1 7,7 7,2 6,4 6,2 5,8 6,3

2010 2011 2011 I II III IV 2011 juli aug. sept. okt. nov. dec.

9,1 6,5 7,0 6,7 6,7 5,7 6,9 6,6 6,2 5,8 5,5 5,7

5,6 4,2 2,2 3,8 5,4 5,4 5,4 5,6 5,7 5,4 5,2 5,7

7,4 3,7 3,4 4,1 4,5 2,7 4,8 4,1 4,5 3,5 1,9 0,9

19,9 6,6 9,6 6,5 5,9 4,7 6,3 6,1 4,8 4,5 4,7 5,0

10,0 8,1 9,9 8,5 7,6 6,4 7,9 7,4 6,6 6,4 6,1 6,5

8,8 7,7 5,6 7,9 8,9 8,1 9,0 9,4 8,3 7,5 8,5 8,0

-0,6 -0,6 0,5 -0,4 -1,4 -0,9 -1,3 -1,9 -1,5 -0,5 -1,6 0,6

-3,9 -1,4 -1,8 -2,1 -1,4 -0,5 -1,3 -1,5 -1,2 -1,0 0,0 0,4

0,7 -5,2 -1,9 -4,6 -7,7 -6,6 -7,2 -8,5 -8,2 -6,1 -7,5 -4,0

-1,5 -1,9 -1,2 -1,5 -2,3 -2,5 -1,9 -2,2 -3,7 -2,9 -2,3 -1,0

6,4 22,3 19,0 23,5 25,7 21,0 24,4 25,6 28,3 25,8 14,6 18,7

27,5 16,1 20,0 18,4 13,0 13,9 12,7 13,4 13,4 12,7 15,1 14,4

8,3 7,2 4,5 7,3 8,6 8,6 8,4 9,0 8,4 8,2 9,0 8,7

-0,3 -0,1 1,0 0,3 -1,1 -0,5 -1,2 -1,6 -1,4 0,0 -1,2 0,9

-3,3 0,0 -0,1 -0,6 -0,2 1,0 -0,2 -0,5 0,0 0,5 1,5 1,9

0,5 -5,7 -2,7 -4,7 -8,4 -7,3 -8,2 -9,1 -9,5 -6,6 -8,0 -4,9

-1,9 -2,8 -1,7 -2,6 -3,5 -3,6 -3,3 -3,7 -4,6 -3,9 -3,4 -2,1

5,9 22,2 19,1 23,5 25,6 20,8 24,3 25,6 28,3 25,6 14,3 18,4

26,2 15,3 21,0 18,1 11,1 12,3 10,7 11,5 11,4 11,0 13,7 13,1

In euro

G18. Twaalfmaands groei kortlopende schuldbewijzen, naar sector van de emittent, in alle valuta’s tezamen (mutaties in procenten per jaar)

overheid MFI’s (m.i.v. het Eurosysteem) niet-MFI’s

80

80

60

60

40

40

20

20

0

0

-20

-20

-40

-40

-60

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-60

Bron: ECB. 1) De mutaties in procenten per jaar in maandgegevens hebben betrekking op het einde van de maand, die in de kwartaal- en jaargegevens hebben daarentegen betrekking op de mutatie op jaarbasis van het periodegemiddelde. Zie voor details de Technische aantekeningen.


S 39

4.4 Genoteerde aandelen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied 1) (EUR miljard, tenzij anders aangegeven; marktwaarde)

1. Uitstaande bedragen en twaalfmaands groeipercentages (uitstaande bedragen per ultimo)

Totaal Totaal

MFI’s

Index: dec. 2008 = 100

Twaalfmaands groeipercentage

Totaal

Twaalfsmaands groeipercentage

Niet-monetaire financiële Niet-financiële vennootschappen vennootschappen Totaal Twaalfsmaands Totaal Twaalfsmaands groeipercentage groeipercentage

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2009

dec.

4.410,6

103,0

3,0

566,0

9,2

350,9

5,4

3.493,7

1,8

2010

jan. febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec.

4.242,8 4.161,5 4.474,4 4.409,1 4.093,4 4.054,6 4.256,1 4.121,2 4.345,2 4.531,0 4.413,3 4.596,2

103,1 103,2 103,4 103,4 103,5 103,7 103,7 103,7 103,8 104,2 104,4 104,4

2,9 3,0 2,8 2,7 2,4 1,9 1,7 1,7 1,6 1,8 1,8 1,4

516,7 499,3 543,6 508,4 445,9 446,4 519,8 479,3 487,0 514,4 437,8 458,4

8,3 8,3 7,5 7,1 6,3 5,7 5,1 5,1 5,1 7,3 6,8 6,5

340,7 339,2 365,2 345,7 322,7 315,5 338,0 314,4 326,6 333,5 316,6 334,0

5,4 5,4 5,4 5,4 5,3 4,4 4,5 4,1 4,0 4,0 5,4 2,3

3.385,4 3.323,0 3.565,5 3.555,0 3.324,9 3.292,7 3.398,3 3.327,5 3.531,6 3.683,1 3.658,9 3.803,8

1,9 2,0 1,8 1,7 1,5 1,0 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,7

2011


4.759,8 4.845,8 4.767,3 4.891,8 4.777,5 4.722,7 4.504,3 3.975,3 3.749,2 4.044,0 3.893,4 3.906,8

104,6 104,7 104,8 105,0 105,0 105,5 105,7 105,9 105,9 105,9 106,0 106,1

1,4 1,5 1,4 1,5 1,5 1,7 1,9 2,0 2,0 1,7 1,5 1,6

514,3 535,0 491,7 497,5 475,9 491,6 458,8 383,0 350,7 361,3 330,6 340,1

6,2 6,8 6,2 6,8 7,4 10,2 12,1 13,4 13,1 10,2 9,1 9,6

365,8 378,9 363,2 371,5 356,2 350,5 325,5 281,6 264,3 288,0 271,5 270,7

3,0 3,9 4,1 4,1 4,1 4,6 4,9 4,9 5,8 5,8 4,6 4,9

3.879,7 3.931,9 3.912,5 4.022,8 3.945,4 3.880,5 3.720,0 3.310,7 3.134,2 3.394,7 3.291,3 3.296,0

0,6 0,6 0,5 0,6 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,4

G19. Twaalfmaandse groei van genoteerde aandelen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied (mutaties in procenten per jaar)

14

niet-financiële MFI’s niet-monetaire financiële vennootschappen niet-financiële vennootschappen

14

12

12

10

10

8

8

6

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

-4

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Bron: ECB. 1) Voor details betreffende de berekening van de index en de groeipercentages wordt verwezen naar de Technische aantekeningen.

S 40


2009

2010

2011

-4


4.4 Genoteerde aandelen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied (EUR miljard; marktwaarde)

2. Transacties gedurende de maand Totaal Bruto Aflossingen uitgiften 1 2

MFI’s Netto uitgiften 3

Bruto Aflossingen uitgiften 4 5

Netto uitgiften 6

Niet-monetaire financiële vennootschappen Bruto Aflossingen Netto uitgiften uitgiften 7 8 9

Niet-financiële vennootschappen Bruto Aflossingen uitgiften 10 11

Netto uitgiften 12

2009 dec.

16,2

0,2

16,1

1,9

0,0

1,9

10,4

0,1

10,3

4,0

0,1

3,9


6,4 2,2 9,6 1,8 3,2 8,4 3,6 1,4 1,6 16,3 13,5 3,7

0,0 0,3 0,6 0,4 0,8 0,4 0,8 1,2 0,2 0,2 1,5 3,5

6,4 1,9 9,0 1,5 2,4 8,0 2,7 0,2 1,4 16,0 12,0 0,2

4,1 0,0 2,6 0,1 1,9 2,2 0,7 0,0 0,2 14,0 5,9 0,2

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

4,1 0,0 2,6 0,0 1,9 2,2 0,7 0,0 0,2 14,0 5,9 0,2

0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 0,4 0,5 0,0 0,0 0,2 5,5 0,9

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,3

0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 0,4 0,5 0,0 0,0 0,1 5,4 0,5

2,3 2,0 6,9 1,8 1,3 5,8 2,4 1,4 1,4 2,0 2,1 2,7

0,0 0,3 0,6 0,3 0,8 0,4 0,8 1,2 0,2 0,2 1,4 3,2

2,3 1,7 6,3 1,5 0,4 5,4 1,6 0,2 1,2 1,9 0,7 0,5


6,1 7,1 4,4 9,4 8,6 23,7 12,4 7,1 2,9 3,1 2,6 5,6

1,3 0,2 1,0 0,5 8,8 1,3 0,7 1,1 2,9 0,4 1,5 1,0

4,8 6,9 3,5 8,8 0,2 22,5 11,7 6,0 0,0 2,7 1,1 4,6

1,7 2,9 0,1 2,7 6,8 14,7 9,3 5,5 0,0 0,7 0,7 1,5

0,0 0,0 0,0 0,0 2,1 0,0 0,0 0,0 0,9 0,0 0,0 0,0

1,7 2,9 0,1 2,7 4,6 14,7 9,3 5,5 0,9 0,7 0,7 1,5

2,6 3,2 1,0 0,1 0,2 2,3 1,6 0,3 2,3 0,1 1,4 1,2

0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,3 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0

2,6 3,2 0,8 0,1 0,2 2,0 1,6 0,1 2,3 0,1 1,4 1,2

1,8 1,1 3,3 6,5 1,6 6,7 1,5 1,3 0,5 2,3 0,5 2,9

1,3 0,2 0,7 0,5 6,6 1,0 0,7 0,9 2,0 0,4 1,5 1,0

0,5 0,8 2,6 6,0 5,0 5,7 0,8 0,4 1,4 1,9 1,0 1,9

G20. Bruto uitgiften van genoteerde aandelen, naar sector van de emittent (EUR miljard; transacties gedurende de maand; marktwaarde) MFI’s niet-monetaire financiële vennootschappen niet-financiële vennootschappen

40

40

35

35

30

30

25

25

20

20

15

15

10

10

5

5

0

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0

Bron: ECB.


S 41

4.5 Door MFI’s op in euro luidende deposito’s van en leningen aan ingezetenen van het eurogebied toegepaste rentetarieven 1) (procenten per jaar; uitstaande bedragen per ultimo; nieuwe contracten als gemiddelden per periode, tenzij anders aangegeven)

1. Rente op deposito’s (nieuwe contracten) Giraal

Deposito’s van huishoudens Met vaste looptijd

2)

Tot en met 1 jaar 1 0,44 0,45 0,46 0,49 0,49 0,52 0,54 0,55 0,55 0,55 0,54 0,53

2011 febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec. 2012 jan.

2 2,36 2,34 2,47 2,52 2,58 2,74 2,73 2,73 2,88 2,78 2,78 2,96

Meer dan 1 jaar tot en met 2 jaar 3 2,74 2,78 2,85 2,96 3,25 3,16 3,16 3,15 3,17 3,08 3,20 3,48

Met opzegtermijn

Deposito’s van niet-financiële vennootschappen Giraal 2) Met vaste looptijd

2), 3)

Meer dan 2 jaar

Tot en met 3 maanden

Meer dan 3 maanden

4 2,80 2,90 3,08 3,07 3,15 3,10 2,99 2,92 3,14 3,03 3,06 3,14

5 1,60 1,61 1,65 1,67 1,70 1,70 1,77 1,79 1,80 1,80 1,81 1,83

6 1,86 1,88 1,90 1,91 1,92 1,93 1,93 1,94 1,96 1,96 1,97 1,96

Tot en met 1 jaar 7 0,52 0,54 0,61 0,63 0,67 0,66 0,68 0,69 0,69 0,67 0,65 0,61

8 1,32 1,37 1,58 1,65 1,78 1,77 1,64 1,71 1,67 1,46 1,50 1,27


Repo’s

Meer dan 2 jaar 10 2,69 2,81 2,95 3,08 2,94 3,03 2,99 2,79 3,23 2,84 2,90 2,92

11 1,04 1,14 1,30 1,30 1,47 1,41 1,42 1,47 1,65 1,62 1,38 1,22

2. Rente op leningen aan huishoudens (nieuwe contracten) Doorlopende Verlengde kredieten en kredietrekening- kaartschuld courantkredieten

1 8,09 8,04 8,12 8,19 8,24 8,28 8,31 8,41 8,43 8,40 8,37 8,46


2 16,81 16,88 16,92 16,91 16,95 16,94 17,10 17,18 17,17 17,11 17,08 17,06

Consumptief krediet

Woninghypotheken

Naar oorspronkelijke rentelooptijd Effectieve Naar oorspronkelijke renteEffectieve rente in looptijd rente in Variabele Meer dan Meer dan procenten4) Variabele Meer dan Meer dan Meer dan procenten4) per jaar per jaar rente tot 1 jaar tot 5 jaar rente tot 1 jaar tot 5 jaar tot 10 jaar en met 1 en met en met 1 en met en met jaar 5 jaar jaar 5 jaar 10 jaar 3 4 5 6 7 8 9 10 11 5,37 6,13 7,83 7,30 2,95 3,83 4,06 3,92 3,89 5,43 6,22 7,82 7,32 3,00 3,82 4,15 4,01 3,93 5,17 6,23 7,80 7,25 3,12 3,95 4,24 4,15 4,03 5,35 6,37 7,99 7,49 3,23 4,01 4,30 4,18 4,09 5,37 6,47 7,87 7,42 3,26 4,04 4,29 4,18 4,09 5,13 6,53 7,98 7,43 3,33 4,02 4,26 4,19 4,10 5,34 6,54 7,97 7,57 3,47 3,96 4,20 4,15 4,16 5,77 6,57 7,94 7,64 3,41 3,86 4,02 4,02 4,02 5,60 6,53 7,94 7,54 3,44 3,79 3,86 3,94 3,95 5,56 6,47 7,78 7,39 3,43 3,74 3,84 3,93 3,96 5,26 6,44 7,64 7,16 3,49 3,74 3,81 3,95 4,02 5,63 6,58 8,08 7,57 3,50 3,71 3,75 4,03 4,03

Leningen aan eenmanszaken en personenvennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid Naar oorspronkelijke rentelooptijd Variabele Meer dan Meer dan rente tot 1 jaar tot 5 jaar en met 1 en met jaar 5 jaar 12 13 14 3,36 4,63 4,30 3,43 4,69 4,43 3,54 4,68 4,53 3,75 4,81 4,60 3,82 4,78 4,62 3,83 4,82 4,60 3,95 4,96 4,39 3,97 4,86 4,20 3,98 4,76 4,16 4,22 4,93 4,02 4,13 4,84 3,92 3,88 4,76 3,92

3. Rente op leningen aan niet-financiële vennootschappen (nieuwe contracten) Doorlopende kredieten en rekeningcourantkredieten


1 4,12 4,12 4,25 4,30 4,41 4,43 4,49 4,54 4,60 4,61 4,67 4,64

Variabele rente tot en met 3 maanden 2 3,98 4,02 4,07 4,18 4,23 4,38 4,44 4,59 4,70 4,77 4,89 4,93

Overige leningen tot en met EUR 0,25 miljoen naar oorspronkelijke rentelooptijd Meer dan Meer dan Meer dan Meer dan 3 maanden 1 jaar tot 3 jaar tot 5 jaar tot tot en met en met en met en met 1 jaar 3 jaar 5 jaar 10 jaar 3 4 5 6 4,20 4,48 4,89 4,39 4,38 4,63 4,99 4,49 4,47 4,73 5,05 4,57 4,65 4,79 5,14 4,67 4,68 4,74 5,16 4,67 4,79 4,79 5,10 4,68 4,94 4,85 5,03 4,58 4,94 4,79 4,94 4,46 5,10 4,86 4,99 4,56 5,26 4,98 5,10 4,66 5,15 4,98 5,05 4,58 5,35 4,78 5,04 4,40

Meer dan 10 jaar 7 3,94 4,02 4,15 4,19 4,44 4,44 4,35 4,31 4,27 4,26 4,27 4,33

Variabele rente tot en met 3 maanden 8 2,55 2,53 2,72 2,65 2,78 2,88 2,80 2,84 2,98 2,81 3,02 2,66

Overige leningen van meer dan EUR 1 miljoen naar oorspronkelijke rentelooptijd Meer dan Meer dan Meer dan Meer dan 3 maanden 1 jaar tot 3 jaar tot 5 jaar tot tot en met en met en met en met 1 jaar 3 jaar 5 jaar 10 jaar 9 10 11 12 3,06 2,96 3,86 3,88 3,26 3,00 3,61 3,84 3,31 3,38 3,78 4,36 3,37 3,17 3,63 3,65 3,49 3,50 3,61 2,77 3,45 3,46 3,98 4,09 3,56 3,64 3,99 3,87 3,44 3,69 3,63 3,64 3,55 3,78 3,89 3,60 3,69 3,42 3,92 3,60 3,74 3,11 3,95 3,73 3,70 3,06 3,45 2,70

Meer dan 10 jaar 13 3,75 3,84 4,15 4,11 4,00 3,24 4,06 3,74 3,71 3,71 3,75 3,80

Bron: ECB. 1) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Toelichting. 2) Voor deze categorie zijn de huishoudens en de niet-financiële vennootschappen tezamen genomen en toegewezen aan huishoudens, omdat de uitstaande bedragen van de niet-financiële vennootschappen te verwaarlozen zijn, vergeleken bij die van huishoudens wanneer alle deelnemende lidstaten tezamen worden genomen. 3) Onder deze categorie valt niet de verleende gemakskredietkaartschuld, d.w.z. krediet verleend tegen 0% rente gedurende de factureringscyclus. 4) De effectieve rente in procenten per jaar omvat de totale kosten van een lening. dece totale kosten omvatten zowel rente als andere (aanverwante) kosten zoals informatiekosten, beheerskosten, documentaire kosten en garanties.

S 42



4.5 Door MFI’s op in euro luidende deposito’s van en leningen aan ingezetenen van het eurogebied toegepaste rentetarieven 1) * (procenten per jaar; uitstaande bedragen per ultimo; nieuwe contracten als gemiddelden per periode, tenzij anders aangegeven)

4. Rente op deposito’s (uitstaande bedragen) Giraal

2011

2012

2)

1 0,44 0,45 0,46 0,49 0,49 0,52 0,54 0,55 0,55 0,55 0,54 0,53

febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec. jan.

Deposito’s van huishoudens Met vaste looptijd Met opzegtermijn 2), 3) Tot en met Meer dan Tot en met Meer dan 2 jaar 2 jaar 3 maanden 3 maanden 2 3 4 5 2,34 2,73 1,60 1,86 2,38 2,71 1,61 1,88 2,40 2,73 1,65 1,90 2,45 2,73 1,67 1,91 2,49 2,75 1,70 1,92 2,54 2,77 1,70 1,93 2,58 2,77 1,77 1,93 2,62 2,79 1,79 1,94 2,65 2,78 1,80 1,96 2,70 2,80 1,80 1,96 2,73 2,78 1,81 1,97 2,76 2,77 1,83 1,96

Deposito’s van niet-financiële vennootschappen Giraal 2) Met vaste looptijd Tot en met Meer dan 2 jaar 2 jaar 6 7 8 0,52 1,80 3,09 0,54 1,85 3,13 0,61 1,94 3,12 0,63 1,99 3,12 0,67 2,07 3,11 0,66 2,13 3,13 0,68 2,12 3,14 0,69 2,14 3,15 0,69 2,16 3,14 0,67 2,17 3,16 0,65 2,14 3,13 0,61 2,09 3,16

Repo’s

9 1,59 1,65 1,72 1,76 1,93 1,94 1,97 2,07 2,15 2,24 2,37 2,47

5. Rente op leningen (uitstaande bedragen) Leningen aan huishoudens


Woninghypotheken, met een looptijd van Tot en met Meer dan Meer dan 5 jaar 1 jaar 1 jaar tot en met 5 jaar 1 2 3 3,67 3,81 3,82 3,71 3,80 3,84 3,82 3,78 3,84 3,81 3,78 3,85 3,87 3,78 3,86 4,03 3,79 3,90 4,06 3,78 3,89 4,13 3,79 3,92 4,12 3,78 3,91 4,12 3,77 3,91 4,12 3,74 3,89 4,06 3,71 3,87

G21. Nieuwe deposito’s met vaste looptijd

Met een looptijd van Tot en met 1 jaar


7 3,64 3,68 3,78 3,84 3,93 4,00 4,06 4,11 4,18 4,20 4,26 4,23

Meer dan 5 jaar 9 3,46 3,48 3,53 3,56 3,63 3,69 3,72 3,74 3,74 3,76 3,72 3,68

G22. Nieuwe leningen met een variabele rente en met een voor maximaal 1 jaar vaste rente

(procenten per jaar, exclusief administratiekosten; gemiddelden per periode)

(procenten per jaar, exclusief administratiekosten; gemiddelden per periode)

huishoudens, tot en met 1 jaar niet-financiële vennootschappen, tot en met 1 jaar huishoudens, meer dan 2 jaar niet-financiële vennootschappen, meer dan 2 jaar

5,00

Leningen aan niet-financiële vennootschappen

Consumptief krediet en overige leningen, met een looptijd van Tot en met Meer dan Meer dan 5 jaar 1 jaar 1 jaar tot en met 5 jaar 4 5 6 7,88 6,43 5,20 7,92 6,40 5,20 7,94 6,43 5,23 7,96 6,38 5,24 7,95 6,45 5,28 8,03 6,42 5,30 8,07 6,42 5,31 8,14 6,48 5,32 8,17 6,44 5,33 8,09 6,44 5,34 8,11 6,43 5,31 8,14 6,39 5,28

huishoudens, consumptief krediet huishoudens, woninghypotheken niet-financiële vennootschappen, tot en met EUR 1 miljoen niet-financiële vennootschappen, meer dan EUR 1 miljoen

5,00

9,00

4,50

4,50

8,00

8,00

4,00

4,00

7,00

7,00

3,50

3,50

3,00

3,00

6,00

6,00

2,50

2,50

5,00

5,00

2,00

2,00

4,00

4,00

1,50

1,50

3,00

3,00

1,00

1,00

2,00

2,00

0,50

1,00

0,50

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

9,00

2011

1,00

Bron: ECB. *) Voor de bron van de gegevens in de tabel en de daarmee verband houdende voetnoten, zie blz. S42.


S 43

4.6 Geldmarktrente

(procenten per jaar; gemiddelden per periode)

Girale deposito’s (EONIA)

Eenmaands deposito’s (EURIBOR)

Eurogebied 1), 2) Driemaands deposito’s (EURIBOR)

Zesmaands deposito’s (EURIBOR)

Twaalfmaands (EURIBOR)

Verenigde Staten Driemaands deposito’s (LIBOR)

Japan Driemaands deposito’s (LIBOR)

1

2

3

4

5

6

7

2009 2010 2011

0,71 0,44 0,87

0,89 0,57 1,18

1,22 0,81 1,39

1,43 1,08 1,64

1,61 1,35 2,01

0,69 0,34 0,34

0,47 0,23 0,19


0,59 0,67 1,04 0,97 0,79

0,81 0,86 1,22 1,38 1,24

1,02 1,10 1,42 1,56 1,50

1,25 1,37 1,70 1,77 1,72

1,52 1,74 2,13 2,11 2,05

0,29 0,31 0,26 0,30 0,48

0,19 0,19 0,20 0,19 0,20

2011 febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec.

0,71 0,66 0,97 1,03 1,12 1,01 0,91 1,01 0,96 0,79 0,63

0,89 0,90 1,13 1,24 1,28 1,42 1,37 1,35 1,36 1,23 1,14

1,09 1,18 1,32 1,43 1,49 1,60 1,55 1,54 1,58 1,48 1,43

1,35 1,48 1,62 1,71 1,75 1,82 1,75 1,74 1,78 1,71 1,67

1,71 1,92 2,09 2,15 2,14 2,18 2,10 2,07 2,11 2,04 2,00

0,31 0,31 0,28 0,26 0,25 0,25 0,29 0,35 0,41 0,48 0,56

0,19 0,20 0,20 0,20 0,20 0,20 0,19 0,19 0,19 0,20 0,20

2012 jan. febr.

0,38 0,37

0,84 0,63

1,22 1,05

1,50 1,35

1,84 1,68

0,57 0,50

0,20 0,20

G23. Geldmarktrente in het eurogebied 1), 2)

G24. Driemaands geldmarktrente

(maandgemiddelden; procenten per jaar)

(maandgemiddelden; procenten per jaar)

eenmaands driemaands twaalfmaands

9,00

eurogebied 1), 2) Japan Verenigde Staten

9,00

9,00

8,00

8,00

8,00

8,00

7,00

7,00

7,00

7,00

6,00

6,00

6,00

6,00

5,00

5,00

5,00

5,00

4,00

4,00

4,00

4,00

3,00

3,00

3,00

3,00

2,00

2,00

2,00

2,00

1,00

1,00

1,00

1,00

0,00

0,00

0,00

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

1994

1996

1998

2000

9,00

2002

2004

2006

2008

2010

0,00

Bron: ECB. 1) Vóór januari 1999 werden op basis van de nationale, met het bbp gewogen rentevoeten, rentevoeten voor het eurogebied geconstrueerd. Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de Toelichting. 2) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Toelichting.

S 44



4.7 Rendementscurves in het eurogebied 1)

(overheidsobligaties, eurogebied met AAA-rating; ultimo rentes in procenten per jaar; ecarts in procentpunten)

3 maanden

1 jaar

2 jaar

Spot-rentes 5 jaar 7 jaar

10 jaar

10 jaar - 3 maanden (ecart) 6 7

Onmiddellijke termijnrentes 1 jaar 2 jaar 5 jaar

10 jaar - 2 jaar (ecart) 8

10 jaar

1

2

3

4

5

9

10

11

12

2009 2010 2011

0,38 0,49 0,00

0,81 0,60 0,09

1,38 0,93 0,41

2,64 2,15 1,56

3,20 2,78 2,13

3,76 3,36 2,65

3,38 2,87 2,65

2,38 2,43 2,24

1,41 0,85 0,32

2,44 1,70 1,15

4,27 3,99 3,24

5,20 4,69 3,84


0,49 0,87 1,24 0,27 0,00

0,60 1,30 1,39 0,47 0,09

0,93 1,79 1,65 0,75 0,41

2,15 2,83 2,50 1,55 1,56

2,78 3,26 2,94 1,99 2,13

3,36 3,66 3,41 2,48 2,65

2,87 2,79 2,17 2,21 2,65

2,43 1,87 1,75 1,74 2,24

0,85 1,84 1,63 0,74 0,32

1,70 2,69 2,22 1,31 1,15

3,99 4,12 3,76 2,77 3,24

4,69 4,63 4,60 3,79 3,84


0,69 0,87 1,02 1,03 1,24 1,01 0,61 0,27 0,38 0,20 0,00

1,08 1,30 1,41 1,32 1,39 1,11 0,67 0,47 0,54 0,38 0,09

1,53 1,79 1,86 1,67 1,65 1,32 0,86 0,75 0,81 0,74 0,41

2,55 2,83 2,80 2,52 2,50 2,09 1,69 1,55 1,71 1,92 1,56

3,02 3,26 3,19 2,93 2,94 2,55 2,21 1,99 2,22 2,51 2,13

3,49 3,66 3,55 3,37 3,41 3,06 2,76 2,48 2,79 3,07 2,65

2,80 2,79 2,53 2,34 2,17 2,05 2,15 2,21 2,41 2,87 2,65

1,96 1,87 1,70 1,69 1,75 1,74 1,90 1,74 1,98 2,33 2,24

1,56 1,84 1,90 1,69 1,63 1,28 0,80 0,74 0,78 0,69 0,32

2,37 2,69 2,67 2,34 2,22 1,79 1,33 1,31 1,39 1,53 1,15

3,91 4,12 3,96 3,69 3,76 3,34 3,09 2,77 3,12 3,64 3,24

4,67 4,63 4,46 4,51 4,60 4,39 4,22 3,79 4,29 4,41 3,84

2012 jan. febr.

0,11 0,11

0,21 0,15

0,45 0,37

1,44 1,39

2,03 1,99

2,67 2,59

2,55 2,49

2,22 2,22

0,39 0,29

1,03 0,95

3,07 3,06

4,26 4,06

G25. Spot-rendementscurves, eurogebied 2)

G26. Spot-rentes en ecarts, eurogebied 2)

(procenten per jaar; ultimo)

(daggegevens; rentes in procenten per jaar; ecarts in procentpunten)

1-jaars rente (linkerschaal) 10-jaars rente (linkerschaal) ecart tussen 10-jaars en 3-maandsrentes (rechterschaal) ecart tussen 10-jaars en 2-jaarsrentes (rechterschaal)

februari 2012 januari 2012 december 2011

4,5

4,5

4,5

4,0

4,0

4,0

3,5

3,5

3,5

3,0

3,0

3,0

2,5

2,5

2,0

2,0

1,5

1,5

1,0

1,0

0,5

0,5

2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0

0

5jaars

10jaars

15jaars

20jaars

25jaars

30jaars

0,0

2009

2010

0,0

2011

Bron: ECB-berekeningen gebaseerd op onderliggende gegevens verschaft door EuroMTS en op ratings verschaft door Fitch Ratings. 1) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Toelichting. 2) De gegevens hebben betrekking op in het eurogebied uitgegeven overheidsobligaties met een AAA-rating.


S 45

4.8 Effectenbeursindices

(indices in punten; gemiddelden per periode)

Referentie Ruime index

50

Dow Jones EURO STOXX indices 1) Belangrijkste sectoren Grond- Diensten Consump- Olie en gas Financieel Industrie stoffen voor contiegoesumenten deren

Technologie

Nuts- Telecom- Gezondbedrijven municatie heidszorg

Verenigde Staten

Japan

Standard & Poor’s 500

Nikkei 225

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

2009 2010 2011

234,2 265,5 256,0

2.521,0 2.779,3 2.611,0

353,2 463,1 493,4

140,5 166,2 158,1

244,5 323,4 351,2

293,5 307,2 311,6

172,1 182,8 152,6

269,7 337,6 349,4

200,7 224,1 222,5

353,7 344,9 301,7

380,4 389,6 358,4

363,5 408,4 432,7

946,2 1.140,0 1.267,6

9.321,6 10.006,5 9.425,4


273,4 285,5 281,2 236,0 222,4

2.817,8 2.932,9 2.862,7 2.381,6 2.277,8

513,8 532,7 552,0 463,7 427,1

176,1 175,5 169,6 146,0 142,1

361,3 366,3 370,7 341,5 327,1

309,9 341,1 328,8 282,0 295,5

175,7 185,0 175,2 133,8 117,2

361,9 388,0 391,5 323,0 296,6

227,0 249,6 239,7 199,8 201,8

333,0 347,7 333,7 270,2 256,5

399,2 396,7 385,0 333,0 320,3

405,0 415,0 448,4 435,0 432,4

1.204,6 1.302,5 1.318,3 1.225,3 1.225,7

9.842,4 10.285,3 9.609,4 9.246,3 8.580,6


292,3 281,9 287,5 284,0 272,9 270,5 226,9 212,6 226,1 219,2 222,2

3.015,7 2.890,4 2.947,2 2.885,8 2.766,6 2.743,5 2.297,2 2.124,3 2.312,3 2.239,6 2.283,3

540,5 527,4 557,3 557,0 542,5 550,7 443,7 401,4 424,8 423,6 433,2

179,0 170,1 172,5 171,7 164,9 160,8 141,1 137,0 142,4 141,5 142,4

369,7 355,0 366,6 374,9 370,0 384,4 329,7 312,8 325,6 325,9 329,9

348,0 340,5 343,8 330,4 314,3 317,4 268,6 262,4 290,2 293,5 302,9

193,5 184,1 182,4 176,3 168,0 160,6 129,0 113,3 123,1 112,8 115,9

393,1 385,7 397,9 395,5 382,0 375,7 307,3 289,2 302,3 292,2 295,5

257,6 245,9 250,0 246,5 224,1 221,0 189,7 190,1 203,0 205,7 196,6

359,0 339,1 346,9 337,8 318,3 307,8 258,4 246,7 269,9 250,6 249,3

402,9 396,8 402,8 386,4 368,2 360,0 329,3 311,1 334,1 316,6 310,3

418,7 414,6 435,4 457,8 450,3 467,4 420,7 419,0 426,1 423,3 448,4

1.321,1 1.304,5 1.331,5 1.338,3 1.287,3 1.325,2 1.185,3 1.173,9 1.207,2 1.226,4 1.243,3

10.622,3 9.852,4 9.644,6 9.650,8 9.541,5 9.996,7 9.072,9 8.695,4 8.733,6 8.506,1 8.506,0

2012 jan. febr.

233,4 247,2

2.382,1 2.508,2

477,6 507,2

146,9 152,1

351,8 377,3

317,3 327,0

120,4 134,4

319,2 336,3

206,9 223,9

248,8 254,6

305,0 300,1

473,6 477,6

1.300,6 1.352,5

8.616,7 9.242,3

G27. Dow Jones EURO STOXX ruime index, Standard & Poor’s 500 en Nikkei 225 (januari 1994 = 100; maandgemiddelden)

Dow Jones EURO STOXX ruime index 1) Standard & Poor’s 500 Nikkei 225

350

350

300

300

250

250

200

200

150

150

100

100

50

50

0

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Bron: ECB. 1) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Toelichting.

S 46


2010

2011

0

5

PRIJZEN, PRODUCTIE, VRAAG EN ARBEIDSMARKT 5.1 HICP, andere prijzen en kosten

(mutaties in procenten per jaar, tenzij anders aangegeven)

1. Geharmoniseerde consumptieprijsindex 1) Totaal Goederen Totaal Totaal m.u.v. onbewerkte voedingsmiddelen en energie

Index: 2005 = 100

Diensten

Memorandumpost: Door de overheid Totaal (seizoenvrij; procentuele mutatie t.o.v. voorgaande periode) gereguleerde prijzen 2) Totaal Bewerkte Onbewerkte Industriële Energie Diensten Totaal HICP Door de voedings- voedingsgoederen (niet uitgezonderd overheid middelen middelen m.u.v. seizoendoor de gereguenergie vrij) overheid leerde gereguleerde prijzen prijzen

% totaal 2011

100,0 1

100,0 2

81,8 3

58,5 4

41,5 5

100,0 6

11,9 7

7,2 8

28,5 9

11,0 10

41,5 11

88,2 12

11,8 13

2008 2009 2010 2011

107,8 108,1 109,8 112,8

3,3 0,3 1,6 2,7

2,4 1,3 1,0 1,7

3,8 -0,9 1,8 3,3

2,6 2,0 1,4 1,8

-

-

-

-

-

-

3,4 0,1 1,6 2,6

2,7 1,8 1,5 3,5


110,8 111,3 113,1 112,9 114,1

2,0 2,5 2,8 2,7 2,9

1,1 1,3 1,8 1,7 2,0

2,5 3,1 3,3 3,2 3,7

1,3 1,6 1,9 2,0 1,9

0,5 1,0 0,9 0,3 0,7

0,5 0,9 1,1 1,1 1,0

0,4 0,4 0,4 0,1 0,9

0,2 0,0 0,5 -0,3 0,9

2,0 6,3 2,8 0,4 1,5

0,4 0,5 0,6 0,5 0,3

2,0 2,4 2,6 2,6 2,9

2,3 3,3 3,6 3,5 3,5


113,5 113,9 114,0 114,4

3,0 3,0 3,0 2,7

2,0 2,0 2,0 2,0

3,7 3,9 3,9 3,3

1,9 1,8 1,9 1,9

0,5 0,2 0,2 0,1

0,4 0,5 0,2 0,1

0,2 0,4 0,4 0,1

1,2 0,0 0,0 0,0

0,9 0,6 0,7 -0,1

0,0 0,1 0,1 0,2

2,9 3,0 3,0 2,7

3,5 3,6 3,5 3,5

2012 jan. 3) febr.

113,4 .

2,6 2,7

1,9 .

3,2 .

1,9 .

0,3 .

0,3 .

-0,4 .

0,0 .

2,6 .

0,2 .

2,5 .

3,5 .

Goederen Voedingsmiddelen (m.i.v. alcoholische dranken en tabak) Totaal Bewerkte Onbewerkte voedingsmid- voedingsmiddelen delen % totaal 2011

Diensten Industriële goederen

Huisvesting

Totaal

Industriële goederen m.u.v. energie

Energie

Transport Communicatie

Huur

Recreatie en persoonlijke diensten

Diversen

19,1 14

11,9 15

7,2 16

39,5 17

28,5 18

11,0 19

10,1 20

6,0 21

6,5 22

3,1 23

14,5 24

7,3 25

2008 2009 2010 2011

5,1 0,7 1,1 2,7

6,1 1,1 0,9 3,3

3,5 0,2 1,3 1,8

3,1 -1,7 2,2 3,7

0,8 0,6 0,5 0,8

10,3 -8,1 7,4 11,9

2,3 2,0 1,8 1,8

1,9 1,8 1,5 1,4

3,9 2,9 2,3 2,9

-2,2 -1,0 -0,8 -1,3

3,2 2,1 1,0 2,0

2,5 2,1 1,5 2,1


1,9 2,2 2,6 2,8 3,3

1,3 2,1 3,0 3,7 4,2

2,7 2,3 1,9 1,3 1,8

2,9 3,6 3,7 3,4 3,9

0,8 0,5 1,0 0,4 1,2

9,2 12,7 11,5 12,0 11,5

1,6 1,8 1,9 1,8 1,7

1,3 1,3 1,4 1,5 1,4

1,9 2,0 3,2 3,3 3,0

-0,8 -0,4 -1,0 -1,8 -1,8

1,2 1,5 2,0 2,3 2,2

1,5 1,9 2,1 2,1 2,1


2,7 3,0 3,3 3,4 3,1

3,6 4,0 4,3 4,3 4,1

1,1 1,4 1,8 1,9 1,6

3,1 4,1 4,2 4,1 3,4

0,0 1,2 1,3 1,3 1,2

11,8 12,4 12,4 12,3 9,7

1,8 1,8 1,7 1,7 1,7

1,5 1,4 1,4 1,3 1,4

3,5 3,1 2,9 2,9 3,2

-1,8 -1,9 -1,9 -1,7 -1,9

2,3 2,3 2,2 2,1 2,2

2,1 2,2 2,0 2,2 2,3

2012 jan.

3,1

4,1

1,6

3,2

0,9

9,2

1,8

1,5

2,8

-2,4

2,1

2,6

Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. 1) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Toelichting. 2) Deze experimentele statistieken bieden slechts een ruwe maatstaf voor prijsregulering aangezien wijzigingen in door de overheid gereguleerde prijzen niet volledig kunnen worden geïsoleerd van de andere invloeden. Zie de website van Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europe.eu/portal/page/portal/hicp/introduction), waar de methodologie wordt toegelicht die is gebruikt bij het samenstellen van deze indicator. 3) Een raming op basis van voorlopige nationale cijfers, die gewoonlijk rond 95% van het eurogebied dekken, alsmede vroege gegevens omtrent energieprijzen.


S 47

5.1 HICP, andere prijzen en kosten


2. Industrie, bouwnijverheid en woningen Totaal (index: 2005 = 100)

Totaal

Industriële producentenprijzen m.u.v. bouwnijverheid Industrie m.u.v. bouwnijverheid en de energiesector VerwerTotaal Half- InvesteringsConsumptiegoederen kende fabrikaten goederen Totaal Duurzaam Nietindustrie duurzaam 82,8 75,6 30,0 22,0 23,7 2,7 21,0 3 4 5 6 7 8 9

% totaal 2005

100,0 1

100,0 2

2008 2009 2010 2011

114,4 108,6 111,7 118,3

6,1 -5,1 2,9 5,9

4,8 -5,4 3,4 5,5

3,4 -2,9 1,6 3,8

3,9 -5,3 3,5 5,9

2,1 0,4 0,3 1,4

3,9 -2,1 0,4 3,1

2,8 1,2 0,9 2,1


113,5 116,7 118,5 118,9 119,3

4,8 6,5 6,3 5,9 5,1

4,6 6,3 5,8 5,5 4,5

3,1 4,4 4,3 3,8 2,9

5,9 7,9 6,8 5,6 3,4

0,8 1,3 1,3 1,5 1,5

1,5 2,5 3,4 3,3 3,3


118,7 119,0 119,2 119,5 119,2

5,8 5,8 5,5 5,4 4,3

5,5 5,3 5,0 4,7 3,7

3,8 3,5 3,2 2,9 2,5

5,7 5,0 4,1 3,4 2,7

1,5 1,5 1,6 1,4 1,6

2012 jan.

120,1

3,7

3,3

1,9

1,6

1,3

Bouw- Woningen 2) 1) Energie nijverheid

24,4 10

11

4,1 -2,5 0,3 3,3

14,2 -11,8 6,4 11,9

3,8 0,1 1,9 3,2

1,9 -3,1 1,1 .

1,4 1,8 1,9 2,2 2,5

1,5 2,6 3,7 3,5 3,4

9,6 12,5 11,9 11,8 11,3

2,8 4,1 3,0 3,2 2,6

1,9 2,0 1,1 1,0 .

3,3 3,4 3,4 3,4 3,1

2,1 2,5 2,5 2,5 2,3

3,5 3,5 3,5 3,6 3,2

11,4 12,2 12,3 12,4 9,4

-

-

3,0

2,4

3,0

9,2

-

-

12

3. Grondstoffen en bbp-deflatoren Olieprijzen (EUR per vat) 3)

% totaal

Grondstoffenprijzen exclusief energie Invoergewogen 4) Aanwendingsgewogen 5) Totaal VoedingsNiet- Totaal VoedingsNietmiddelen voedingsmiddelen voedingsmiddelen middelen

Totaal (seizoensvrij index: 2000 = 100)

Totaal

55,0

Bbp deflatoren Binnenlandse vraag Uitvoer 6) Totaal Particuliere OverheidsBruto consumptie consumptie investeringen in vaste activa

Invoer 6)

100,0

35,0

65,0

100,0

45,0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

2008 2009 2010 2011

65,9 44,6 60,7 79,7

2,0 -18,5 44,6 12,2

18,4 -8,9 21,4 22,4

-4,4 -23,0 57,9 7,7

-1,7 -18,0 42,1 12,9

9,7 -11,4 27,1 20,7

-8,6 -22,8 54,5 7,5

106,2 107,1 107,9 109,4

2,0 0,9 0,7 1,4

2,6 -0,1 1,5 2,2

2,7 -0,4 1,7 2,5

2,8 2,0 0,8 1,0

2,3 -0,4 1,0 2,0

2,4 -3,4 2,8 3,6

3,9 -6,0 5,0 5,7


64,4 77,3 81,3 79,3 80,7

48,6 42,9 11,6 3,8 -2,5

36,6 46,1 28,8 16,7 3,6

54,7 41,4 4,6 -1,6 -5,2

48,7 41,0 13,3 4,9 -1,7

48,4 47,2 26,2 11,7 4,4

48,9 36,6 5,1 0,3 -6,0

108,3 108,8 109,3 109,7 109,9

1,0 1,3 1,4 1,5 1,5

1,8 2,4 2,2 2,3 2,2

2,2 2,5 2,5 2,5 2,5

0,7 0,8 1,0 1,0 1,4

1,5 2,2 1,9 1,9 2,0

4,1 5,2 3,7 3,2 2,7

6,4 8,0 5,7 5,3 4,5


79,8 78,9 81,4 81,7

1,5 1,6 -1,9 -6,7

14,3 10,7 4,7 -3,6

-3,9 -2,4 -4,9 -8,1

1,5 2,5 -0,7 -6,3

7,5 10,6 6,0 -2,5

-2,6 -3,2 -5,5 -9,0

-

-

-

-

-

-

-

-

2012 jan. febr.

86,2 89,7

-4,6 -7,5

-4,1 -10,6

-4,8 -6,0

-4,1 -6,5

-1,9 -6,5

-5,8 -6,5

-

-

-

-

-

-

-

-

Bronnen: Eurostat, berekeningen van de ECB op basis van Eurostat-gegevens (kolom 7 in Tabel 5.1.2 en kolommen 8-15 in Tabel 5.1.3), berekeningen van de ECB op basis van gegevens van Thomson Reuters (kolom 1 in Tabel 5.1.3) en berekeningen van de ECB (kolom 12 in Tabel 5.1.2 en kolommen 2-7 in Tabel 5.1.3). 1) Inputprijzen voor woningen. 2) Experimentele gegevens op basis van niet-geharmoniseerde nationale bronnen (zie http://www.ecb.europa.eu/stats/intro/html voor nadere details). 3) Brent Blend (voor éénmaands-termijnlevering). 4) Heeft betrekking op in euro luidende prijzen. Gewogen naar de structuur van de invoer van het eurogebied in de periode 2004-2006. 5) Heeft betrekking op in euro luidende prijzen. Gewogen naar de binnenlandse vraag van het eurogebied (binnenlandse productie plus invoer minus uitvoer) in de periode 20042006. Experimentele gegevens (zie zie http://www.ecb.europa.eu/stats/intro/html voor nadere details). 6) De deflatoren voor de uitvoer en invoer hebben betrekking op goederen en diensten, met inbegrip van de grensoverschrijdende handel binnen het eurogebied.

S 48


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Prijzen, productie, vraag en arbeidsmarkt

5.1 HICP, andere prijzen en kosten (mutaties in procenten per jaar)

4. Arbeidskosten per eenheid product, loonsom per arbeidsinzet en arbeidsproductiviteit (kwartaalgegevens, voor seizoen gecorrigeerd; jaargegevens niet gecorrigeerd) Totaal (index: 2005 = 100)

Totaal

1

2

Naar bedrijfstak Landbouw, Verwerken- Bouwnijverbosbouw de industrie, heid en visserij energie en nutsbedrijven

3

4

Handel, transport en horeca

5

6

Informatie Financiële en commu- dienstverlenicatie ning en verzekeringen

7

Onroerend Professiogoed nele, zakelijke en ondersteunende diensten

8

9

10

Openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg en sociale dienstverlening 11

Kunst- en entertainmentsector en overige dienstverlening

-2,7 0,3 0,9 3,0 3,6 1,2

-3,7 2,6 2,8 4,4 3,5 3,3

5,4 1,5 2,2 3,1 3,4 2,9

2,7 1,1 1,3 0,8 0,6 0,8

1,9 1,7 1,8 2,0 3,3 2,9

12

Arbeidskosten per eenheid product 1) 2009 2010 2010 IV 2011 I II III

110,0 109,1 109,4 109,7 110,4 110,2

4,0 -0,8 -0,3 0,3 1,2 1,3

-0,6 -1,4 -0,9 0,5 -0,5 -1,8

8,9 -5,8 -4,0 -1,4 0,6 0,1

5,4 1,6 0,0 0,0 0,1 -0,8

5,3 -1,9 -1,2 -1,3 0,0 1,7

-0,3 -0,9 -0,2 1,8 3,2 3,6

2009 2010 2010 IV 2011 I II III

109,8 111,5 112,4 113,4 114,0 114,2

1,4 1,6 1,6 2,4 2,5 2,4

1,2 1,5 2,7 4,4 3,4 3,4

-0,6 3,6 3,7 4,4 4,7 3,2

5,5 1,0 1,0 4,5 2,6 2,9

1,4 1,3 1,5 2,0 1,8 2,3

1,3 2,5 3,0 2,1 2,4 2,7

0,8 2,0 1,4 2,0 3,1 2,9

-0,4 3,5 3,4 2,4 2,3 3,6

0,9 1,3 1,7 2,7 2,7 2,7

2,7 0,8 0,8 1,2 1,3 1,6

1,7 1,1 0,5 1,2 2,1 2,1

2009 2010 2010 IV 2011 I II III

99,8 102,2 102,7 103,4 103,3 103,6

-2,5 2,4 1,9 2,1 1,2 1,0

1,9 2,9 3,7 3,8 4,0 5,3

-8,8 10,1 8,0 5,8 3,8 2,9

0,0 -0,6 1,0 4,6 2,4 3,6

-3,6 3,3 2,7 3,3 1,7 0,6

1,6 3,5 3,3 0,2 -0,9 -0,7

3,7 1,8 0,5 -1,0 -0,5 1,7

3,4 1,0 0,6 -2,1 -1,5 0,1

-4,2 -0,1 -0,5 -0,4 -0,7 -0,2

0,0 -0,3 -0,5 0,4 0,8 0,8

-0,2 -0,5 -1,3 -0,7 -1,2 -0,8

2009 2010 2010 IV 2011 I II III

112,1 113,3 114,3 114,7 115,7 115,5

3,3 1,0 1,6 1,8 2,5 2,1

2,2 -0,1 1,2 -0,3 2,1 1,1

3,9 1,1 1,4 2,0 3,9 2,6

7,3 1,2 1,8 3,2 3,1 3,3

2,7 1,7 2,2 2,0 3,5 3,3

1,4 2,5 3,2 1,6 4,5 4,5

2,5 0,6 1,5 2,4 2,9 2,2

3,0 0,7 1,0 0,9 1,1 1,3

3,1 1,8 1,2 1,1 1,9 1,5

2009 2010 2010 IV 2011 I II III

102,2 104,1 104,8 105,0 105,2 105,2

-0,8 1,9 1,9 1,6 1,3 0,8

2,8 2,8 3,3 1,4 4,9 6,3

-4,9 7,5 5,7 3,4 2,8 2,1

1,6 -0,8 1,5 3,0 2,5 3,1

5,4 1,2 0,8 -1,1 -0,2 1,9

4,5 -0,5 -0,4 -2,7 0,3 0,6

-2,9 -0,8 -0,5 -0,5 -0,4 -0,5

0,3 -0,5 -0,3 0,1 0,6 0,5

1,2 0,1 -0,5 -0,6 -1,1 -1,7

Loonsom per werknemer

Arbeidsproductiviteit per werknemer 2)

Loonsom per gewerkt uur 2,7 1,1 2,0 2,3 2,4 2,4

1,8 1,9 3,4 1,8 2,7 2,0

Arbeidsproductiviteit per uur 2) -2,5 2,8 3,1 3,5 2,1 0,5

2,1 3,0 3,7 0,0 -0,8 -1,6

5. Arbeidskosten per uur 3)

% totaal in 2008 2010 2011 2011 I II III IV

Totaal (seizoenvrij, index: 2008 = 100)

Totaal

Naar component

100,0

100,0

75,2

1 104,3 . 106,2 107,2 107,4 .

2 1,6 . 2,5 3,2 2,7 .

3 1,5 . 2,3 3,3 2,6 .

Lonen

Naar bedrijfstak

Door werkgevers Delfstoffenwinning, betaalde socialeverwerkende verzekerings- industrie en energie premies 24,8 32,4 4 1,9 . 3,3 3,7 3,2 .

5 1,0 . 2,4 4,2 2,9 .

Bouwnijverheid

Dienstensector

9,0

58,6

6 1,8 . 1,9 2,5 2,5 .

7 1,8 . 2,6 2,9 2,7 .

PM: indicatoren van contractlonen 4)

8 1,7 2,0 2,0 1,9 2,1 2,0

Bronnen: Eurostat, berekeningen van de ECB op basis van Eurostat-gegevens (Tabel 5.1.4) en berekeningen van de ECB (kolom 8 in Tabel 5.1.5). 1) Loonsom (tegen lopende prijzen) per werknemer gedeeld door de arbeidsproductiviteit per werknemer. 2) Totale bbp en toegevoegde waarde per bedrijfstak (volumes) per arbeidsinzet (werknemers en gewerkte uren). 3) De arbeidskosten per uur voor de gehele economie, met uitzondering van landbouw, openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg en diensten die niet elders zijn gerubriceerd. Door verschillen in dekking kan het voorkomen dat de schattingen voor de componenten niet consistent zijn met het totaal. 4) Experimentele gegevens (zie http://www.ecb.europa.eu/stats/intro/html voor nadere details).


S 49

5.2 Productie en vraag

(kwartaalgegevens voor seizoen gecorrigeerd; jaargegevens niet gecorrigeerd)

1. Bbp en uitgavencomponenten Bbp Totaal Totaal

1

2

Binnenlandse vraag Particuliere OverheidsBruto consumptie consumpties investeringen in vaste activa 3

4

Voorraadmutaties 2)

Totaal

Extern saldo 1) Uitvoer 1)

Invoer 1)

6

7

8

9

5

Lopende prijzen (EUR miljard) 2008 2009 2010 2011

9.244,3 8.930,1 9.160,9 9.425,8

9.159,0 8.812,0 9.046,1 9.293,6

5.207,1 5.127,3 5.261,6 5.406,2

1.898,9 1.986,8 2.013,7 2.036,1

1.989,7 1.741,4 1.751,0 1.811,7

63,2 -43,5 19,8 39,6

85,3 118,1 114,9 132,2

3.882,1 3.273,6 3.747,8 4.120,5

3.796,8 3.155,5 3.632,9 3.988,2


2.311,3 2.340,2 2.353,6 2.365,0 2.362,9

2.282,8 2.318,4 2.325,5 2.326,4 2.321,0

1.333,7 1.343,6 1.346,9 1.355,6 1.358,6

504,7 508,0 509,2 509,5 510,4

440,5 451,9 453,8 453,3 451,9

4,0 14,9 15,6 8,1 0,1

28,5 21,9 28,2 38,7 41,9

979,6 1.009,1 1.023,9 1.044,3 1.042,1

951,1 987,3 995,8 1.005,6 1.000,2

100,0

98,6

57,4

21,6

19,2

0,4

1,4

-

-

-

-

1,5 1,3 1,2 1,4 -0,4

1,5 0,7 0,4 0,7 -1,2

% bbp 2011

Kettingvolumes (prijzen van het voorgaande jaar) mutaties in procenten van kwartaal op kwartaal 2010 IV 2011 I II III IV

0,3 0,8 0,1 0,1 -0,3

0,2 0,5 -0,2 -0,2 -0,7

0,4 0,1 -0,4 0,3 -0,4

0,0 0,1 0,1 -0,2 -0,2

-0,3 1,7 -0,1 -0,3 -0,7

2008 2009 2010 2011

0,4 -4,3 1,9 1,4

0,3 -3,7 1,1 0,5

0,4 -1,2 0,9 0,2

2,3 2,6 0,5 0,1

-1,1 -12,1 -0,5 1,4

-

-

1,0 -12,7 11,3 6,1

0,9 -11,7 9,6 3,9


2,0 2,4 1,6 1,3 0,7

1,5 1,6 0,7 0,3 -0,5

1,1 0,9 0,3 0,3 -0,6

-0,1 0,4 0,3 0,0 -0,3

1,3 3,5 1,5 1,0 0,6

-

-

11,8 9,9 6,3 5,5 3,6

11,1 8,1 4,2 3,3 0,6


0,3 0,8 0,1 0,1 -0,3

0,2 0,5 -0,2 -0,2 -0,6

0,1 0,3 0,3 0,3 0,3

-

-

2008 2009 2010 2011

0,4 -4,3 1,9 1,4

0,3 -3,7 1,1 0,5

0,2 -0,7 0,5 0,1

0,5 0,5 0,1 0,0

-0,2 -2,6 -0,1 0,3

-0,1 -0,9 0,6 0,1

0,1 -0,6 0,8 1,0

-

-

2,0 2,4 1,6 1,3 0,7

1,5 1,6 0,7 0,3 -0,5

0,6 0,5 0,2 0,1 -0,3

0,0 0,1 0,1 0,0 -0,1

0,3 0,7 0,3 0,2 0,1

0,7 0,3 0,1 0,0 -0,3

0,5 0,8 0,9 1,0 1,3

-

-

mutaties in procenten per jaar

bijdrage tot de mutaties in procenten in het bbp van kwartaal op kwartaal; procentpunten 0,2 0,0 -0,3 0,1 -0,2

0,0 0,0 0,0 0,0 -0,1

-0,1 0,3 0,0 -0,1 -0,1

0,0 0,1 0,1 -0,2 -0,2

bijdrage tot de mutaties in procenten per jaar in het bbp; procentpunten


Bronnen: Eurostat en berekeningen van de ECB. 1) Uitvoer en invoer hebben betrekking op goederen en diensten en omvatten mede de grensoverschrijdende handel binnen het eurogebied. Zij stemmen niet geheel overeen met de gegevens in Tabellen 3.1, 7.1.1, 7.2.3 en 7.5.1 en 7.5.3. 2) Inclusief aankopen minus verkopen van waarden.

S 50




(kwartaalgegevens voor seizoen gecorrigeerd; jaargegevens niet gecorrigeerd)

2. Toegevoegde waarde naar bedrijfstak Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) Totaal

1

Landbouw, Verwerken- BouwnijverHandel, bosbouw de industrie, heid transport en en visserij energie en horeca nutsbedrijven

2

3

4

5

Informatie Financiële en commu- dienstverlenicatie ning en verzekeringen

6

Onroerend goed

7

8

Belastingen minus Openbaar Kunst- en subsidies op bestuur, entertain- producten onderwijs, mentsector gezonden overige heidszorg dienstverleen sociale ning dienstverlening 9 10 11 12

Professionele, zakelijke en ondersteunende diensten

Lopende prijzen (EUR miljard) 2008 2009 2010 2011

8.299,0 8.037,1 8.222,0 8.455,2

141,8 125,5 137,4 143,9

1.652,7 1.465,2 1.550,7 1.633,0

560,8 537,0 512,6 519,3

1.597,9 1.517,6 1.561,3 1.615,9

358,6 360,5 357,7 355,0

384,9 427,3 437,5 435,5

930,3 904,2 922,2 959,6

859,4 817,8 830,6 853,8

1.520,8 1.581,9 1.609,1 1.630,4

291,9 300,1 302,8 308,7

945,3 893,0 938,9 970,6


2.073,9 2.098,4 2.109,5 2.121,4 2.122,8

35,2 37,0 36,9 35,6 35,3

395,7 402,9 406,2 412,0 406,8

127,2 130,7 130,1 129,8 131,0

395,5 402,5 404,6 405,6 406,6

89,0 88,6 88,5 88,8 88,8

108,6 107,6 108,1 109,7 110,2

234,4 235,5 238,6 240,4 241,8

209,8 210,9 212,4 213,7 215,0

402,3 405,9 407,6 408,2 408,9

76,2 76,9 76,5 77,5 78,4

237,4 241,8 244,1 243,6 240,2

100,0

1,7

19,3

6,1

19,1

11,3

10,1

19,3

3,7

-

0,2 -0,3 0,1 0,1 0,4

0,1 1,0 0,4 0,4 0,0

0,0 0,4 0,2 0,1 0,1

-0,1 0,2 -0,8 0,8 0,5

-0,1 1,0 0,1 -0,5 -0,9

% toegevoegde waarde 2011

4,2

5,2

Kettingvolumes (prijzen van het voorgaande jaar) mutaties in procenten van kwartaal op kwartaal 2010 IV 2011 I II III IV

0,3 0,7 0,1 0,2 -0,2

0,7 1,6 0,4 0,5 0,4

1,3 1,2 0,4 0,3 -2,0

-1,2 1,4 -0,3 -0,6 -0,2

0,4 1,2 0,0 0,1 0,0

0,9 -1,0 0,3 0,3 1,4

-0,3 1,2 0,1 0,8 -0,2

2008 2009 2010 2011

0,6 -4,3 2,0 1,5

1,9 -0,3 2,0 1,7

-2,3 -13,4 6,6 3,3

-1,2 -6,8 -4,4 -0,7

1,1 -5,4 2,5 2,1

2,7 0,7 2,5 0,8

1,0 3,8 0,9 0,3

1,2 0,6 0,5 0,7

1,8 -6,6 1,7 2,4

1,9 1,4 0,8 0,5

1,5 0,9 0,2 0,0

-1,4 -4,0 1,0 1,3


2,1 2,2 1,6 1,4 0,8

2,3 1,3 2,3 3,2 2,8

6,8 5,5 3,9 3,3 -0,1

-2,9 0,7 -0,9 -0,7 0,3

3,0 3,6 2,7 1,7 1,3

2,7 0,9 0,3 0,5 1,0

-0,5 -1,0 -0,6 1,8 1,9

0,4 0,4 0,3 0,1 0,4

2,3 2,8 2,5 1,9 1,8

0,3 0,6 0,7 0,7 0,8

-0,3 0,2 -0,8 0,1 0,7

1,2 3,5 1,5 0,6 -0,2


0,3 0,7 0,1 0,2 -0,2

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,2 0,2 0,1 0,1 -0,4

0,0 0,1 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

-

2008 2009 2010 2011

0,6 -4,3 2,0 1,5

0,0 0,0 0,0 0,0

-0,5 -2,7 1,2 0,6

-0,1 -0,5 -0,3 0,0

0,2 -1,0 0,5 0,4

0,1 0,0 0,1 0,0

0,0 0,2 0,1 0,0

0,1 0,1 0,1 0,1

0,2 -0,7 0,2 0,2

0,3 0,3 0,2 0,1

0,1 0,0 0,0 0,0

-

2,1 2,2 1,6 1,4 0,8

0,0 0,0 0,0 0,1 0,0

1,2 1,0 0,7 0,6 0,0

-0,2 0,0 -0,1 0,0 0,0

0,6 0,7 0,5 0,3 0,2

0,1 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 -0,1 0,0 0,1 0,1

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,2 0,3 0,2 0,2 0,2

0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

-


bijdrage tot de mutaties in procenten van kwartaal op kwartaal in de toegevoegde waarde, procentpunten -0,1 0,1 0,0 0,0 0,0

0,1 0,2 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 0,0 0,1

0,0 0,1 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 0,1 0,0 0,0 0,0

bijdrage tot de mutaties in procenten per jaar in de toegevoegde waarde, procentpunten




S 51



3. Industriële productie Totaal

Industrie m.u.v. bouwnijverheid Totaal (seizoenvrij; index: 2005 = 100

Totaal

Industrie m.u.v. bouwnijverheid en de energiesector Totaal HalfInvesteConsumptiegoederen fabrikaten ringsTotaal Duurzaam Nietgoederen duurzaam

Verwerkende industrie

Bouwnijverheid

Energie

% totaal in 2005

100,0

77,8

77,8

69,2

68,7

28,1

22,3

18,3

2,6

15,7

9,1

22,2

2009 2010 2011 2011 I II III IV 2011 juli aug. sept. okt. nov. dec.

1 -13,7 4,5 2,8 5,0 2,5 3,8 0,1 4,4 5,4 2,0 0,3 0,4 -0,5

2 90,7 97,4 100,9 100,8 101,1 101,9 99,9 102,1 103,2 100,4 100,6 100,2 99,0

3 -14,8 7,4 3,6 6,6 4,1 4,0 -0,2 4,3 6,0 2,2 1,0 0,1 -2,0

4 -15,9 7,8 4,8 8,2 5,4 4,9 0,9 5,2 7,0 2,9 1,9 1,1 -0,2

5 -16,0 7,8 4,8 8,2 5,4 4,9 1,0 5,3 7,1 2,9 1,8 1,2 -0,2

6 -19,0 10,1 4,2 9,0 4,3 3,8 0,0 4,2 5,4 2,2 0,4 -0,2 -0,3

7 -20,9 9,1 8,8 13,3 9,4 9,9 3,7 11,8 13,1 6,0 4,9 4,9 1,1

8 -4,9 3,4 0,9 1,4 2,2 0,9 -0,7 -0,1 2,8 0,3 0,2 -1,6 -0,9

9 -17,3 2,5 0,6 2,9 1,1 1,9 -3,1 4,2 3,0 -1,0 -3,1 -3,0 -3,2

10 -2,9 3,5 1,0 1,2 2,4 0,8 -0,4 -0,7 2,8 0,4 0,8 -1,3 -0,6

11 -5,3 3,8 -4,8 -2,3 -5,4 -3,2 -8,3 -4,1 -2,1 -3,4 -5,0 -6,5 -12,5

12 -6,8 -7,2 -0,5 -1,5 -4,4 2,1 2,2 3,0 2,6 0,9 -2,0 1,3 8,6

2011 juli aug. sept. okt. nov. dec.

1,5 0,5 -2,2 -0,1 0,2 -1,3

-

1,5 1,1 -2,7 0,2 -0,4 -1,2

1,4 1,2 -2,5 0,1 -0,3 -1,0

7,0 -2,5 -3,6 -1,2 0,1 0,0

-0,5 1,4 -1,5 0,7 -1,6 0,0

0,1 0,9 -2,0 -0,7 -0,2 -1,9

1,9 1,0 -1,4 -0,9 2,0 -1,9

mutaties in procenten van maand op maand (seizoenvrij) 1,6 1,2 -2,8 0,2 -0,1 -1,0

0,8 0,7 -1,8 -0,6 0,3 -1,5

3,5 1,6 -3,8 1,0 0,1 -1,7

0,1 0,9 -1,6 0,6 -1,4 0,2

4. Orderontvangsten en omzet in de industrie, detailhandelsverkopen en registratie nieuwe personenauto’s 1) Orderontvangsten in de industrie

Omzet in de Industrie

Detailhandelsverkopen m.u.v. autobrandstoffen

Verwerkende industrie 1) Verwerkende industrie Lopende (lopende prijzen) (lopende prijzen) prijzen Totaal (seizoenvrij; index: 2005 = 100)

Totaal

100,0 1

2009 2010 2011 2011 I II III IV 2011 aug. sept. okt. nov. dec. 2012 jan. 2011 sept. okt. nov. dec. 2012 jan.

% totaal in 2005

Totaal

Registratie nieuwe personenauto’s

Constante prijzen

Totaal (seizoenvrij; index: 2005 = 100)

Totaal

Totaal (seizoenvrij; index: 2005 = 100)

Totaal Voedingsmiddelen, dranken en tabak

Niet-voedingsmiddelen

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

38,4

51,0

9,0

12,8

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

87,3 102,7 111,4 111,9 114,1 110,8 108,8 112,9 107,4 108,9 106,9 110,5 .

-22,7 17,6 8,5 18,5 11,6 5,3 -0,5 5,9 1,5 1,4 -2,4 -0,6 .

95,6 105,3 114,7 113,9 114,6 115,8 114,4 117,1 114,1 114,2 114,7 114,2 .

-18,3 10,2 8,8 13,7 9,8 8,8 3,7 10,3 6,6 4,8 3,8 2,5 .

-4,3 2,1 1,6 2,1 1,7 1,7 0,9 2,0 1,5 1,8 1,1 -0,1 0,8

100,5 101,5 100,9 101,4 100,8 101,2 100,3 101,4 100,8 100,7 100,4 99,9 100,2

-2,5 0,9 -0,5 0,1 -0,5 -0,5 -1,1 -0,1 -1,2 -0,7 -1,4 -1,3 0,0

-1,7 0,5 -0,9 -1,1 -0,5 -0,8 -1,1 0,1 -0,1 -0,4 -1,5 -1,3 -0,9

-2,4 1,8 0,0 1,2 0,0 0,1 -1,0 0,4 -1,8 -1,0 -1,0 -1,0 1,1

-1,9 2,2 -1,4 -0,2 1,7 -2,3 -4,1 -1,1 -8,4 -4,1 -4,3 -3,9 .

-4,2 1,1 0,0 1,7 -1,2 -0,1 -0,2 -1,3 -0,4 -0,4 -1,2 0,9 .

-5,7 -2,8 -3,2 -1,2 -3,4 -4,3 -3,7 -3,0 -4,1 -4,3 -3,9 -2,9 .

925 843 838 867 825 824 836 823 833 822 828 857 752

3,3 -8,5 -1,1 -3,1 -1,8 2,9 -1,7 6,1 1,3 -0,6 -3,3 -1,1 -13,3

-

-4,9 1,4 -1,8 3,3 .

-

-2,6 0,1 0,5 -0,4 .

-5,4 3,4 0,4 -0,1 .

-0,1 0,2 -0,9 1,1 .

-0,4 -0,3 -0,4 -0,5 .

-

1,2 -1,3 0,6 3,6 -12,2

Textiel, Huishoudkleding en artikelen schoeisel

TankTotaal stations (seizoenvrij; duizenden) 2)

Totaal

10,6

mutaties in procenten van maand op maand (seizoenvrij) -0,2 0,2 -0,1 -0,3 0,1

-

-0,6 -0,1 -0,3 -0,5 0,3

0,0 0,0 -0,7 -0,8 0,5

-1,1 0,2 -0,1 -0,4 0,5

Bronnen: Eurostat, met uitzondering van de kolommen 12 en 13 in Tabel 5.2.4 die bestaan uit berekeningen van de ECB op basis van gegevens van de European Automobile Manufacturers’ Association. 1) Met inbegrip van segmenten die voornamelijk op basis van orders werken, die in 2005 61,2% van de totale verwerkende industrie uitmaakten. 2) De jaar- en kwartaalcijfers zijn gemiddelden van maandcijfers in de desbetreffende periode.

S 52




(procentuele saldi 1) , tenzij anders aangegeven; voor seizoen gecorrigeerd)

5. Conjunctuurenquêtes onder producenten en consumenten Conjunctuurindicator 2) (langlopend gemiddelde = 100)

Indicator van consumentenvertrouwen

Verwerkende industrie Indicator van producentenvertrouwen OrderVoorraden ProductieTotaal 4) portefeuille gereed verwachproduct tingen

Totaal 4)

Bezettingsgraad 3) (%)

Financiële Economische Werkloosheid situatie in situatie in in komende komende komende 12 maanden 12 maanden 12 maanden

Besparing in komende 12 maanden

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

2008 2009 2010 2011

93,5 80,2 100,5 101,0

-8,4 -28,7 -4,7 0,1

-13,4 -56,7 -24,7 -6,9

10,8 14,8 0,8 2,3

-1,0 -14,7 11,4 9,4

82,0 70,8 76,7 80,4

-18,4 -24,8 -14,2 -14,5

-10,1 -7,0 -5,3 -7,5

-25,4 -26,1 -12,3 -18,2

23,9 55,3 31,2 23,3

-14,1 -10,7 -8,1 -9,2


105,3 106,9 105,2 98,4 93,6

2,4 6,1 4,0 -2,8 -7,0

-9,8 -2,1 -2,0 -9,0 -14,6

-0,7 -1,8 -0,7 4,5 7,0

16,3 18,7 13,1 5,2 0,6

79,0 80,7 80,9 80,0 79,8

-10,8 -11,0 -10,7 -15,9 -20,6

-5,6 -6,2 -6,7 -7,4 -9,7

-9,2 -10,0 -12,6 -21,8 -28,4

21,4 20,1 15,2 24,1 33,8

-7,1 -7,5 -8,3 -10,1 -10,8


94,6 94,4 93,5 92,8

-6,0 -6,6 -7,3 -7,2

-12,3 -13,5 -14,2 -16,2

6,0 6,5 7,1 7,4

0,2 0,2 -0,5 2,0

79,6 -

-19,3 -20,1 -20,5 -21,3

-8,9 -9,1 -9,2 -10,7

-27,3 -28,7 -28,8 -27,7

30,0 32,7 33,9 34,8

-11,0 -10,0 -10,2 -12,2

2012 jan. febr.

93,4 94,4

-7,0 -5,8

-16,4 -14,2

6,5 6,0

1,9 2,9

80,0 -

-20,7 -20,3

-10,9 -10,0

-27,4 -24,2

33,1 36,2

-11,6 -10,7

Indicator van vertrouwen bouwnijverheid Totaal 4)

Indicator van vertrouwen detailhandel

Order- Verwachtingen portefeuille ten aanzien van werkgelegenheid

Totaal 4)

Huidig ondernemingsklimaat

Volume voorraden

Indicator van vertrouwen dienstensector

Verwacht ondernemingsklimaat

Totaal 4)

Ondernemingsklimaat

Vraag afgelopen maanden

Vraag komende maanden

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

2008 2009 2010 2011

-14,2 -33,1 -28,8 -27,4

-20,7 -42,1 -39,3 -34,9

-7,7 -24,1 -18,4 -20,0

-10,0 -15,5 -4,1 -5,5

-11,0 -21,4 -6,6 -5,8

15,8 9,8 7,2 11,1

-3,3 -15,4 1,6 0,5

0,4 -15,8 4,5 5,4

-3,8 -20,8 1,9 2,2

0,5 -18,2 3,5 5,4

4,7 -8,5 8,0 8,6


-27,6 -27,8 -26,9 -27,7 -27,4

-36,5 -38,2 -33,8 -35,0 -32,5

-18,8 -17,3 -20,0 -20,4 -22,3

0,6 -0,9 -2,4 -7,5 -11,1

0,5 -0,5 -1,6 -7,3 -13,6

7,2 8,1 9,7 12,8 14,0

8,4 5,9 4,1 -2,3 -5,7

8,4 10,1 9,5 3,5 -1,6

6,1 7,6 7,1 0,3 -6,4

7,7 9,8 9,7 3,7 -1,7

11,5 12,9 11,6 6,5 3,3


-29,8 -27,3 -26,0 -28,9

-37,2 -33,6 -30,5 -33,5

-22,4 -21,1 -21,4 -24,4

-9,9 -9,9 -11,2 -12,2

-11,1 -12,3 -14,1 -14,5

14,4 13,7 13,8 14,4

-4,1 -3,8 -5,8 -7,6

-0,3 -0,2 -2,0 -2,6

-3,7 -3,8 -7,0 -8,4

0,3 -0,7 -1,8 -2,6

2,4 3,9 2,8 3,3

2012 jan. febr.

-28,1 -24,5

-33,2 -31,3

-22,9 -17,7

-15,5 -14,3

-18,3 -14,6

16,3 16,9

-11,9 -11,2

-0,7 -0,9

-7,3 -6,8

0,6 -1,0

4,7 5,1

Bron: Europese Commissie (DG Economische en financiële aangelegenheden). 1) Het verschil tussen het percentage positieve en het percentage negatieve antwoorden. 2) De conjunctuurindicator is samengesteld uit de vertrouwensindicatoren voor producenten, diensten, consumenten, de bouwnijverheid en de detailhandel; aan de indicator van producentenvertrouwen wordt een gewicht van 40% toegekend, aan de indicator van vertrouwen in de dienstensector een gewicht van 30%, aan de indicator van consumentenvertrouwen een gewicht van 20% en aan de overige twee indicatoren een gewicht van elk 5%. Waarden van de conjunctuurindicator van meer (minder) dan.100 geven een boven (beneden) gemiddelde beoordeling van het economisch sentiment voor de periode vanaf 1990. 3) De gegevens worden jaarlijks verzameld in januari, april, juli en oktober. De kwartaalcijfers zijn het gemiddelde van twee opeenvolgende enqûetes. De jaarcijfers zijn afgeleid uit kwartaalgemiddelden. 4) De vertrouwensindicatoren worden berekend als enkelvoudig gemiddelde van de aangegeven componenten; de beoordelingen van de voorraden (de kolommen 4 en 17) en de werkloosheid (kolom 10) krijgen bij de berekening van de vertrouwensindicatoren een omgekeerd teken.


S 53

5.3 Arbeidsmarkt 1)

(kwartaalgegevens voor seizoen gecorrigeerd; jaargegevens niet seizoen gecorrigeerd)

1. Werkgelegenheid Totaal

Naar soort werkgelegenheid WerkZelf- Landbouw, Verwer- BouwnijverHandel, nemers standigen bosbouw en kende indusheid transport en visserij trie, energie horeca en nutsbedrijven

Naar bedrijfstak Informatie en communicatie

Financiële dienstverlening en verzekeringen

Onroerend Professionele, goed zakelijke en ondersteunende diensten

7 Werknemers

8

9

10

Openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg en sociale dienstverlening

Kunst- en entertainmentsector en overige dienstverlening

11

12

13

1

2

3

4

5

6

2010

146.433

125.205

21.228

5.087

23.079

10.302

35.740

3.959

4.142

1.289

17.595

34.497

10.743

2010

100,0

85,5

14,5

3,5

15,8

7,0

24,4

2,7

2,8

0,9

12,0

23,6

7,3

2008 2009 2010 2010 IV 2011 I II III

0,8 -1,8 -0,5 0,1 0,2 0,4 0,3

1,0 -1,8 -0,5 0,2 0,4 0,6 0,5

-0,3 -1,8 -0,7 -0,7 -0,9 -0,8 -1,1

-1,8 -2,2 -0,9 -1,4 -2,5 -1,6 -2,0

0,2 -5,0 -3,2 -1,2 -0,2 0,1 0,4

-2,2 -6,8 -3,7 -3,9 -3,8 -3,2 -4,1

0,9 -1,8 -0,7 0,2 0,3 0,9 1,1

1,0 -0,8 -1,0 -0,6 0,7 1,2 1,2

0,3 0,1 -0,8 -1,0 0,0 -0,1 0,1

1,3 -2,7 -0,5 -0,2 2,5 1,9 0,0

3,3 -2,5 1,8 2,8 3,2 3,2 2,1

1,2 1,4 1,1 0,8 0,3 -0,1 -0,1

1,2 1,1 0,7 1,0 1,0 0,4 0,9

2010 IV 2011 I II III

0,1 0,1 0,2 -0,1

0,2 0,1 0,3 -0,1

-0,3 0,0 -0,3 -0,5

-0,3 -1,6 0,8 -1,0

0,1 1,0 0,3 -0,2

-0,1 0,5 -0,2 -0,1

-0,1 1,7 -0,5 -1,0

0,5 0,9 0,9 -0,3

0,1 -0,2 -0,1 0,0

0,4 0,4 -0,1 0,2

2010

231.190

185.633

45.556

10.516

36.433

2010

100,0

80,3

19,7

4,5

15,8

2008 2009 2010 2010 IV 2011 I II III

0,8 -3,4 0,0 0,1 0,8 0,3 0,6

1,2 -3,6 0,1 0,3 1,0 0,6 0,8

-0,7 -2,8 -0,2 -0,5 -0,1 -0,7 -0,3

-2,1 -3,1 -0,7 -1,0 -0,2 -2,5 -2,9

-0,4 -8,9 -0,9 1,0 2,1 1,0 1,1

2010 IV 2011 I II III

-0,1 0,6 -0,1 0,1

-0,1 0,7 0,0 0,2

0,0 0,2 -0,6 0,1

-0,2 -0,7 -0,4 -1,6

1.579

1.483

2.146

2.067

1.579

2008 2009 2010 2010 IV 2011 I II III

0,0 -1,7 0,5 0,0 0,5 -0,1 0,3

0,2 -1,8 0,5 0,1 0,6 0,0 0,2

-0,4 -1,0 0,5 0,1 0,7 0,1 0,8

-0,2 -0,9 0,2 0,4 2,4 -0,9 -0,9

-0,5 -4,1 2,4 2,2 2,3 0,9 0,7

2010 IV 2011 I II III

3,1 0,6 -2,2 -1,1

3,6 0,8 -3,0 -1,0

1,5 -0,8 1,3 -1,3

-2,7 -1,7 4,2 -0,8

niveaus (duizenden) % van totale werknemers


mutaties in procenten van kwartaal op kwartaal 0,1 0,2 0,1 0,0

-1,1 0,3 -1,2 0,0 -0,3 0,5 -1,6 0,2 Gewerkte uren

niveaus (miljoenen) 18.211

60.091

6.363

6.521

1.974

26.791

49.145

15.145

7,9

26,0

2,8

2,8

0,9

11,6

21,3

6,6

-2,5 -8,3 -3,6 -4,4 -2,3 -3,4 -3,7

1,0 -2,9 -0,3 -0,1 0,1 0,5 1,2

1,6 -1,3 -0,5 -1,0 0,9 1,2 2,1

1,6 -1,5 -0,3 -1,3 0,1 -0,4 -0,2

1,3 -3,7 0,9 0,9 3,1 0,0 -0,4

3,5 -3,8 2,5 2,8 3,3 2,9 2,5

1,6 1,1 1,3 0,6 0,5 0,1 0,1

1,6 -0,3 0,1 0,3 0,8 0,2 1,8

0,1 1,4 0,3 0,3

-0,5 1,1 -0,5 -0,3

0,3 1,0 -1,7 -0,1

0,5 1,5 0,3 0,2

-0,2 0,3 0,0 0,1

0,3 0,7 -0,7 1,4

% van totale gewerkte uren


mutaties in procenten van kwartaal op kwartaal 0,3 0,7 -0,1 0,2

-1,7 0,0 0,2 0,5 -1,1 0,2 -1,1 0,6 Gewerkte uren per werknemer

niveaus (duizenden) 2010

Bron: Eurostat 1) De werkgelegenheidscijfers zijn gebaseerd op ESR 95

S 54


1.768

1.681

1.607

1.575

1.531

1.523

1.425

1.410

-0,2 -1,6 0,2 -0,5 1,5 -0,1 0,5

0,1 -1,2 0,4 -0,4 -0,1 -0,4 0,1

0,7 -0,5 0,5 -0,4 0,2 -0,1 0,9

1,3 -1,6 0,6 -0,3 0,1 -0,2 -0,3

0,0 -1,1 1,4 1,0 0,6 -1,8 -0,4

0,2 -1,4 0,6 0,0 0,1 -0,3 0,4

0,4 -0,3 0,1 -0,2 0,3 0,2 0,3

0,4 -1,3 -0,6 -0,7 -0,2 -0,1 0,9

0,6 0,3 0,6 -1,0

3,0 0,4 -2,0 -1,1

3,9 1,0 -4,1 0,3

4,0 1,9 -4,1 -1,5

2,4 0,7 -3,8 0,6

6,0 0,2 -3,9 -1,6

3,3 1,7 -3,5 -1,3

2,0 0,6 -1,4 -0,3


mutaties in procenten van kwartaal op kwartaal 4,6 0,5 -2,7 -1,4


5.3 Arbeidsmarkt

(voor seizoen gecorrigeerd, tenzij anders aangegeven)

2. Werkloosheid en vacatures 1) Werkloosheid Totaal Miljoenen

% totaal in 2010 2008 2009 2010 2011

Naar leeftijd 3)

% beroepsbevolking

Volwassenen Miljoenen % beroepsbevolking

100,0

Vacaturecijfers 2)

Naar geslacht 4)

Jeugd Miljoenen % beroepsbevolking

79,5

Mannen Miljoenen % beroepsbevolking

20,5

Vrouwen Miljoenen % beroepsbevolking

54,0

% totaal aantal banen

46,0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

11,971 15,052 15,927 16,030

7,6 9,6 10,1 10,2

9,295 11,768 12,655 12,817

6,6 8,4 8,9 9,0

2,676 3,285 3,271 3,213

16,0 20,3 20,9 20,9

6,045 8,147 8,594 8,535

7,0 9,4 10,0 9,9

5,927 6,905 7,333 7,495

8,5 9,8 10,3 10,5

1,9 1,4 1,5 1,7

2010 2011

IV I II III IV

15,830 15,690 15,731 16,092 16,607

10,1 10,0 10,0 10,2 10,5

12,633 12,509 12,560 12,884 13,313

8,9 8,8 8,8 9,0 9,3

3,197 3,181 3,170 3,208 3,294

20,6 20,6 20,6 20,8 21,4

8,466 8,344 8,372 8,534 8,890

9,8 9,7 9,7 9,9 10,3

7,364 7,345 7,358 7,557 7,717

10,4 10,3 10,3 10,5 10,8

1,6 1,8 1,7 1,6 1,7

2011

aug. sept. okt. nov. dec.

16,045 16,272 16,437 16,644 16,740

10,2 10,3 10,4 10,5 10,6

12,860 13,032 13,174 13,327 13,437

9,0 9,1 9,2 9,3 9,4

3,185 3,240 3,263 3,317 3,303

20,7 21,0 21,2 21,5 21,5

8,504 8,639 8,784 8,883 9,002

9,9 10,0 10,2 10,3 10,4

7,540 7,633 7,653 7,761 7,738

10,5 10,6 10,7 10,8 10,8

-

2012

jan.

16,925

10,7

13,611

9,5

3,314

21,6

9,118

10,5

7,807

10,9

-

G28. Werkgelegenheid – werknemers en gewerkte uren

G29. Werkloosheidscijfers en vacaturecijfers 2)

(mutaties in procenten per jaar)

werkgelegenheid in termen van werknemers werkgelegenheid in termen van gewerkte uren

2,0

2,0

1,0

1,0

0,0

0,0

-1,0

-1,0

11,0

werkloosheidscijfer (linkerschaal) vacaturecijfer (rechterschaal)

3,5

10,5

3,0

10,0

2,5

9,5

2,0

9,0 -2,0

-2,0

-3,0

-3,0

-4,0

-4,0

-5,0

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-5,0

1,5

8,5

1,0

8,0

0,5

7,5 7,0

2006

2007

2008

2009

2010

0,0

2011

Bron: Eurostat. 1) De werkloosheidsgegevens hebben betrekking op personen en zijn berekend volgens de aanbevelingen van de ILO. 2) Industrie, bouwnijverheid en diensten (m.u.v. huishoudens als werkgevers en buiten het eurogebied gevestigde organisaties en organen); niet voor seizoen gecorrigeerd. 3) Volwassenen: 25 jaar en ouder; jeugd; onder de 25; de cijfers zijn uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking voor de desbetreffende leeftijdsgroep. 4) De cijfers zijn uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking voor het desbetreffende geslacht.


S 55

6

OVERHEIDSFINANCIËN

6.1 Ontvangsten, uitgaven en tekort/overschot 1) (% bbp)

1. Eurogebied – ontvangsten Totaal

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

1 44,9 44,9 44,5 44,8 45,3 45,3 45,1 44,8 44,7

Lopende ontvangsten

2 44,6 44,2 44,0 44,3 44,9 45,0 44,8 44,5 44,4

2. Eurogebied – uitgaven

Directe belastingen

Huishoudens

Bedrijven

Indirecte belastingen

3 11,9 11,5 11,5 11,7 12,3 12,7 12,5 11,6 11,6

4 9,0 8,8 8,5 8,6 8,8 8,9 9,1 9,2 8,9

5 2,8 2,7 2,9 3,0 3,4 3,6 3,2 2,3 2,5

6 13,2 13,2 13,2 13,3 13,4 13,3 12,9 12,8 12,9

Totaal

1 47,6 48,0 47,4 47,3 46,7 46,0 47,2 51,2 50,9

Ontvangen door EUinstellingen

Werkgevers

Werknemers

7 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3

8 15,6 15,7 15,5 15,4 15,3 15,1 15,3 15,8 15,6

9 8,1 8,2 8,1 8,1 8,0 8,0 8,1 8,3 8,2

10 4,6 4,6 4,5 4,5 4,5 4,4 4,5 4,5 4,5

Lopende uitgaven Totaal

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kapitaalontvangsten Socialeverzekeringspremies

2 43,8 44,1 43,5 43,4 42,8 42,2 43,3 46,9 46,6

Loonsom

3 10,5 10,6 10,5 10,5 10,3 10,1 10,3 11,0 10,8

Intermediaire consumptie

4 4,9 4,9 5,0 5,0 5,0 5,0 5,2 5,7 5,6

Rente Inkomensoverdrachten

5 3,5 3,3 3,1 3,0 2,9 3,0 3,0 2,9 2,8

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

1 -2,7 -3,1 -2,9 -2,5 -1,4 -0,7 -2,1 -6,4 -6,2

Tekort (-)/overschot (+) Centrale DeelstaatLagere overheid overheid overheid

2 -2,3 -2,5 -2,5 -2,2 -1,5 -1,2 -2,3 -5,2 -5,1

3 -0,5 -0,5 -0,4 -0,3 -0,1 0,0 -0,2 -0,5 -0,7

4 -0,3 -0,2 -0,3 -0,2 -0,2 -0,1 -0,2 -0,3 -0,3

Sociale uitkeringen

Subsidies

7 22,0 22,3 22,1 22,1 21,8 21,4 21,9 24,2 24,2

8 1,9 1,8 1,7 1,7 1,6 1,6 1,6 1,8 1,8

6 24,9 25,2 24,9 24,9 24,6 24,2 24,8 27,4 27,3

Primair Wettelijke tekort (-)/ oversociale schot (+) verzekeringsinstellingen 5 0,3 0,1 0,2 0,2 0,4 0,6 0,5 -0,4 -0,1

Vermogensbelasting

11 2,2 2,2 2,2 2,3 2,3 2,3 2,3 2,5 2,5

12 0,3 0,6 0,5 0,5 0,4 0,3 0,3 0,4 0,3

13 0,3 0,5 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,4 0,3

Kapitaaluitgaven Investeringen

6 0,8 0,2 0,2 0,5 1,5 2,3 0,9 -3,5 -3,4

9 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,4 0,4 0,4 0,4

10 3,9 4,0 3,9 3,9 3,9 3,8 3,9 4,3 4,4

11 2,4 2,5 2,5 2,5 2,5 2,6 2,6 2,8 2,5

7 20,2 20,5 20,4 20,4 20,3 20,0 20,5 22,2 22,0

Loonsom

8 10,5 10,6 10,5 10,5 10,3 10,1 10,3 11,0 10,8

Inter- Ovedrachten mediaire in natura via consumptie marktproducenten 9 4,9 4,9 5,0 5,0 5,0 5,0 5,2 5,7 5,6

10 5,1 5,2 5,1 5,1 5,2 5,1 5,3 5,8 5,8

14 40,9 40,9 40,6 40,7 41,3 41,3 40,9 40,5 40,4

Betaald door EUinstellingen

12 1,4 1,4 1,5 1,4 1,4 1,2 1,3 1,4 1,9

Overheidsconsumptie Totaal

PM: belastingdruk 2)

PM: primaire uitgaven 3)

Kapitaaloverdrachten

Betaald door EUinstellingen

3. Eurogebied – tekort/overschot, primair tekort/overschot en overheidsconsumptie Totaal

Verkopen

13 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

14 44,1 44,7 44,3 44,3 43,8 43,1 44,2 48,4 48,1

CollecVerkopen tieve consumptie (–)

Individuele consumptie

4)

Verbruik vast kapitaal 11 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 2,0 2,1 2,1

12 2,2 2,2 2,2 2,3 2,3 2,3 2,3 2,5 2,5

13 8,1 8,1 8,1 8,0 7,9 7,7 8,0 8,6 8,4

14 12,1 12,3 12,3 12,4 12,4 12,3 12,6 13,6 13,6

4. Landen van het eurogebied – tekort (-)/overschot (+) 5) BE DE EE IE GR ES FR IT CY LU MT NL AT PT SI SK FI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 2007 -0,3 0,2 2,4 0,1 -6,5 1,9 -2,7 -1,6 3,5 3,7 -2,4 0,2 -0,9 -3,1 0,0 -1,8 5,3 2008 -1,3 -0,1 -2,9 -7,3 -9,8 -4,5 -3,3 -2,7 0,9 3,0 -4,6 0,5 -0,9 -3,6 -1,9 -2,1 4,3 2009 -5,8 -3,2 -2,0 -14,2 -15,8 -11,2 -7,5 -5,4 -6,1 -0,9 -3,7 -5,6 -4,1 -10,1 -6,1 -8,0 -2,5 2010 -4,1 -4,3 0,2 -31,3 -10,6 -9,3 -7,1 -4,6 -5,3 -1,1 -3,6 -5,1 -4,4 -9,8 -5,8 -7,7 -2,5 Bronnen: ECB voor de geaggregeerde gegevens betreffende het eurogebied; Europese Commissie voor gegevens betreffende het tekort/overschot van landen. 1) De gegevens voor het eurogebied verwijzen naar de Euro 17. De begrippen “ontvangsten”, “uitgaven” en “tekort/overschot” zijn op basis van ESR 95, maar de cijfers omvatten geen opbrengsten van verkopen van UMTS-licenties in 2000 (met inbegrip van deze opbrengsten komt het tekort/overschot van het eurogebied uit op 0,0% bbp). Transacties waarbij de begroting van de EU is betrokken zijn inbegrepen en geconsolideerd. Transacties tussen overheden van lidstaten zijn niet geconsolideerd. 2) De belastingdruk omvat belastingen en sociale-verzekeringspremies. 3) Omvat totale uitgaven minus rentebetalingen. 4) Komt overeen met de finale-consumptie-uitgaven (P.3) van de overheid in ESR 95. 5) Met inbegrip van opbrengsten uit de verkoop van UMTS-licenties alsmede verrekeningen van swaps en rente-termijntransacties.

S 56


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Overheidsfinanciën

6.2 Schuld 1) (% bbp)

1. Eurogebied – naar financieel instrument en houderschap Totaal

Financiële instrumenten Munten en deposito’s

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Leningen

Houders

Kortlopende effecten

Binnenlandse crediteuren 2)

Langlopende effecten

Totaal

MFI’s

Overige financiële vennootschappen

Overige sectoren

Overige crediteuren 3)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

68,2 68,0 69,1 69,5 70,4 68,6 66,3 70,1 79,8 85,3

2,8 2,7 2,1 2,2 2,4 2,5 2,2 2,3 2,5 2,4

12,4 11,8 12,4 12,1 12,2 11,9 11,2 11,5 12,6 15,3

4,0 4,6 5,1 5,0 4,7 4,1 4,2 6,7 8,6 7,7

48,9 48,9 49,6 50,3 51,2 50,2 48,7 49,6 56,2 60,0

42,7 41,0 40,3 38,8 37,1 35,0 32,7 33,1 37,3 40,5

20,8 19,6 19,8 18,9 18,1 18,3 17,1 17,8 20,6 23,4

11,2 10,8 11,3 11,1 11,2 9,3 8,5 7,8 8,9 9,6

10,7 10,5 9,2 8,8 7,7 7,4 7,1 7,6 7,8 7,5

25,4 27,0 28,9 30,7 33,3 33,6 33,6 36,9 42,5 44,8

2. Eurogebied – naar emittent, looptijd en valuta Totaal

Uitgegeven door Centrale overheid

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Deelstaatoverheid

Oorspronkelijke looptijd

4)

Lagere overheid

Wettelijke Tot en met sociale1 jaar verzekeringsinstellingen

Meer dan 1 jaar

Resterende looptijd

Tot en met 1 jaar Variabele rente


Valuta’s

Meer dan 5 jaar

Euro of deelnemende valuta’s

Overige valuta’s

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

68,2 68,0 69,1 69,5 70,4 68,6 66,3 70,1 79,8 85,3

56,6 56,3 56,6 56,5 57,1 55,4 53,5 56,9 64,7 69,3

6,0 6,2 6,5 6,6 6,7 6,5 6,2 6,6 7,6 8,3

4,7 4,7 5,0 5,1 5,2 5,4 5,3 5,3 5,8 5,9

0,8 0,8 1,0 1,3 1,4 1,4 1,4 1,3 1,7 1,9

7,0 7,6 7,8 7,8 7,8 7,4 7,4 10,2 12,3 13,1

61,1 60,4 61,3 61,7 62,6 61,2 58,9 59,9 67,5 72,2

5,3 5,2 5,0 4,6 4,6 4,3 4,3 4,9 5,0 5,2

13,7 15,5 14,9 14,8 14,9 14,4 15,0 18,7 21,1 24,0

26,6 25,3 26,0 26,2 25,7 24,2 23,4 23,1 26,7 28,1

27,9 27,2 28,2 28,5 29,8 30,0 27,8 28,3 32,0 33,3

66,8 66,8 68,3 68,4 69,2 67,8 65,9 69,4 79,1 84,5

1,3 1,1 0,9 1,1 1,2 0,8 0,4 0,7 0,7 0,8

3. Landen van het eurogebied

2007 2008 2009 2010

BE

DE

EE

IE

GR

ES

FR

IT

CY

LU

MT

NL

AT

PT

SI

SK

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

FI 17

84,1 89,3 95,9 96,2

65,2 66,7 74,4 83,2

3,7 4,5 7,2 6,7

24,8 44,2 65,2 92,5

107,4 113,0 129,3 144,9

36,2 40,1 53,8 61,0

64,2 68,2 79,0 82,3

103,1 105,8 115,5 118,4

58,8 48,9 58,5 61,5

6,7 13,7 14,8 19,1

62,1 62,2 67,8 69,0

45,3 58,5 60,8 62,9

60,2 63,8 69,5 71,8

68,3 71,6 83,0 93,3

23,1 21,9 35,3 38,8

29,6 27,8 35,5 41,0

35,2 33,9 43,3 48,3

Bronnen: ECB voor de geaggregeerde gegevens betreffende het eurogebied; Europese Commissie voor gegevens betreffende de schulden van landen. 1) De gegevens voor het eurogebied verwijzen naar de Euro 17. Bruto, tussen subsectoren van de overheid geconsolideerde, nominale overheidsschuld. De door niet-ingezeten overheden aangehouden schuld is niet geconsolideerd. De kredietverschaffing tussen overheden in de context van de financiële crisis is geconsolideerd. De gegevens zijn deels geraamd. 2) Houders die ingezetenen zijn van het land waarvan de overheid de schuld heeft uitgegeven. 3) Waaronder ingezetenen van landen van het eurogebied niet zijnde het land waarvan de overheid de schuld heeft uitgegeven. 4) Uitgezonderd schuld aangehouden door overheidsinstanties in het land waarvan de overheid de schuld heeft uitgegeven.


S 57

6.3 Schuldmutatie 1) (% bbp)

1. Eurogebied – naar bron, financieel instrument en houderschap Totaal

Mutatiebron Financieringsbehoefte 2)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Financiële instrumenten

Waarderingseffecten 3)

Overige volumemutaties 4)

Chartaal geld en deposito’s

Leningen Kortlopende effecten

Houders LangBinnenlopende landse credieffecten teuren 5)

MFI’s

Overige financiële vennootschappen

Overige crediteuren 6)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2,1 3,1 3,2 3,3 1,7 1,2 5,3 7,2 7,6

2,7 3,3 3,3 3,1 1,4 1,2 5,2 7,5 7,7

-0,5 -0,2 -0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 -0,2 -0,1

-0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 -0,6 0,2 0,3 0,2 -0,1 0,1 0,1 0,0

-0,2 0,9 0,1 0,5 0,3 0,0 0,5 0,7 3,0

0,7 0,6 0,1 -0,1 -0,3 0,3 2,6 1,6 -0,7

1,6 2,1 2,7 2,6 1,5 1,0 2,0 4,8 5,2

-0,3 0,5 0,1 -0,4 -0,3 -0,5 1,1 3,0 4,2

-0,5 0,8 -0,2 -0,1 1,1 -0,3 1,0 2,3 3,3

0,0 0,8 0,3 0,5 -1,4 -0,3 -0,6 0,8 1,0

2,4 2,6 3,0 3,6 2,0 1,6 4,2 4,3 3,3

2. Eurogebied – tekort-schuldaanpassing Schuldmutaties

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Tekort (-)/ overschot (+) 7)

Tekort-schuldaanpassing 8) Totaal

Transacties in de belangrijkste door de overheid aangehouden financiële activa Totaal


Leningen Effecten 10) Aandelen en overige deelnemingen

Privatiseringen

Kapitaaldonaties

Waarderingseffecten

Wisselkoerseffecten

Overige Overige 9) volumemutaties

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

2,1 3,1 3,2 3,3 1,7 1,2 5,3 7,2 7,6

-2,7 -3,1 -2,9 -2,5 -1,4 -0,7 -2,1 -6,4 -6,2

-0,6 0,0 0,2 0,7 0,3 0,5 3,2 0,8 1,3

0,1 0,1 0,2 0,6 0,2 0,6 3,0 1,0 1,7

0,1 0,1 0,2 0,3 0,3 0,2 0,8 0,3 0,0

0,0 0,0 0,0 0,0 -0,1 0,0 0,7 0,0 0,5

0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,7 0,3 1,1

-0,1 0,1 0,0 0,1 -0,2 0,1 0,9 0,5 0,1

-0,4 -0,2 -0,5 -0,3 -0,4 -0,3 -0,1 -0,3 0,0

0,1 0,1 0,2 0,2 0,1 0,2 0,7 0,5 0,2

-0,5 -0,2 -0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 -0,2 -0,1

-0,1 -0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

-0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0

-0,1 0,1 0,1 -0,1 -0,1 -0,1 0,0 0,1 -0,3

Bron: ECB. 1) De gegevens verwijzen naar de Euro 17 en zijn deels geraamd. Jaarlijkse mutatie van de bruto nominale geconsolideerde schuld als percentage van het bbp [schuld(t) – schuld (t-1)] ÷ bbp(t). De kredietverschaffing tussen overheden in de context van de financiële crisis is geconsolideerd. 2) De financieringsbehoefte is per definitie gelijk aan de transacties in de schuld. 3) Waaronder, naast het effect van wisselkoersontwikkelingen, effecten die verband houden met de meting tegen nominale waarde (bijvoorbeeld agio en disagio op uitgegeven effecten). 4) Omvat met name het effect van herrubriceringen van participaties en bepaalde soorten schuldverwerving. 5) Houders die ingezetenen zijn van het land waarvan de overheid de schuld heeft uitgegeven. 6) Waaronder ingezetenen van landen van het eurogebied niet zijnde het land waarvan de overheid de schuld heeft uitgegeven. 7) Met inbegrip van opbrengsten van verkopen van UMTS-licenties. 8) Het verschil tussen de jaarlijkse mutatie van de bruto nominale geconsolideerde schuld en het tekort als percentage van het bbp. 9) Omvat voornamelijk transacties in andere activa en passiva (handelskrediet, overige te ontvangen of betalen bedragen en financiële derivaten). 10) Met uitzondering van financiële derivaten.

S 58


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Overheidsfinanciën

6.4 Ontvangsten, uitgaven en tekort/overschot op kwartaalbasis

1)

(% bbp)

1. Eurogebied – ontvangsten op kwartaalbasis Totaal

Lopende ontvangsten

Kapitaalontvangsten

Directe belastingen

Indirecte belastingen

Socialeverzekeringspremies

Verkopen

Inkomsten uit onroerend goed

PM: belastingdruk 2)

Vermogensbelasting

2005 III IV

1 43,4 48,6

2 42,7 47,8

3 11,2 13,6

4 12,5 14,0

5 15,1 16,1

6 2,2 2,4

7 0,7 0,8

8 0,7 0,8

9 0,3 0,3

10 39,2 44,0

2006 I II III IV

42,6 45,6 43,6 49,0

42,1 45,2 43,1 48,4

10,4 12,5 11,8 14,4

12,8 13,1 12,4 14,1

15,1 15,1 15,1 15,8

2,2 2,3 2,2 2,4

0,8 1,4 0,8 0,9

0,4 0,5 0,5 0,6

0,3 0,3 0,3 0,3

38,6 40,9 39,5 44,5

2007 I II III IV

42,3 45,8 43,6 49,2

41,9 45,4 43,1 48,6

10,4 13,0 12,3 14,8

12,8 13,0 12,3 13,9

14,7 15,0 14,8 15,7

2,2 2,3 2,2 2,4

0,9 1,4 0,8 1,0

0,4 0,4 0,5 0,6

0,3 0,3 0,3 0,3

38,3 41,2 39,6 44,6

2008 I II III IV

42,5 45,2 43,3 48,8

42,2 44,9 43,0 48,2

10,9 12,9 12,2 13,9

12,3 12,3 12,0 13,4

14,8 15,0 15,0 16,4

2,3 2,3 2,2 2,5

1,1 1,5 0,8 1,1

0,3 0,4 0,4 0,5

0,2 0,3 0,3 0,3

38,2 40,5 39,5 44,0

2009 I II III IV 2010 I II III IV

42,5 45,2 42,7 48,4 42,2 45,1 42,9 48,3

42,4 44,6 42,3 47,6 42,0 44,7 42,5 47,5

10,4 11,8 11,0 13,0 10,1 11,9 11,0 13,1

12,0 12,5 11,9 13,6 12,1 12,7 12,4 13,4

15,5 15,7 15,5 16,4 15,5 15,4 15,2 16,4

2,5 2,5 2,4 2,6 2,5 2,6 2,4 2,7

1,1 1,4 0,7 0,9 0,9 1,3 0,7 1,0

0,1 0,6 0,4 0,8 0,2 0,4 0,3 0,7

0,2 0,5 0,3 0,5 0,3 0,3 0,3 0,3

38,2 40,4 38,7 43,5 38,0 40,3 38,9 43,2

2011 I II III

42,8 45,0 43,7

42,5 44,7 43,4

10,5 12,0 11,4

12,4 12,5 12,6

15,3 15,3 15,3

2,5 2,6 2,4

1,0 1,4 0,8

0,3 0,3 0,3

0,3 0,3 0,3

38,5 40,1 39,6

2. Eurogebied – uitgaven en tekort/overschot op kwartaalbasis Totaal

Lopende uitgaven

Totaal

Loonsom

Intermediaire consumptie

Kapitaaluitgaven

Rente InkomensoverSociale drachten uitkeringen

Subsidies

Investeringen

Kapitaaloverdrachten

Tekort (-)/ overschot (+)

Primair tekort (-)/ overschot (+)

2005 III IV

1 45,8 49,6

2 42,3 45,0

3 10,0 11,3

4 4,8 5,8

5 3,0 2,7

6 24,6 25,2

7 21,2 21,6

8 1,2 1,3

9 3,5 4,6

10 2,6 2,9

11 1,0 1,7

12 -2,4 -1,0

13 0,6 1,8

2006 I II III IV

45,9 45,8 45,3 49,4

42,6 42,5 41,8 44,3

10,1 10,3 9,8 10,8

4,6 4,9 4,7 5,8

3,0 3,1 2,9 2,7

24,9 24,1 24,3 25,1

21,4 21,1 20,9 21,3

1,1 1,1 1,2 1,3

3,3 3,4 3,6 5,1

2,1 2,4 2,6 2,9

1,3 1,0 1,0 2,2

-3,3 -0,2 -1,7 -0,5

-0,4 2,9 1,2 2,2

2007 I II III IV

44,9 45,1 44,6 49,2

41,5 41,7 41,1 44,5

9,9 10,0 9,6 10,8

4,5 4,9 4,7 5,8

2,9 3,2 3,0 2,8

24,1 23,6 23,8 25,1

20,7 20,6 20,6 21,2

1,1 1,1 1,1 1,5

3,4 3,4 3,6 4,7

2,2 2,5 2,6 3,0

1,2 0,9 0,9 1,7

-2,7 0,8 -1,0 0,0

0,3 4,0 1,9 2,8

2008 I II III IV

45,5 45,9 45,7 51,3

42,0 42,4 42,1 46,4

9,9 10,2 9,7 11,2

4,7 5,0 4,9 6,2

3,0 3,3 3,1 2,8

24,4 23,9 24,4 26,3

20,8 20,8 21,2 22,2

1,2 1,1 1,1 1,4

3,5 3,5 3,6 4,8

2,2 2,5 2,6 3,2

1,2 1,0 1,0 1,7

-3,0 -0,6 -2,4 -2,5

0,0 2,6 0,7 0,3

2009 I II III IV

49,6 50,6 49,9 54,4

45,9 46,5 45,9 49,3

10,7 11,1 10,5 11,8

5,4 5,5 5,3 6,5

2,9 3,0 2,9 2,6

26,9 26,8 27,1 28,4

22,9 23,3 23,5 24,0

1,3 1,3 1,3 1,5

3,7 4,1 4,1 5,1

2,5 2,8 2,8 3,1

1,2 1,3 1,2 1,9

-7,1 -5,4 -7,2 -5,9

-4,2 -2,4 -4,3 -3,3

2010 I II III IV

50,5 49,6 50,4 53,1

46,7 46,1 45,2 48,3

10,7 10,9 10,2 11,4

5,2 5,5 5,3 6,4

2,8 2,9 2,8 2,7

27,9 26,7 26,9 27,7

23,6 23,2 23,2 23,7

1,4 1,3 1,3 1,5

3,8 3,5 5,2 4,9

2,3 2,5 2,5 2,8

1,5 1,2 2,7 2,1

-8,3 -4,5 -7,5 -4,8

-5,5 -1,6 -4,7 -2,1

2011 I II III

48,7 48,6 47,8

45,7 45,4 44,7

10,4 10,6 10,0

5,2 5,4 5,2

2,9 3,1 3,0

27,1 26,2 26,5

23,1 22,8 23,0

1,3 1,2 1,2

3,0 3,2 3,1

2,1 2,4 2,3

0,9 0,9 0,8

-5,9 -3,6 -4,1

-2,9 -0,5 -1,1

Bronnen: Berekeningen van de ECB op basis van gegevens van Eurostat en nationale gegevens. 1) De gegevens verwijzen naar de Euro 17. De kredietverschaffing tussen overheden in de context van de financiële crisis is geconsolideerd. De begrippen “ontvangsten”, “uitgaven” en “tekort/overschot” zijn op basis van ESR 95. Transacties tussen de begroting van de EU en entiteiten buiten de overheidssector zijn niet inbegrepen. Voor het overige zijn, met uitzondering van verschillende uiterste data voor de aanlevering van de gegevens, de kwartaalgegevens in overeenstemming met de gegevens op jaarbasis. De gegevens zijn niet seizoenvrij. 2) De belastingdruk omvat belastingen en sociale-verzekeringspremies.


S 59

6.5 Schuld en schuldmutatie op kwartaalbasis 1) (% bbp)

1. Eurogebied – Maastricht-schuld naar financieel instrument 2) Totaal

2008

IV

1 70,1

2009

I II III IV I II III IV I II III

73,8 77,0 78,9 79,8 81,5 82,8 83,0 85,3 86,3 87,2 86,8

2010

2011

Financiële instrumenten Chartaal geld en deposito’s 2 2,3

Leningen 3 11,5

Kortlopende effecten 4 6,7

Langlopende effecten 5 49,6

2,3 2,4 2,4 2,5 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4

11,8 12,2 12,4 12,6 12,8 13,4 13,3 15,3 15,1 14,9 15,1

7,9 8,4 9,2 8,6 8,4 8,1 8,2 7,7 7,7 7,8 8,0

51,8 54,0 54,9 56,2 57,9 59,0 59,1 60,0 61,0 62,0 61,4

2. Eurogebied – tekort-schuldaanpassing Schuldmutaties

Tekort (-)/ overschot (+)

Tekort-schuldaanpassing Totaal Transacties in de belangrijkste door de overheid aangehouden financiële activa Totaal


Leningen

Effecten


Waarderingseffecten en overige volumemutaties

Overige

PM: Financieringsbehoefte

2008

IV

1 9,2

2 -2,5

3 6,7

4 5,5

5 0,6

6 2,5

7 0,4

8 2,1

9 0,2

10 1,0

11 9,0

2009

I II III IV I II III IV I II III

12,8 9,1 5,0 2,4 8,1 7,6 3,0 11,3 6,8 6,0 0,8

-7,1 -5,4 -7,2 -5,9 -8,3 -4,5 -7,5 -4,8 -5,9 -3,6 -4,1

5,7 3,7 -2,3 -3,5 -0,1 3,2 -4,5 6,5 0,9 2,3 -3,3

6,7 3,2 -2,8 -2,8 0,7 3,2 -3,0 5,9 0,9 2,9 -4,2

5,2 2,3 -3,1 -2,9 0,8 2,0 -2,3 -0,3 2,0 2,9 -3,8

-0,1 -0,6 0,6 -0,1 0,0 1,1 -0,6 1,7 -0,4 0,5 -0,7

0,9 0,3 -0,1 0,1 -0,4 -0,2 -0,1 4,7 -0,4 -0,4 -0,2

0,7 1,2 -0,3 0,1 0,3 0,4 0,1 -0,2 -0,3 -0,1 0,6

-0,5 -0,4 0,2 -0,2 -0,3 -0,1 0,0 0,0 -0,2 0,3 0,5

-0,5 0,9 0,3 -0,5 -0,5 0,0 -1,5 0,6 0,2 -0,8 0,3

13,3 9,5 4,7 2,6 8,5 7,7 3,0 11,3 7,0 5,7 0,3

2010

2011

G30. Tekort, financieringsbehoefte en schuldmutatie

G31. Maastricht-schuld

(voortschrijdend vierkwartaals totaal als % bbp)

(jaarlijkse mutatie van de schuldquote en onderliggende factoren)

tekort schuldmutatie financieringsbehoefte0

12,0

tekort-schuldaanpassing primair tekort/overschot groei/renteverschil mutatie van de schuldquote

12,0

10,0

10,0

9,0

9,0

10,0

10,0

8,0

8,0

7,0

7,0

8,0

8,0

6,0

6,0

6,0

6,0

5,0

5,0

4,0

4,0

4,0

4,0

2,0

2,0

3,0

3,0

2,0

2,0

0,0

0,0

1,0

1,0

-2,0

-2,0

0,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

0,0

-4,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bronnen: Berekeningen van de ECB op basis van gegevens van Eurostat en van nationale gegevens. 1) De gegevens hebben betrekking op de Euro 17. De kredietverschaffing tussen overheden in de context van de financiële crisis is geconsolideerd. 2) De standen in kwartaal t zijn uitgedrukt als een percentage van het totaal van het bbp in t en de drie daaraan voorafgaande kwartalen.

S 60


-4,0

7

EXTERNE STROMEN EN STANDEN 7.1 Samenvattende betalingsbalans 1)

(EUR miljard; netto stromen) Lopende rekening

VermogensVorderinoverdrachgensaldo tenrekening t.o.v. rest van de wereld (kolommen 1+6)

Totaal Goederen Diensten Inkomens Inkomensoverdrachten

2009 2010 2011

Financiële rekening Totaal

Directe Effecten- Financiële Overige Officiële investe- verkeer derivaten financiële reserves ringen transacties

Statistische verschillen

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

-25,9 -42,2 -31,5

36,0 12,9 6,0

35,1 45,9 59,6

-5,8 2,3 7,5

-91,2 -103,3 -104,5

7,3 5,5 9,8

-18,6 -36,7 -21,6

14,0 44,1 9,3

-102,8 -49,9 -69,8

261,4 148,0 293,4

21,1 17,4 -23,4

-170,2 -61,2 -180,9

4,6 -10,3 -10,1

4,6 -7,4 12,4

3,4 -30,2 -21,0 -1,2 20,8

5,5 -13,0 -3,0 3,1 18,9

10,5 7,0 17,9 21,0 13,7

4,3 10,2 -14,0 4,2 7,1

-16,8 -34,5 -21,8 -29,5 -18,8

1,3 2,4 0,6 1,8 5,1

4,7 -27,8 -20,4 0,6 25,9

9,5 15,7 18,4 9,8 -34,7

79,5 -9,9 -29,0 -16,5 -14,4

19,5 128,5 150,2 37,7 -23,0

8,9 -2,2 1,6 -15,4 -7,3

-96,8 -89,1 -108,9 0,3 16,8

-1,6 -11,6 4,5 3,8 -6,8

-14,2 12,1 2,0 -10,4 8,8

2010 2011

IV I II III IV

2010

dec.

3,0

0,6

3,9

0,1

-1,7

2,0

4,9

-5,8

42,7

-4,2

6,1

-49,2

-1,3

0,9

2011


-19,9 -9,3 -1,0 -4,9 -15,9 -0,2 1,4 -3,6 1,0 2,6 1,9 16,3

-14,7 -0,8 2,5 -3,9 0,3 0,5 3,8 -4,2 3,6 1,7 6,7 10,5

2,6 2,6 1,8 4,2 5,6 8,1 7,4 5,5 8,1 5,3 3,0 5,4

1,1 4,2 5,0 1,7 -15,3 -0,4 1,2 3,4 -0,3 3,2 1,8 2,1

-8,9 -15,2 -10,3 -6,9 -6,6 -8,3 -11,0 -8,3 -10,3 -7,6 -9,5 -1,7

0,4 2,1 -0,1 -0,1 0,4 0,3 -0,1 2,0 -0,1 1,5 2,2 1,4

-19,6 -7,1 -1,1 -5,0 -15,5 0,1 1,3 -1,5 0,9 4,1 4,1 17,7

13,5 2,2 0,0 -4,0 15,4 7,0 -3,8 1,4 12,2 -5,0 -6,7 -23,0

11,7 -27,9 6,3 -29,8 -5,0 5,8 -17,2 7,7 -7,0 -7,6 -8,0 1,3

-28,9 93,6 63,9 13,6 45,1 91,5 -24,6 25,6 36,7 -26,4 1,5 2,0

-1,0 0,8 -2,1 2,6 -2,3 1,2 -0,8 -6,5 -8,1 -0,9 0,6 -7,1

37,7 -65,3 -61,5 3,6 -19,4 -93,2 40,1 -28,7 -11,0 31,0 -0,5 -13,7

-6,0 1,0 -6,6 6,0 -3,1 1,6 -1,2 3,4 1,6 -1,1 -0,2 -5,4

6,0 5,0 1,1 8,9 0,2 -7,1 2,5 0,1 -13,1 0,9 2,5 5,3

2011

dec.

-31,5

6,0

59,6

7,5

-104,5

293,4

-23,4

-180,9

-10,1

12,4

3,1

-0,2

-1,9

-0,1

0,1

twaalfmaands gecumuleerde transacties 9,8

-21,6

9,3

-69,8

twaalfmaands gecumuleerde transacties in % bbp 2011

dec.

-0,3

0,1

0,6

0,1

-1,1

0,1

G32. Betalingsbalans van het eurogebied: saldo op de lopende rekening

-0,2

(twaalfmaands gecumuleerde transacties als % bbp) netto directe investeringen netto effectenverkeer

lopende rekening balans 1,0

1,0

0,5

0,5

0,0

0,0

-0,5

-0,5

-1,0

-1,0

-1,5

-1,5

-2,0

-2,0

2004

-0,7

G33. Betalingsbalans van het eurogebied: directe investeringen en effectenverkeer samengenomen

(voor seizoen gecorrigeerd; twaalfmaands gecumuleerde transacties als % bbp)

2002

0,1

2006

2008

2010

5,0

5,0

4,0

4,0

3,0

3,0

2,0

2,0

1,0

1,0

0,0

0,0

-1,0

-1,0

-2,0

-2,0

-3,0

-3,0

-4,0

2002

2004

2006

2008

2010

-4,0

Bron: ECB. 1) De tekens worden verklaard in de Toelichting.


S 61

7.2 Lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening (EUR miljard; stromen)

1. Samenvattende lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening Totaal

Lopende rekening Diensten Inkomens

Goederen

Ont- Uitgaven vangsten

Netto

Uitvoer

Invoer

Vermogensoverdrachtenrekening Uitgaven Ont- Uitgaven Over- vangsten boeking door werknemers 12 13 14 15

Inkomensoverdrachten

Ont- Uitgaven Ont- Uitgaven vangsten vangsten

Ontvangsten Overboeking door werknemers

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

2.292,4 2.617,1 2.879,8

2.318,3 2.659,3 2.911,3

-25,9 -42,2 -31,5

1.302,5 1.560,0 1.768,6

1.266,5 1.547,1 1.762,5

473,9 518,8 542,7

438,8 472,9 483,1

421,5 450,7 480,1

427,3 448,4 472,6

94,5 87,6 88,4

6,4 6,3 .

185,7 190,9 193,0

22,5 22,3 .

20,6 21,2 23,3

13,4 15,7 13,4


705,7 684,5 719,5 723,1 752,8

702,2 714,7 740,4 724,2 731,9

3,4 -30,2 -21,0 -1,2 20,8

421,7 423,3 438,7 444,5 461,9

416,2 436,4 441,8 441,4 443,0

135,7 123,0 134,1 146,1 139,6

125,2 116,0 116,2 125,1 125,9

117,3 113,5 127,7 115,8 123,1

113,0 103,3 141,8 111,6 116,0

31,0 24,7 18,9 16,6 28,2

1,6 1,5 1,6 1,8 .

47,8 59,1 40,7 46,1 47,0

6,0 5,4 5,6 5,7 .

7,1 5,0 3,7 5,2 9,4

5,9 2,6 3,1 3,4 4,4

2011 okt. nov. dec.

243,6 247,7 261,4

241,0 245,8 245,1

2,6 1,9 16,3

152,4 159,5 150,0

150,7 152,9 139,5

46,6 43,3 49,6

41,4 40,3 44,2

37,0 39,1 47,0

33,8 37,3 45,0

7,6 5,8 14,8

. . .

15,2 15,3 16,5

. . .

2,4 3,1 3,9

0,9 0,9 2,5

2011 II III IV

713,5 727,5 729,0

726,8 729,2 734,4

-13,3 -1,7 -5,5

437,0 443,4 450,7

441,9 441,5 442,3

133,5 138,0 136,9

118,7 120,5 122,7

121,2 122,1 120,3

118,2 118,7 121,6

21,9 23,9 21,0

. . .

47,9 48,4 47,9

. . .

. . .

. . .

2011 okt. nov. dec.

241,2 244,9 242,8

247,8 245,8 240,8

-6,6 -0,9 2,0

147,0 152,7 150,9

151,0 147,6 143,6

46,4 45,1 45,5

41,1 40,4 41,2

39,1 41,8 39,5

40,0 41,2 40,4

8,7 5,3 7,0

. . .

15,7 16,6 15,6

. . .

. . .

. . .

2011 dec.

2.877,3

2.907,9

-30,6

1.765,5

1.761,4

89,5

.

192,8

.

.

.

.

2,0

.

.

.

2009 2010 2011

Voor seizoen gecorrigeerd

twaalfmaands gecumuleerde transacties 542,0

482,6

480,3

471,1

twaalfmaands gecumuleerde transacties in % bbp 2011 dec.

30,5

30,9

-0,3

18,7

18,7

5,8

5,1

G34. Betalingsbalans van het eurogebied: goederenverkeer

20,0

5,0

1,0

G35. Betalingsbalans van het eurogebied: dienstenverkeer

(voor seizoen gecorrigeerd; twaalfmaands gecumuleerde transacties als % bbp) uitvoer (ontvangsten) invoer (uitgaven)

5,1

(voor seizoen gecorrigeerd; twaalfmaands gecumuleerde transacties als % bbp) uitvoer (ontvangsten) invoer (uitgaven)

20,0

6,0

18,0

18,0

5,5

5,5

16,0

16,0

5,0

5,0

14,0

14,0

4,5

4,5

12,0

12,0

4,0

4,0

10,0

10,0

3,5

3,5

8,0

8,0

3,0

3,0

6,0

2,5

6,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bron: ECB.

S 62


2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

6,0

2,5

STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Externe stromen en standen

7.2 Lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening (EUR miljard)

2. Inkomensrekening (stromen)

Inkomen uit arbeid

Inkomen uit kapitaal


Totaal

Directe investeringen


2008 2009 2010 2010 III IV 2011 I II III

Aandelen Ontvangsten

Schuld Uitgaven

Herinvestering van winsten 5 6

Inkomen uit effecten

Herinvestering van winsten 7 8

Aandelen

Schuld

Ont- Uitgaven Ont- Uitgaven Ont- Uitgaven vangsten vangsten vangsten

Overige financiële transacties Ont- Uitgaven vangsten

1

2

3

4

9

10

11

12

13

14

15

16

21,1 21,7 23,3

13,1 13,8 14,2

502,5 399,9 427,3

577,3 413,5 434,2

140,5 148,8 195,6

-7,8 16,1 20,1

117,4 100,4 139,6

20,5 14,9 38,4

31,3 24,7 24,0

26,7 23,5 19,9

39,3 24,5 29,1

111,2 77,3 86,3

119,1 101,0 99,3

128,7 122,1 122,7

172,3 100,8 79,3

193,3 90,2 65,6

5,6 6,4 5,7 5,8 5,8

4,1 4,1 2,7 3,3 4,0

104,1 111,0 107,8 121,9 110,0

103,1 108,9 100,6 138,5 107,6

46,5 51,2 47,7 57,8 47,7

14,6 -2,0 11,1 9,7 18,0

35,0 36,0 33,8 38,5 34,8

12,5 6,4 21,5 10,7 17,9

5,7 6,7 6,5 5,7 6,5

4,6 6,2 4,3 4,8 4,8

7,4 6,4 7,4 12,3 9,0

16,8 18,5 14,2 46,3 18,4

25,4 25,5 25,4 25,2 25,1

31,1 30,0 30,8 31,0 32,2

19,1 21,2 20,9 20,9 21,8

15,6 18,2 17,5 17,8 17,3

3. Geografische uitsplitsing (gecumuleerde stromen)

Totaal Totaal 2010 IV - 2011 III

1

2

EU-lidstaten buiten het eurogebied Dene- Zweden Ver. Overige EUmarken KoninkEU- instelrijk landen lingen 3

4

5

6

7

Brazi- Canada lië

8

9

China

India

Japan

Rus- ZwitserVer- Overige land land enigde landen Staten

10

11

12

13

14

15

16

Ontvangsten Lopende rekening 2.832,7 Goederen 1.728,3 Diensten 538,9 Inkomens 474,4 waarvan inkomen uit kapitaal 450,7 Inkomensoverdrachten 91,2 21,0 Vermogensoverdrachtenrekening

936,1 553,6 168,3 152,6

52,2 33,4 11,0 6,7

89,6 59,4 15,1 13,4

430,4 224,2 104,1 91,4

304,4 236,3 31,5 32,7

59,4 0,2 6,6 8,3

55,0. 29,1 8,7. 16,8.

39,0 .20,0 8,4 9,8

136,7 110,8 17,5 7,8

40,2 30,5 7,1 2,4

62,0 38,2 13,3 9,7

107,1 78,7 17,9 9,9

218,5 117,7 55,0 37,6

354,4 193,9 78,5 76,0

883,9 555,9 164,3 151,7

146,0 61,6 17,8

6,6 1,2 0,0

13,3 1,7 0,0

89,9 10,6 1,1

32,1 3,8 0,4

4,0 44,4 16,3

16,8. 0,4. 0,1.

9,8 0,7 0,0

7,8 0,6 0,0

2,4 0,2 0,0

9,6 0,9 0,2

9,9 0,6 0,1

26,3 8,2 0,4

74,2 6,0 0,4

148,0 12,0 1,8

Lopende rekening 2.881,6 Goederen 1.735,7 Diensten 482,5 Inkomens 469,6 waarvan inkomen uit kapitaal 455,5 Inkomensoverdrachten 193,8 15,0 Vermogensoverdrachtenrekening

878,1 479,6 137,8 144,4

44,6 29,6 7,9 6,4

86,1 51,7 12,9 20,0

373,5 179,6 81,8 100,5

269,8 218,6 35,0 11,7

104,2 0,0 0,2 5,8

-. 31,1. 5,2. -.

31,8 14,4 6,4 9,2

213,5 13,0 -

27,9 5,9 -

93,9 52,9 9,5 31,0

126,4 10,1 -

185,6 96,0 43,0 39,2

367,4 140,5 98,8 121,6

553,5 152,8 -

136,3 116,4 1,6

6,3 0,7 0,0

19,9 1,5 0,1

99,0 11,6 0,9

5,3 4,4 0,4

5,8 98,1 0,2

-. 1,5. 0,2.

9,0 1,8 0,3

3,6 0,3

0,7 0,3

30,8 0,5 0,1

0,7 0,1

38,8 7,4 0,6

120,3 6,6 1,2

54,6 10,3

-48,9 -7,4 56,4 4,7

58,0 74,0 30,5 8,2

7,7 3,8 3,1 0,3

3,5 7,7 2,2 -6,5

56,8 44,6 22,3 -9,1

34,6 17,7 -3,5 21,0

-44,7 0,2 6,3 2,6

-. -2,0 3,5. -.

7,2 5,6 2,0 0,7

-102,7 4,5 -

2,6 1,2 -

-32,0 -14,8 3,8 -21,3

-47,7 7,7 -

32,9 21,7 12,1 -1,6

-13,0 53,5 -20,3 -45,6

2,4 11,6 -

-4,8 -102,6 6,0

9,7 -54,7 16,2

0,3 0,5 0,0

-6,6 0,1 -0,1

-9,1 -1,0 0,2

26,8 -0,6 0,0

-1,7 -53,7 16,1

-. -1,1. -0,1.

0,8 -1,1 -0,2

-3,1 -0,3

-0,5 -0,2

-21,2 0,4 0,1

-0,1 0,1

-12,5 0,7 -0,2

-46,2 -0,5 -0,8

-42,6 -8,5

Uitgaven

Netto Lopende rekening Goederen Diensten Inkomens waarvan inkomen uit kapitaal Inkomensoverdrachten Vermogensoverdrachtenrekening Bron: ECB.


S 63

7.3 Financiële rekening

(EUR miljard en groeicijfers op jaarbasis; uitstaande bedragen en groeicijfers per ultimo; stromen en andere mutaties gedurende periode)

1. Samenvattende financiële rekening Totaal 1)

Activa 1

Passiva 2

Totaal als % bbp

Netto 3

Activa 4

Passiva 5

Directe investeringen Netto 6

Activa 7

Effectenverkeer

Passiva 8

Activa 9

Passiva 10

Netto financiële derivaten

Overige investeringen

Officiële reserves

11

Activa 12

Passiva 13

14

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 2008 2009 2010

13.377,1 13.764,1 15.234,8

14.961,4 15.170,3 16.461,7

-1.584,3 -1.406,2 -1.226,9

144,7 154,1 166,3

161,8 169,9 179,7

-17,1 -15,7 -13,4

3.878,4 4.287,2 4.798,2

3.247,8 3.403,0 3.714,8

3.834,9 4.341,3 4.907,5

5.976,8 6.781,9 7.442,9

-0,5 0,2 -61,6

5.290,0 4.675,9 5.002,9

5.736,7 4.985,4 5.304,0

374,2 459,6 587,8

2011 I II III

15.135,4 15.278,0 15.432,1

16.377,3 16.592,6 16.725,3

-1.241,9 -1.314,6 -1.293,2

163,7 163,9 164,5

177,1 178,1 178,3

-13,4 -14,1 -13,8

4.801,9 4.905,2 4.960,3

3.739,5 3.801,7 3.850,3

4.811,3 4.762,6 4.574,8

7.469,7 7.641,6 7.511,6

-31,6 -48,6 -46,0

4.977,1 5.077,8 5.296,3

5.168,1 5.149,4 5.363,3

576,6 581,0 646,7

1.608,0 -615,7 387,1 1.470,7

1.858,8 -305,5 208,9 1.291,5

-250,9 -310,3 178,1 179,3

17,8 -6,7 4,3 16,1

20,6 -3,3 2,3 14,1

-2,8 -3,4 2,0 2,0

572,8 151,7 408,8 511,0

486,8 25,9 155,2 311,8

258,7 -796,2 506,4 566,2

591,3 -561,3 805,1 661,0

-8,1 28,4 0,7 -61,7

763,3 -26,7 -614,1 327,1

780,7 229,9 -751,4 318,7

21,4 27,0 85,4 128,2

142,7 154,0

215,4 132,7

-72,7 21,4

6,0 6,6

9,1 5,6

-3,1 0,9

103,3 55,1

62,2 48,7

-48,7 -187,8

171,9 -129,9

-17,0 2,6

100,7 218,5

-18,7 214,0

4,4 65,7

2008 2009 2010 2011

429,9 -128,9 490,0 381,7

551,3 -114,9 534,1 391,0

-121,3 -14,0 -44,1 -9,3

19,3 -6,1 21,7 16,6

24,6 -5,4 23,6 17,1

-5,2 -0,7 -1,9 -0,5

336,6 334,7 174,9 237,1

105,5 231,9 125,0 167,4

5,0 94,0 145,6 -60,3

266,4 355,3 293,6 233,1

84,5 -21,1 -17,4 23,4

0,5 -531,9 176,7 171,4

179,4 -702,1 115,5 -9,5

3,4 -4,6 10,3 10,1

2011 II III IV

198,2 114,7 -148,4

216,6 124,5 -183,1

-18,4 -9,8 34,7

8,4 4,9 -6,1

9,2 5,3 -7,6

-0,8 -0,4 1,4

55,9 40,7 51,2

26,9 24,1 36,8

33,0 -64,6 -55,9

183,2 -27,0 -78,8

-1,6 15,4 7,3

115,3 127,0 -157,8

6,4 127,3 -141,1

-4,5 -3,8 6,8

62,4 49,2 -62,9 -47,5 -38,1

63,8 61,4 -67,9 -54,1 -61,1

-1,4 -12,2 5,0 6,7 23,0

. . . . .

. . . . .

. . . . .

-6,3 21,5 18,3 13,2 19,7

1,4 14,5 10,6 5,2 21,0

-54,1 -9,8 -36,0 -23,2 3,4

-28,5 26,9 -62,5 -21,7 5,3

6,5 8,1 0,9 -0,6 7,1

119,7 31,0 -47,1 -37,1 -73,7

90,9 19,9 -16,1 -37,6 -87,4

-3,4 -1,6 1,1 0,2 5,4

2007 2008 2009 2010

-332,3 -1.045,7 515,9 980,7

-84,4 -856,7 323,8 757,4

-247,9 -188,9 192,2 223,3

-3,7 -11,3 5,8 10,7

-0,9 -9,3 3,6 8,3

-2,7 -2,0 2,2 2,4

-180,8 -801,2 412,4 420,6

25,1 -827,7 449,7 367,4

-75,1 -56,0 21,7 -44,3

-152,6 -27,2 -82,2 150,4

-173,8 50,5 -49,3 203,1

16,3 23,7 89,9 117,9

2007 2008 2009 2010

-522,0 -49,8 -49,6 535,0

-339,7 27,9 -55,2 323,6

-182,3 -77,7 5,5 211,3

-5,8 -0,5 -0,6 5,8

-3,8 0,3 -0,6 3,5

-2,0 -0,8 0,1 2,3

-217,4 6,6 -30,5 179,4

-146,8 41,9 -32,9 101,6

. . . .

-186,6 -40,7 -11,9 182,2

-175,8 20,1 -28,0 164,6

-13,7 9,3 -2,7 13,0

2007 2008 2009 2010

78,7 -1.002,7 635,3 295,0

113,4 -975,7 483,4 153,7

-34,6 -27,1 151,9 141,3

0,9 -10,8 7,1 3,2

1,3 -10,6 5,4 1,7

-0,4 -0,3 1,7 1,5

77,3 -809,5 425,3 187,3

107,6 -915,0 455,0 151,5

-75,1 -56,0 21,7 -44,3

. . . .

. . . .

31,3 22,0 45,8 102,0

2007 2008 2009 2010

110,9 6,8 -69,7 150,8

142,0 91,0 -104,4 280,1

-31,0 -84,1 34,7 -129,3

1,2 0,1 -0,8 1,6

1,6 1,0 -1,2 3,1

-0,3 -0,9 0,4 -1,4

-40,7 1,8 17,6 53,9

64,3 45,4 27,7 114,4

. . . .

34,1 13,4 -70,3 -31,8

2,0 30,4 -21,3 38,5

-1,3 -7,7 46,8 2,9

2007 2008 2009 2010

15,6 3,0 -1,0 3,5

14,3 3,6 -0,8 3,4

-

. . . .

. . . .

. . . .

15,8 9,2 8,6 3,9

15,1 3,3 7,3 3,5

10,0 -0,2 2,4 3,2

9,4 4,2 5,9 4,2

. . . .

20,2 0,0 -10,1 3,7

20,2 3,3 -12,2 2,3

1,6 1,0 -1,2 2,0

3,8 3,8 2,5

3,8 3,9 2,4

.

. . .

. . .

. . .

3,7 3,5 5,0

4,5 5,2 4,5

3,1 0,8 -1,4

6,3 5,2 3,1

. . .

4,9 7,2 3,5

-0,2 1,2 -0,1

2,3 0,8 1,6

Mutaties uitstaande bedragen 2007 2008 2009 2010 2011 II III

Transacties


Overige mutaties 59,9 -184,9 74,1 336,1

64,3 -79,5 -76,7 186,8

t.g.v. wisselkoersmutaties -104,2 -25,0 -4,6 160,3

-17,1 -34,0 5,7 57,4

t.g.v. prijsmutaties 45,2 -159,2 142,5 50,1

5,8 -60,7 28,4 2,2

t.g.v. andere aanpassingen 118,8 -0,7 -63,9 125,7

75,6 15,2 -110,8 127,2

Groeipercentages van de uitstaande bedragen

2011 II III IV

Bron: ECB. 1) Netto financiële derivaten zijn opgenomen in activa.

S 64




(EUR miljard en groeicijfers op jaarbasis; uitstaande bedragen en groeicijfers per ultimo; stromen gedurende periode)

2. Directe investeringen Door ingezetenen buiten het eurogebied Totaal

1

Kapitaaldeelnemingen en herinvestering van winsten Totaal

MFI’s

2

3

Door niet-ingezetenen in het eurogebied

Overig kapitaal (voornamelijk intragroepsleningen)

NietMFI’s

Totaal

MFI’s

NietMFI’s

4

5

6

7

Totaal

Kapitaaldeelnemingen en herinvestering van winsten

Overig kapitaal (voornamelijk intragroepsleningen) Totaal MFI’s NietMFI’s

Totaal

MFI’s

NietMFI’s

9

10

11

12

13

14

8

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 2009 2010

4.287,2 4.798,2

3.305,5 3.667,1

236,2 277,9

3.069,3 3.389,2

981,7 1.131,1

14,8 17,8

966,9 1.113,3

3.403,0 3.714,8

2.501,9 2.820,2

74,2 83,2

2.427,7 2.737,0

901,1 894,6

18,1 12,7

883,0 881,9

2011 II III

4.905,2 4.960,3

3.775,8 3.807,6

281,0 283,5

3.494,8 3.524,1

1.129,4 1.152,7

14,5 13,2

1.114,9 1.139,5

3.801,7 3.850,3

2.896,3 2.952,7

85,4 86,5

2.810,9 2.866,2

905,4 897,6

9,5 8,5

895,8 889,2

336,6 334,7 174,9

193,8 257,5 51,1

9,3 20,1 12,6

184,5 237,3 38,5

142,8 77,2 123,8

-0,3 2,6 1,2

143,1 74,6 122,6

105,5 231,9 125,0

64,3 236,7 176,7

-8,2 7,5 7,2

72,5 229,2 169,5

41,1 -4,8 -51,7

1,6 -0,6 -7,5

39,6 -4,2 -44,2

2011 II III IV

55,9 40,7 51,2

51,2 27,7 44,8

9,4 2,2 0,0

41,8 25,5 44,8

4,7 13,0 6,4

-2,6 -1,7 1,0

7,3 14,7 5,5

26,9 24,1 36,8

24,8 41,2 17,3

1,7 1,3 1,2

23,2 39,9 16,2

2,1 -17,0 19,5

-1,5 -0,8 -0,1

3,6 -16,2 19,6


-6,3 21,5 18,3 13,2 19,7

-5,9 10,9 14,1 16,2 14,5

1,4 0,8 0,1 -0,8 0,7

-7,3 10,1 14,0 17,0 13,8

-0,4 10,6 4,2 -3,0 5,2

0,1 -0,2 0,2 0,3 0,5

-0,5 10,9 4,0 -3,2 4,7

1,4 14,5 10,6 5,2 21,0

16,2 11,4 5,1 2,1 10,1

0,2 0,5 0,1 0,7 0,4

16,0 11,0 5,1 1,4 9,7

-14,8 3,1 5,5 3,1 10,9

-0,3 0,0 -0,1 0,0 0,0

-14,5 3,1 5,6 3,1 10,9

2009 2010

8,6 3,9

8,6 1,5

9,2 5,3

8,5 1,2

8,8 12,5

20,5 7,8

8,6 12,6

7,3 3,5

10,4 6,8

11,6 9,4

10,4 6,8

-0,5 -5,7

-3,2 -41,3

-0,5 -5,0

2011 II III IV

3,7 3,5 5,0

3,4 2,9 5,5

5,6 5,9 5,7

3,2 2,7 5,5

4,9 5,4 3,2

-12,7 -24,0 -19,7

5,2 5,9 3,5

4,5 5,2 4,5

5,0 5,2 5,4

8,0 6,6 5,9

5,0 5,2 5,4

2,9 5,5 1,6

-47,9 -52,3 -31,6

3,9 6,7 2,1

Transacties 2008 2009 2010

Groeipercentages

G36. Internationale investeringpositie van het eurogebied (uitstaande bedragen per ultimo; als % bbp)

G37. Directe investeringen- en effectenverkeerpositie van het eurogebied (uitstaande bedragen per ultimo; als % bbp) netto directe investeringen netto effectenverkeer

netto internationale investeringpositie -4,0

-4,0

-6,0

-6,0

-8,0

-8,0

-10,0

-10,0

-12,0

-12,0

-14,0 -16,0 -18,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

20,0

20,0

10,0

10,0

0,0

0,0

-10,0

-10,0

-14,0

-20,0

-20,0

-16,0

-30,0

-30,0

-18,0

-40,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

-40,0

Bron: ECB.


S 65



3. Effectenverkeer: activa Totaal

Aandelen

Schuldbewijzen Obligaties en notes

Totaal

MFI’s

Niet-MFI’s

Eurosystem 4 3

Totaal

MFI’s

Niet-MFI’s

Totaal

MFI’s

6

7

8

1.433,6 1.820,5

36,6 47,6

2.426,6 2.588,8

924,6 810,7

17,1 15,6

1.502,0 1.778,1

36,6 75,7

400,2 404,5

330,2 314,9

44,9 41,7

69,9 89,6

2,0 0,2

3,5 3,4

1.744,0 1.545,4

41,6 38,6

2.552,7 2.551,7

761,1 749,4

17,6 17,7

1.791,6 1.802,4

91,3 93,9

371,6 401,3

278,8 301,8

45,7 54,9

92,8 99,5

0,4 0,5

-34,3 -1,3 5,6

0,7 0,0 -0,2

-59,4 54,8 70,9

-0,1 2,5 1,7

72,1 37,7 45,7 -93,2 109,3 -124,5

3,2 -3,8 -0,8

34,4 138,9 233,8

2,7 17,5 52,8

26,5 -5,2 -40,3

49,6 1,0 -55,5

13,1 -12,9 -11,7

-23,0 -6,2 15,3

0,4 0,9 -1,9

18,0 -53,3 -26,6

3,2 -12,9 -4,0

0,1 0,0 -0,3

14,8 -40,4 -22,6

-2,3 -1,9 .

28,0 -19,9 -27,4

-4,4 -21,6 -26,5

0,4 -0,2 0,6

32,4 1,6 -0,9

-1,2 0,1 .

-12,9 8,6 -1,9

-12,3 8,2 -7,0

4,8 3,5 -0,8

-0,5 0,4 5,1

-0,5 0,0 .

-54,1 -9,8 -36,0 -23,2 3,4

-38,3 -11,9 -6,5 -14,1 -6,0

-11,1 -2,3 -3,2 -0,7 -0,1

0,0 0,0 -0,1 0,0 -0,2

-27,2 -9,6 -3,2 -13,4 -6,0

. . . . .

-10,6 -14,9 -12,6 -12,1 -2,8

-7,1 -7,9 -6,7 -14,6 -5,3

0,2 -0,1 0,6 0,4 -0,4

-3,5 -7,0 -5,9 2,5 2,5

. . . . .

-5,2 17,1 -17,0 3,0 12,2

-7,2 23,0 -22,4 0,6 14,9

6,6 0,4 -6,3 -1,1 6,6

2,1 -5,9 5,4 2,4 -2,7

. . . . .

2,4 3,2 3,1 0,8 -1,4

3,9 4,8 3,4 0,3 -3,6

-2,4 7,0 4,8 -7,3 -15,3

-0,6 -5,2 -9,8 -8,7 -17,6

4,3 4,7 3,4 0,7 -3,0

8,5 4,8 -14,1 -15,7 .

1,9 4,4 3,6 0,6 -0,6

10,7 14,9 12,2 8,8 2,9

93,4 127,8 125,5 133,2 .

-2,0 -9,5 -0,8 5,9 4,3

-0,8 -16,0 -4,4 0,7 1,9

-22,3 -25,4 9,2 0,9 23,2

-7,9 21,1 13,8 28,8 12,1

67,2 -91,9 93,4 -7,4 .

2

2009 2010

4.341,3 4.907,5

1.514,5 1.914,2

80,8 93,8

3,4 3,6

2011 II III

4.762,6 4.574,8

1.838,4 1.621,8

94,4 76,4

2008 2009 2010

5,0 94,0 145,6

-93,7 53,4 76,5

2011 II III IV

33,0 -64,6 -55,9


5

Overheid

Niet-MFI’s

Eurosystem 9

1

Overheid

Geldmarktinstrumenten

10

11

12

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie)

13

Eurosystem 14

Overheid 15

16

Transacties

Groeipercentages 2009 2010 2011 II III IV

-9,5 -13,5 -12,4 -15,2 -8,3

-19,0 -4,9 9,7 9,1 16,3

4..Effectenverkeer: passiva Totaal

Aandelen

Schuldbewijzen Obligaties en notes

Totaal

MFI’s

Niet-MFI’s

Totaal

MFI’s

Geldmarktinstrumenten

Niet-MFI’s

Totaal

MFI’s

Niet-MFI’s

4

5

6

7

Overheid 8

686,2 658,0

2.095,7 2.492,7

3.493,1 3.823,0

1.093,2 1.165,4

2.399,9 2.657,5

1.481,2 1.680,3

506,9 469,2

66,2 77,2

440,7 392,0

409,3 352,6

3.123,9 2.795,1

637,8 618,2

2.486,1 2.176,8

3.965,7 4.153,2

1.166,9 1.223,1

2.798,8 2.930,2

1.785,7 1.848,7

551,9 563,3

140,3 139,3

411,6 424,0

359,9 376,6

266,4 355,3 293,6

-108,6 121,6 128,9

78,1 10,7 -14,2

-186,7 110,9 143,1

175,5 143,2 174,2

-15,6 -15,6 57,3

191,0 158,8 116,9

159,4 103,7 189,2

199,5 90,5 -9,5

-25,0 -18,3 28,9

224,6 108,9 -38,4

191,0 144,3 -34,8

2011 II III IV

183,2 -27,0 -78,8

-20,1 -31,3 -6,9

-7,3 -11,3 8,8

-12,7 -19,9 -15,8

175,2 11,0 -24,3

44,6 14,6 -16,6

130,5 -3,7 -7,7

97,9 -16,8 .

28,2 -6,6 -47,6

21,6 -10,3 -6,6

6,6 3,7 -41,0

-0,2 17,9 .


-28,5 26,9 -62,5 -21,7 5,3

-8,9 -18,2 -10,0 -5,8 8,9

9,5 -1,7 2,1 9,8 -3,1

-18,4 -16,5 -12,2 -15,6 12,0

-4,5 34,6 -39,2 -2,5 17,4

1,8 6,2 -23,8 -4,1 11,3

-6,3 28,4 -15,4 1,7 6,0

. . . . .

-15,2 10,6 -13,3 -13,5 -20,9

-5,6 1,0 -4,8 7,4 -9,3

-9,6 9,5 -8,5 -20,8 -11,7

. . . . .

2009 2010

5,9 4,2

5,2 4,5

1,6 -2,1

6,6 6,7

4,2 4,9

-1,3 5,0

7,2 4,8

7,4 12,6

23,0 -1,9

-28,7 42,9

33,0 -8,9

53,5 -8,7

2011 II III IV

6,3 5,2 3,1

5,9 2,8 0,9

1,1 -2,9 -0,5

7,2 4,4 1,2

5,5 6,7 4,9

9,9 10,3 6,5

3,6 5,2 4,3

7,5 8,6 .

17,1 8,7 4,7

150,5 60,5 54,1

-1,3 -1,0 -5,0

3,3 5,9 .

1

2

3

2009 2010

6.781,9 7.442,9

2.781,9 3.150,7

2011 II III

7.641,6 7.511,6

2008 2009 2010

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie)

9

10

11

Overheid 12

Transacties

Groeipercentages

Bron: ECB. .

S 66





5. Overige financiële transacties: activa Totaal

Eurosystem Totaal Leningen/ chartaal geld en deposito’s

1

2

MFI’s (m.u.v. Eurosysteem) Overige Activa

3

Totaal Leningen/ chartaal geld en deposito’s

4

5

6

Overheid

Overige Activa

Handelskrediet

Overige sectoren

Leningen/chartaal geld en deposito’s

Handelskrediet

Leningen/chartaal geld en deposito’s

Chartaal geld en deposito’s 7

8

9


10

11

12

13

14

15

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 2009 2010 2011 II III

4.675,9 5.002,9 5.077,8 5.296,3

30,2 32,6 40,5 42,4

29,8 32,0 40,3 42,1

0,4 0,7 0,2 0,3

2.834,7 2.972,3 3.042,6 3.206,2

2.804,2 2.939,9 2.992,9 3.148,7

0,5 -531,9 176,7 115,3 127,0 -157,8 119,7 31,0 -47,1 -37,1 -73,7

-9,5 0,1 -2,9 4,6 -2,8 -8,7 0,5 -3,3 -3,4 -3,4 -1,9

-9,5 0,0 -2,9 4,6 -2,9 . . . . . .

0,0 0,1 0,0 0,0 0,1 . . . . . .

-42,6 -420,5 8,5 60,8 82,7 -171,1 105,9 4,1 -72,7 -47,4 -51,0

-59,2 -399,9 -0,4 54,2 68,2 . . . . . .

-10,1 3,7 4,9 7,2 3,5

-0,4 -13,1 65,6 45,4 -7,2

-1,4 -13,0 67,1 45,7 .

23,4 -9,9 -1,3 62,4 .

-12,8 0,4 2,8 6,0 1,3

-12,4 0,1 2,4 5,1 .

30,5 32,4 49,7 57,5

122,1 166,3 147,3 142,7

8,4 7,6 7,5 7,4

74,9 117,6 99,4 94,6

15,9 21,0 19,2 17,5

1.688,9 1.831,8 1.847,5 1.905,0

201,4 214,4 223,6 229,0

1.344,7 1.468,5 1.478,2 1.516,0

402,6 428,6 441,1 454,6

-5,7 10,7 40,0 0,9 -6,6 16,5 -3,6 2,8 6,7 9,4 0,3

-1,1 -0,4 -0,3 0,0 -0,1 . . . . . .

-5,9 9,3 39,4 0,5 -6,5 . . . . . .

-4,7 1,2 4,9 2,4 -1,6 12,9 -3,0 3,2 7,6 6,8 -1,5

58,3 -122,2 131,2 49,0 53,7 5,5 16,8 27,4 22,3 4,3 -21,0

-1,1 7,5 7,0 -1,1 4,2 . . . . . .

48,0 -128,0 100,9 47,9 36,8 . . . . . .

-22,0 -34,6 46,3 17,2 16,9 9,2 2,4 13,9 20,0 6,7 -17,5

9,8 31,9 18,1 16,2 2,1

-3,5 -3,1 -3,2 -3,6 .

15,3 50,8 27,5 25,0 .

7,9 30,6 3,7 9,1 45,9

-6,7 7,6 6,5 8,0 7,6

3,8 3,4 6,0 7,4 .

-8,6 7,3 6,2 7,6 .

-8,1 11,1 13,5 13,3 10,8

Transacties 2008 2009 2010 2011 II III IV 2011 aug. sept. okt. nov. dec.

16,6 -20,5 8,9 6,6 14,4 . . . . . .


-36,9 27,8 37,7 84,3 .

6. Overige financiële transacties: passiva Totaal

Eurosystem Totaal Leningen/ chartaal geld en deposito’s

1

2

3

MFI’s (m.u.v. Eurosysteem) Overige Passiva

4

Totaal Leningen/ chartaal geld en deposito’s 5

6

Overheid

Overige Passiva

Overige sectoren

Totaal Handels- Leningen krediet

7

8

9

Overige Passiva

Totaal Handels- Leningen krediet

Overige Passiva

10

11

12

13

14

15

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 2009 2010 2011 II III

4.985,4 5.304,0 5.149,4 5.363,3

251,7 268,8 278,0 315,2

251,3 265,7 275,1 312,3

0,4 3,1 2,8 2,9

3.399,7 3.508,6 3.325,3 3.403,7

3.360,7 3.462,6 3.269,4 3.340,5

179,4 -702,1 115,5 6,4 127,3 -141,1 90,9 19,9 -16,1 -37,6 -87,4

280,9 -233,2 8,9 7,2 29,8 90,3 7,0 8,6 -7,4 -2,8 100,6

280,9 -233,4 6,3 4,9 29,8 . . . . . .

0,0 0,2 2,6 2,4 0,0 . . . . . .

-174,7 -352,7 -10,8 -17,9 21,3 -259,6 57,9 -17,3 -34,0 -38,8 -186,8

-186,0 -341,5 -16,8 -19,2 5,7 . . . . . .

-12,2 2,3 -0,2 1,2 -0,1

-48,1 3,4 12,6 25,9 51,4

-48,2 2,4 11,8 25,6 .

. . . . .

-9,3 -0,2 -5,2 -4,4 -9,2

-9,2 -0,4 -5,6 -5,4 .

39,0 46,0 55,9 63,3

85,2 153,9 187,1 210,8

0,0 0,0 0,0 0,0

80,8 147,2 181,3 204,9

4,4 6,6 5,8 5,9

1.248,8 1.372,8 1.359,0 1.433,6

177,8 200,8 209,5 214,0

929,3 1.016,2 1.000,2 1.044,5

141,7 155,8 149,3 175,0

9,5 17,8 64,6 12,6 23,4 4,9 -2,5 19,0 2,8 -0,2 2,2

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 . . . . . .

10,9 17,8 63,8 12,3 23,3 . . . . . .

-1,3 0,0 0,8 0,3 0,1 . . . . . .

63,6 -134,0 52,8 4,5 52,8 23,4 28,6 9,7 22,6 4,2 -3,4

9,4 0,8 15,5 -1,1 3,2 . . . . . .

44,4 -126,1 13,5 3,9 30,4 . . . . . .

9,8 -8,7 23,8 1,7 19,1 . . . . . .

25,7 74,2 89,4 102,8 45,2

. . . . .

27,4 78,3 96,4 110,0 .

-0,9 11,7 -12,6 -9,8 .

-9,4 4,0 4,2 3,3 7,8

0,3 8,6 8,1 9,6 .

-11,5 1,2 1,2 0,1 .

-5,8 15,8 18,6 18,3 .

Transacties 2008 2009 2010 2011 II III IV 2011 aug. sept. okt. nov. dec.

11,3 -11,2 6,0 1,3 15,6 . . . . . .


-19,8 15,8 23,3 72,7 .

Bron: ECB.


S 67



7. Officiële reserves 1)

Totaal

Officiële reserves

Monetair goud In EUR miljard

In troy ounces fijn (miljoenen)

2

3

1

PM:

Aange- ReserveDeviezen houden positie bijzonin het Totaal Chartaal geld en Effecten dere IMF deposito’s trekBij moneBij Totaal Aan- ObligaGeldkingstaire auto- banken delen ties en marktrechten riteiten en notes instru(SDR’s) het BIB menten 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Overige vordeFinan- ringen ciële derivaten

13

14

Overige activa in vreemde valuta

Reeds bekende netto kortlopende verplichtingen op vreemde valuta 15 16

SDRtoewijzingen

17

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 2008 2009 2010 2011 I II III 2011 dec. 2012 jan.

374,2 462,4 591,2 576,6 580,9 646,6 667,1 702,4

217,0 266,1 366,2 351,5 361,4 416,3 422,1 459,1

349,207 347,180 346,962 346,987 346,988 346,989 346,846 346,845

4,7 50,8 54,2 51,1 50,5 52,9 54,0 53,5

7,3 10,5 15,8 21,6 22,4 26,0 30,1 29,7

145,1 134,9 155,0 152,4 146,5 151,4 160,9 159,8

7,6 11,7 7,7 5,6 5,1 5,5 5,3 4,7

2008 2009 2010 2011 II III IV

3,4 -4,6 10,3 -4,5 -3,8 6,8

-2,7 -2,0 0,0 0,0 0,0 -

-

-0,1 0,5 -0,1 -0,2 0,2 -

3,8 3,4 4,9 0,9 2,3 -

2,4 -6,4 5,4 -5,2 -6,3 -

5,0 3,1 -5,4 -0,5 0,3 -

2007 2008 2009 2010 2011 II III IV

1,6 1,0 -1,2 2,0 2,3 0,8 1,6

-1,7 -1,3 -0,9 0,0 0,0 0,0 -

-

7,3 -2,5 -2,6 -0,1 -2,4 -2,1 -

-18,3 105,5 45,5 46,4 49,9 65,5 -

6,3 1,7 -4,4 3,6 4,5 -3,1 -

15,0 67,8 41,1 -43,3 -36,6 -29,3 -

8,1 8,1 16,1 18,2 13,0 11,1 7,8 9,0

129,5 115,2 131,3 128,2 128,2 135,1 148,1 146,4

0,6 0,5 0,5 0,5 0,5 0,6 -

111,3 92,0 111,2 108,6 108,3 120,5 -

17,6 22,7 19,5 19,0 19,3 14,0 -

0,0 -0,1 0,0 0,4 0,2 -0,4 -0,4 -0,2

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2

262,8 32,1 26,3 21,3 20,4 31,4 97,4 95,5

-245,7 -24,2 -24,4 -24,5 -18,1 -24,5 -86,0 -79,3

5,5 51,2 54,5 52,6 52,2 54,5 55,9 55,5

0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 -

15,8 -14,1 10,6 0,4 3,0 -

-4,1 4,6 -6,5 0,4 -6,7 -

1,3 1,2 0,0 -0,1 0,0 -

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 -

-

-

-

1,1 28,0 1,0 -5,2 1,9 1,9 -

18,6 17,9 -12,8 10,3 12,4 9,9 -

-27,6 -20,6 25,3 -25,5 -16,1 -42,1 -

-

-

-

-

-

Transacties -15,7 -1,2 6,7 -5,4 -2,9 -

11,8 -9,5 4,1 0,8 -3,8 -

Groeipercentages

8. Bruto externe schuld Totaal

5,7 10,8 -7,3 3,4 7,3 3,0 -

Naar instrument Leningen, chartaal geld en deposito’s

1

6,4 -68,9 -21,3 76,2 5,3 -36,8 -

2

Geldmarkt- Obligaties en instrumenten notes 3

4

Naar sector (m.u.v. directe investeringen)

Handelskrediet 5

Overige Directe schuldver- investeringen: plichtingen intragroepsleningen 6 7

Overheid

Eurosysteem MFI’s (m.u.v. Eurosysteem)

Overige sectoren

8

9

10

11

1.401,7 1.405,9 1.420,2 1.423,7 1.441,0 1.446,8

1.747,0 1.975,7 2.186,8 2.232,3 2.332,7 2.436,1

482,7 251,7 268,8 272,3 278,0 315,2

5.006,5 4.559,1 4.751,3 4.588,4 4.632,5 4.766,1

2.276,5 2.198,9 2.389,4 2.338,5 2.423,9 2.562,5

15,2 15,7 15,5 15,4 15,5 15,4

18,9 22,1 23,9 24,2 25,1 26,0

5,2 2,8 2,9 2,9 3,0 3,4

54,2 51,1 51,9 49,7 49,8 50,9

24,6 24,6 26,1 25,3 26,0 27,3

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 2008 2009 2010 2011 I II III

10.914,5 10.391,3 11.016,4 10.855,2 11.108,1 11.526,7

5.340,8 4.622,0 4.891,7 4.735,4 4.726,0 4.902,2

398,1 506,9 469,2 502,8 551,9 563,3

3.377,9 3.493,1 3.823,0 3.760,6 3.965,7 4.153,2

2008 2009 2010 2011 I II III

118,2 116,4 120,4 117,5 119,4 123,0

57,8 51,8 53,4 51,3 50,8 52,3

4,3 5,7 5,1 5,4 5,9 6,0

36,6 39,1 41,8 40,7 42,6 44,3

184,1 177,8 200,8 207,6 209,5 214,1

211,8 185,6 211,5 225,1 213,8 247,1

Uitstaande bedragen als % bbp 2,0 2,0 2,2 2,2 2,3 2,3

2,3 2,1 2,3 2,4 2,3 2,6

Bron: ECB. 1) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied, overeenkomstig de voor de reserves van het eurosysteem gehanteerde beleid. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de Toelichting.

S 68




(EUR miljard; uitstaande bedragen en groeicijfers per ultimo; stromen gedurende periode)

9. Geografische splitsing Totaal

EU-lidstaten buiten het eurogebied Totaal

1

2

Dene- Zweden Ver. Overige marken KoninkEUrijk landen 3 4 5 6

2010 Directe investeringen In het buitenland Aandelen/geherinvesteerde vorderingen Overig kapitaal In het eurogebied Aandelen/geherinvesteerde vorderingen Overig kapitaal Portfolio investeringsactiva Aandelen Schuldbewijzen Obligaties en notes Geldmarktinstrumenten Overige investeringen Activa Overheid MFI’s Overige sectoren Passiva

Overheid MFI’s Overige sectoren 2010 IV - 2011 III Directe investeringen In het buitenland Aandelen/geherinvesteerde vorderingen Overig kapitaal In het eurogebied Aandelen/geherinvesteerde vorderingen Overig kapitaal Portfolio investeringsactiva Aandelen Schuldbewijzen Obligaties en notes Geldmarktinstrumenten Overige investeringen Activa Overheid MFI’s Overige sectoren Passiva

Overheid MFI’s Overige sectoren

EUinstituten 7

Canada

China

8

9

Japan Zwitserland

10

Verenigde Staten

OffInter- Overige shore natio- landen finannale ciële organicentra saties

11

12

13

14

15

Uitstaande bedragen (internationale investeringspositie) 1.083,3 4.798,2

116,9 1.490,8

3,8 36,2

-6,6 141,7

-170,8 994,2

291,8 318,7

-1,3 0,0

50,4 154,7

57,1 61,5

-3,9 87,2

178,9 479,5

-23,2 899,7

42,7 586,7

-0,3 0,0

664,8 1.037,9

3.667,1 1.131,1 3.714,8

1.114,0 376,8 1.374,0

32,2 4,0 32,5

88,8 52,9 148,4

733,5 260,7 1.165,0

259,4 59,2 26,9

0,0 0,0 1,3

121,4 33,3 104,3

49,5 12,0 4,4

65,8 21,4 91,1

374,0 105,6 300,6

637,1 262,7 922,9

501,8 85,0 544,1

0,0 0,0 0,4

803,6 234,3 373,1

2.820,2 894,6 4.907,5 1.914,2 2.993,3 2.588,8 404,5 -301,1 5.002,9 166,3 3.004,9 1.831,8 5.304,0 153,9 3.777,4 1.372,8

1.121,1 252,9 1.550,5 379,4 1.171,1 1.031,4 139,7 -241,1 2.295,1 55,0 1.576,0 664,0 2.536,1 92,1 1.855,6 588,4

22,5 10,0 84,0 13,7 70,3 63,0 7,3 54,8 112,6 0,8 90,7 21,1 57,9 0,2 45,5 12,2

133,9 14,4 189,3 46,0 143,3 121,3 21,9 1,5 96,9 6,5 52,9 37,5 95,4 0,5 63,8 31,1

958,4 206,6 1.054,9 300,5 754,4 646,1 108,3 -202,0 1.869,7 34,6 1.268,2 566,9 2.071,7 57,1 1.555,6 458,9

4,9 21,9 103,5 18,1 85,3 83,8 1,6 85,9 198,5 2,1 160,9 35,5 112,6 0,2 84,5 27,9

1,3 0,0 118,9 1,1 117,8 117,2 0,6 -181,2 17,4 11,0 3,3 3,1 198,6 34,1 106,1 58,3

91,7 12,6 110,8 44,6 66,3 61,8 4,5 -7,3 28,5 1,9 15,6 11,0 35,8 0,1 27,6 8,2

3,4 1,0 59,5 57,2 2,2 1,4 0,8 -8,0 38,7 3,2 12,1 23,4 46,7 0,1 22,1 24,6

73,5 17,6 203,6 106,3 97,3 44,3 53,0 19,9 103,7 2,6 72,6 28,5 83,8 0,1 50,4 33,2

201,8 98,8 134,6 117,5 17,1 11,7 5,5 -34,4 275,2 1,2 136,3 137,7 309,6 0,8 233,4 75,4

702,5 220,4 1.557,4 574,9 982,5 836,1 146,4 -94,6 713,1 13,7 375,8 323,6 807,8 27,3 491,5 289,0

387,3 156,7 460,8 243,0 217,8 208,6 9,2 -5,0 588,7 3,6 367,6 217,4 593,6 1,7 475,5 116,5

0,1 0,2 30,8 1,4 29,4 29,0 0,4 -25,2 48,8 31,8 16,5 0,6 74,0 27,6 43,4 3,0

238,8 134,3 799,6 390,1 409,6 364,5 45,1 94,7 911,2 53,2 432,4 425,5 816,5 4,1 577,9 234,5

-24,1 166,3

23,4 49,5

2,6 4,1

-11,2 -6,5

13,6 31,0

18,4 21,0

0,0 0,0

-27,8 -4,1

8,7 8,9

7,6 1,7

-16,6 4,8

-46,1 31,1

-13,3 -2,9

-0,1 0,0

39,9 77,3

107,0 59,3 190,4

34,2 15,4 26,1

3,5 0,6 1,5

-3,4 -3,1 4,7

13,1 17,9 17,4

21,0 0,0 2,5

0,0 0,0 0,0

-1,6 -2,5 23,7

3,2 5,7 0,2

1,5 0,3 -5,9

4,4 0,4 21,3

24,4 6,7 77,2

-18,1 15,2 10,4

0,0 0,0 0,1

59,1 18,2 37,3

145,5 44,9 41,6 4,4 37,2 14,2 23,0 294,5 354,3 21,4 189,7 143,2 59,8 108,7 -95,7 46,8

37,3 -11,2 26,9 -2,7 29,6 19,1 10,5 -3,3 88,2 8,3 27,4 52,5 91,4 62,3 -2,3 31,4

1,0 0,5 4,2 -0,1 4,4 5,2 -0,8 2,0 3,7 0,8 2,2 0,7 1,7 0,0 -0,1 1,8

2,5 2,2 18,9 1,5 17,5 10,0 7,5 -12,8 13,6 -0,6 10,9 3,3 26,5 0,0 23,4 3,1

34,0 -16,6 -18,6 -3,6 -15,0 -15,4 0,4 61,7 70,3 7,0 18,7 44,6 8,6 38,0 -47,4 17,9

-0,2 2,8 1,8 -0,8 2,6 3,1 -0,4 -4,0 0,7 1,0 -3,0 2,7 4,7 0,0 2,6 2,1

0,0 0,0 20,5 0,4 20,1 16,2 3,9 -50,2 -0,2 0,1 -1,4 1,1 50,0 24,3 19,3 6,5

29,0 -5,3 -4,9 4,0 -8,9 -9,6 0,7 1,3 1,4 0,8 0,4 0,2 0,1 0,0 -1,6 1,7

0,2 0,0 5,5 4,3 1,2 1,0 0,1 -1,4 9,1 0,0 6,8 2,3 10,5 0,0 7,8 2,7

0,3 -6,2 -3,2 2,2 -5,4 -4,2 -1,2 -3,0 -2,8 2,2 -6,8 1,9 0,3 -0,2 0,7 -0,2

4,2 17,2 -6,6 -7,0 0,5 2,6 -2,1 17,0 37,0 0,7 17,8 18,5 20,1 -0,8 13,9 7,0

40,7 36,5 23,7 0,8 22,8 6,9 15,9 184,8 74,3 7,0 57,6 9,6 -110,5 15,7 -120,1 -6,0

7,2 3,2 -17,3 0,5 -17,8 -23,9 6,1 178,0 111,0 0,9 82,2 27,9 -67,1 1,1 -70,9 2,7

0,0 0,1 3,3 -0,4 3,7 3,8 -0,1 -52,3 -11,9 0,5 -12,5 0,1 40,3 30,5 9,8 -0,1

26,7 10,7 14,3 2,7 11,6 18,5 -6,9 -26,6 48,1 1,0 16,8 30,3 74,7 0,1 67,0 7,5

Gecumuleerde transacties

Bron: ECB.


S 69

7.4 Monetaire opstelling van de betalingsbalans 1) (EUR miljard; stromen) Totaal

Lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening

1 105,7 -216,3 53,8

2 -19,1 -37,3 -21,6

-57,3 69,3 5,7 5,8 -27,0

4,2 -27,8 -20,4 0,6 25,9

2009 2010 2011 2010 IV 2011 I II III IV 2010 dec. 2011 jan. febr. maart april mei juni juli aug. sept. okt. nov. dec.

Betalingbalansposten die de netto transacties van MFI’s weerspiegelen Transacties door niet-MFI’s Directe investeringen Effectenverkeer Overige financiële transacties Activa Passiva Activa Passiva Door Door Aandelen SchuldAandelen Schuldingezetenen ingezetenen bewijzen bewijzen buiten het in het euroeurogebied gebied 3 4 5 6 7 8 9 10 -311,9 224,8 -54,8 -132,8 111,0 268,8 111,5 -115,9 -161,3 125,2 -70,7 -249,1 143,2 77,8 -170,3 117,2 -225,1 166,5 49,2 -62,1 32,9 91,6 -139,1 172,6 20,2 -85,5 -49,2 -40,2 -50,3

63,1 80,2 26,8 23,7 35,8

-37,6 1,0 -14,8 40,4 22,6

-113,2 -24,0 -31,8 -2,0 -4,3

54,6 81,4 -12,7 -19,9 -15,8

-7,4 3,2 137,1 0,0 -48,7

-46,9 -20,0 -49,9 -47,2 -22,0

11,1 51,1 17,1 76,2 28,2

Financiële derivaten

Statistische verschillen

11 21,1 17,4 -23,4

12 3,0 -8,4 12,4

8,9 -2,2 1,6 -15,4 -7,3

-14,4 12,1 2,0 -10,4 8,8

33,8

4,7

7,1

39,9

-11,0

-2,0

25,1

-45,1

3,1

4,8

6,1

1,0

-23,6 3,2 89,7 -25,6 -5,3 36,7 -18,2 8,6 15,4 -39,1 -38,0 50,0

-19,6 -7,1 -1,1 -5,0 -15,5 0,1 1,3 -1,5 0,9 4,1 4,1 17,7

-29,4 -25,6 -30,4 -42,3 -4,7 -2,2 -26,9 7,8 -21,0 -17,9 -13,8 -18,5

37,4 0,5 42,2 18,1 0,0 8,6 8,1 1,5 14,1 10,7 4,5 20,6

0,2 -1,1 1,9 -7,4 -1,4 -6,0 3,6 27,2 9,6 3,2 13,4 6,0

-12,3 -12,2 0,5 -14,6 -18,5 1,3 -16,4 1,4 13,0 0,5 -5,0 0,2

10,3 43,8 27,2 -2,7 -15,4 5,4 14,9 -18,4 -16,5 -12,2 -15,6 12,0

-37,0 10,6 29,6 18,9 69,1 49,1 -22,1 -15,9 37,9 -23,9 -19,2 -5,6

-21,4 0,8 0,6 -7,6 -32,2 -10,1 -3,7 -13,2 -30,2 -29,0 -13,7 20,7

43,2 -12,3 20,2 5,3 15,5 -3,7 21,4 26,1 28,7 25,4 4,0 -1,2

-1,0 0,8 -2,1 2,6 -2,3 1,2 -0,8 -6,5 -8,1 -0,9 0,6 -7,1

6,0 5,0 1,1 8,9 0,2 -7,1 2,5 0,1 -13,1 0,9 2,5 5,3

53,8

-21,6

-225,1

166,5

91,6

-139,1

172,6

-23,4

12,4

twaalfmaands gecumuleerde transacties 2011 dec.

49,2

-62,1

32,9

G38. Belangrijkste betalingsbalanstransacties die de ontwikkelingen in de externe activa van de MFI’s weerspiegelen 1) (EUR miljard; twaalfmaands gecumuleerde transacties)

600

totaal dat de netto externe activa van MFI’s weerspiegelt saldo lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening directe investeringen en effectenverkeer buiten het eurogebied door niet-MFI’s effectenverkeer (passiva) van niet-MFI’s in de vorm van schuldbewijzen

600

400

400

200

200

0

0

-200

-200

-400

-400

-600

2007

2008

2009

2010

Bron: ECB. 1) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting.

S 70


2011

-600


7.5 Goederenhandel 1. Waarde, volume en waarde per eenheid naar categorie goederen 1) (voor seizoen gecorrigeerd, tenzij anders aangegeven) Totaal (niet seizoenvrij) Uitvoer Invoer

1

2

Uitvoer (f.o.b.)

Halffabrikaten

Totaal Investeringsgoederen

4

5

3

Invoer (c.i.f.) PM: Con- Verwerkende industrie sumptiegoederen 6

7

Halffabrikaten 8

Totaal PM: Inves- Consumptie- Verwerkende teringsgoederen industrie goederen

9

10

Olie

11

12

13

230,0 . 59,8 58,8 58,9 . 19,5 20,3 19,2 19,6 19,5 .

348,5 . 91,8 89,7 91,5 . 29,9 31,1 30,6 30,4 29,8 .

1.018,4 1.093,9 277,7 275,1 275,3 265,7 90,6 94,9 89,8 89,1 89,0 87,6

247,4 . 75,6 78,8 81,8 . 27,6 27,3 26,8 26,8 26,8 .

115,7 131,1 134,5 133,0 133,7 134,5 126,5 134,1 138,7 130,8 133,5 131,1

136,7 143,3 145,4 145,1 143,3 142,9 140,2 141,1 143,9 143,8 141,1 138,1

111,1 127,8 132,1 133,9 134,1 133,5 129,3 132,2 137,4 130,8 129,0 129,4

101,8 100,9 102,9 98,7 94,6 100,4 93,6 101,9 100,4 99,0 98,1 97,0

Waarde (EUR miljard; mutaties in procenten per jaar voor de kolommen 1 en 2) 2010 2011 2011 I II III IV 2011 juli aug. sept. okt. nov. dec.

20,0 12,7 21,5 13,0 9,5 8,4 5,1 13,9 9,9 5,8 10,1 9,3

22,5 12,2 24,0 12,8 9,5 4,2 7,5 12,6 8,5 7,9 3,9 0,8

2009 2010 2010 IV 2011 I II III 2011 juni juli aug. sept. okt. nov.

-16,4 14,9 15,1 13,3 8,2 5,2 0,2 1,3 9,1 5,5 0,2 4,8

-13,6 10,7 10,3 7,7 2,6 2,6 -4,5 1,4 4,6 1,9 0,4 -4,6

1.533,4 1.735,7 427,1 429,2 436,8 442,5 141,9 148,1 146,8 143,7 149,3 149,5

765,6 . 214,5 216,0 219,1 . 71,4 74,2 73,5 72,5 74,0 .

311,3 . 86,1 86,9 87,4 . 28,3 29,9 29,2 27,8 30,9 .

420,1 . 116,1 116,2 118,8 . 38,4 40,4 40,0 39,5 40,2 .

1.269,4 1.422,1 350,1 350,7 358,9 362,3 116,5 122,6 119,8 116,9 121,7 123,7

1.547,6 1.740,5 436,0 436,2 439,9 428,4 145,5 149,8 144,5 143,2 143,3 142,0

946,6 . 276,3 280,8 282,0 . 93,7 95,9 92,4 91,2 91,5 .

Volume (index 2000 = 100; mutaties in procenten per jaar voor de kolommen 1 en 2) 119,6 136,8 142,9 146,1 146,8 148,1 142,4 144,6 150,6 149,1 144,8 151,3

115,0 132,5 137,6 141,2 140,9 142,2 137,8 139,1 144,1 143,5 139,8 144,6

119,0 138,5 149,7 149,7 152,3 152,1 147,4 147,8 156,5 152,0 144,7 158,6

128,1 143,7 148,4 152,6 154,3 155,4 147,2 150,8 158,6 156,7 153,4 156,5

115,9 133,9 139,5 143,1 144,0 146,3 140,0 142,5 149,6 146,6 141,4 148,0

109,8 120,9 123,8 125,2 123,8 124,7 119,9 124,5 126,6 123,1 121,2 121,0

101,0 113,0 116,5 117,8 116,7 117,6 113,3 117,9 119,2 115,8 113,7 113,8

2. Prijzen 2)

(mutaties in procenten per jaar, tenzij anders aangegeven) Industriële producentenuitvoerprijzen (f.o.b.) 3) Totaal Totaal PM: Totaal (index: (index: HalfInvesConEnergie Fabrikaten 2005=100) 2005=100) fabrikaten terings- sumptiegoederen goederen % totaal 2010 2011 2011 II III IV 2011 aug. sept. okt. nov. dec. 2012 jan.

100,0 1 105,4 110,0 110,0 110,4 110,6 110,3 110,6 110,4 110,6 110,8 111,9

100,0 2 3,8 4,4 4,1 3,9 3,7 3,8 4,0 4,1 3,9 3,1 3,1

33,1 3 4,8 5,8 6,0 4,9 3,8 4,8 4,7 4,4 3,8 3,1 2,3

44,5 4 1,4 1,4 0,8 0,9 1,8 0,8 1,1 1,7 1,8 1,8 1,9

17,9 5 2,2 2,2 1,8 1,8 2,3 1,8 1,9 2,4 2,4 2,2 2,5

4,5 6 26,3 23,3 22,0 25,5 20,3 23,4 27,2 24,4 22,3 14,6 17,7

99,2 7 3,8 4,3 4,0 3,9 3,6 3,7 4,0 4,0 3,8 3,1 3,1

100,0 8 108,9 118,6 118,6 118,7 119,7 118,2 119,3 119,3 119,8 120,1 122,2

Industriële invoerprijzen (c.i.f.) Totaal HalfInvesConfabrikaten terings- sumptiegoederen goederen 100,0 9 9,9 9,0 8,4 8,0 7,4 7,3 8,5 8,8 8,1 5,5 5,5

28,4 10 9,7 4,6 4,6 3,0 0,4 2,6 2,5 1,5 0,8 -1,0 -1,2

27,9 11 1,5 -0,1 -0,7 -1,5 0,6 -1,4 -1,1 0,5 0,5 0,7 1,0

22,1 12 2,9 3,8 3,3 2,9 3,4 2,6 3,3 4,0 3,4 2,8 2,4

PM: Energie Fabrikaten 21,6 13 27,5 26,5 25,6 26,8 24,3 24,3 29,1 28,6 27,1 18,0 17,9

81,1 14 5,9 4,0 3,5 2,8 2,6 2,6 2,9 3,4 2,8 1,6 1,7

Bron: Eurostat. 1) De productgroepen zoals gerubriceeerd in de Broad Economic Categories. In tegenstelling tot de in Tabel 2 getoonde productgroepen, zijn bij halffabrikaten- en consumptieproductgroepen landbouw- en energieproducten inbegrepen. 2) De productgroepen zoals gerubriceerd in de mein Industrial Groupings (industriële hoofdsectoren). In tegenstelling tot de in Tabel 1 getoonde productgroepen, zijn bij halffabrikaten en consumptiegoederen energie- en landbouwproducten niet inbegrepen. De component “Fabrikaten” heeft vergeleken met de in kolommen 7 en 12 van Tabel 1 getoonde gegevens een andere samenstelling. De getoonde gegevens zijn prijsindices die voor een productenmandje de zuivere prijsmutatie volgen, en het zijn niet eenvoudige ratio’s van de in Tabel 1 getoonde waarde- en volumegegevens, die onderhevig zijn aan veranderingen in de samenstelling en kwaliteit van verhandelde goederen. Deze indices verschillen van de bbp-deflatoren voor de invoer en uitvoer (getoond in Tabel 5.1.3), voornamelijk omdat deze deflatoren zowel op alle goederen en diensten als op de grensoverschrijdende handel binnen het eurogebied betrekking hebben. 3) De industriële producentenuitvoerprijzen hebben betrekking op de rechtstreekse transacties tussen binnenlandse producenten en niet-binnenlandse cliënten. In tegenstelling tot de in Tabel 1 voor de waardes en volumes getoonde gegevens, worden hier uitvoer vanuit de groothandel en wederuitvoer buiten beschouwing gelaten.


S 71

7.5 Goederenhandel

(EUR miljard, tenzij anders aangegeven; voor seizoen gecorrigeerd)

3. Geografische uitsplitsing Totaal

EU-lidstaten buiten het eurogebied Denemarken

1

2

Zweden Verenigd Koninkrijk 3

4

Rusland Zwitserland

Turkije

Overige EUlanden 5

6

7

Verenigde Staten

8

Azië China

Japan

Afrika

Latijns Amerika

Overige landen

9

10

11

12

13

14

15

Uitvoer (f.o.b.) 2010 2011

1.533,4 1.735,7

30,1 .

52,6 .

194,7 .

208,6 .

63,4 79,9

92,7 108,6

47,4 56,6

180,6 197,5

356,0 405,5

94,8 115,3

34,6 39,4

104,9 111,0

73,4 84,5

18,0 .

2010 III IV

397,2 404,9

7,6 8,2

13,4 14,1

50,0 50,2

53,8 56,3

17,1 17,4

23,9 24,7

12,1 13,3

47,8 46,2

92,2 93,3

24,0 25,5

8,9 9,0

26,8 27,5

19,0 19,2

4,1 3,9

2011 I II III IV

427,1 429,2 436,8 442,5

8,0 8,2 8,3 .

15,0 15,4 15,6 .

53,1 52,1 53,4 .

59,2 60,2 60,9 .

18,7 20,0 20,6 20,5

25,9 26,5 28,2 28,0

15,3 14,3 13,6 13,4

49,9 48,1 48,5 51,0

99,5 98,5 101,6 105,9

28,9 27,3 28,6 30,5

9,3 9,5 10,2 10,5

28,0 27,1 27,6 28,3

20,1 21,0 21,3 22,1

0,3 3,6 2,9 .


141,9 148,1 146,8 143,7 149,3 149,5

2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 .

5,2 5,3 5,1 4,7 4,7 .

17,2 18,4 17,9 17,7 18,2 .

19,8 20,8 20,3 19,9 20,3 .

6,6 7,0 7,1 6,5 7,0 7,0

9,0 9,5 9,7 9,4 9,3 9,3

4,5 4,5 4,5 4,4 4,3 4,7

15,6 17,1 15,8 15,7 17,4 17,9

33,0 34,6 34,0 34,4 35,4 36,0

9,2 9,9 9,6 10,2 10,2 10,1

3,2 3,5 3,4 3,6 3,5 3,4

9,0 9,2 9,4 9,3 9,5 9,5

6,9 7,3 7,0 6,9 7,3 7,9

1,3 0,2 1,4 1,3 1,8 .

2011

100,0

.

.

.

.

3,3

11,4

23,4

6,6

2,3

6,4

4,9

.

aandeel in totale uitvoer, % 4,6

6,3

Invoer (c.i.f.) 2010 2011

1.547,6 1.740,5

27,4 .

47,3 .

147,8 .

195,6 .

112,7 137,6

73,4 80,2

30,9 34,8

129,8 139,0

494,6 546,3

208,6 216,8

51,4 52,4

119,2 128,5

75,3 90,2

-50,0 .

2010 III IV

400,7 407,6

6,9 7,0

12,5 12,5

37,5 38,6

50,1 52,5

28,2 30,2

18,7 18,3

7,8 8,3

34,3 34,1

130,4 128,5

55,6 54,2

13,2 13,1

29,7 32,6

19,4 21,0

-10,9 -14,5

2011 I II III IV

436,0 436,2 439,9 428,4

7,2 7,5 7,4 .

13,2 13,3 13,9 .

40,9 40,8 42,2 .

55,7 56,3 57,2 .

35,4 35,1 32,5 34,6

18,9 19,6 21,8 19,9

9,0 8,9 8,5 8,4

35,4 34,1 34,4 35,1

136,2 139,6 138,4 132,1

54,9 55,9 54,3 51,6

13,7 12,7 13,2 12,8

35,8 30,6 30,9 31,2

21,5 21,9 23,4 23,4

-17,4 -15,3 -11,8 .


145,5 149,8 144,5 143,2 143,3 142,0

2,4 2,4 2,5 2,5 2,6 .

4,5 4,8 4,6 4,1 4,3 .

14,0 14,1 14,2 13,6 13,9 .

18,7 19,1 19,3 19,0 19,5 .

11,9 10,1 10,5 11,7 11,7 11,2

6,7 7,9 7,3 6,8 6,6 6,5

2,9 2,9 2,8 2,8 2,8 2,9

11,0 11,6 11,8 11,9 11,7 11,6

46,7 47,3 44,4 44,6 43,8 43,7

18,1 19,0 17,2 17,5 17,0 17,2

4,5 4,5 4,3 4,3 4,3 4,3

9,6 10,8 10,5 10,4 10,3 10,5

7,7 8,1 7,6 7,7 7,7 8,0

-5,3 -2,4 -4,0 -6,4 -6,0 .

2011

100,0

.

.

.

.

2,0

8,0

31,4

12,5

3,0

7,4

5,2

.

aandeel in totale invoer, % 7,9

4,6

Netto 2010 2011

-14,2 -4,8

2,7 .

5,3 .

46,9 .

13,1 .

-49,3 -57,8

19,3 28,4

16,5 21,8

50,8 58,5

-138,6 -140,8

-113,8 -101,4

-16,8 -13,0

-14,4 -17,5

-1,8 -5,8

68,0 .

2010 III IV

-3,6 -2,7

0,6 1,2

0,9 1,5

12,5 11,6

3,7 3,7

-11,2 -12,8

5,2 6,3

4,4 5,0

13,6 12,0

-38,1 -35,2

-31,6 -28,7

-4,3 -4,1

-2,9 -5,1

-0,4 -1,8

15,0 18,5

2011 I II III IV

-8,9 -7,0 -3,1 14,1

0,8 0,7 1,0 .

1,8 2,0 1,8 .

12,2 11,3 11,3 .

3,5 3,9 3,7 .

-16,7 -15,1 -11,9 -14,1

7,0 6,9 6,4 8,1

6,3 5,4 5,0 5,0

14,5 14,0 14,1 15,9

-36,7 -41,1 -36,8 -26,2

-26,0 -28,6 -25,7 -21,1

-4,4 -3,2 -3,1 -2,4

-7,7 -3,5 -3,3 -3,0

-1,3 -0,9 -2,2 -1,4

17,7 18,9 14,7 .


-3,6 -1,7 2,2 0,5 6,1 7,5

0,4 0,3 0,3 0,3 0,2 .

0,6 0,6 0,6 0,6 0,4 .

3,2 4,3 3,7 4,1 4,3 .

1,1 1,7 1,0 0,9 0,9 .

-5,4 -3,2 -3,4 -5,3 -4,7 -4,2

2,3 1,6 2,5 2,6 2,7 2,8

1,7 1,6 1,7 1,6 1,6 1,8

4,6 5,5 4,0 3,8 5,8 6,3

-13,6 -12,8 -10,4 -10,2 -8,3 -7,7

-9,0 -9,1 -7,6 -7,3 -6,8 -7,1

-1,2 -1,0 -0,8 -0,7 -0,8 -0,9

-0,7 -1,6 -1,0 -1,1 -0,9 -1,0

-0,7 -0,8 -0,6 -0,9 -0,4 -0,1

6,7 2,6 5,4 7,7 7,7 .

Bron: Eurostat.

S 72


8

WISSELKOERSEN 8.1 Effectieve wisselkoersen 1)

(gemiddelden per periode; index: 1999 I = 100) 20 handelspartners Nominaal

40 handelspartners

1

Reëel CPI 2

Reëel PPI 3

Reëel bbp-deflator 4

Reëel AEPVI 5

Reëel AEPGE 6

Nominaal 7

Reëel CPI 8

2009 2010 2011

110,6 103,6 103,4

109,2 101,6 100,7

104,3 98,1 97,6

104,8 96,7 .

118,7 107,8 .

104,8 97,2 .

119,7 111,4 112,1

106,8 98,1 97,6


103,4 102,7 105,2 103,5 102,1

101,0 100,1 102,6 100,7 99,4

97,9 97,1 99,3 97,6 96,2

95,8 94,7 97,0 95,0 .

107,1 105,7 108,9 107,7 .

96,8 95,4 97,8 95,5 .

111,3 110,7 113,5 112,5 111,6

97,5 96,7 99,0 97,8 97,0


102,4 104,1 105,9 104,9 105,0 104,0 103,9 102,8 103,0 102,6 100,8

99,7 101,6 103,4 102,2 102,3 101,1 100,9 100,0 100,3 99,9 98,1

96,9 98,5 100,0 98,8 99,0 98,1 97,9 96,8 97,0 96,7 95,0

-

-

-

110,6 112,3 114,0 113,2 113,4 112,4 112,9 112,0 112,6 112,1 110,3

96,4 98,1 99,6 98,6 98,8 97,7 98,1 97,5 97,9 97,3 95,7

2012 jan. febr.

98,9 99,6

96,4 97,1

93,0 93,5

-

-

-

108,0 108,4

93,7 94,0

2012 febr.

0,7

0,7

-

-

0,3

0,3

-

-

-2,0

-2,5

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande maand 0,5

-

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande jaar 2012 febr.

-2,7

-2,7

-3,5

-

G39. Effectieve wisselkoersen

G40. Bilaterale wisselkoersen

(maandgemiddelden; index: 1999 I = 100)

(maandgemiddelden; index: 1999 I = 100)

nominaal-effectieve wisselkoersen, 20 handelspartners reëel met de CPI gedefleerde effectieve wisselkoersen, 20 handelspartners

USD/EUR JPY/EUR GBP/EUR

150

150

150

140

140

140

140

130

130

130

130

120

120

120

120

110

110

110

110

100

100

100

100

90

90

90

90

80

80

80

80

70

70

70

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2000

2002

150

2004

2006

2008

2010

70

Bron: ECB. 1) Voor een definitie van de groepen handelspartners en overige informatie wordt verwezen naar de Toelichting.


S 73

8.2 Bilaterale wisselkoersen

(gemiddelden per periode; eenheden van de nationale valuta per euro) Bulgaarse Tsjechische lev kroon

Deense kroon

Letlandse lat

Litouwse litas

Hongaarse forint

5 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528 3,4528

6 280,33 275,48 279,37 266,42 275,10 303,47 272,37 285,05 296,79 309,15 304,19 307,33 290,68

2009 2010 2011 2011 II III IV 2011 aug. sept. okt. nov. dec. 2012 jan. febr.

1 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558 1,9558

2 26,435 25,284 24,590 24,324 24,387 25,276 24,273 24,556 24,841 25,464 25,514 25,531 25,042

3 7,4462 7,4473 7,4506 7,4573 7,4506 7,4398 7,4498 7,4462 7,4442 7,4412 7,4341 7,4353 7,4341

4 0,7057 0,7087 0,7063 0,7092 0,7093 0,7017 0,7093 0,7093 0,7061 0,7015 0,6975 0,6990 0,6988

2012 febr.

0,0

-1,9

0,0

0,0

0,0

3,2

-0,3

-0,7

Poolse Nieuwe zloty Roemeense leu 7 8 4,3276 4,2399 3,9947 4,2122 4,1206 4,2391 3,9596 4,1378 4,1527 4,2587 4,4207 4,3365 4,1195 4,2505 4,3379 4,2838 4,3516 4,3244 4,4324 4,3560 4,4774 4,3282 4,3760 4,3417 4,1835 4,3513

Zweedse kroon

Pond Kroatische Nieuwe kuna Turkse lira

9 10,6191 9,5373 9,0298 9,0153 9,1451 9,0910 9,1655 9,1343 9,1138 9,1387 9,0184 8,8503 8,8196

10 0,89094 0,85784 0,86788 0,88274 0,87760 0,85727 0,87668 0,87172 0,87036 0,85740 0,84405 0,83210 0,83696

11 7,3400 7,2891 7,4390 7,3932 7,4629 7,4968 7,4620 7,4936 7,4849 7,4923 7,5136 7,5543 7,5815

12 2,1631 1,9965 2,3378 2,2579 2,4535 2,4759 2,5147 2,4736 2,5089 2,4565 2,4632 2,3759 2,3264

-0,3

0,6

0,4

-2,1

-1,1

2,2

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande maand

2012 febr.

Australische Braziliaanse dollar real

Canadese dollar

0,0

-5,4

-4,4

0,0

7,2

6,5

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande jaar


13 1,7727 1,4423 1,3484 1,3550 1,3459 1,3316 1,3651 1,3458 1,3525 1,3414 1,3003 1,2405 1,2327

14 2,7674 2,3314 2,3265 2,2960 2,3063 2,4240 2,2888 2,3946 2,4336 2,4210 2,4175 2,3084 2,2729

15 1,5850 1,3651 1,3761 1,3932 1,3841 1,3788 1,4071 1,3794 1,3981 1,3897 1,3481 1,3073 1,3193

Chinese yuan renminbi 16 9,5277 8,9712 8,9960 9,3509 9,0653 8,5682 9,1857 8,7994 8,7308 8,6154 8,3563 8,1465 8,3314

2012 febr.

-0,6

-1,5

0,9

2,3

0,2 2,5

0,4

Hong Kong dollar

IJslandse kroon 1)

Indiase roepie 2)

17 10,8114 10,2994 10,8362 11,1932 11,0105 10,4879 11,1846 10,7333 10,6616 10,5495 10,2496 10,0187 10,2553

18 -

19 67,3611 60,5878 64,8859 64,3809 64,7000 68,5352 65,0717 65,5964 67,5519 68,8330 69,2066 66,0601 65,0589

Indonesische roepiah 20 14.443,74 12.041,70 12.206,51 12.364,41 12.181,09 12.111,94 12.249,95 12.118,49 12.150,54 12.214,99 11.965,40 11.709,25 11.913,82

2,4

-

-1,5

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande maand

Israelische Japanse Yen shekel

7,2 Maleisische ringgit

21 5,4668 4,9457 4,9775 4,9490 5,0174 5,0172 5,0841 5,0788 5,0253 5,0521 4,9725 4,9141 4,9474

22 130,34 116,24 110,96 117,41 109,77 104,22 110,43 105,75 105,06 105,02 102,55 99,33 103,77

23 4,9079 4,2668 4,2558 4,3451 4,2666 4,2458 4,2822 4,2456 4,2963 4,2756 4,1639 4,0151 3,9978

1,7

0,7

4,5

-0,4

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande jaar 2012 febr.

-9,0

-0,2

-2,2

-7,3

-3,5

-

4,9

-2,1

-0,9

-8,0

-3,8

Mexicaanse peso

Nieuw Zeelandse dollar

Noorse kroon

Filipijnse peso

Russische roebel

Singapore dollar

ZuidAfrikaanse rand

Zuid Koreaanse won

Zwitserse frank

Thaise bath

US dollar


24 18,7989 16,7373 17,2877 16,8752 17,3908 18,3742 17,5456 17,9370 18,4315 18,5646 18,1174 17,3140 16,9159

25 2,2121 1,8377 1,7600 1,7992 1,6976 1,7353 1,7108 1,6932 1,7361 1,7584 1,7102 1,6132 1,5845

26 8,7278 8,0043 7,7934 7,8259 7,7652 7,7602 7,7882 7,7243 7,7474 7,7868 7,7451 7,6752 7,5522

27 66,338 59,739 60,260 62,256 60,371 58,566 60,836 59,322 59,412 58,743 57,537 56,208 56,419

28 44,1376 40,2629 40,8846 40,2750 41,1734 42,0737 41,2954 42,3239 42,8569 41,8082 41,5686 40,4394 39,4232

29 2,0241 1,8055 1,7489 1,7842 1,7309 1,7348 1,7340 1,7229 1,7493 1,7476 1,7070 1,6510 1,6585

30 11,6737 9,6984 10,0970 9,7852 10,0898 10,9209 10,1532 10,3956 10,9188 11,0547 10,7829 10,3405 10,1289

31 1.772,90 1.531,82 1.541,23 1.559,23 1.532,60 1.542,87 1.542,01 1.544,04 1.578,17 1.537,42 1.513,26 1.474,96 1.485,58

32 1,5100 1,3803 1,2326 1,2514 1,1649 1,2293 1,1203 1,2005 1,2295 1,2307 1,2276 1,2108 1,2071

33 47,804 42,014 42,429 43,592 42,574 41,791 42,875 41,902 42,297 41,969 41,099 40,718 40,614

34 1,3948 1,3257 1,3920 1,4391 1,4127 1,3482 1,4343 1,3770 1,3706 1,3556 1,3179 1,2905 1,3224

2012 febr.

-2,3

-1,8

-1,6

0,4

-2,5

0,5

-2,0

0,7

-0,3

-0,3

2,5

2012 febr.

2,7

-11,6

-3,4

-5,3

-1,3

-4,8

3,2

-2,6

-7,0

-3,1

-3,1

procentuele mutatie t.o.v. voorgaande maand procentuele mutatie t.o.v. voorgaande jaar

Bron: ECB. 1) De laatste koers van de IJslandse kroon is die van 3 december 2008. 2) Voor deze valuta’s berekent en publiceert de ECB referentiewisselkoersen t.o.v. de euro per 1 januari 2009. Eerdere gegevens zijn ter indicatie.

S 74


9

ONTWIKKELINGEN BUITEN HET EUROGEBIED 9.1 Economische en financiële ontwikkelingen in andere EU-lidstaten (mutaties in procenten per jaar, tenzij anders aangegeven) Bulgarijë

Tsjechië

Denemarken

Letland

1

2

3

4

3,0 3,4 3,1 2,5 2,6 2,0 1,9

1,2 2,1 2,0 2,8 2,9 2,8 3,8

2,2 2,7 2,6 2,5 2,5 2,4 2,8

-1,2 4,2 4,4 4,1 4,0 3,9 3,4

2008 2009 2010

1,7 -4,3 -3,1

-2,2 -5,8 -4,8

3,2 -2,7 -2,6

-4,2 -9,7 -8,3

2008 2009 2010

13,7 14,6 16,3

28,7 34,4 37,6

34,5 41,8 43,7

19,8 36,7 44,7

aug. sept. okt. nov. dec. jan.

5,32 5,30 5,27 5,27 5,23 5,30

3,40 3,00 3,14 3,67 3,70 3,39

2,49 2,07 2,23 2,01 1,86 1,74

aug. sept. okt. nov. dec. jan.

3,74 3,67 3,68 3,64 3,64 3,34

1,19 1,17 1,17 1,15 1,16 1,17

1,60 1,44 1,40 1,29 1,08 1,01

0,83 0,87 0,99 1,27 1,86 1,79

II III IV

0,4 1,7 2,2 1,6 1,6

2,7 . 2,0 1,2 .

1,3 1,0 1,5 0,0 0,7

-0,3 . 5,1 5,7 5,3

II III IV

-7,6 -0,5 1,3 12,0 -3,5

-1,0 -3,0 -5,9 -5,6 .

3,3 5,6 7,1 8,5 6,1

11,1 4,9 1,3 2,4 .

I II III

108,3 102,7 98,0 96,2 93,5

51,6 55,8 55,2 55,4 57,5

188,5 190,7 185,4 181,4 182,7

156,5 165,4 158,0 154,6 151,4

5,9 .

-0,7 .

-1,0 0,1

-10,2 .

-7,3 .

II III IV

-0,4 2,7 .

0,6 0,4 .

-0,9 0,5 1,1

2,5 2,2 .

-1,1 -0,9 .

III IV nov. dec. jan.

10,3 11,1 11,0 11,0 11,0 11,2 11,5

7,3 6,8 6,6 6,7 6,7 6,8 6,9

2010 2011 2011 2011 2012

III IV nov. dec. jan.

Litouwen

Hongarije

Polen

Roemenië

Zweden

5

6

7

8

9

Verenigd Koninkrijk 10

1,2 4,1 4,6 4,0 4,4 3,5 3,4

4,7 3,9 3,4 4,1 4,3 4,1 5,6

2,7 3,9 3,7 4,2 4,4 4,5 4,1

6,1 5,8 4,2 3,4 3,5 3,2 2,8

1,9 1,4 1,6 0,9 1,1 0,4 0,7

3,3 4,5 4,7 4,7 4,8 4,2 3,6

-3,7 -7,3 -7,8

-5,7 -9,0 -6,9

2,2 -0,7 0,2

-5,0 -11,5 -10,3

47,1 50,9 54,9

13,4 23,6 31,0

38,8 42,7 39,7

54,8 69,6 79,9

7,38 7,43 7,48 7,43 7,21 7,02

2,17 1,83 1,90 1,69 1,68 1,70

2,37 2,41 2,52 2,29 2,12 1,47

HICP

Begrotingssaldo overheid, tekort (-)/overschot (+), % bbp -3,3 -9,5 -7,0

-3,7 -4,6 -4,2

Bruto schuld overheid, % bbp 15,5 29,4 38,0

72,9 79,7 81,3

Rendement op langlopende overheidsobligaties als % per jaar; gemiddelde per periode 2011

2012

5,60 5,60 5,62 5,73 5,93 5,74

5,05 5,09 5,06 5,25 5,75 5,35

7,49 7,64 7,88 8,53 8,97 9,51

5,70 5,74 5,71 5,80 5,84 5,68

Driemaands rente, % per jaar; gemiddelde per periode 2011

2012

1,86 1,85 1,88 1,87 1,78 1,48

7,12 6,19 6,18 7,25 6,50 8,54

4,72 4,75 4,80 4,94 4,98 4,99

5,60 5,77 5,96 6,01 6,05 5,26

2,58 2,53 2,52 2,62 2,69 2,61

0,86 0,92 0,97 1,01 1,06 1,09

1,3 1,7 1,7 1,5 1,5

3,9 4,3 4,6 4,2 4,3

-1,7 2,5 1,9 4,4 .

6,1 3,9 4,8 4,4 1,2

2,1 0,8 0,5 0,4 0,7

-2,2 -2,8 -2,1 -3,6 -0,5

-3,6 -4,2 -7,5 -4,3 -1,7

6,9 6,5 6,6 9,2 6,1

-1,5 -3,1 -1,4 -4,4 .

59,4 66,0 68,3 68,7 72,4

68,5 75,8 73,3 76,6 76,2

210,0 188,9 187,1 188,2 196,0

416,9 413,9 417,0 417,5 434,4

-3,2 .

2,2 .

-3,5 .

-1,9 -0,9

1,7 0,8

5,9 6,2 .

0,1 2,0 .

-1,2 -1,0 .

-1,0 -0,9 0,4

0,7 1,7 1,3

7,3 7,4 7,5 7,5 7,6 7,5 7,2

8,4 7,5 7,3 7,5 7,5 7,5 7,6

7,8 . 8,3 . 8,4 . .

Reëel bbp 2010 2011 2011

1,4 5,9 6,4 6,7 5,4

Netto op lopende rekening en vermogensoverdrachtenrekening als % bbp 2009 2010 2011

7,8 4,2 -1,7 6,0 -3,1

1,0 2,9 3,3 4,2 .

Bruto externe schuld als % bbp 2009 2010 2011

87,0 87,4 85,5 85,8 82,6

144,7 143,4 137,3 137,0 146,3

Arbeidskosten per eenheid product 2010 2011 2011

Gestandaardiseerd werkloosheidspercentage, % beroepsbevolking (seizoenvrij) 2010 2011 2011 2011 2012

7,5 7,6 7,5 7,8 7,8 7,9 7,9

18,6 . 14,7 . . . .

17,8 15,4 15,3 14,3 14,3 14,3 .

11,1 10,9 10,9 10,8 10,7 10,9 10,9

9,6 9,7 9,7 10,0 10,0 10,1 10,1

Bronnen: ECB, Europese Commissie (DG Economische en financiële aangelegenheden en Eurostat), nationale gegevens, Thomson Reuters en berekeningen van de ECB.


S 75

9.2 In de Verenigde Staten en Japan


1. Economische en financiële ontwikkelingen Consumptieprijsindex

Arbeidskosten per eenheid product 1)

Reëel bbp

1

2

3

WerkloosIndustriëleRuim Driemaands Rendement heid, % productiegedefiniinter10-jaars beroepsindex eerde bancaire overheids(verwer- bevolking, 2) geldhoeveeldepositoobligaties kende (seizoenvrij) heid 3) rente 4) met industrie) nulcoupon; 4) ultimocijfers 4

5

6

Wissel- Begrotingskoers 5) saldo, tekort (-) / overt.o.v. euro schot (+), % bbp

Bruto schuld overheid 6) % bbp

7

8

9

10

11

7,1 7,9 2,3 7,2 3,1 4,6 5,4 9,1 9,5 9,4 9,6 9,6 10,2 .

2,93 0,69 0,34 0,34 0,29 0,31 0,26 0,30 0,48 0,41 0,48 0,56 0,57 0,50

2,70 4,17 3,57 2,10 3,57 3,76 3,46 2,18 2,10 2,37 2,30 2,10 1,97 2,15

1,4708 1,3948 1,3257 1,3920 1,3583 1,3680 1,4391 1,4127 1,3482 1,3706 1,3556 1,3179 1,2905 1,3224

-6,6 -11,6 -10,7 . -10,5 -9,9 -10,2 -9,7 . -

61,5 74,1 82,4 . 82,4 83,2 83,0 84,9 . -

2,1 2,7 2,8 2,8 2,5 2,5 2,8 2,8 3,0 2,8 3,0 3,2 3,1 .

0,93 0,47 0,23 0,19 0,19 0,19 0,20 0,19 0,20 0,19 0,20 0,20 0,20 0,20

1,21 1,42 1,18 1,00 1,18 1,33 1,18 1,04 1,00 1,04 1,10 1,00 0,98 1,01

152,45 130,34 116,24 110,96 112,10 112,57 117,41 109,77 104,22 105,06 105,02 102,55 99,33 103,77

-1,9 -8,8 -8,4 . . . . . . -

162,9 180,0 188,4 . . . . . . -

Verenigde Staten 2008 2009 2010 2011 2010 IV 2011 I II III IV 2011 okt. nov. dec. 2012 jan. febr.

3,8 -0,4 1,6 3,2 1,3 2,1 3,4 3,8 3,3 3,5 3,4 3,0 2,9 .

2,8 -0,6 -2,0 1,0 -0,9 1,3 1,0 0,5 1,3 -

-0,3 -3,5 3,0 1,7 3,1 2,2 1,6 1,5 1,6 -

-4,7 -13,5 5,9 4,9 6,6 6,6 4,4 4,2 4,5 4,6 4,2 4,7 4,7 .

2008 2009 2010 2011 2010 IV 2011 I II III IV 2011 okt. nov. dec. 2012 jan. febr.

1,4 -1,4 -0,7 -0,3 -0,3 -0,5 -0,4 0,1 -0,3 -0,2 -0,5 -0,2 0,1 .

1,3 2,9 -2,8 . -2,5 0,4 1,6 0,6 . -

-1,1 -5,5 4,5 -0,7 3,2 -0,1 -1,7 -0,5 -0,6 -

-3,4 -21,9 16,6 -3,6 6,0 -2,6 -6,9 -2,1 -2,9 0,0 -4,2 -4,4 -1,2 .

5,8 9,3 9,6 9,0 9,6 9,0 9,0 9,1 8,7 8,9 8,7 8,5 8,3 .

Japan 4,0 5,1 5,1 4,6 5,0 4,7 4,6 4,4 4,5 4,5 4,5 4,6 . .

G41. Reëel bbp

G42. Consumptieprijsindices

(mutaties in procenten per jaar; kwartaalcijfers)

6

(mutaties in procenten per jaar; maandcijfers)

eurogebied Verenigde Staten Japan

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

-4

-4

-6

-6

-8

-8

-10

2000

2002

2004

2006

2008

2010

-10

6

eurogebied 7) Verenigde Staten Japan

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

-4

2000

2002

2004

2006

2008

2010

-4

Bronnen: Nationale gegevens (de kolommen 1, 2 (Verenigde Staten), 3, 4, 5 (Verenigde Staten), 6, 9 en 10); OESO (kolom 2 (Japan)); Eurostat (kolom 5 (Japan), gegevens voor het eurogebied in de grafieken); Thomson Reuters (de kolommen 7 en 8), berekeningen van de ECB (kolom 11). 1) Voor seizoen gecorrigeerd. De gegevens voor de Verenigde Staten hebben betrekking op de particuliere bedrijvensector met uitzondering van de landbouw. 2) Japanse gegevens over de periode maart-augustus 2011 betreffen niet de drie prefecturen die het zwaarst zijn getroffen door de aardbeving aldaar. Vanaf september tellen deze gegevens weer wél mee. 3) Gemiddelden per periode; M2 voor de Verenigde Staten, M2 plus CD’s voor Japan. 4) Procenten per jaar. Voor nadere gegevens over de driemaands interbancaire depositorente, zie Paragraaf 4.6. 5) Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de Tabellenreeks 8.2. 6) Bruto geconsolideerde schuld overheid (per ultimo). 7) De gegevens verwijzen naar de veranderende samenstelling van het eurogebied. Voor nadere informatie, zie de Toelichting.

S 76


GRAFIEKEN G1 G2 G3 G4 G5 G6 G7 G8 G9 G10 G11 G12 G13 G14 G15 G16 G17 G18 G19 G20 G21 G22 G23 G24 G25 G26 G27 G28 G29 G30 G31 G32 G33 G34 G35 G36 G37 G38 G39 G40 G41 G42

Monetaire aggregaten Tegenposten Componenten van de monetaire aggregaten Componenten van de langerlopende financiële passiva Leningen aan overige financiële intermediairs en niet-financiële vennootschappen Leningen aan huishoudens Leningen aan de overheid Leningen aan niet-ingezetenen van het eurogebied Totale deposito’s naar sector (financiële intermediairs) Totale deposito's en in M3 begrepen deposito's naar sector (financiële intermediairs) Totale deposito's naar sector (niet-financiële vennootschappen en huishoudens) Totale deposito's en in M3 begrepen deposito's naar sector (niet-financiële vennootschappen en huishoudens) Door de overheid en niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden deposito’s Door MFI’s aangehouden effecten Totale uitstaande bedragen en bruto uitgiften van effecten m.u.v. aandelen door ingezetenen van het eurogebied Netto uitgiften van effecten m.u.v. aandelen: wel en niet voor seizoen gecorrigeerd Twaalfmaands groei langlopende schuldbewijzen, naar sector van de emittent, in alle valuta’s tezamen Twaalfmaands groei kortlopende schuldbewijzen, naar sector van de emittent, in alle valuta’s tezamen Twaalfmaands groei van genoteerde aandelen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied Bruto uitgiften van genoteerde aandelen, naar sector van de emittent Nieuwe deposito’s met vaste looptijd Nieuwe leningen met een variabele rente en met een voor maximaal 1 jaar vaste rente Geldmarktrente in het eurogebied Driemaands geldmarktrente Spot-rendementscurves, eurogebied Spot-rentes en -ecarts, eurogebied Dow Jones EURO STOXX Ruim, Standard & Poor’s 500 en Nikkei 225 Werkgelegenheid - werknemers en gewerkte uren Werkloosheidscijfer en vacaturecijfer Tekort, financieringsbehoefte en schuldmutatie Maastricht-schuld Betalingsbalans van het eurogebied: saldo op de lopende rekening Betalingsbalans van het eurogebied: directe investeringen en effectenverkeer samengenomen Betalingsbalans van het eurogebied: goederenverkeer Betalingsbalans van het eurogebied: dienstenverkeer Internationale investeringspositie van het eurogebied Directe investeringen- en effectenverkeerpositie van het eurogebied Belangrijkste betalingsbalanstransacties die ten grondslag liggen aan de ontwikkelingen in de externe activa van de MFI’s Effectieve wisselkoersen Bilaterale wisselkoersen Reëel bbp Consumptieprijsindices


S 12 S 12 S 13 S 13 S 14 S 14 S 16 S 16 S 17 S 17 S18 S18 S 19 S20 S35 S37 S38 S39 S40 S 41 S43 S43 S44 S44 S45 S45 S46 S55 S55 S60 S60 S 61 S 61 S62 S62 S65 S65 S70 S73 S73 S 76 S 76

S 77

TECHNISCHE AANTEKENINGEN DE OVERZICHTSTABEL VOOR HET EUROGEBIED

TABELLENREEKSEN 2.1 TOT EN MET 2.6

BEREKENING VAN GROEICIJFERS VOOR MONETAIRE ONTWIKKELINGEN

BEREKENING VAN STROOMGEGEVENS

Het gemiddelde groeipercentage voor het kwartaal tot en met maand t wordt berekend als:

Stroomgegevens op maandbasis worden berekend uit verschillen van maand op maand in uitstaande bedragen, gecorrigeerd voor herrubriceringen, overige herwaarderingen, wisselkoersmutaties en andere niet uit transacties voortvloeiende mutaties.

Als Lt het uitstaande bedrag per de ultimo van maand t is, CMt de herrubriceringsmutatie in maand t, EMt de wisselkoersmutatie en VMt de ovewaar It de index van de gecorrigeerde uitstaande rige herwaarderingsmutaties, dan wordt stroom bedragen per maand t is (zie ook hieronder). FMt in maand t gedefinieerd als: Evenzo wordt voor het jaar tot en met maand t het gemiddelde groeipercentage berekend als: Evenzo wordt stroom FQt op kwartaalbasis, voor het kwartaal tot en met maand t, gedefinieerd als:

TABEL 1.3

waar Lt-3 het per de ultimo van maand t-3 (de ultimo van het voorgaande kwartaal) uitstaande bedrag is en bijvoorbeeld CQt de herrubriceringsmutatie in het kwartaal tot en met maand t.

BEREKENING VAN RENTETARIEVEN OP GEÏNDEXEERDE LANGERLOPENDE HERFINANCIERINGSTRANSACTIES

Voor die kwartaalreeksen waarvoor thans maandgegevens beschikbaar zijn (zie hieronder), kan de stroom op kwartaalbasis worden afgeleid als Het rentetarief op een geïndexeerde langer- de som van de drie stromen op maandbasis gedulopende herfinancieringstransactie (longer-term rende het kwartaal. refinancing operation ofwel LTRO) is gelijk aan het gemiddelde van de minimale inschrijvingsrentes op de basisherfinancieringstrans acties BEREKENING VAN GROEICIJFERS VOOR (main refinancing operations ofwel MROs) MAANDREEKSEN gedurende de looptijd van die langerlopende herfinancieringstransactie. Conform deze Groeicijfers kunnen worden berekend uit stroomdefinitie wordt, indien een langerlopende her- gegevens of uit de index van de gecorrigeerde financieringstransactie voor het aantal dagen D uitstaande bedragen. Als FMt en Lt als hierboven uitstaat en de minimale inschrijvingsrentes bij gedefinieerd worden, dan wordt index It van de de basisherfinancieringstransacties R 1,MRO (over gecorrigeerde uitstaande bedragen in maand t D 1 dagen), R 2,MRO (over D 2 dagen) enz. zijn, tot- gedefinieerd als: dat R i,MRO (over D i dagen), waarbij D 1,+D 2+…+ D i=D, de toepasselijke rente op jaarbasis (R LTRO) berekend als: De basis van de index (voor de niet-seizoenvrije D1R 1,MRO +D2 R 2,MRO + ...+Di R i,MRO reeks) wordt thans gesteld op december 2008 = R LTRO = D 100. Tijdreeksen voor de index van de gecorriECB Maandbericht Maart 2012

S 79

geerde uitstaande bedragen zijn beschikbaar in Het twaalfmaands groeipercentage in de vier het onderdeel “Monetary and financial statis- kwartalen tot en met maand t, dat wil zeggen at, tics” in het statistische deel van de website van kan berekend worden met behulp van formule g). de ECB (www.ecb.europa.eu). Het twaalfmaands groeipercentage at voor maand SEIZOENCORRECTIE VAN DE MONETAIRE t, d.w.z. de mutatie in de twaalf maanden tot en STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED 1) met maand t, kan worden berekend met behulp van één van de volgende twee formules: De cijfers zijn verkregen met behulp van multiplicatieve decompositie via X-12-ARIMA.2) In de seizoencorrectie is voor sommige componenten een correctie voor de dag van de week begrepen. De seizoencorrectie wordt voor sommige reeksen indirect uitgevoerd via een lineaire combinatie van componenten. Dit is het geval voor M3, waarvoor de afleiding plaatsvindt door de seizoenvrije reeksen voor M1, M2 minus M1, Tenzij anders aangegeven, verwijzen twaalf- en M3 minus M2 te aggregeren. mands groeipercentages naar het eind van de aangegeven periode. Bijvoorbeeld, de procentu- De seizoencorrectie wordt eerst toegepast op de ele mutatie op jaarbasis voor het jaar 2002 wordt index van de gecorrigeerde uitstaande bedraberekend in g) door de index voor december gen.3) De daaruitvolgende schattingen van sei2002 te delen door de index voor december 2001. zoenfactoren worden vervolgens toegepast op Procentuele mutaties van groeicijfers binnen een de standen en op de uit herrubriceringen en herperiode van een jaar kunnen worden verkregen waarderingen voortvloeiende mutaties, zodat door aanpassing van formule g). Bijvoorbeeld, seizoenvrije stromen worden verkregen. De seide procentuele mutatie aMt op maandbasis kan zoeninvloeden (en de correcties voor beursdaworden berekend als: gen) worden jaarlijks, of zoveel vaker als nodig, herzien. Ten slotte wordt het driemaands voortschrijdend gemiddelde voor de twaalfmaands mutatie van M3 verkregen als (at + at-1 + at-2 )/3, waarbij at wordt gedefinieerd als hierboven bij f) of g). 1)

BEREKENING VAN GROEICIJFERS VOOR KWARTAALREEKSEN

2)

Als FQt en Lt-3 als hierboven gedefinieerd worden, dan wordt index It van de gecorrigeerde uitstaande bedragen voor het kwartaal tot en met maand t gedefinieerd als: 3)

S 80


Zie voor meer gegevens “Seasonal adjustment of monetary aggregates and HICP for the euro area”, ECB (augustus 2000) en het statistische deel, onderdeel “Monetary and financial statistics”, op de website van de ECB (www.ecb. europa.eu). Zie voor meer gegevens Findley, D., Monsell, B., Bell, W., Otto, M. en Chen, B.C. (1998) “New Capabilities and Methods of the X-12-ARIMA Seasonal Adjustment Program”, Journal of Business and Economics Statistics, 16, 2, blz. 127-152, of “X-12-ARIMA Reference Manual”, Time Series Staff, Bureau of the Census, Washington, D.C. Voor interne doeleinden wordt tevens de modelmatige benadering TRAMO-SEATS gebruikt. Zie voor meer gegevens over TRAMO-SEATS, Gomez, V. en Maravall, A. (1996), “Programs TRAMO and SEATS: Instructions for the User”, Banco de España, Working Paper nr 9628, Madrid. Het logische gevolg hiervan is dat voor de seizoenvrije reeks het niveau van de index voor de basisperiode, dat wil zeggen december 2008, over het algemeen verschilt van 100, hetgeen aangeeft in hoeverre die maand aan seizoeninvloeden onderhevig is.

STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Technische aantekeningen

TABELLENREEKSEN 3.1 TOT EN MET 3.5 GELIJKHEID VAN AANWENDINGEN EN MIDDELEN In Tabellenreeks 3.1 zijn de gegevens conform een boekhoudkundige basisidentiteit. Voor de niet-financiële transacties is voor elke transactiecategorie het totaal aanwendingen gelijk aan het totaal middelen. Deze boekhoudidentiteit wordt eveneens in de financiële rekening weerspiegeld, d.w.z. voor elke categorie van financiële instrumenten zijn de totale transacties in financiële activa gelijk aan de totale transacties in passiva. In de overige mutaties in de activarekening en de financiële balansen zijn de totale financiële activa gelijk aan de totale passiva voor elke categorie van financiële instrumenten, met uitzondering van monetair goud en bijzondere trekkingsrechten (SDR’s), die per definitie van geen enkele sector een passivum zijn. BEREKENING VAN SLUITPOSTEN De sluitposten aan het einde van elke rekening in Tabellenreeksen 3.1, 3.2 en 3.3 worden als volgt berekend: De handelsbalans is gelijk aan de invoer van het eurogebied minus de uitvoer ten opzichte van de rest voor de wereld van goederen en diensten. Het netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen is uitsluitend voor sectoren van ingezetenen gedefinieerd en wordt berekend als de bruto toegevoegde waarde (bruto binnenlands product tegen de marktprijzen voor het eurogebied) minus de loonsom (aanwendingen) minus overige belastingen na saldering met productiesubsidies (aanwendingen) minus verbruik van vast kapitaal (aanwendingen). Het netto nationale inkomen is uitsluitend voor sectoren van ingezetenen gedefinieerd en wordt berekend als het netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen plus de loonsom (middelen) plus belastingen na saldering met productiesubsidies (middelen) plus de netto inkomsten uit onroerend goed (middelen minus aanwendingen).

Het netto besteedbaar inkomen is eveneens uitsluitend voor sectoren van ingezetenen gedefinieerd en is gelijk aan het netto nationale inkomen plus de netto lopende belastingen op inkomen en vermogen (middelen minus aanwendingen) plus netto sociale-verzekeringspremies (middelen minus aanwendingen) plus netto sociale uitkeringen anders dan sociale overdrachten in natura (middelen minus aanwendingen) plus netto overige inkomensoverdrachten (middelen minus aanwendingen). De netto besparingen zijn uitsluitend voor sectoren van ingezetenen gedefinieerd en worden berekend als het netto besteedbaar inkomen plus de netto aanpassing voor de mutatie in het netto aandeel van huishoudens in pensioenfondsreserves (middelen minus aanwendingen) minus de finale-consumptie-uitgaven (aanwendingen). Voor de rest van de wereld wordt de lopende externe rekening samengesteld als de handelsbalans plus alle netto inkomens (middelen minus aanwendingen). De netto kredietverlening/netto kredietneming wordt berekend uit de inkomensoverdrachtenrekening als de netto besparingen plus de netto kapitaaloverdrachten (middelen minus aanwendingen) minus de bruto investeringen (aanwendingen) minus aankopen na saldering met verkopen van niet-geproduceerde niet-financiële activa (aanwendingen) plus verbruik van vast kapitaal (middelen). Het kan eveneens worden berekend in de financiële rekening als de totale transacties in financiële activa minus de totale transacties in passiva (ook wel bekend als mutaties in de netto financiële waarde (vermogen) ten gevolge van transacties). Voor de sectoren huishoudens en niet-financiële vennootschappen is er sprake van een statistische discrepantie tussen de uit de inkomensoverdrachtenrekening en de financiële rekening berekende sluitposten. De mutaties in de netto financiële waarde (vermogen) ten gevolge van transacties worden berekend als de totale transacties in financiële activa minus de totale transacties in passiva, terwijl overige mutaties in de netto financiële waarde (vermogen) worden berekend als de (totale) ECB Maandbericht Maart 2012

S 81

overige mutaties in financiële activa minus de maand t, dat wil zeggen de mutatie in de twaalf (totale) overige mutaties in passiva. maanden tot en met maand t, kan worden berekend met behulp van één van de volgende twee De netto financiële waarde (vermogen) wordt formules: berekend als de totale financiële activa minus de totale passiva, terwijl mutaties in de netto financiële waarde (vermogen) gelijk zijn aan de som van de mutaties in de netto financiële waarde (vermogen) ten gevolge van transacties (kredietverlening/netto kredietneming van de financiële rekening) en overige mutaties in de netto financiële waarde (vermogen). De mutaties in de netto waarde (vermogen) worden berekend als de mutaties in de netto waarde (vermogen) ten gevolge van besparingen en kapitaaloverdrachten plus overige mutaties in de netto financiële waarde (vermogen) en overige mutaties in niet-financiële activa.

De berekeningsmethode voor de groeicijfers voor effecten met uitzondering van aandelen is dezelfde als die voor de monetaire aggregaten, met dien verstande dat hier een ‘N’ gebruikt wordt in plaats van een ‘F’. Dit is om duidelijk te maken dat er verschil bestaat tussen de manier waarop de ‘netto uitgiften’ voor de statistieken De netto waarde (vermogen) van huishoudens betreffende de effectenuitgiften worden verkrewordt berekend als de som van de niet-financiële gen en de manier waarop de overeenkomende activa en de netto financiële waarde (vermogen) ‘stromen’ voor de monetaire aggregaten worden van huishoudens. berekend.

TABELLENREEKSEN 4.3 EN 4.4

Het gemiddelde groeipercentage voor het kwartaal tot en met maand t wordt berekend als:

BEREKENING VAN GROEICIJFERS VOOR SCHULDBEWIJZEN EN GENOTEERDE AANDELEN Groeicijfers worden berekend op basis van financiële transacties en zijn derhalve niet gecorrigeerd voor herrubriceringen, herwaarderingen, wisselkoersmutaties en andere niet uit transacties voortvloeiende mutaties. Zij kunnen worden berekend uit stromen of uit de index van de fictieve standen. Als NtM de stroom (netto uitgiften) in maand t vertegenwoordigt en Lt het per de ultimo van maand t uitstaande niveau, dan wordt de index It van de fictieve standen in maand t berekend als:

waar It de index van de fictieve standen per maand t is. Evenzo wordt voor het jaar tot en met maand t het gemiddelde groeipercentage berekend als:

De voor de Tabellenreeks 4.3 gebruikte berekeningsformule wordt ook voor de Tabellenreeks 4.4 gebruikt, en is eveneens gebaseerd op de formule voor de monetaire aggregaten. De Als basis wordt de index gelijkgesteld aan 100 Tabellenreeks 4.4 is op basis van marktwaarden, per december 2008. Het groepercentage at voor en de berekeningen zijn gebaseerd op finan-

S 82


STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Technische aantekeningen

ciële transacties, die niet gecorrigeerd zijn voor herrubriceringen, herwaarderingen en andere niet uit transacties voortvloeiende mutaties. De cijfers zijn ook niet gecorrigeerd voor wisselkoersmutaties omdat alle door de Tabellenreeks gedekte genoteerde aandelen in euro luiden.

delen, onbewerkte voedingsmiddelen, industriële goederen m.u.v. energie, en diensten te aggregeren. Energie wordt ongecorrigeerd toegevoegd omdat er geen statistische aanwijzingen voorhanden zijn dat zich hier seizoeninvloeden doen gevoelen. De seizoeninvloeden worden jaarlijks, of zo vaak als nodig, herzien.

SEIZOENCORRECTIE VAN DE STATISTIEKEN BETREFFENDE EFFECTENUITGIFTEN 4

TABEL 7.1

De cijfers zijn verkregen met behulp van multiplicatieve decompositie via X-12-ARIMA. De seizoencorrectie van de totale uitgiften van effecten wordt indirect uitgevoerd met behulp van een lineaire combinatie van uitsplitsingen naar sector en looptijd. De seizoencorrectieprocedures worden toegepast op de index van fictieve standen. De daaruit resulterende ramingen van seizoensinvloeden worden vervolgens toegepast op de uitstaande bedragen, waaruit seizoenvrij netto uitgiften worden afgeleid. De seizoensinvloeden worden jaarlijks of zo vaak als nodig herzien. Evenals in de formules k) en l), kan het groeitempo a voor maand t dat overeenkomt met de t mutatie in de zes maanden tot en met maand t, berekend worden met behulp van een van de volgende twee formules:

SEIZOENCORRECTIE VAN DE LOPENDE REKENING VAN DE BETALINGSBALANS De cijfers zijn verkregen met behulp van multiplicatieve decompositie via X-12-ARIMA of TRAMO-SEATS, afhankelijk van de post. De ruwe gegevens voor goederen, diensten, inkomsten en inkomensoverdrachten worden vooraf gecorrigeerd om rekening te kunnen houden met significante werkdageneffecten. Bij de correctie voor werkdagen voor goederen en diensten wordt rekening gehouden met nationale feestdagen. De seizoencorrectie van deze posten wordt uitgevoerd op deze vooraf gecorrigeerde reeksen. De seizoencorrectie van de totale lopende rekening wordt uitgevoerd door de seizoenvrije reeksen voor het eurogebied voor goederen, diensten, inkomens en inkomensoverdrachten te aggregeren. De seizoeninvloeden (en beursdageffecten) worden halfjaarlijks, of zo vaak als nodig, herzien.

TABELLENREEKS 7.3 BEREKENING VAN GROEICIJFERS VOOR DE KWARTAAL- EN JAARREEKSEN TABEL 5.1 SEIZOENCORRECTIE VAN DE HICP 4 De cijfers zijn verkregen met behulp van multiplicatieve decompositie via X-12-ARIMA (zie voetnoot 2 op blz. S78). De seizoencorrectie van de totale HICP voor het eurogebied wordt indirect uitgevoerd door de seizoenvrije reeksen voor het eurogebied van bewerkte voedingsmid-

Het twaalfmaands groeipercentage voor kwartaal t wordt berekend op basis van de transacties (Ft) en de posities (Lt) op kwartaalbasis, en wel als volgt:

4

Zie voor meer gegevens “Seasonal adjustment of monetary aggregates and HICP for the euro area”, ECB (augustus 2000) en het statistische deel, onderdeel “Monetary and financial markets”, op de website van de ECB (www.ecb. europa.eu).


S 83

Het groeipercentage voor de jaarreeks is gelijk aan het groeipercentage in het laatste kwartaal van het jaar.

S 84


to e l i c h t i n g De in het Maandbericht vervatte ‘Statistieken voor het eurogebied’ richten zich primair op het eurogebied als geheel. Meer gedetailleerde en langere reeksen zijn, met toelichting, op de website van de ECB (www.ecb.europa.eu) te vinden onder ‘Statistics’. Hier is, via het Statistical Data Warehouse van de ECB (http://sdw.ecb.europa.eu/), gebruikersvriendelijke toegang mogelijk tot gegevens, waarbij gebruik kan worden gemaakt van zoeken downloadmogelijkheden. Onder ‘Data services’ zijn verdere diensten beschikbaar, waaronder inschrijving op verschillende gegevensreeksen en een opslagplaats van gecomprimeerde Comma Separated Value (CSV)-bestanden. Voor verdere informatie kan contact met ons worden opgenomen op: [email protected].

EUROGEBIED-REEKSEN MET EEN VASTE SAMENSTELLING Geaggregeerde statistische reeksen voor de vaste samenstellingen van het eurogebied hebben betrekking op een bepaalde vaste samenstelling voor de gehele tijdreeks, ongeacht de samenstelling ten tijde van de periode waarop de statistieken betrekking hebben. Zo worden bijvoorbeeld geaggregeerde reeksen berekend voor de Euro 17 (door de gegevens voor alle 17 landen van het eurogebied te aggregeren) voor alle jaren, ondanks het feit dat het eurogebied die samenstelling alleen maar had sinds 1 januari 2011. Tenzij anders vermeld, verschaft het Maandbericht van de ECB statistische reeksen voor de huidige samenstelling.

De afsluitingsdatum voor de in het Maandbericht opgenomen statistieken is in het algemeen EUROGEBIED-REEKSEN MET EEN VERANDEde dag vóór de eerste bijeenkomst in de maand RENDE SAMENSTELLING van de Raad van Bestuur van de ECB. Voor deze uitgave was dat 7 maart 2012. Geaggregeerde statistische reeksen met een veranderende samenstelling hebben betrekking op Tenzij anders vermeld, hebben alle gegevens- de samenstelling van het eurogebied ten tijde reeksen met waarnemingen voor 2011 en daarna van de periode waarop de statistieken betrekbetrekking op de Euro 17 (het eurogebied met king hebben. Zo aggregeren bijvoorbeeld de inbegrip van Estland) voor de gehele tijdreeks. statistische reeksen voor het eurogebied met een Wat betreft rentetarieven, monetaire statistieken, veranderende samenstelling de gegevens voor de de HICP en reserves (en, omwille van de consis- Euro 11 voor de periode tot en met eind 2000, tentie, de componenten en tegenposten van M3 die voor de Euro 12 voor de periode 2001 tot en en de componenten van de HICP), hebben de sta- met eind 2006, enzovoort. Door deze benadering tistische reeksen voor het eurogebied betrekking heeft elke individuele statistische reeks betrekop de veranderende samenstelling van het euro- king op alle verschillende samenstellingen van gebied. De samenstelling van het eurogebied is het eurogebied. in de loop der tijd een aantal keren veranderd. Bij de introductie van de euro in 1999 bestond Voor de HICP, en voor de monetaire statistiehet eurogebied uit de volgende elf landen (de ken en hun tegenposten, wordt het twaalfmaands Euro 11): België, Duitsland, Ierland, Spanje, mutatietempo samengesteld uit ketting-indices, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland, Oos- waarbij de toetredende landen worden gekoptenrijk, Portugal en Finland. Daarna trad in 2001 peld aan de eurogebied-reeksen in de index van Griekenland toe, waardoor de Euro 12 ontstond. de maand december. Zo heeft, als een land tot het In 2007 trad Slovenië toe en werd de Euro 13 eurogebied toetreedt in de maand januari van een gevormd. Door de toetreding van Cyprus en Mal- bepaald jaar, het twaalfmaands mutatietempo ta in 2008 ontstond de Euro 15. De Euro 16 ont- betrekking op de voorgaande samenstelling van stond door de toetreding van Slowakije in 2009, het eurogebied tot en met de maand december en Estland, ten slotte, trad in 2011 toe en bracht van het voorafgaande jaar, en op de uitgebreide zo het aantal landen van het eurogebied op 17. samenstelling van het eurogebied daarna. Mutaties in procenten per jaar worden berekend op basis van een ketting-index, waarbij rekening ECB Maandbericht Maart 2012

S 85

wordt gehouden met de veranderende samenstelling van het eurogebied. Absolute mutaties voor de monetaire aggregaten en hun tegenposten (transacties) hebben betrekking op de samenstelling van het eurogebied ten tijde van de periode waarop de statistieken betrekking hebben. Omdat de samenstelling van de Europese valutaeenheid, de ecu, niet overeenkomt met de vroegere valuta’s van de landen die op de euro zijn overgegaan, worden de bedragen voor perioden vóór 1999, oorspronkelijk uitgedrukt in de deelnemende valuta’s en in ecu omgerekend tegen lopende ecuwisselkoersen, beïnvloed door het beloop van de valuta’s van de EU-lidstaten die niet op de euro zijn overgegaan. Om dit effect op de monetaire statistieken te elimineren, zijn gegevens voor de perioden vóór 1999 uitgedrukt in eenheden verkregen door omrekening van de nationale valuta’s tegen de onherroepelijke, op 31 december 1998 vastgestelde wisselkoersen ten opzichte van de euro.1) Tenzij anders aangegeven, zijn de statistieken aangaande prijzen en kosten vóór 1999 gebaseerd op gegevens in de nationale valuta’s.

teem van Rekeningen 1995 en de IMF Balance of Payments Manual. Transacties hebben betrekking op (hetzij direct gemeten of afgeleid) vrijwillig verkeer, terwijl stromen ook mutaties in uitstaande bedragen omvatten die het gevolg zijn van prijs- en wisselkoersmutaties, afboekingen en andere mutaties. OVERZICHT De ontwikkelingen in de belangrijkste indicatoren voor het eurogebied worden in een overzichtstabel uiteengezet. STATISTIEKEN MONETAIR BELEID

In de Tabellenreeks 1.4 worden statistieken met betrekking tot de minimumreserves en de liquiditeit gepresenteerd. De reserve-aanhoudingsperioden voor de reserveverplichtingen beginnen elke maand op de dag waarop de basis-herfinancieringstransactie wordt verrekend die volgt op de vergadering van de Raad van Bestuur waarin de maandelijkse beoordeling van de monetairebeleidskoers op de agenda staat. Zij eindigen op de dag voorafgaand aan de overeenkomstige dag Waar toepasselijk zijn aggregatie- en/of conso- in de volgende maand. De jaarlijkse kwartaallidatiemethoden (met inbegrip van consolidatie cijfers zijn gemiddelden voor de laatste reservetussen landen) toegepast. aanhoudingsperiode van het jaar/kwartaal. Recente gegevens zijn veelal voorlopig en kunnen onderhevig zijn aan wijziging. Als gevolg van afronding kunnen zich tussen de totalen en de afzonderlijke posten verschillen voordoen. De ‘Overige EU-Lidstaten’ zijn Bulgarije, Tsjechië, Denemarken, Letland, Litouwen, Hongarije, Polen, Roemenië, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. In de meeste gevallen volgt de in de tabellen gebruikte terminologie de internationale standaarden vervat in onder meer het Europees Sys-

1)

S 86

Gegevens betreffende de monetaire statistieken in Tabellenreeks 2.1 tot en met 2.8 kunnen voor perioden vóór januari 1999 worden gevonden op de website van de ECB (http://www.ecb.europa.eu/stats/services/downloads/ html/index.en/html) en in het Statistical Data Warehouse (http://sdw.ecb.europa.eu/browse.do?node=2018811).


Tabel 1.4.1 toont de componenten van de reservebasis van reserveplichtige kredietinstellingen. In de reservebasis zijn geen passiva ten opzichte van andere kredietinstellingen die onderhevig zijn aan de reserveverplichtingen van het ESCB, de ECB en de deelnemende nationale centrale banken begrepen. Een kredietinstelling die niet kan aantonen welk bedrag aan uitgiften van schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar door bovengenoemde instellingen wordt aangehouden, mag een bepaald percentage van deze passiva van de reservebasis aftrekken. Voor de berekening van de reservebasis tot en met november 1999 was dit percentage 10%, en vanaf die datum 30%. Tabel 1.4.2 bevat gemiddelden voor volledige reserve-aanhoudingsperioden. Eerst wordt het bedrag van de reserveverplichtingen van elke

STATISTIEKEN VOOR HET EUROGEBIED Toelichting

individuele kredietinstelling berekend door de reservecoëfficiënt voor de overeenkomstige categorieën passiva toe te passen op de desbetreffende passiva, waarbij gebruik gemaakt wordt van de balansgegevens per de ultimo van elke kalendermaand; van de uitkomst wordt vervolgens door iedere kredietinstelling een vast bedrag van EUR 100.000 afgetrokken. De resulterende reserveverplichtingen worden vervolgens op het niveau van het eurogebied geaggregeerd (kolom 1). De rekeningen-courant (kolom 2) zijn de geaggregeerde gemiddelde door kredietinstellingen dagelijks op rekening-courant aangehouden tegoeden; hierin zijn de tegoeden die ter voldoening van de reserveverplichtingen dienen begrepen. De overreserves (kolom 3) zijn de gemiddelde rekening-couranttegoeden die gedurende de reserve-aanhoudingsperiode naast de verplichte reserves aangehouden worden. De tekorten (kolom 4) tonen de mate waarin de aangehouden tegoeden de reserveverplichtingen gedurende de reserve-aanhoudingsperiode gemiddeld onderschrijden, en worden berekend op basis van die kredietinstellingen die niet aan hun reserveverplichtingen hebben voldaan. De rente op verplichte reserves (kolom 5) is gelijk aan de gemiddelde gedurende de reserve-aanhoudingsperiode door de ECB op de basis-herfinancieringstransacties van het Eurosysteem toegepaste rente (gewogen op basis van het aantal kalenderdagen) (zie de Tabellenreeks 1.3).

1 tot en met 5) en de som van de liquiditeitsverkrappende factoren (de kolommen 6 tot en met 10). Het basisgeld (kolom 12) wordt berekend als de som van de depositofaciliteit (kolom 6), de bankbiljetten in omloop (kolom 8) en de door kredietinstellingen aangehouden rekening-couranttegoeden (kolom 11). MONETAIRE EN BANCAIRE ONTWIKKELINGEN EN OVERIGE FINANCIËLE VENNOOTSCHAPPEN Hoofdstuk 2 toont de balansstatistieken voor MFI’s en overige financiële vennootschappen. Overige financiële vennootschappen omvatten beleggingsfondsen (met uitzondering van geldmarktfondsen die deel uitmaken van de MFI-sector), lege financiële instellingen, verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen.

De Tabellenreeks 2.1 toont de geaggregeerde balans van de sector Monetaire Financiële Instellingen (MFI’s), zijnde de som van de geharmoniseerde balansen van alle in het eurogebied gevestigde MFI’s. MFI’s zijn centrale banken, kredietinstellingen zoals in EU-wetgeving gedefinieerd, geldmarktfondsen en overige instellingen die hun bedrijf maken van het ter beschikking krijgen van deposito’s en/of daarmee vergelijkbare gelden van niet-MFI’s en van het voor eigen rekening (althans in economische zin) krediet verlenen en/of in effecten beleggen. Op de website van de ECB is een volledige lijst Tabel 1.4.3 toont de liquiditeitspositie van het MFI’s te vinden. bankwezen, die gedefinieerd wordt als de, in euro luidende, door kredietinstellingen in het De Tabellenreeks 2.2 toont de geconsolideerde eurogebied bij het Eurosysteem aangehouden balans van de MFI-sector, die wordt verkregen rekening-couranttegoeden. Alle bedragen zijn door saldering van de geaggregeerde balanspoafgeleid uit de geconsolideerde financiële reke- sities van MFI’s in het eurogebied. Als gevolg ning van het Eurosysteem. In de overige liquidi- van enige heterogeniteit bij de rapportage is de teitsverkrappende transacties (kolom 7) is niet de som van de inter-MFI-posities niet noodzakelijin de Tweede Fase van de EMU door nationale kerwijs nul; het saldo is opgenomen in kolom 10 centrale banken geïnitieerde uitgifte van schuld- aan de passiefzijde van de Tabellenreeks 2.2. De bewijzen begrepen. De netto overige factoren Tabellenreeks 2.3 toont de monetaire aggregaten (kolom 10) vertegenwoordigen de gesaldeerde voor het eurogebied en de tegenposten daarvan. overige posten op de geconsolideerde financiële Deze zijn afgeleid uit de geconsolideerde balans rekening van het Eurosysteem. De rekeningen- van de MFI’s en omvatten tevens de bij in het courant van kredietinstellingen (kolom 11) zijn eurogebied gevestigde MFI’s aangehouden posigelijk aan het verschil tussen de som van de ties van in het eurogebied gevestigde niet-MFI’s; liquiditeitsverruimende factoren (de kolommen ook zijn enkele monetaire activa/passiva van de ECB Maandbericht Maart 2012

S 87

centrale overheid opgenomen. De statistieken aangaande de monetaire aggregaten en de tegenposten ervan zijn voor seizoen en aantal beursdagen gecorrigeerd. In de Tabellenreeksen 2.1 en 2.2 zijn, onder de externe passiva, de door nietingezetenen van het eurogebied aangehouden (i) aandelen/participaties uitgegeven door in het eurogebied gevestigde geldmarktfondsen opgenomen alsook (ii) door in het eurogebied gevestigde MFI’s uitgegeven schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar. In de Tabellenreeks 2.3 daarentegen zijn deze aangehouden waarden niet in de monetaire aggregaten opgenomen en maken zij onderdeel uit van de netto externe activa.

(anders dan geldmarktfondsen, die worden opgenomen onder de statistieken met betrekking tot de balans van MFI’s) in het eurogebied. Een beleggingsfonds is een collectieve beleggingsonderneming die door consumenten ingelegde gelden belegt in financiële en/of niet-financiële activa. Een complete lijst van beleggingsfondsen in het eurogebied wordt gepubliceerd op de website van de ECB. De balans is geaggregeerd, en dus vallen onder de activa van beleggingsfondsen de door hen aangehouden aandelen/participaties die zijn uitgegeven door andere beleggingsfondsen. Door andere beleggingsfondsen uitgegeven aandelen/participaties worden eveneens uitgesplitst op grond van het beleggingsbeleid (d.w.z. naar obligatiefondsen, aandelenfondsen, gemengde fondsen, vastgoedfondsen, hedge funds en andere fondsen) en naar type (d.w.z. naar open-end fondsen en closed-end fondsen). Tabellenreeks 2.9 verschaft nadere details betreffende de belangrijkste categorieën activa die door beleggingsfondsen in het eurogebied worden aangehouden. Deze Tabellenreeks bevat een geografische uitsplitsing van de emittenten van door beleggingsfondsen aangehouden effecten, alsook een uitsplitsing van emittenten naar economische sector wanneer deze ingezetenen zijn van het eurogebied.

In de Tabellenreeks 2.4 wordt een uitsplitsing gegeven van door in het eurogebied gevestigde MFI’s, met uitzondering van het Eurosysteem (het bankwezen), verstrekte leningen, naar sector, categorie en oorspronkelijke looptijd. De Tabellenreeks 2.5 bevat een analyse van de bij het bankwezen in het eurogebied aangehouden deposito’s, naar sector en instrument. De Tabellenreeks 2.6 toont de door het bankwezen in het eurogebied aangehouden effecten, naar sector van de emittent. Tabellenreeks 2.7 toont een uitsplitsing naar valuta op kwartaalbasis van enkele Sinds december 2008 worden geharmoniseerde posten op de balans van de MFI’s. statistische gegevens verzameld en samengesteld De Tabellenreeksen 2.2 tot en met 2.6 veschaffen op basis van Verordening ECB/2007/8 3) houtevens op de stroomgegevens gebaseerde groei- dende statistieken betreffende de activa en pascijfers in de vorm van twaalfmaands groeiper- siva van beleggingsfondsen. Verdere informatie betreffende deze beleggingsfondsstatistieken kan centages. worden gevonden in de ‘Manual on investment Sinds 1 januari 1999 worden de statistische fund statistics’ (ECB, mei 2009). gegevens verzameld en samengesteld op basis van verschillende ECB-verordeningen met Tabellenreeks 2.10 toont de geaggregeerde balans betrekking tot de geconsolideerde balans van de van de zogenoemde lege financiële instellingen sector monetaire financiële instellingen. Sinds (financial vehicle corporations ofwel FVC’s) die juli 2010 vindt dit plaats op grond van Veror- ingezetene zijn van het eurogebied. Deze FVC’s dening ECB/2008/32. 2) Gedetaillerde sectorde- zijn eenheden die zijn opgezet om securitisafinities worden verschaft in de derde editie van tietransacties uit te voeren. Securitisatie betreft de “Monetary institutions and markets statistics over het algemeen de overdracht van een activum sector manual – Guidance for the statistical clas- of “pool” van activa aan een FVC, waarbij deze activa op de balans van de FVC worden opgenosification of customers’ (ECB, maart 2007). Tabellenreeks 2.8 toont de uitstaande bedragen en stromen op de balans van de beleggingsfondsen

S 88


2) 3)

PB L 15, 20.01.2009, blz. 14. PB L 211, 11.08.2007, p. 8.


men als gesecuritiseerde leningen, effecten met uitzondering van aandelen of overige gesecuritiseerde activa. Het kredietrisico met betrekking tot een activum of “pool” van activa kan, als alternatief, ook worden overgedragen aan een FVC door middel van credit default swaps, garanties of andere soortgelijke mechanismen. Het door de FVC ten opzichten van deze mechanismen aangehouden onderpand is als regel een bij een MFI aangehouden deposito of een belegd in effecten met uitzondering van aandelen. FVC’s securitiseren als regel leningen die voortkomen uit de MFIsector en moeten deze leningen op hun statistische balans opnemen, ongeacht of de relevante financieel-administratieve regels de MFI toestaan de leningen niet op de balans op te nemen. De gegevens betreffende leningen die door FVC’s gesecuritiseerd zijn maar op de balans van de desbetreffende MFI blijven (en dus in de MFIstatistieken blijven worden opgenomen) worden apart vermeld. Deze gegevens op kwartaalbasis worden sinds december 2009 verzameld krachtens Verordening ECB/2008/30. 4) Tabellenreeks 2.11 toont de geaggregeerde balans van de verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen in het eurogebied. Onder de verzekeringsinstellingen valt zowel de verzekerings- als de herverzekeringssector, terwijl de pensioenfondsen eenheden omvatten die in termen van besluitvorming autonoom zijn en er een volledige reeks rekeningen op nahouden (d.w.z. autonome pensioenfondsen). Deze Tabellenreeks bevat tevens een geografische en sectorale uitsplitsing van de uitgevende tegenpartijen voor door de verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen aangehouden effecten met uitzondering van aandelen.

toren en zowel het eurogebied als de rest van de wereld. De niet voor seizoen gecorrigeerde gegevens tegen lopende prijzen worden voor het laatst beschikbare kwartaal getoond aan de hand van een vereenvoudigde reeks van rekeningen overeenkomstig het methodologische kader van het Europees Systeem van Rekeningen 1995. In het kort omvat de reeks van rekeningen (transacties): (1) de gegenereerde inkomsten-rekening, die laat zien hoe de productie-activiteit zich vertaalt in verschillende inkomenscategorieën; (2) de toedeling van primair inkomen-rekening, die de ontvangsten en kosten met betrekking tot de verschillende vormen van inkomsten uit onroerend goed registreert (voor de economie als geheel is de sluitpost van de primaire-inkomensrekening het nationale inkomen); (3) de secundaire inkomensverdelingsrekening, die laat zien hoe het nationale inkomen van een institutionele sector verandert ten gevolge van inkomensoverdrachten; (4) de inkomensbestedingsrekening, die toont hoe het besteedbaar inkomen wordt uitgegeven aan consumptie of bespaard; (5) de inkomensoverdrachtenrekening, die laat zien hoe de besparingen en de netto kapitaaloverdrachten worden uitgegeven aan de aankoop van niet-financiële activa (de sluitpost van de inkomensoverdrachtenrekening is netto kredietverlening/netto kredietneming); en (6) de financiële rekening, die de netto aankopen van financiële activa en de netto schuldwerving toont. Aangezien tegenover elke niet-financiële transactie een financiële transactie staat, is de sluitpost van de financiële rekening conceptueel eveneens gelijk aan netto kredietverlening/netto kredietneming zoals berekend op grond van de inkomensoverdrachtenrekening.

REKENINGEN VAN HET EUROGEBIED Tabellenreeks 3.1 toont geïntegreerde kwartaalgegevens met betrekking tot de rekeningen van het eurogebied, die veelomvattende informatie verschaffen betreffende de economische activiteiten van huishoudens (met inbegrip van instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens), niet-financiële vennootschappen, financiële vennootschappen en de overheid, alsook betreffende de interactie tussen deze sec-

Daarnaast worden openings- en eindbalansen gepresenteerd die een beeld geven van het financiële vermogen van elke individuele sector op een bepaald tijdstip. Eveneens worden, ten slotte, overige mutaties in financiële activa en passiva (bijvoorbeeld die welke het resultaat zijn van de invloed van veranderingen in de activaprijzen) getoond. 4)

PB L 15, 20.01.2009, p. 1.


S 89

De dekking per sector van de financiële rekening en van de financiële balansen is in het geval van de sector financiële vennootschappen gedetailleerder en laat een uitsplitsing zien in MFI’s, overige financiële intermediairs (met inbegrip van financiële hulpbedrijven), en verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen. Tabellenreeks 3.2 toont vierkwartaals gecumuleerde stromen (transacties) voor de zogeheten niet-financiële rekeningen van het eurogebied (d.w.z. de hierboven vermelde rekeningen (1) tot en met (5)), eveneens aan de hand van de vereenvoudigde reeks van rekeningen. Tabellenreeks 3.3 toont vierkwartaals gecumuleerde stromen (transacties en overige mutaties) voor de inkomsten, uitgaven en accumulatierekeningen van huishoudens, en de uitstaande bedragen in de financiële en niet-financiële balans rekeningen, waarbij de gegevens op analytische wijze worden gepresenteerd. De sectorspecifieke transacties en sluitposten zijn zo geordend dat zij gemakkelijker inzicht geven in de financieringsen beleggingsbeslissingen van huishoudens, terwijl daarbij de in Tabellenreeksen 3.1 en 3.2 gepresenteerde rekeningidentiteiten in acht worden genomen. Tabellenreeks 3.4 toont vierkwartaals gecumuleerde stromen (transacties) voor de inkomsten en accumulatierekeningen van niet-financiële vennootschappen, en de uitstaande bedragen voor de financiële balansrekeningen, waarbij de gegevens op analytische wijze worden gepresenteerd. Tabellenreeks 3.5 toont vierkwartaals gecumuleerde financiële stromen (transacties en andere mutaties) en uitstaande bedragen voor de financiële balans van verzekeringsinstellingen en pensioenfondsen. FINANCIËLE MARKTEN

euro waren overgegaan (veranderende samenstelling), met uitzondering van de statistieken betreffende effectenuitgiften (Tabellenreeksen 4.1 tot en met 4.4), die voor de gehele tijdreeks (vaste samenstelling) betrekking hebben op de Euro 16 (d.w.z. de Euro 15 plus Slowakije). Statistieken betreffende effecten met uitzondering van aandelen, en genoteerde aandelen (de Tabellenreeksen 4.1 tot en met 4.4) worden door de ECB samengesteld op basis van gegevens van het ESCB en de BIB. De Tabellenreeks 4.5 toont de door MFI’s op in euro luidende deposito’s van en leningen aan ingezetenen van het eurogebied toegepaste rentetarieven. Statistieken betreffende de geldmarktrente, rendementen op langlopende overheidsobligaties en effectenbeursindices (de Tabellenreeksen 4.6 tot en met 4.8) worden door de ECB samengesteld op basis van gegevens van nieuwsagentschappen. De statistieken omtrent uitgiften van effecten hebben betrekking op effecten met uitzondering van aandelen (schuldbewijzen), die in de Tabellenreeksen 4.1, 4.2 en 4.3 worden getoond, en op genoteerde aandelen, die in de Tabellenreeks 4.4 te vinden zijn. Schuldbewijzen worden uitgesplitst naar kort- en langlopend. ‘Kortlopend’ verwijst naar effecten met een oorspronkelijke looptijd van een jaar of minder (in uitzonderlijke gevallen twee jaar of minder). Effecten met een langere looptijd, of met een vervaldatum naar keuze, waarvan de laatste meer dan een jaar in de toekomst ligt, of met een onbepaalde looptijd worden gerubriceerd onder ‘langlopend’. De langlopende door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven effecten worden verder uitgesplitst naar vaste en variabele rente. De effecten met een vaste rente hebben een couponrente die onveranderd blijft gedurende de looptijd. De effecten met een variabele rente omvatten alle uitgiften waarvan de coupon periodiek gewijzigd wordt conform een onafhankelijke rentevoet of index. De in euro luidende effecten opgenomen in de Tabellenreeksen 4.1, 4.2 en 4.3 omvatten ook effecten die in de nationale uitdrukkingen van de euro luiden.

De serie statistieken betreffende de financiële markten van het eurogebied heeft betrekking op de EU-lidstaten die in de periode waarop De Tabellenreeks 4.1 toont effecten met uitzonde statistieken betrekking hebben reeds op de dering van aandelen, uitgesplitst naar oorspron-

S 90



kelijke looptijd, ingezetenschap van de emittent en valuta. Getoond worden uitstaande bedragen, in euro luidende bruto uitgiften en netto uitgiften van effecten met uitzondering van aandelen, en in euro en alle valuta’s luidende effecten met uitzondering van aandelen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied voor alle schuldbewijzen en voor langlopende schuldbewijzen. De netto uitgiften verschillen van de mutaties in de uitstaande bedragen als gevolg van herwaarderingen, herrubriceringen en andere aanpassingen. Ook worden voor seizoen gecorrigeerde statistieken getoond, waaronder seizoenvrije zesmaands groeipercentages op jaarbasis voor alle schuldbewijzen en voor langlopende schuldbewijzen. Die laatste worden berekend uit de voor seizoen gecorrigeerde index van fictieve standen waaruit de seizoensinvloeden verwijderd zijn. Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de Technische aantekeningen. De Tabellenreeks 4.2 bevat een uitsplitsing naar sector van de uitstaande bedragen, bruto uitgiften en netto uitgiften van in het eurogebied gevestigde emittenten, die in overeenstemming is met het ESR 95. De ECB is in het Eurosysteem begrepen.

De totale uitstaande bedragen aan alle schuldbewijzen en langlopende schuldbewijzen in kolom 1 van Tabel 4.2.1 zijn identiek aan de gegevens met betrekking tot de uitstaande bedragen aan alle schuldbewijzen en langlopende door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven schuldbewijzen in kolom 7 in de Tabellenreeks 4.1. De uitstaande bedragen aan alle schuldbewijzen en langlopende door MFI’s uitgegeven schuldbewijzen in kolom 2 in Tabel 4.2.1 komen globaal overeen met de uitgegeven schuldbewijzen aan de passiefzijde van de geaggregeerde balans van de MFI’s in kolom 8 van Tabel 2.1.2. De totale netto uitgiften voor de totale schuldbewijzen in kolom 1 van Tabel 4.2.2 komen overeen met de gegevens met betrekking tot de totale netto uitgiften door ingezetenen van het eurogebied in kolom 9 van de Tabellenreeks 4.1. Het verschil tussen de langlopende schuldbewijzen en het totaal van de langlopende schuldbewijzen met een vaste en een variabele rente in Tabel 4.2.1 wordt veroorzaakt door obligaties met een nulcouponrente en herwaarderingseffecten.

De Tabellenreeks 4.3 toont wel en niet voor seizoen gecorrigeerde groeipercentages van door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven schuldbewijzen (uitgesplitst naar looptijd, instrumenttype, sector van de emittent en valuta), op basis van financiële transacties die plaatsvinden wanneer een instelling passiva aangaat of aflost. In de groeicijfers zijn derhalve geen herrubriceringen, herwaarderingen, wisselkoersmutaties en andere niet uit transacties voortvloeiende mutaties begrepen. De seizoenvrije groeipercentages zijn (omwille van de presentatie) op jaarbasis. Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de Technische aantekeningen. De kolommen 1, 4, 6 en 8 in de Tabellenreeks 4.4 tonen de uitstaande bedragen aan door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven genoteerde aandelen, uitgesplitst naar de sector van de emittent. De maandgegevens met betrekking tot door niet-financiële vennootschappen uitgegeven genoteerde aandelen komen overeen met de kwartaalreeksen die in de Tabellenreeks 3.4 te vinden zijn (financiële balans, beursgenoteerde aandelen). De kolommen 3, 5, 7 en 9 in de Tabellenreeks 4.4 tonen twaalfmaands groeipercentages van door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven genoteerde aandelen (uitgesplitst naar de sector van de emittent), op basis van financiële transacties die plaatsvinden wanneer een emittent aandelen tegen contanten uitgeeft of aflost, met uitzondering van beleggingen in de eigen aandelen van de emittent. In de twaalfmaands groeipercentages zijn geen herrubriceringen, herwaardingen en andere niet uit transacties voortvloeiende mutaties begrepen. De Tabellenreeks 4.5 bevat statistieken betreffende alle rentetarieven die MFI’s in het eurogebied toepassen op in euro luidende deposito’s van en leningen aan huishoudens en niet-financiële vennootschappen in het eurogebied. Deze rentetarieven worden berekend als gewogen gemiddelde (op volumebasis) van de in de landen van het eurogebied geldende rentevoeten voor elke categorie. ECB Maandbericht Maart 2012

S 91

De statistieken betreffende de door MFI’s toegepaste rentetarieven worden uitgesplitst naar nieuwe contracten dan wel uitstaande bedragen, sector, instrumentcategorie en looptijd, opzegtermijn of oorspronkelijke rentelooptijd. De nieuwe statistieken met betrekking tot de door MFI’s toegepaste rentetarieven zijn in de plaats gekomen van de tien voorlopige statistische reeksen betreffende bancaire rentevoeten in het eurogebied die sinds januari 1999 in het Maandbericht waren gepubliceerd. De Tabellenreeks 4.6 toont de geldmarktrente voor het eurogebied, de Verenigde Staten en Japan. Voor het eurogebied wordt een brede reeks geldmarktrentevoeten getoond, van de rente op girale deposito’s tot die op twaalfmaands deposito’s. Vóór januari 1999 zijn voor het eurogebied rentevoeten geconstrueerd op basis van nationale, met het bbp gewogen, rentevoeten. Met uitzondering van de rente op girale deposito’s tot en met december 1998, zijn de maand-, kwartaal- en jaarcijfers gemiddelden per periode. Tot en met december 1998 wordt de rente op girale deposito’s weergegeven door de rente op interbancaire deposito’s (biedkoersen) per ultimo, na die datum wordt die weergegeven door gemiddelden per periode voor de EONIA (euro overnight index average). Met ingang van januari 1999 zijn de rentevoeten op een-, drie-, zesen twaalfmaands deposito’s EURIBOR-tarieven (euro interbank offered rates), vóór die datum waar beschikbaar LIBOR-tarieven (London interbank offered rates). Voor de Verenigde Staten en Japan wordt de rente op driemaands deposito’s weergegeven door LIBOR-tarieven.

op http://www.ecb.europa.eu/stats/money/yc/ html/index.en.html. Daggegevens kunnen eveneens worden gedownload. De Tabellenreeks 4.8 toont de effectenbeursindices voor het eurogebied, de Verenigde Staten en Japan. PRIJZEN, PRODUCTIE, VRAAG EN ARBEIDSMARKT Het merendeel van de in deze tabellenreeks vermelde gegevens is samengesteld door de Europese Commissie (hoofdzakelijk Eurostat) en de nationale bureaus voor de statistiek. De gegevens voor het eurogebied zijn verkregen door aggregatie van de gegevens voor de afzonderlijke landen. Waar mogelijk zijn de gegevens geharmoniseerd en vergelijkbaar. De statistieken betreffende de arbeidskostenindices, het bbp en de uitgavencomponenten van het bbp, de toegevoegde waarde naar bedrijfstak, de industriële productie, detailhandelsverkopen, de registratie van nieuwe personenauto’s en werkgelegenheid in termen van gewerkte uren zijn gecorrigeerd voor verschillen in het aantal werkdagen. De Geharmoniseerde Consumptieprijsindex (HICP) voor het eurogebied (Tabel 1 in Tabellenreeks 5.1) is vanaf 1995 beschikbaar. De index is gebaseerd op de nationale HICP’s waarbij in alle landen van het eurogebied dezelfde methodiek wordt toegepast. De uitsplitsing naar goederenen dienstencomponenten is afgeleid uit de ‘Classification of individual consumption by purpose’ (Coicop/HICP). De HICP dekt monetaire uitgaven terzake van consumptie door huishoudens op het economisch grondgebied van het eurogebied. De Tabellenreeks omvat ook voor seizoen gecorrigeerde gegevens met betrekking tot de HICP en experimentele op de HICP gebaseerde schattingen van door de overheid gereguleerde prijzen, die door de ECB zijn samengesteld.

De Tabellenreeks 4.7 toont de ultimocijfers die zijn geschat uit de nominale spot-rendementscurves gebaseerd op in euro luidende obligaties met AAA-rating die zijn uitgegeven door overheden in het eurogebied. De rendementscurves worden geschat door gebruik te maken van het Svensson-model.5) De ecarts tussen de tienjaars De industriële producentenprijzen (Tabel 5.1.2), en de driemaands en tweejaars rentes worden de industriële productie, orderontvangsten en eveneens gepubliceerd. Extra rendementscurves (dagelijkse publicaties, met inbegrip van grafie- 5) Svensson, L. E., 1994, “Estimating and Interpreting Forward Interest Rates: Sweden 1992-1994”, CEPR Disken en tabellen) en de daarmee verband houdencussion Papars, Nr. 1051, Centre for Economic Policy Research, Londen, 1994. de methodologische informatie zijn beschikbaar

S 92



omzet in de industrie en de detailhandelsverkopen (de Tabellenreeks 5.2) worden samengesteld op basis van Raadsverordening (EG) nr. 1165/98 van 19 mei 1998 omtrent korte-termijnstatistieken .6) Vanaf januari 2009 wordt bij de productie van korte-termijnstatistieken de herziene classificatie van economische activiteiten (NACEHerziening 2), zoals neergelegd in Verordening (EG) nr. 1893/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 tot vaststelling van de statistische classificatie van economische activiteiten NACE Rev. 2 en tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 3037/90 en enkele EG-verordeningen op specifieke statistische gebieden, toegepast.7) De uitsplitsing naar eindgebruik van de producten voor de industriële producentenprijzen en de industriële productie is de geharmoniseerde onderverdeling van de industrie met uitzondering van de bouwnijverheid (NACE-Herziening 2-categorieën B tot en met E) in industriële hoofdsectoren zoals gedefinieerd in Verordening nr. 656/2007 van de Commissie (EG) van 14 juni 2007.8) De industriële producentenprijzen zijn de prijzen af-fabriek. Hierin zijn indirecte belastingen begrepen met uitzondering van de btw en andere aftrekbare belastingen. In de industriële productie is de door de desbetreffende sectoren toegevoegde waarde begrepen. De twee prijsindices voor grondstoffen met uitzondering van energie in Tabellenreeks 5.1.3 worden samengesteld met betrekking tot dezelfde grondstoffen maar maken gebruik van twee verschillende wegingsmethoden: een die is gebaseerd op de desbetreffende grondstoffeninvoer van het eurogebied (kolommen 2-4) en een tweede (kolommen 5-7) die is gebaseerd op de geschatte binnenlandse vraag van het eurogebied, of “aanwending”, waarbij rekening wordt gehouden met gegevens aangaande de invoer, uitvoer en binnenlandse productie van elke grondstof (maar waarbij voor de eenvoudigheid geen rekening wordt gehouden met voorraden, waarvan wordt aangenomen dat zij gedurende de verslagperiode relatief stabiel zijn). De invoergewogen grondstoffenprijsindex is geschikt voor de analyse van externe ontwikkelingen, terwijl de aanwendingsgewogen index specifiek

geschikt is voor de analyse van de druk die door de internationale grondstoffenprijzen wordt uitgeoefend op de inflatie in het eurogebied. De aanwendingsgewogen grondstoffenprijsindices zijn experimentele gegevens. Voor nadere details omtrent de samenstelling van de grondstoffenprijsindices van de ECB, zie Kader 11 in het Maandbericht van december 2008. De arbeidskostenindices (Tabel 5.1.5) tonen de mutaties in de arbeidskosten per in de industrie (met inbegrip van de bouwnijverheid) en marktdiensten gewerkt uur. De methodiek hiervoor wordt uiteengezet in Verordening (EG) nr. 450/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 27 februari 2003 betreffende de loonkostenindex 9) en in Verordening (EG) nr. 1216/2003 van de Commissie tot uitvoering van Verordening nr. 450/2003.10) De arbeidskostenindices in het eurogebied worden uitgesplitst naar component (lonen, door werkgevers betaalde socialeverzekeringspremies plus belasting op arbeid, na saldering met subsidies) en naar bedrijfstak. De ECB berekent de indicator van contractlonen (de PM-post in Tabel 5.1.3) op basis van nietgeharmoniseerde nationale gegevens. De componenten van de arbeidskosten per eenheid product (Tabel 5.1.4), het bbp en de componenten ervan (Tabellen 5.2.1 en 5.2.2), de bbp-deflatoren (Tabel 5.1.3) en de werkgelegenheidsstatistieken (Tabellen 5.3.1, 5.3.2 en 5.3.3) zijn afgeleid uit de nationale kwartaalrekeningen volgens ESR 95. De orderontvangsten in de industrie (Tabel 5.2.4) geven de gedurende de referentieperiode ontvangen orders weer en dekken de segmenten die voornamelijk op basis van orders werken, met name textiel, pulp en papier, chemie, metaal, investeringsgoederen en duurzame consumptiegoederen. De gegevens zijn berekend op basis van lopende prijzen.

6) 7) 8) 9) 10)

PB PB PB PB PB

L L L L L

162, 5.6.1998, p. 1. 393, 30.12.2006, p. 1. 155, 15.6.2007, p. 3. 69, 13.3.2003, p. 1. 169, 8.7.2003, p. 37.


S 93

De indices voor de omzet in de industrie en detailhandelsverkopen (Tabel 5.2.4) geven de gedurende de referentieperiode gefactureerde omzet weer, met inbegrip van alle accijnzen en belastingen behalve de btw. De omzet van de detailhandel geeft de gehele detailhandel weer (met uitzondering van de verkopen van motorvoertuigen en motorfietsen), behalve autobrandstoffen. De registratie van nieuwe personenauto’s dekt de registratie van zowel particuliere als commerciële personenauto’s. De kwalitatieve gegevens met betrekking tot de conjunctuurenquêtes onder producenten en consumenten (Tabel 5.2.5) worden afgeleid uit de conjunctuurenquêtes van de Europese Commissie onder producenten en consumenten. De werkloosheidscijfers (Tabel 5.3.4) zijn conform de richtlijnen van de ILO (Internationale Arbeidsorganisatie). Zij betreffen personen die actief werk zoeken, als percentage van de beroepsbevolking, waarbij gebruik gemaakt wordt van geharmoniseerde criteria en definities. De aan het werkloosheidscijfer ten grondslag liggende ramingen van de beroepsbevolking verschillen van het totaal van de in de Tabellenreeks 5.3 gepubliceerde werkgelegenheids- en werkloosheidsniveaus. OVERHEIDSFINANCIËN De Tabellenreeksen 6.1 tot en met 6.5 tonen de overheidsfinanciën in het eurogebied. De gegevens zijn grotendeels geconsolideerd en op basis van ESR 95. De voor het eurogebied geaggregeerde gegevens op jaarbasis in de Tabellenreeksen 6.1 tot en met 6.3 zijn door de ECB samengesteld op basis van door de nationale centrale banken aangeleverde geharmoniseerde gegevens, die regelmatig worden geactualiseerd. De gegevens met betrekking tot het tekort en de schuld van de landen van het eurogebied kunnen daardoor verschillen van de door de Europese Commissie in het kader van de buitensporigetekortprocedure gebruikte gegevens. De in de Tabellenreeksen 6.4 en 6.5 getoonde aggregaten voor het eurogebied op kwartaalbasis zijn door de ECB samengesteld uit gegevens van Eurostat.

S 94


De Tabellenreeks 6.1 toont de ontvangsten en uitgaven van de overheid op jaarbasis conform de definities die in de Verordening van de Commissie (EG) nr. 1500/2000 van 10 juli 2000 11) ter amendering van ESR 95 zijn vastgelegd. De Tabellenreeks 6.2 bevat de bruto geconsolideerde overheidsschuld (nominale waarde), overeenkomstig de Verdragsbepalingen inzake de buitensporige-tekortprocedure. De Tabellenreeksen 6.1 en 6.2 bevatten overzichtsgegevens voor de afzonderlijke landen van het eurogebied in het kader van het Pact voor Stabiliteit en Groei. De tekorten/overschotten van de individuele landen van het eurogebied worden getoond conform buitensporige-tekortenprocedure B.9, zoals in de definitie in Verordening van de Raad nr. 479/2009 inzake verwijzingen naar ESR 95 is vastgelegd. De Tabellenreeks 6.3 toont de mutaties in de overheidsschuld. Het verschil tussen de mutatie in de overheidsschuld en die in het overheidstekort, de tekort-schuldaanpassing, wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door overheidstransacties in financiele activa en wisselkoerseffecten. De Tabellenreeks 6.4 bevat kwartaalcijfers met betrekking tot de overheidsinkomsten en -uitgaven op basis van de definities vastgelegd in Verordening (EG) nr. 1221/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 10 juni 2002 inzake niet-financiële kwartaalrekeningen van de overheid.12) De Tabellenreeks 6.5 bevat kwartaalcijfers met betrekking tot de bruto geconsolideerde overheidsschuld, de tekort-schuldaanpassing en de financieringsbehoefte van de overheid. Deze cijfers zijn samengesteld op basis van door de lidstaten, krachtens de Verordeningen (EG) nr. 501/ 2004 en nr. 222/2004, en de nationale centrale banken verschafte gegevens. EXTERNE STROMEN EN STANDEN De gebruikte begrippen en definities met betrekking tot de betalingsbalans en de internationale investeringspositie (de Tabellenreeksen 7.1 tot en met 7.4) komen in het algemeen overeen met die in de 5e editie van het IMF Balance of Payments Manual (oktober 1993), het Richtsnoer 11) PB L 172, 12.7.2000, p. 3. 12) PB L 179, 9.7.2002, p. 1.


van de ECB van 16 juli 2004 (ECB/2004/15) 13) betreffende de statistische rapportagevereisten van de ECB en het Richtsnoer van de ECB van 31 mei 2007 (ECB/2007/3) 14) ter wijziging daarvan. Meer informatie over de voor de statistieken betreffende de betalingsbalans en de internationale investeringspositie van het eurogebied gebruikte methodieken en bronnen is te vinden in de publicatie van de ECB getiteld ‘European Union balance of payments/international investment position statistical methods’ (mei 2007) en in de rapporten van de Task Force betreffende Portfolio investment collection systems (juni 2002), de Task Force betreffende Portfolio investment income (augustus 2003) en de Task Force betreffende Foreign direct investment (maart 2004), die allemaal van de website van de ECB gedownload kunnen worden. Daarnaast is het rapport van de Task Force van de ECB/Europese Commissie (Eurostat) aangaande de kwaliteit van de statistieken betreffende de betalingsbalans en de internationale investeringspositie (juni 2004) beschikbaar op de website van het Committee on Monetary, Financial and Balance of Payments Statistics (www.cmfb.org). Het rapport aangaande de kwaliteit van de statistieken betreffende de betalingsbalans en de internationale investeringspositie, dat is gebaseerd op de aanbevelingen van de Task Force en dat de basisbeginselen van het in april 2008 gepubliceerde ‘ECB Statistical Quality Framework’ aanhoudt, is beschikbaar op de website van de ECB.

va en passiva die overeenkomen met stijgingen van de posities getoond met een plusteken. De betalingsbalans voor het eurogebied wordt door de ECB samengesteld. Recente maandcijfers voor de betalingsbalans moeten als voorlopig worden beschouwd. De cijfers worden herzien wanneer cijfers voor de volgende maand en/of de uitgebreide kwartaalgegevens voor de betalingsbalans gepubliceerd worden. Eerdere cijfers worden periodiek herzien of als gevolg van methodologische wijzigingen in de samenstelling van de brongevens. In de Tabellenreeks 7.2 bevat Tabel 7.2.1 eveneens voor seizoen gecorrigeerde gegevens voor de lopende rekening. Waar nodig wordt tevens gecorrigeerd voor aantal werkdagen, schrikkeljaar en Pasen. Tabel 7.2.3 en Tabel 7.3.9 tonen een uitsplitsing van de betalingsbalans en de internationale investeringspositie van het eurogebied ten opzichte van belangrijke handelspartners afzonderlijk en als groep, waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen EU-lidstaten buiten het eurogebied en landen of gebieden buiten de Europese Unie. De uitsplitsing toont ook de stromen en standen ten opzichte van EU-instellingen (die, de ECB daargelaten, om statistische redenen worden behandeld alsof zij zich buiten het eurogebied bevinden, ongeacht hun fysieke locatie), en voor sommige doeleinden off-shore centra en internationale organisaties. De uitsplitsing dekt geen stromen en standen voor de passiefzijde van het effectenverkeer, financiële derivaten of internationale reserves. Daarnaast worden geen afzonderlijke gegevens verschaft voor inkomen uit kapitaal verschuldigd aan Brazilië, het vasteland van China, India of Rusland. De geografische uitsplitsing is uiteengezet in het artikel “Euro area balance of payments and international investment position vis-à-vis main counterparts” in het ECB Monthly Bulletin van februari 2005.

In de Tabellenreeksen 7.1 en 7.4 worden de door het IMF Balance of Payments Manual voorgeschreven tekens gebruikt: overschotten in de lopende rekening en de vermogensoverdrachtenrekening hebben een plusteken, terwijl in de financiële rekening een plusteken een stijging van passiva of een daling van activa aangeeft. In de Tabellenreeks 7.2 worden zowel ontvangsten als uitgaven met een plusteken getoond. Daarnaast is, met ingang van het februari 2008-nummer van het Maandbericht, de Tabellenreeks 7.3 De gegevens betreffende de financiële rekegeherstructureerd om de gegevens betreffende ning van de betalingsbalans en de internatiode betalingsbalans, de internationale investe- nale investeringspositie van het eurogebied in ringspositie en de daarmee verband houdende groeipercentages samen te kunnen presenteren; 13) PB L 354, 30.11.2004, p. 34. in de nieuwe tabellen worden transacties in acti- 14) PB L 159, 20.6.2007, p. 48.


S 95

Tabellenreeks 7.3 zijn gebaseerd op stromen en standen ten opzichte van niet-ingezetenen van het eurogebied, waarbij het eurogebied als één economisch geheel wordt gezien (zie ook Kader 9 in het Maandbericht van december 2002, Box 5 in het Monthly Bulletin van januari 2007 en Box 6 in het Monthly Bulletin van januari 2008). De internationale investeringspositie wordt gewaardeerd tegen lopende marktprijzen, behalve de directe investeringen, waar tegen boekwaarde wordt gewaardeerd voor niet-genoteerde aandelen en overige beleggingen (bijvoorbeeld leningen en deposito’s). De kwartaalgegevens betreffende de internationale investeringspositie worden volgens dezelfde methodologie samengesteld als de jaargegevens. Aangezien sommige gegevens niet op kwartaalbasis beschikbaar zijn of met vertraging beschikbaar komen, wordt de internationale investeringspositie op kwartaalbasis deels geraamd op basis van financiële transacties, activaprijzen en valutaontwikkelingen.

conform het Balance of Payments Manual van het IMF. De uitstaande bedragen betreffende de officiële reserves van het Eurosysteem en aanverwante activa en passiva zijn in Tabel 7.3.7 opgenomen. Door verschillen in dekking en waardering zijn deze gegevens niet geheel vergelijkbaar met die in de door het Eurosysteem wekelijks opgestelde financiële rekening. De gegevens in Tabel 7 zijn in overeenstemming met het sjabloon voor de internationale reserves en in vreemde valuta’s luidende liquide middelen. De in de officiële reserves van het Eurosysteem opgenomen activa hebben per definitie betrekking op de veranderende samenstelling van het eurogebied. Alvorens landen toetreden tot het eurogebied worden de activa van hun nationale centrale banken opgenomen onder effectenverkeer (in het geval van waardepapieren) of overige financiële transacties (in het geval van overige activa). Mutaties in de door het Eurosysteem aangehouden goudreserves (kolom 3) zijn het gevolg van goudtransacties conform de Overeenkomst tussen Centrale Banken inzake goud van 26 september 1999, die op 27 september 2009 geactualiseerd is. Nadere gegevens over de statistische behandeling van de internationale reserves van het Eurosysteem zijn te vinden in een publicatie getiteld ‘Statistical treatment of the Eurosystem’s international reserves’ (oktober 2000), die van de website van de ECB kan worden gedownload. Op de website staan uitgebreidere gegevens die in overeenstemming zijn met de bovengenoemde opstelling voor de internationale reserves en in vreemde valuta’s luidende liquide middelen.

Tabel 7.3.1 vormt een samenvatting van de internationale investeringspositie en financiële transacties in de betalingsbalans van het eurogebied. De uitsplitsing van de mutatie in de internationale investeringspositie op jaarbasis wordt verkregen door toepassing van een statistisch model op de mutaties in de internationale investeringspositie anders dan transacties op grond van informatie vanuit de geografische uitsplitsing en de valutasamenstelling van de activa en passiva, alsook prijsindices voor verschillende financiële activa. In deze Tabel hebben de kolommen 5 en 6 betrekking op directe investeringen door ingezeten eenheden buiten het eurogebied en directe investeringen door niet-ingezeten eenheden in het eurogebied. De statistieken betreffende de bruto externe schuld van het eurogebied in Tabel 7.3.8 tonen In Tabel 7.3.5 is de uitsplitsing naar “leningen” de uitstaande werkelijke (in plaats van voorand “chartaal geld en deposito’s” gebaseerd op waardelijke) verplichtingen ten opzichte van de sector van de niet-ingezeten tegenpartij, wat niet-ingezetenen van het eurogebied die op enig betekent dat activa ten opzichte van niet-ingeze- of meerdere tijdstippen in de toekomst betaling ten banken worden opgenomen als deposito’s, van de hoofdsom en/of rente door de debiteur terwijl activa ten opzichte van andere niet-inge- vereisen. Tabel 8 biedt een uitsplitsing van de zeten sectoren worden opgenomen als leningen. bruto externe schuld naar instrument en instituDeze uitsplitsing komt overeen met het onder- tionele sector. scheid gemaakt in andere statistieken, zoals de geconsolideerde balans van de MFI-sector, en is De Tabellenreeks 7.4 bevat een monetaire pre-

S 96



sentatie van de betalingsbalans van het eurogebied, waarin de door niet-MFI’s uitgevoerde transacties die de netto externe transacties die door MFI’s worden uitgevoerd weerspiegelen, worden getoond. In de door niet-MFI’s uitgevoerde transacties zijn begrepen betalingsbalanstransacties waarvoor een uitsplitsing naar sector niet beschikbaar is. Deze betreffen de lopende rekening en de vermogensoverdrachtenrekening (kolom 2) en financiële derivaten (kolom 11). Een geactualiseerde methodologische toelichting op de monetaire opstelling van de betalingsbalans voor het eurogebied is te vinden onder ‘Statistics’ op de website van de ECB. Zie ook Kader 1 in het Maandbericht van juni 2003. In de Tabellenreeks 7.5 wordt de externe goederenhandel van het eurogebied getoond. De bron is Eurostat. De waardecijfers en de volumeindices zijn gecorrigeerd voor seizoensinvloeden en het aantal werkdagen. De indeling van de goederen in de kolommen 4 tot en met 6 en 9 tot en met 11 in Tabel 7.5.1 is conform de indeling van de Broad Economic Categories en komt overeen met de basisrubriceringen van goederen in het Systeem van Nationale Rekeningen. Die voor fabrikaten (de kolommen 7 en 12) en olie (kolom 13) is conform de definitie volgens SITC Rev. 3. De geografische uitsplitsing (Tabel 7.5.3) betreft belangrijke handelspartners hetzij afzonderlijk hetzij regionaal gecombineerd. Bij China is Hongkong niet inbegrepen. Als gevolg van verschillen in definitie, rubricering, dekking en tijdstip van registratie zijn de gegevens omtrent de externe handel, met name de invoer, niet geheel vergelijkbaar met de goederenpost in de betalingsbalansstatistieken (de Tabellenreeksen 7.1 en 7.2). Een deel van het verschil is het gevolg van het feit dat verzekerings- en vrachtdiensten in de registratie van de goedereninvoer in de gegevens omtrent de externe handel worden meegerekend. De industriële invoerprijzen en de industriële producentenuitvoerprijzen (ofwel de industriele productieprijzen voor de niet-binnenlandse markt) die in Tabellenreeks 7.5.2 worden getoond worden samengesteld op basis van Verordening (EG) nr. 1158/2005 van het Europees

Parlement en van de Raad van 6 juli 2005 ter wijziging van Verordening van de Raad (EG) nr. 1165/98, die de belangrijkste juridische basis vormt voor de korte-termijnstatistieken. De industriële invoerprijsindex heeft betrekking op de industriële producten die van buiten het eurogebied worden ingevoerd in het kader van secties B t/m E van de zogeheten Statistical Classification of Products by Activity in de Europese Economische Gemeenschap (CPA) en alle institutionele invoerssectoren met uitzondering van huishoudens, overheden en instellingen zonder winstoogmerk. Deze index weerspiegelt de kost-, verzekerings- en vrachtvervoersprijs exclusief invoeraccijnzen en belastingen en heeft betrekking op de werkelijke transacties in euro opgetekend op het moment waarop de eigendom van de goederen wordt overgedragen. De industriële producentenuitvoerprijzen hebben betrekking op alle industriële producten die rechtstreeks door producenten in het eurogebied worden uitgevoerd naar de markt buiten het eurogebied in het kader van secties B t/m E van NACE-Herziening 2. De uitvoer vanuit de groothandel en de wederuitvoer worden buiten beschouwing gelaten. De indices weerspiegelen de free-on-board-prijs uitgedrukt in euro en berekend bij de eurogebiedgrens, met inbegrip van indirecte belastingen exclusief btw en andere aftrekbare belastingen. De industriële invoerprijzen en industriële producentenuitvoerprijzen zijn beschikbaar per industriële hoofdsector zoals gedefinieerd in Verordening nr. 656/2007 van de Commissie (EG) van 14 juni 2007. Voor nadere details, zie Kader 11 in het Maandbericht van december 2008. WISSELKOERSEN In Tabel 8.1 zijn de nominale en de reëel-effectieve wisselkoersindices van de euro opgenomen, zoals die door de ECB worden berekend op basis van gewogen gemiddelden van de bilaterale koersen van de euro ten opzichte van de valuta’s van de handelspartners van het eurogebied. Een positieve mutatie geeft een appreciatie van de euro aan. De gewichten zijn gebaseerd op de handel in fabrikaten met die handelspartners in de perioden 1995-1997, 1998-2000, 2001ECB Maandbericht Maart 2012

S 97

2003, 2004-2006 en 2007-2009, en omvatten ook effecten op derde markten. De indices van de effectieve wisselkoersen worden verkregen door de indicatoren op basis van elk van deze vijf sets handelsgewichten aan het eind van elke driejaars periode te koppelen. De basisperiode van de hieruit voortkomende index van de effectieve wisselkoersen is het eerste kwartaal van 1999. De groep van 20 handelspartners bestaat uit de tien niet aan het eurogebied deelnemende lidstaten van de EU plus Australië, Canada, China, Hongkong, Japan, Noorwegen, Singapore, Zuid-Korea, Zwitserland en de Verenigde Staten. De groep van 40 handelspartners omvat naast de groep van 20 handelspartners nog de volgende landen: Algerije, Argentinië, Brazilië, Chili, Kroatië, IJsland, India, Indonesië, Israël, Maleisië, Mexico, Marokko, Nieuw-Zeeland, de Filippijnen, Rusland, Zuid-Afrika, Taiwan, Thailand, Turkije en Venezuela. De reëel-effectieve koersen worden berekend aan de hand van consumptieprijsindices, producentenprijsindices, deflatoren van het bruto binnenlandse product, arbeidskosten per eenheid product in de verwerkende industrie en arbeidskosten per eenheid product in de economie als geheel. Voor nadere gegevens over de berekening van de effectieve wisselkoersen wordt verwezen naar Kader 5, ‘International trade developments and revision of the effective exchange rates of the euro’, in de Engelstalige versie van het Maandbericht van januari 2010 alsmede naar de desbetreffende methodologische toelichting en naar Occasional Paper 2 van de ECB (‘The effective exchange rates of the euro’ door Luca Buldorini, Stelios Makrydakis en Christian Thimann, februari 2002), dat van de website van de ECB kan worden gedownload. De in de Tabellenreeks 8.2 getoonde bilaterale wisselkoersen zijn maandgemiddelden van de dagelijks gepubliceerde referentiekoersen voor de desbetreffende valuta’s. Een referentiekoers van de Indiase roepie ten opzichte van de euro is voor de eerste keer in januari 2009 toegevoegd. Gegevens van vóór 1 januari 2009 dienen echter te worden gezien als indicatieve koersen.

S 98


ONTWIKKELINGEN BUITEN HET EUROGEBIED Bij de statistieken voor de overige lidstaten van de EU (Tabellenreeks 9.1) zijn dezelfde grondslagen gebruikt als bij de gegevens voor het eurogebied. Dientengevolge hebben de gegevens betreffende de lopende rekening en de vermogensoverdrachtenrekening en de bruto externe schuld ook betrekking op de zogeheten “special-purpose vehicles”. De gegevens voor de Verenigde Staten en Japan (de Tabellenreeks 9.2) zijn afkomstig uit nationale bronnen.

Ov e r z i c h t va n d e m o n e ta i r e b e l e i d s m a at r e g e l e n va n h e t E u ro s ys t e e m 1 4 ja n ua r i e n 4 f e b r ua r i 2 0 1 0

10 mei 2010

De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%.

De Raad van Bestuur van de ECB besluit diverse maatregelen te nemen om de hevige spanningen op de financiële markten te bestrijden. De Raad besluit met name om interventies uit te voeren op de markten voor overheids- en particuliere schuldbewijzen in het eurogebied (in het kader van het Programma voor de effectenmarkten) 4 m a a rt 2 0 1 0 en om in mei en juni 2010 voor de reguliere langerlopende herfinancieringstransacties met De Raad van Bestuur van de ECB besluit de een looptijd van drie maanden een vaste-renrente op de basis-herfinancieringstransacties en tetenderprocedure in te voeren met volledige de rentetarieven voor de marginale belenings- toewijzing. faciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 1 0 j u n i 2 0 1 0 0,25%. Daarnaast neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van de bij de her- De Raad van Bestuur van de ECB besluit de financieringstransacties tot en met 12 oktober rente op de basis-herfinancieringstransacties en 2010 toe te passen tenderprocedures en moda- de rentetarieven voor de marginale beleningsliteiten. Dit behelst onder meer een terugkeer faciliteit en de depositofaciliteit onveranderd naar variabele-rentetenderprocedures voor de te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en reguliere langerlopende herfinancieringstrans- 0,25%. Daarnaast besluit de Raad tot invoering acties met een termijn van drie maanden, met van een vaste-rentetenderprocedure met volleingang van de op 28 april 2010 toe te wijzen dige toewijzing voor de in het derde kwartaal transactie. van 2010 toe te wijzen reguliere langerlopende herfinancieringstransacties met een looptijd van drie maanden. 8 april en 6 mei 2010 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%.

8 juli en 5 augustus 2010 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%.


I

2 september 2010

3 m a a rt 2 0 1 1

De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%. Daarnaast neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van de bij de herfinancieringstransacties tot en met 11 januari 2011 toe te passen tenderprocedures en modali teiten. Dit behelst met name de invoering van een vaste-rentetenderprocedure met volledige toe wijzing voor de langerlopende herfinancierings transacties met een looptijd van drie maanden.

De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%. Daarnaast neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van de bij de herfinancieringstransacties tot en met 12 juli 2011 toe te passen tenderprocedures en modaliteiten. Dit behelst met name de voortzetting van de vaste-rentetenders met volledige toewijzing.

7 o k to b e r e n 4 n ov e m b e r 2 0 1 0

De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties met ingang van de op 13 april 2011 te verrichten transacties met 25 basispunten te verhogen tot 1,25%. Daarnaast besluit de Raad de rente op zowel de marginale beleningsfaciliteit als de depositofaciliteit met ingang van 13 april 2011 met 25 basispunten te verhogen tot respectievelijk 2,00% en 0,50%.

De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%.

7 april 2011

2 december 2010 5 mei 2011 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%. Daarnaast neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van de bij de herfinancieringstransacties tot en met 12 april 2011 toe te passen tenderprocedures en modaliteiten, waarbij met name de vaste-rentetenderprocedures met volledige toewijzing zullen worden voortgezet. 1 3 ja n ua r i e n 3 f e b r ua r i 2 0 1 1 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%.

II


De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,25%, 2,00% en 0,50%. 9 juni 2011 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,25%, 2,00% en 0,50%. Daarnaast neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van de bij de herfinancieringstransacties tot en met 11 oktober 2011 toe te passen tenderprocedures en modaliteiten. Dit behelst met name de voortzetting van de vaste-rentetenders met volledige toewijzing.

Overzicht van de monetairebeleidsmaatregelen van het Eurosysteem

7 juli 2011 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties met ingang van de op 13 juli 2011 te verrichten transacties met 25 basispunten te verhogen tot 1,50%. Daarnaast besluit de Raad de rente op zowel de marginale beleningsfaciliteit als de depositofaciliteit met ingang van 13 juli 2011 met 25 basispunten te verhogen tot respectievelijk 2,25% en 0,75%. 4 augustus 2011 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,50%, 2,25% en 0,75%. Daarnaast besluit de Raad van Bestuur om een aantal maatregelen te treffen om de hernieuwde spanningen op sommige financiële markten het hoofd te bieden. Met name besluit de Raad van Bestuur een extra liquiditeitsverruimende langerlopende herfinancieringstransactie te verrichten met een looptijd van ongeveer zes maanden, uit te voeren door middel van een vaste-rentetenderprocedure met volledige toewijzing. Voorts neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van de bij de herfinancieringstransacties tot en met 17 januari 2012 toe te passen tenderprocedures en modaliteiten. Dit behelst met name de voortzetting van de vaste-rentetenders met volledige toewijzing. 8 september 2011 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,50%, 2,25% en 0,75%. 6 o k to b e r 2 0 1 1 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,50%, 2,25% en

0,75%. Daarnaast neemt de Raad van Bestuur een besluit over de invulling van haar herfinancieringstransacties in de periode oktober 2011 tot en met 10 juli 2012. Dit behelst met name de uitvoering van twee langerlopende herfinancieringstransacties – één met een looptijd van ongeveer 12 maanden in oktober 2011 en één met een looptijd van ongeveer 13 maanden in december 2011 – en de voortzetting van vasterentetenderprocedures met volledige toew ijzing bij alle herfinancieringstransacties. Voorts besluit de Raad een nieuw aankoopprogramma van gedekte obligaties in te voeren in november 2011. 3 n ov e m b e r 2 0 1 1 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties met 25 basispunten te verlagen naar 1,25%, met ingang van de op 9 november 2011 uit te voeren transactie. Daarnaast besluit de Raad de rentetarieven voor zowel de marginale beleningsfaciliteit als de depositofaciliteit met 25 basispunten te verlagen tot respectievelijk 2,00% en 0,50%, beide met ingang van 9 november 2011. 8 december 2011 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties met 25 basispunten te verlagen naar 1,00%, met ingang van de op 14 december 2011 uit te voeren transactie. Voorts besluit de Raad de rentetarieven voor zowel de marginale beleningsfaciliteit als de depositofaciliteit met 25 basispunten te verlagen tot respectievelijk 1,75% en 0,25%, beide met ingang van 14 december 2011. Daarnaast besluit de Raad verdere bijzondere maatregelen te treffen, met name: (i) twee langerlopende herfinancieringstransacties uit te voeren met een looptijd van ongeveer 3 jaar; (ii) de beschikbaarheid van onderpand uit te breiden; (iii) de reserveratio te verlagen tot 1%; en (iv) de ‘fine-tuning’-transacties die op de laatste dag van elke aanhoudingsperiode worden uitgevoerd, voorlopig op te schorten.


III

1 2 JA N UA R I 2 0 1 2 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%. 9 F E B R UA R I 2 0 1 2 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%. Voorts hecht de Raad zijn goedkeuring aan specifieke nationale beleenbaarheidscriteria en risicobeheersmaatregelen voor de tijdelijke acceptatie in een aantal landen van additionele kredietvorderingen als onderpand bij de krediettransacties van het Eurosysteem. 8 M A A RT 2 0 1 2 De Raad van Bestuur van de ECB besluit de rente op de basis-herfinancieringstransacties en de rentetarieven voor de marginale beleningsfaciliteit en de depositofaciliteit onveranderd te laten op respectievelijk 1,00%, 1,75% en 0,25%.

IV


H E T TA R G E T ( T R A N S - E U RO P E A N A U TO M AT E D R E A L - T I M E G RO S S S E T T L E M E N T E X P R E S S T R A N S F E R ) S YS T E E M TARGET2 1) speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van een geïntegreerde geldmarkt van het eurogebied, hetgeen een eerste vereiste is voor een doeltreffende uitvoering van het gemeenschappelijke monetaire beleid. Voorts draagt het bij aan de integratie van de financiële markten van het eurogebied. Ruim 4.400 commerciële banken alsmede 23 nationale centrale banken maken gebruik van TARGET2 om eigen betalingen of betalingen namens cliënten te verrichten. Met inbegrip van bijkantoren en dochtermaatschappijen zijn bijna 60.000 banken over de gehele wereld (en dus alle cliënten van die banken) via TARGET2 te bereiken. TARGET2 wordt gebruikt om grote en tijdkritische betalingen te verrichten, zoals betalingen voor de afwikkeling binnen andere interbancaire betalingssystemen (bijvoorbeeld Continuous Linked Settlement of EURO1), en voor de afwikkeling van geldmarkt-, valuta- en effectentransacties. Het wordt tevens gebruikt voor kleinere cliëntenbetalingen. TARGET2 voorziet in onherroepelijke afwikkeling van transacties gedurende de dag, waarbij de op de rekening van een deelnemer bijgeschreven gelden onmiddellijk gebruikt kunnen worden voor andere betalingen.

bedroeg het gemiddelde aandeel van de interbancaire betalingen 40% en qua waarde 94%. De gemiddelde waarde van een via TARGET2 verwerkte interbancaire betaling was EUR 17,2 miljoen, terwijl de gemiddelde waarde van een cliëntenbetaling EUR 0,8 miljoen bedroeg. Van de betalingen had 67% een waarde van minder dan EUR 50.000, terwijl 11,3% een waarde had van meer dan EUR 1 miljoen. Gemiddeld per dag hadden 323 betalingen een waarde van meer dan EUR 1 miljard. VO L U M E - E N WA A R D E O N T W I K K E L I N G G E D U R E N D E D E DA G De grafiek geeft de verdeling gedurende de dag weer van het in het vierde kwartaal van 2011 via TARGET2 verwerkte betalingsverkeer, dat wil zeggen het percentage van de dagelijkse transactievolumes en -waarden die op de verschillende tijdstippen van de dag zijn verwerkt. Naar volume bezien bevindt de curve zich ruim boven de lineaire verdeling: 70% van het aantal betalingen was om 13:00 uur reeds verwerkt en 99,6% één uur voor de sluitingstijd van

O n t w i k ke l i n g g e d u re n d e d e d a g

B E TA L I N G S S T RO M E N V I A TA R G E T 2 (percentages)

In het vierde kwartaal van 2011 zijn via TARGET2 22.935.865 betalingen verricht, met een totale waarde van EUR 169.681 miljard. Dit komt overeen met een gemiddeld aantal transacties van 358.373 met een waarde van EUR 2.651 miljard per dag. De drukste dag voor TARGET2 gedurende dit kwartaal was 30 december, toen 484.267 betalingen werden verwerkt. TARGET2 behield haar dominante positie op de markt voor grote eurobetalingen, met een marktaandeel van 58% in volumetermen en 91% in waardetermen. De stabiliteit van het marktaandeel van TARGET2 bevestigt de sterke aantrekkingskracht die afwikkeling in centrale-bankgeld heeft voor banken, met name in tijden van marktturbulentie. Qua volume

4e kwartaal 2011: volume 4e kwartaal 2011: waarde lineare verdeling 100

100

80

80

60

60

40

40

20

20

0

0

7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00

1) TARGET2 is de tweede generatie TARGET en is in 2007 geïntroduceerd.

VI


Bron: ECB.

TARGET2. Om 13:00 uur was 54% van de waarde van de via TARGET2 verrichte betalingen reeds verwerkt. Dit percentage liep één uur voor de sluitingstijd van TARGET2 op tot 89%. Naar waarde bezien bevindt de curve zich zeer dichtbij de lineaire verdeling. Dit duidt erop dat de omzet evenwichtig gespreid was over de dag en dat de liquiditeit naar behoren onder de deelnemers circuleerde, waardoor de soepele afwikkeling van de transacties via TARGET2 gewaarborgd was. B E S C H I K B A A R H E I D E N F U N C T I O N E R E N VA N TA R G E T 2 In het vierde kwartaal van 2011 bereikte TARGET2 een algeheel beschikbaarheidspercentage van 100%. De storingen die meetellen bij de berekening van het beschikbaar-

heidspercentage van TARGET2 zijn die waarbij op TARGET2-werkdagen tussen 7:00 uur en 18:45 uur gedurende 10 minuten of meer in het geheel geen betalingen kunnen worden verwerkt. Desalniettemin deed zich in die periode één storing voor, die een vermindering van de dienstverlening veroorzaakte maar geen invloed had op de algehele beschikbaarheid (dat wil zeggen niet tot vertraging leidde). Als gevolg daarvan werd 99,96% van alle betalingen gemiddeld in minder dan vijf minuten verwerkt, waarmee nog steeds volledig werd voldaan aan de gestelde eisen aan het systeem. Bij drie gelegenheden werd de sluitingstijd van TARGET2 één uur uitgesteld (op 11 november, 30 november en 5 december). Dit was het gevolg van technische moeilijkheden bij verschillende kritische aangesloten systemen.

Ta b e l 1 D o o r TA R G E T 2 e n E U RO 1 ve r we r k t e b e t a l i n g s o p d r a c h t e n : t r a n s a c t i evo l u m e (aantal betalingen) 2010 IV

201I I

201I II

201I III

2011 IV

22.790.133 349.305

21.856.960 341.515

22.410.209 355.718

22.362.663 338.828

22.935.865 358.373

15.445.811 230.124

14.829.518 231.711

15.372.628 244.010

15.482.902 234.589

16.637.217 259.957

TARGET2 Volume, totaal Daggemiddelde EURO1 (EBA) Volume, totaal Daggemiddelde

Ta b e l 2 D o o r TA R G E T 2 e n E U RO 1 ve r we r k t e b e t a l i n g s o p d r a c h t e n : t r a n s a c t i ew a a rd e (EUR miljard) 2010 IV

201I I

201I II

201I III

2011 IV

150.795 2.285

146.071 2.282

142.356 2.260

154.829 2.346

169.681 2.651

15.563 241

15.261 238

15.222 242

16.322 247

17.215 269

TARGET2 Waarde, totaal Daggemiddelde EURO1 (EBA) Waarde, totaal Daggemiddelde


VII

P u b l i c at i e s va n d e e u ro p e s e centrale bank De ECB geeft diverse publicaties uit die informatie verschaffen over haar kernactiviteiten: monetair beleid, statistiek, betalings- en effectenverkeer, financiële stabiliteit en toezicht, internationale en Europese samenwerking en juridische zaken. Hiertoe behoren onder meer: O FFICI Ë LE PUBLICATIES - Jaarverslag - Convergentieverslag - Maandbericht

W ETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES - Legal Working Papers - Occasional Papers - Research Bulletin - Working Papers

OVERIGE / TAAKGEB O NDEN PUBLICATIES - Enhancing monetary analysis - Financial integration in Europe - Financial Stability Review - Statistics Pocket Book - The European Central Bank: geschiedenis, rol en functies - The international role of the euro - De uitvoering van het monetaire beleid in het eurogebied (‘Algemene Documentatie’) - Het monetaire beleid van de ECB - The payment system Hiernaast publiceert de ECB brochures en informatiematieraal over een breed scala van onderwerpen, waaronder de eurobankbiljetten en -munten, en verslagen van seminars en conferenties. Een compleet overzicht van documenten (in pdf-vorm) gepubliceerd door de ECB en het Europees Monetair Instituut, de voorganger van de ECB van 1994 tot 1998, is te vinden op de website van de ECB, www.ecb.europa.eu/pub/. Met taalcodes is aangegeven in welke talen elk van de publicaties beschikbaar is. Tenzij anders vermeld, zijn overdrukken gratis te verkrijgen, los dan wel per abonnement, en zolang de voorraad strekt, via e-mail aan [email protected].

VIII


L i j s t va n t e r m e n Deze lijst bevat een selectie van termen die dikwijls voorkomen in het Maandbericht. Op de website van de ECB staat een meer uitgebreide en uitvoeriger begrippenlijst (www.ecb.int/home/glossary/html/index.en.html). Aandelen: effecten die een eigendomsrecht in een onderneming vertegenwoordigen. De term omvat aandelen die worden verhandeld op aandelenbeurzen (genoteerde aandelen), ongenoteerde aandelen en andere vormen van aandelenkapitaal. Aandelen genereren gewoonlijk inkomen in de vorm van dividend. Afschrijving: de verwijdering van de waarde van leningen van de betalingsbalans van MFI’s wanneer de leningen als volstrekt oninbaar worden beschouwd. Afwaardering: een neerwaartse aanpassing van de waarde van leningen op de balans van MFI’s wanneer vastgesteld wordt dat de leningen deels oninbaar zijn geworden. Arbeidskosten per eenheid product: een maatstaf van de totale arbeidskosten per eenheid product, berekend voor het eurogebied als de verhouding tussen de totale loonsom per werknemer en de arbeidsproductiviteit (berekend als het bbp-volume per werknemer). Arbeidsproductiviteit: een maatstaf van de productie die met een gegeven arbeidsinzet kan worden bereikt. De arbeidsproductiviteit kan op verschillende manieren worden gemeten. Gewoonlijk wordt de arbeidsproductiviteit gemeten als het bbp-volume gedeeld door hetzij de totale werkgelegenheid hetzij het totaal aantal gewerkte uren. Autonome liquiditeitsfactoren: liquiditeitsfactoren die gewoonlijk niet voortvloeien uit het gebruik van monetaire-beleidsinstrumenten. Omvatten bijvoorbeeld bankbiljetten in omloop, overheidsdeposito’s bij de centrale bank en de netto externe activa van de centrale bank. Basis-herfinancieringstransactie: een reguliere door het Eurosysteem in de vorm van een repotransactie uitgevoerde open-markttransactie met een looptijd van een week. De transacties worden uitgevoerd als standaardtenders. Belangrijkste rentetarieven van de ECB: de door de Raad van Bestuur vastgestelde rentetarieven die de monetaire-beleidskoers van de ECB tot uitdrukking brengen. Dit zijn de rentetarieven voor de basis-herfinancieringstransacties, de rente op de marginale beleningsfaciliteit en de rente op de depositofaciliteit. Beleggingsfondsen (niet zijnde geldmarktfondsen): financiële instellingen die door consumenten ingelegde gelden bundelen en beleggen in financiële en niet-financiële activa. Zie ook MFI’s. Beroepsbevolking: het totaal van het aantal werkenden en het aantal werklozen. Betalingsbalans: een statistisch overzicht van de waarde van alle transacties van een economie met de rest van de wereld in een bepaalde periode. Break-even inflatie: het verschil tussen het rendement op een nominale obligatie en dat op een geïndexeerde obligatie met dezelfde (of zoveel mogelijk vergelijkbare) looptijd.


IX

Bruto binnenlands product (bbp): de waarde van de totale productie van goederen en diensten binnen de economie minus het intermediaire verbruik, plus netto belastingen op producten en invoer. Het bbp kan worden uitgesplitst naar productie-, uitgaven- en inkomstencomponenten. De belangrijkste uitgaven die tezamen het bbp vormen zijn de consumptie van huishoudens, de consumptie van de overheid, de bruto investeringen, de voorraadmutaties, en de in- en uitvoer van goederen en diensten (met inbegrip van de handel tussen de landen van het eurogebied). Conjunctuurenquêtes van de Europese Commissie: in opdracht van de Europese Commissie onder producenten en consumenten in alle EU-landen gehouden geharmoniseerde enquêtes. De vragen zijn gericht aan hoge functionarissen in de verwerkende industrie, de bouwnijverheid, de detailhandel en de dienstensector alsmede aan consumenten. Op basis van elke maandelijkse enquête worden samengestelde indicatoren berekend, waarbij de antwoorden op een aantal vragen worden samengevat in één indicator (vertrouwensindicatoren). Deflatie: een algemene, aanhoudende en zichzelf versterkende daling van een brede reeks prijzen die het resultaat is van een afname van de totale vraag en verankerd raakt in de verwachtingen. Depositofaciliteit: een permanente faciliteit van het Eurosysteem die door tegenpartijen kan worden benut om bij een nationale centrale bank kortlopende deposito’s te plaatsen tegen een tevoren vastgestelde rentevoet. Desinflatie: een proces van vertraging van de inflatie dat tijdelijk kan leiden tot negatieve inflatiecijfers. Directe investeringen: grensoverschrijdende investeringen met het oogmerk een blijvend belang in een onderneming in een andere economie (in de praktijk een eigendomsrecht gelijk aan tenminste 10% van de stemrechten) te verwerven. Directe investeringen omvatten kapitaaldeelnemingen, herinvestering van winsten en overige financiële transacties in verband met leningen tussen gelieerde ondernemingen. In de directe-investeringsrekening worden de netto verwerving van activa buiten het eurogebied door ingezetenen van het eurogebied (‘directe investeringen buiten het eurogebied’) en de netto verwerving van activa in het eurogebied door niet-ingezetenen (‘directe investeringen in het eurogebied’) vastgelegd. Effectenverkeer: de netto verwerving door ingezetenen van het eurogebied van door nietingezetenen van het eurogebied uitgegeven effecten (‘activa’) en de netto verwerving door niet-ingezetenen van het eurogebied van door ingezetenen van het eurogebied uitgegeven effecten (‘passiva’). Omvat aandelen, schuldbewijzen in de vorm van obligaties en notes en geldmarktinstrumenten. De transacties worden geregistreerd tegen de effectief betaalde of ontvangen prijs, minus provisie en kosten. Om te worden beschouwd als beleggingen moeten de aldus verworden eigendomsrechten in een onderneming minder dan 10% van de gewone aandelen of stemrechten vertegenwoordigen. Effectieve wisselkoersen van de euro (nominaal/reëel): nominaal-effectieve wisselkoersen van de euro zijn gewogen gemiddelden van de bilaterale wisselkoersen van de euro ten opzichte van de belangrijkste handelspartners van het eurogebied. De indices van de effectieve wisselkoersen van de euro worden berekend ten opzichte van de valuta’s van twee groepen handelspartners: de zogeheten EER-21 (omvat de 11 niet-eurolanden binnen de EU en 10 handelspartners buiten de EU); en de zogeheten EER-41 (omvat de EER-21 en nog 20 andere landen). De daarbij gehanteerde

X


Lijst van termen

gewichten geven het aandeel van elk van de handelspartners in de handel in fabrikaten van het eurogebied weer en vormen zo een maatstaf van de concurrentie op derde markten. Reëel-effectieve wisselkoersen zijn nominaal-effectieve wisselkoersen gedefleerd met een gewogen gemiddelde van de buitenlandse prijzen of kosten ten opzichte van de binnenlandse, en vormen dan ook een maatstaf voor het prijzen- en kostenconcurrentievermogen op buitenlandse markten. Enquête bancaire kredietverlening (Bank lending survey / BLS): een sinds januari 2003 elk kwartaal gehouden enquête van het Eurosysteem naar het kredietbeleid van banken. Aan de orde komen kwalitatieve gegevens omtrent ontwikkelingen in krediet-acceptatiecriteria, kredietvoorwaarden en kredietvraag van de kant van zowel ondernemingen als huishoudens bij een vooraf bepaalde representatieve groep banken in het eurogebied. Enquête onder professionele voorspellers (Survey of Professional Forecasters / SPF): een sinds 1999 op kwartaalbasis door de ECB gehouden enquête onder een selectie van deskundigen verbonden aan in de EU gevestigde financiële en niet-financiële organisaties, ter verkrijging van macro-economische voorspellingen van de inflatie, de reële bbp-groei en de werkloosheid in het eurogebied. EONIA (euro overnight index average): een maatstaf van de effectieve rente op de interbancaire eurodaggeldmarkt. De EONIA wordt berekend als een gewogen gemiddelde van de daggeldrente op kredieten zonder onderpand luidend in euro zoals gerapporteerd door een panel van banken. ERM-II (exchange rate mechanism II): het wisselkoersarrangement dat het kader vormt voor de samenwerking op het terrein van het wisselkoersbeleid tussen de landen van het eurogebied en die lidstaten van de EU die niet deelnemen aan de derde fase van de EMU. EURIBOR (euro interbank offered rate): de rente waartegen een eersteklasbank bereid is krediet in euro te verlenen aan een andere eersteklasbank, dagelijks berekend voor interbancaire deposito’s met verschillende looptijden tot en met twaalf maanden. Eurogebied: het gebied gevormd door de EU-lidstaten die conform het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie zijn overgegaan op de euro als gezamenlijke munt. Eurosysteem: het stelsel bestaande uit de Europese Centrale Bank en de nationale centrale banken van de EU-lidstaten die op de euro zijn overgegaan. Externe goederenhandel: uitvoer en invoer van goederen tussen het eurogebied en de landen buiten het eurogebied, gemeten in termen van waarde, en als indices van volume en waarde per eenheid. De statistieken aangaande de externe handel zijn niet rechtstreeks vergelijkbaar met de in de nationale rekeningen opgenomen in- en uitvoer, aangezien daarin zowel de handel tussen de eurolanden onderling als die met landen buiten het eurogebied is opgenomen en daarin ook geen onderscheid wordt gemaakt tussen de handel in goederen en handel in diensten. Ook zijn ze niet zonder meer te vergelijken met de post goederen in betalingsbalansstatistieken. Afgezien van methodologische aanpassingen is het belangrijkste verschil gelegen in het feit dat de post invoer in de externe-goederenhandelstatistieken wordt opgenomen inclusief verzekering en vervoer (‘af fabriek’), terwijl de invoer bij de betalingsbalansstatistieken op basis van ‘franco aan boord’prijzen wordt berekend.


XI

Financiële rekening: een rekening op de betalingsbalans die transacties met betrekking tot de directe investeringen, het effectenverkeer, overige financiële transacties, financiële derivaten en officiële reserves tussen ingezetenen en niet-ingezetenen omvat. Financiële rekening (nationale rekeningen): onderdeel van het stelsel van nationale rekeningen (of van de rekeningen van het eurogebied) dat de financiële posities (standen of balansen), transacties in financiële activa en de overige mutaties van de diverse institutionele sectoren van een economie, uitgesplitst naar type financieel activum, omvat. Financieringsbehoefte (overheid): netto-schuldaanvaarding door de overheid. Geconsolideerde balans van de MFI-sector: wordt verkregen door het salderen van de posities tussen MFI’s onderling (bv. door MFI’s aan andere MFI’s verstrekte leningen en bij andere MFI’s uitgezette deposito’s) op de geaggregeerde balans van de MFI-sector. Deze balans verschaft statistische informatie over de activa en passiva van de MFI-sector ten opzichte van de overige ingezetenen van het eurogebied (dus: de overheid en andere ingezetenen van het eurogebied) en ten opzichte van niet-ingezetenen van het eurogebied. Het is de belangrijkste statistische bron bij de berekening van monetaire aggregaten en levert de grondslag voor de reguliere analyse van de tegenposten van M3. Geharmoniseerde consumptieprijsindex (HICP): een maatstaf van de ontwikkeling van de con sumptieprijzen die wordt samengesteld door Eurostat en voor alle landen van de EU is geharmoni seerd. Geïndexeerde overheidsobligaties: schuldbewijzen uitgegeven door de overheid waarvan de couponbetalingen en de hoofdsom zijn gekoppeld aan een bepaalde consumptieprijsindex. Impliciete volatiliteit: de verwachte volatiliteit (d.w.z. de standaarddeviatie) in het mutatietempo van de koers van een activum (bijvoorbeeld een obligatie of aandeel). De impliciete volatiliteit is af te leiden uit de koers van het activum, de (resterende) looptijd en de uitoefenkoers van opties op het activum, en voorts uit een risicoloos rendement berekend met een optie-koersbepalingsmodel zoals het Black-Scholes-model. Index van de arbeidskosten per uur: een maatstaf van de arbeidskosten, waaronder de bruto lonen en salarissen (in geld en in natura, met inbegrip van emolumenten), en overige arbeidskosten (zoals werkgeverspremies voor de sociale verzekering en met de werkgelegenheid verband houdende door de werkgever betaalde belastingen, onder aftrek van subsidies aan de werkgever), per werkelijk gewerkt uur (met inbegrip van overwerk). Index van de contractlonen: de rechtstreekse uitkomst van arbeidsvoorwaardenonderhandelingen in termen van basisloon (d.w.z. ongerekend emolumenten) op het niveau van het eurogebied. Het begrip heeft betrekking op de impliciete gemiddelde mutatie van de maandlonen. Industriële producentenprijzen: de prijzen af fabriek (ongerekend vervoerskosten) van alle door de industrie met uitzondering van de bouwnijverheid op de binnenlandse markt van de eurolanden verkochte producten, ongerekend invoerproducten. Industriële productie: de door de industrie toegevoegde waarde tegen constante prijzen.

XII


Lijst van termen

Inflatie: een stijging van het algemene prijsniveau (uitgedrukt als bv. de consumptieprijsindex). Internationale investeringspositie: de waarde en samenstelling van de uitstaande netto financiële vorderingen (en financiële verplichtingen) van een economie ten opzichte van de rest van de wereld. Internationale reserves: externe activa die worden beheerd door monetaire autoriteiten en hun ter beschikking staan voor rechtstreekse financiering of voor het reguleren van evenwichtsversto ringen in de betalingsbalans door middel van interventie op de valutamarkten. De internationale reserves van het eurogebied omvatten vorderingen niet luidend in euro op niet-ingezetenen van het eurogebied, goud, speciale trekkingsrechten en de reserveposities bij het IMF die worden aan gehouden door het Eurosysteem. Kapitaalrekening: een rekening op de betalingsbalans die alle kapitaaloverdrachten en aankopen/verkopen van niet-geproduceerde, niet-financiële activa tussen ingezetenen en niet-ingezetenen omvat. Koopkrachtpariteit: de wisselkoers waartegen een munteenheid omgewisseld wordt voor een andere om de koopkracht van de twee munteenheden gelijk te stellen door de verschillen in de prijs niveaus in de desbetreffende landen te elimineren. In hun eenvoudigste vorm geven koopkracht pariteiten de verhouding weer tussen de prijzen in de nationale munteenheid van hetzelfde goed of dienst in verschillende landen. Kredietverlening door MFI’s aan ingezetenen van het eurogebied: omvat leningen van MFI’s aan, en door MFI’s aangehouden effecten (aandelen, deelnemingen en schuldbewijzen) die zijn uitgegeven door, ingezetenen van het eurogebied (waaronder de overheid en de particuliere sector) uitgezonderd andere MFI’s. Langerlopende financiële passiva van MFI’s: omvatten deposito’s met een vaste looptijd van meer dan twee jaar, deposito’s met een opzegtermijn van meer dan drie maanden, en voorts schuld bewijzen met een oorspronkelijke looptijd van meer dan twee jaar uitgegeven door de MFI-sector van het eurogebied, en het kapitaal plus reserves van deze sector. Langerlopende herfinancieringstransacties: de door het Eurosysteem in de vorm van repotransacties uitgevoerde krediettransacties met een looptijd van meer dan één week. De reguliere maandelijkse transacties worden met een looptijd van drie maanden uitgevoerd. Tijdens de turbulentie op de financiële markten die in augustus 2007 begon, werden aanvullende transacties uitgevoerd met looptijden van één aanhoudingsperiode tot één jaar, waarvan de frequentie varieerde. Loonsom per werknemer of per gewerkt uur: de totale beloning, in geld of in natura, die door werkgevers aan werknemers wordt betaald. De loonsom omvat de bruto lonen en salarissen, alsmede emolumenten, betaling voor overwerk en werkgeverspremies voor de sociale verzekering, gedeeld door het totale aantal werknemers of door het totaal aantal gewerkte uren. Lopende rekening: een rekening op de betalingsbalans die alle transacties met betrekking tot goederen en diensten, inkomens en inkomensoverdrachten tussen ingezetenen en niet-ingezetenen omvat.


X III

M1: eng gedefinieerd monetair aggregaat. Omvat de chartale geldomloop plus bij MFI’s en de centrale overheid (bijvoorbeeld een staatsbedrijf of de schatkist) aangehouden girale deposito’s. M2: intermediair monetair aggregaat. Omvat M1 en deposito’s met een opzegtermijn tot en met drie maanden (d.w.z. kortlopende spaartegoeden) en bij MFI’s en de centrale overheid aangehouden deposito’s met een vaste looptijd tot en met twee jaar (d.w.z. kortlopende termijndeposito’s). M3: ruim gedefinieerd monetair aggregaat. Omvat M2 plus verhandelbare instrumenten, met name repo’s, aandelen/participaties in geldmarktfondsen en door MFI’s uitgegeven schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar. Marginale beleningsfaciliteit: een permanente faciliteit van het Eurosysteem die door tegen partijen kan worden benut voor het verkrijgen van krediet op onderpand tot de volgende ochtend bij een nationale centrale bank, tegen een tevoren vastgestelde rentevoet. MFI’s (Monetaire financiële instellingen): financiële instellingen die tezamen de geldscheppende sector van het eurogebied vormen. Deze sector omvat het Eurosysteem, ingezeten kredietinstellingen (zoals omschreven in EU-wetgeving) en alle overige in het eurogebied gevestigde financiële instellingen die hun bedrijf maken van het aantrekken van deposito’s en/of daaraan nauw verwante instrumenten van (rechts)personen niet zijnde MFI’s, en van het verstrekken van kredieten en/of het beleggen in effecten voor eigen rekening (althans in economische zin). Laatstgenoemde activiteiten worden meest verricht door geldmarktfondsen, d.w.z. fondsen die beleggen in kortlopende instru menten met een laag risico en doorgaans een looptijd van één jaar of minder. MFI-rentetarieven: rentetarieven die door ingezeten kredietinstellingen en andere MFI’s, uitgezonderd centrale banken en geldmarktfondsen, worden berekend over in euro luidende deposito’s van en leningen aan huishoudens en niet-financiële ondernemingen die ingezetenen zijn van het eurogebied. Minimale inschrijvingsrente: de minimale rente waartegen tegenpartijen in kunnen schrijven op variabele-rentetenders. Monetaire beleidskoers: de posities die door monetaire-beleidsmakers worden ingenomen om de economische, financiële en monetaire ontwikkelingen te beïnvloeden. Netto externe activa van MFI’s: omvatten de externe activa van de MFI’s in het eurogebied (zoals goud, bankbiljetten en munten in andere valuta’s dan de euro, effecten uitgegeven door nietingezetenen van het eurogebied en leningen verstrekt aan niet-ingezetenen van het eurogebied) minus de externe passiva van de MFI-sector in het eurogebied (zoals door niet-ingezetenen van het eurogebied aangehouden deposito’s, repo’s, aandelen/participaties in geldmarktfondsen, en door MFI’s uitgegeven schuldbewijzen met een looptijd tot en met twee jaar). Overheid: Deze sector wordt in ESR 95 gedefinieerd als omvattende ingezeten institutionele eenheden met als hoofdactiviteiten de productie van niet-commerciële goederen en diensten bestemd voor individuele en collectieve consumptie en/of de herverdeling van nationaal inkomen en vermogen. Hiertoe behoren centrale overheid, deelstaatoverheid, lagere overheid en wettelijke sociale-verzekeringsinstellingen. Institutionele eenheden in handen van de overheid die een commercieel bedrijf uitoefenen, zoals overheidsbedrijven, maken geen deel uit van de overheid.

XIV


Lijst van termen

Overheidsschuld: de nominale waarde van de tussen en binnen de overheidssectoren geconsolideerde bruto overheidsschuld (chartaal geld en deposito’s, leningen en schuldbewijzen) aan het eind van het jaar. Overheidstekort: de netto schuldaanvaarding door de overheid, ook vorderingensaldo geheten. Dit komt overeen met het saldo van de totale overheidsinkomsten en de totale overheidsuitgaven. Overige financiële transacties: een post op de betalingsbalans en de internationale-investerings positie die de financiële transacties met/posities t.o.v. niet-ingezetenen met betrekking tot handels krediet, deposito’s en leningen, en overige vorderingen en verplichtingen omvat. Prijsstabiliteit: het handhaven van prijsstabiliteit is de voornaamste doelstelling van het Euro systeem. De Raad van Bestuur definieert prijsstabiliteit als een jaarlijkse stijging van de gehar moniseerde consumptieprijsindex (HICP) voor het eurogebied van minder dan 2%. De Raad van Bestuur heeft ook duidelijk gemaakt dat bij het nastreven van prijsstabiliteit wordt getracht op de middellange termijn de inflatie onder, maar dichtbij, een niveau van 2% te handhaven. Purchasing Managers-enquêtes: in een aantal eurolanden worden enquêtes gehouden in de verwerkende industrie en de dienstensector, op grond waarvan indices worden samengesteld. De Eurozone Purchasing Managers’ Index (PMI) voor de verwerkende industrie is een gewogen indicator, berekend op basis van indices van de productie, de orderontvangsten, de werkgelegenheid, de levertijden van leveranciers en de voorraden ingekocht product. Bij de enquête in de dienstensector worden vragen gesteld met betrekking tot de bedrijvigheid, de verwachtingen ten aanzien van de bedrijvigheid in de toekomst, de orderportefeuille, de orderontvangsten, de werkgelegenheid, de prijzen van ingekochte goederen en diensten en de in rekening gebrachte prijzen. De samengestelde index voor het eurogebied wordt berekend door de resultaten van de enquête in de verwerkende industrie en die in de dienstensector te combineren. Referentiewaarde voor de groei van M3: het jaarlijkse groeitempo van M3 op de middellange termijn dat verenigbaar is met het handhaven van prijsstabiliteit. Thans is de referentiewaarde voor de jaarlijkse groei van M3 41⁄2%. Rendementscurve: grafische voorstelling van de op zeker moment bestaande verhouding tussen rentevoet (rendement) en resterende looptijd van nagenoeg homogene schuldbewijzen met een verschillende resterende looptijd. De heffing van de rendementscurve kan worden gemeten als het ecart tussen de rentevoeten of het rendement die gelden bij twee te kiezen looptijden. Reserveverplichting: het door een kredietinstelling bij het Eurosysteem gedurende een van tevoren vastgestelde periode aan te houden minimale bedrag aan reserves. Of een instelling aan de reserveverplichting voldoet wordt bepaald op basis van het gemiddelde van de dagelijks op de reserverekeningen aangehouden saldi gedurende de aanhoudingsperiode. Ruimere kredietondersteuning: de door de ECB c.q. het Eurosysteem tijdens de financiële crisis genomen bijzondere maatregelen om steun te verlenen aan het financieringsklimaat en de kredietstroom die uitgaat boven wat bereikt kon worden via alleen verlagingen van de belangrijkste rentetarieven van de ECB.


XV

Schuld (financiële rekeningen): omvat leningen afgesloten door huishoudens alsmede leningen, schuldbewijzen en pensioenreserves (resulterend uit rechtstreekse pensioentoezeggingen van werkgevers aan hun medewerkers) van niet-financiële vennootschappen, gewaardeerd op marktwaarde per de ultimo van de periode. Schuldbewijzen: vertegenwoordigen een belofte van de emittent (kredietnemer) om op een bepaald tijdstip of bepaalde tijdstippen in de toekomst een of meerdere betalingen aan de houder (kredietverstrekker) te verrichten. Schuldbewijzen kennen doorgaans een specifieke rentevoet (coupon) en/of worden verkocht tegen een lager bedrag dan het op de vervaldatum af te lossen bedrag. Schuldbewijzen met een oorspronkelijke looptijd van meer dan één jaar worden als langlopend beschouwd. Schuldquote (overheid): De overheidsschuldquote wordt gedefinieerd als de verhouding tussen de overheidsschuld en het bruto binnenlands product tegen lopende marktprijzen en vormt het onderwerp van één van de in artikel 126, lid 2 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie vastgelegde begrotingscriteria voor het vaststellen van een buitensporig tekort. Spilkoers: de wisselkoers van de aan het ERM-II deelnemende valuta’s ten opzichte van de euro, waaromheen de fluctuatiemarges binnen het ERM-II zijn vastgesteld. Tekortquote (overheid): De tekortquote wordt gedefinieerd als de verhouding tussen het overheidstekort en het bruto binnenlands product tegen lopende marktprijzen en vormt het onderwerp van één van de in artikel 126, lid 2 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie vastgelegde begrotingscriteria voor het vaststellen van een buitensporig tekort. Ook wel begrotingstekortquote genoemd. Tekort-schuldaanpassing: het verschil tussen het overheidstekort en de mutatie van de overheidsschuld. Vacatures: een maatstaf van nieuw geschapen banen, onvervulde banen of banen die in de nabije toekomst zullen vrijkomen, waarvoor de werkgever onlangs actief stappen heeft genomen om een geschikte kandidaat te vinden. Variabele-rentetender: Een tenderprocedure waarbij de tegenpartijen inschrijven voor zowel het bedrag waarvoor als de rentevoet waartegen zij een transactie met de centrale bank wensen aan te gaan. Vaste-rentetender: een tenderprocedure waarbij de rentevoet tevoren door de centrale bank is vastgesteld en waarbij deelnemende tegenpartijen inschrijven voor het bedrag waarvoor zij tegen die vaste rentevoet een transactie wensen aan te gaan. Vaste-rentetender met volledige toewijzing: een tenderprocedure waarbij de rentevoet van tevoren door de centrale bank is vastgesteld en waarbij de deelnemende tegenpartijen inschrijven voor het bedrag waarvoor zij tegen die rentevoet een transactie wensen aan te gaan, in de wetenschap dat al hun inschrijvingen zullen worden toegewezen.

XVI


Lijst van termen

Vermogensoverdrachtenrekening (nationale rekeningen): onderdeel van het stelsel van nationale rekeningen (of van de rekeningen van het eurogebied) dat de mutaties in de netto waarde die voortvloeien uit de netto besparingen, de netto kapitaaloverdrachten en het saldo van de aan- en verkoop van niet-financiële activa omvat. Volatiliteit: de mate van fluctuatie in een bepaalde variabele. Vorderingensaldo (overheid): het saldo van de totale overheidsinkomsten en de totale overheidsuitgaven (wordt ook overheidstekort genoemd).


XVII

E U R O P E S E C E N T R A L E B A N K

Recommend Documents