Uw boordtabel voor milieubeheer een duurzaam

Uw boordtabel voor milieubeheer een duurzaam Indicatoren voor milieuprestaties en hun evolutie in de context van een duurzame ontwikkeling Tendensen in het gebruik en de normalisatie van indicatoren

Het doorlopen van het gehele proces « duurzame ontwikkeling » is niet zo eenvoudig voor een organisatie (privé of openbare). Alleen een uitgebreide boordtabel met een permanente toevloed aan informatie op het gebied van economische, leefmilieu, ethische en sociale elementen, kan dit proces voor de toekomstige generaties ondersteunen.

Inhoud

Business of tomorrow is not only about products and processes – it is more about the way how business is done...

Openbaar milieubeleid evolueert van een strenge controle naar gecompliceerde partnerschappen bij het introduceren van verregaande veranderingen in het beheersysteem. Indicatoren kunnen het beleid hierin beter ondersteunen. p. 12 en 14 Om hun fondsen te beleggen, zijn de moderne investeringsmaatschappijen op zoek naar « duurzame » bedrijven. Zodoende moet de financiële wereld producten en methoden ontwikkelen voor het analyseren, garanderen en het promoten van hun daarvoor bestemde investeringsportefeuilles. p. 11 Multinationals vragen om informatie en continue inspanningen van hun toeleveranciers, en dit teneinde hun milieukosten beter te beheren en te integreren in hun bedrijf, maar ook om het risico van de publieke opinie te beperken. p. 5 en 15 Openbare en privé afnemers eisen van de bedrijven een groter ethisch, sociaal en milieubewuster gedrag en dit in alle transparantie. p. 6, 7 en 11 Derdewereldlanden en hun arbeiders willen profiteren van de gunstige ontwikkelingen, maar eisen tevens gelijkwaardige werkomstandigheden, zoals bij ons. p.7 De wetenschappelijke, academische en industriële sector zal gelijke tred moeten houden met nieuwe analysemethoden, informatie en een radicaal vernieuwd en duurzaam productiesysteem. p.5

De behoefte aan een duurzame ontwikkeling zal onze toekomstige bedrijven en markten versterken. In realiteit betekent een duurzame ontwikkeling hier nog altijd het beschermen van het milieu. Deze benadering staat nog steeds veraf van de andere aspecten, zoals ethiek, gelijkwaardigheid, sociaal en economisch gebeuren in de derdewereldlanden. Het klassiek « ecomanagement » kan zodoende leiden tot een «duurzame ontwikkeling» van het bedrijf. Dit gebeurt in de context van marktglobalisatie. Deze mondialisatie zorgt tevens voor een grotere normalisatie tussen de verschillende ondernemingen, zowel op wereldwijd, nationaal, regionaal als lokaal niveau. Deze eenheidsmarkt verplicht en wenst dat de spelregels overal dezelfde zijn, hetgeen niet alleen wordt bevorderd door internationale conventies, maar ook door technische en andere erkende normen. Daarenboven wil elke uitvoerder (overheid, privé of burger) zijn eigen stempel hierop drukken en zijn visie graag erkend en gerespecteerd zien. Dit alles is zeer gecompliceerd en kan aanleiding geven tot conflicten. De massa informatie die verwerkt en geïntegreerd moet worden in het beleid van de ondernemingen en overheid is dusdanig groot, dat dit in het dagelijks gebeuren vrijwel onmogelijk is te realiseren. Vandaar dat verschillende initiatieven in het leven zijn geroepen voor het ontwikkelen van hulpmiddelen en boordtabellen die, in de vorm van indicatoren, het dagelijks functioneren kunnen ondersteunen.

Auteur : Heinz Werner Engel Tekeningen : Jean-Rodolphe Dussart Maquette : Ruelle & Co Verantwoordelijk uitgever : ABECE - Heinz Werner Engel Van Elewyckstraat 35 - B-1050 Brussel - Tel. +32 2 644 96 69 november 2001

De industriële wereld heeft op wereldwijd niveau zijn eigen netwerk op het gebied van normalisatie en initiatieven. Overheidsinstanties kunnen hier soms drastisch ingrijpen, maar voor burgers is dit vrijwel onmogelijk. Zodoende zijn er voor elke sector verschillende groepen normen, tabellen en indicatoren uitgedacht, elk met een andere doelgerichtheid. Industriële sector

Publieke en openbare sector

Maatschappij

• Industriële vakbonden • Multinationals • Pressiegroepen

• Overheidsinstanties • Gemeentelijke instanties • Europese instanties

• Buurtverenigingen • Vakbonden • Noord-Zuid bewegingen • Milieuactivisten

Er is geen duidelijkheid over het concept « duurzame ontwikkeling Het gezichtspunt hangt af van de betrokkene : privé- of openbare organisatie, op wereldwijd - regionaal of plaatselijk niveau

• Groei tegenover groeilimiet • Risicoverlaging tegenover gedeelde verantwoordelijkheid • Bedrijfspolitiek tegenover globale agenda • Gelijkheid en gelijkwaardigheid ten opzichte van de mondialisatie De EU lidstaten vertalen duurzame ontwikkeling in een serie principes. Hierna volgt een overzicht van de argumentatie van het zesde milieuactieprogramma van de Europese Unie. Uittreksel 1. Een globale agenda • Duurzame ontwikkeling mag niet worden bereikt door uitsluiting van de rest van de wereld. Er dient rekening te worden gehouden met de internationale consequenties voor Europa en de derdewereldlanden van inzake beleid op economisch, maatschappelijk en milieugebied. • Bij het uitvoeren van de ontwikkelingsplannen, productie en verbruik, moet rekening gehouden worden met de groei van de wereldbevolking en een ondersteunende functie hebben. 2. Beperken van traditionele groeischema’s • Natuurlijke systemen - bodem, water, lucht, biodiversiteit - dienen te worden behouden en/of hersteld. • Een economische en sociale ontwikkeling kan alleen geschieden met respect voor de natuurlijke bronnen. 3. Gelijkstelling en internationalisatie van kosten • De kosten en baten van het beleid dienen gelijkelijk verdeeld te worden tussen alle bedrijfsectors. Daar waar absoluut niet te vermijden, zal naar een vorm van compensatie dienen te worden gezocht. • Het beleid dient zich te baseren op een gedetailleerde probleem-, impact- en risicoanalyse. Er zal een evenwicht gezocht moeten worden tussen kosten en baten, dat zal leiden tot een internationalisatie van de kosten op milieu en maatschappelijk gebied. • De economische en maatschappelijke ontwikkeling, milieubescherming en sociale gelijkwaardigheid, zijn onderling afhankelijk van elkaar. Alle inspanningen zullen getest moeten worden op hun impact in de betreffende sector. • Daar waar belangrijke schaderisico’s bestaan, zal er niet geaarzeld worden preventieve maatregelen te nemen, zelfs indien deze niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. 4. Een gedeelde verantwoordelijkheid • De beslissingen betreffende duurzame ontwikkeling zijn gebaseerd op een gedeelde verantwoordelijkheid en dienen door alle betrokkenen in alle openheid en inzet genomen te worden. • Buiten de gepaste wettelijke maatregelen, zal een flexibele benadering en een waaier van marktinstrumenten, zoals fiscale en economische aanmoedigingen, moeten worden aangewend, met inbegrip van privékapitaal en inspanningen, om een duurzame ontwikkeling te ondersteunen. Vrijwillige bijdragen zullen welkom zijn.

Tengevolge van milieurampen hebben sommige amerikaanse multinationals een ethische code opgesteld inzake de milieuverantwoordelijkheid van de onderneming. Deze principes (Valdez, bewerkt door het CERES) zijn opgenomen in elementen zoals het GRI en het SA 8000. Uittreksel 1. Bescherming van de biosfeer Wij beslissen om de uitstoot van alle vervuiling tot een minimum te beperken. Wij beschermen de groene zones en watergebieden, en vermijden bij te dragen aan het broeikaseffect, aan het vergroten van de ozonlaag en aan zure regen. 2. Rationeel gebruik van natuurlijke bronnen Wij beslissen op een verantwoorde wijze gebruik te maken van vernieuwbare natuurlijke bronnen (water, bodem, bossen). Wij beschermen de niet vernieuwbare bronnen, dankzij een rendabeler gebruik en een zorgvuldige planning. Wij beschermen de biodiversiteit. 3. Verlaging van de productie en het storten van afval Wij verlagen de afvalhoeveelheid en recycleren zoveel mogelijk ; wij zorgen voor beter controleerbare methoden van afvalstortingen. 4. Optimaal energieverbruik Wij gebruiken veilige energiebronnen om aan de behoefte te voldoen. Wij zullen de noodzakelijke investeringen doen om de milieuenergie-efficiëntie van onze producten te verbeteren. 5. Verlaging van risico ‘s Wij zullen zoveel mogelijk de risico’s verminderen inzake milieu, gezondheid en veiligheid van onze werknemers en de gemeenschap. 6. Het op de markt brengen van veilige producten en diensten Wij zullen alleen die producten toelaten die een zo laag mogelijke impact op het milieu hebben. Wij zullen de consument informeren over de milieuimpact van onze producten en diensten. 7. Schadeloosstelling Wij nemen elke keer dat wij het milieu schaden, de verantwoordelijkheid om alles in het werk te stellen om de situatie op te helderen en de betrokken personen schadeloos te stellen. 8. Informatie Wij informeren ons personeel en het publiek over incidenten in ons bedrijf en de potentiële gevaren die deze kunnen opleveren voor de veiligheid en het milieu. 9. Milieuverantwoordelijken Tenminste één zetel in onze raad van bestuur zal worden toegekend aan een milieuverdediger. Wij zullen hiervoor de nodige middelen vrijmaken, met inbegrip van het aanstellen van een milieuverantwoordelijke, die zal worden belast met het opvolgen en evalueren van onze inspanningen. 10. Evaluatie en jaarlijkse audit Wij zullen jaarlijks een evaluatie realiseren en onze vorderingen publiceren. Wij zullen een externe milieuaudit laten uitvoeren, waaraan wij onze volle medewerking zullen verlenen.

De acteurs in de economische sector maken vandaag de dag gebruik van tabellen en indicatoren om hun eigen beleid en inspanningen op het gebied van duurzame ontwikkeling aan te tonen, te communiceren en te analyseren.

3

Boordtabellen en benodigde indicatoren, zowel op wereldniveau als binnen een KMO

4

Veel overheids- of privébedrijven hebben momenteel dringend behoefte aan een boordtabel om hun beleid voor een duurzame ontwikkeling te ondersteunen en te sturen. Deze is dikwijls opgebouwd uit verschillende omvangrijke elementen op economisch, sociaal, ethisch, milieu en soms institutioneel gebied. Deze boordtabellen gelijken sterk op elkaar, maar zijn toch verschillend van opzet. Hun gebruikers zijn actiegroepen, overheden, privébedrijven of te vinden in de academische wereld. De boordtabellen omschrijven een globale, regionale of lokale benadering binnen het bedrijf en worden door indicatoren ondersteund. Een indicator is een duidelijk omschreven gegeven en wordt gebruikt als hulpmiddel bij het beheer of de communicatie. Het gebruik van indicatoren is geboren uit de behoefte de beschikking te hebben over duidelijk omschreven elementen, en wel op een zodanige wijze dat de indicatoren, door middel van getallen en cijfers, een complexe en niet al te omslachtige informatiesynthese bieden. Indicatoren staan echter niet op zichzelf. Vaak gaan zij samen met een beleids- economische- of milieudoelstelling. Indien de economische en financiële indicatoren zich tegenover elkaar in twee cijferkolommen bevinden, kunnen de aan het milieu of duurzame ontwikkeling gerelateerde indicatoren, complex, heterogeen en doelgericht zijn. Velen gebruiken de indicatoren voor het ondersteunen van hun planning, beleid, interne en externe controle, evaluatie en bedrijfspolitiek. Dit fenomeen doet zich zowel voor bij het overheidsbeleid, bij de ontwikkelingsstrategieën van bedrijven en in de maatschappij.

Bovendien hangt het eindresultaat van de indicatoren af van de inzet binnen het bedrijf van de verschillende betrokkenen en hun uiteindelijke toepassing : ESI : Environmental Information Service (indicator van de milieutoestand van het land) DJSI : Dow Jones Sustainability Index (financiële risicoanalyse en bedrijfspolitiek) GRI : Global Reporting Initiative (externe communicatie m.b.t. duurzame ontwikkeling) WBCSD : World Business Council for Sustainable Development (innovatie, marktstrategie en duurzame ontwikkeling) EMAS : milieubeheer en rapportage SA8000 : Social Accountability International (werkomstandigheden bij toeleveranciers) BIM : Belgisch Instituut voor Milieubeheer (planningsbeleid openbare voorzieningen)

Gebruikers en promotors van indicatoren vindt men op verschillend niveau : • Op wereldniveau : - International Organization for Standardization ISO - Dow Jones Sustainability Index - Global Reporting Initiative GRI

• Op Europees niveau : - Europese Unie i.s.m. het Europese Milieuagentschap

• Op nationaal of regionaal niveau: - Brussels Instituut voor Milieubeheer BIM - Ethibel

• Op kleinschalig lokaal niveau : in steden of bedrijven - EMAS en ISO 14031

Een analystische boordtabel voor het evalueren van de duurzame ontwikkelingstoestand van een land De Environmental Sustainability Index (ESI) vindt zijn oorsprong in de samenwerking tussen twee Amerikaanse milieuwaarnemers (Universiteiten van Harvard en Columbia) en het Forum van Economische Wereldleiders in Davos. WORLD ECONOMIC FORUM 91-93 route de la Capite 1223 Cologny/Genève - Zwitzerland Tel. : +41-22 869-1212 Fax : +41-22 786-2744 E-mail: [email protected] Web: http://www.weforum.org/

Dit (van amerikaanse origine) meetinstrument, legt de prestaties van de duurzame ontwikkeling van een land vast Dit initiatief is geboren uit een steeds groter wordende behoefte, in het bijzonder na de Top Wereldconferentie van 1992, met als thema het vertalen van de nationale milieupolitiek in een duurzame ontwikkeling. De ESI is een evaluatiemiddel van deze politiek, gebaseerd op een serie indicatoren, met name : - het vastleggen van de nationale milieuresultaten - het opvolgen van handelingen en vastleggen van successen en mislukkingen - benchmarking van de milieuprestaties tussen de landen - identificatie van goede praktijken - analyse van interactie milieu- en economische prestaties De ESI stelt een evaluatiemiddel voor inzake beleidsplanning met behulp van de beschikbare informatie uit de openbare sector, teneinde de milieuanalyse en besluitvorming van openbare diensten te verfijnen.

De indicatoren leggen een parallel tussen 122 landen d.m.v. 22 basisindicatoren en 67 criteria Ecosystemen • Luchtkwaliteit • Waterhoeveelheid • Waterkwaliteit • Biodiversiteit • Bodemsystemen Verlaging van schadelijke stoffen en milieudruk • Verlaging van luchtvervuiling • Verlaging van watervervuiling • Verlaging van druk op het ecosysteem • Verlaging van afvalproductie en consumentendruk Openbare gezondheid en leefmilieu • Levensbehoeften • Gezondheid en leefmilieu Institutionele en sociale interventie • Onderzoek en ontwikkeling (R&D) • Democratie en dialoog • Wetgeving en ecobeheer • Vrijwillige inzet en respons van de privésector • Milieuinformatie en toegang tot informatie • Eco-efficiency • Verlaging van ongelijkheid tussen markten en prijzen Voorbeeldfunctie en pro-actieve inzet op wereldniveau • Internationale inzet • Deelname/fondswerving op globaal niveau • Bescherming van de biosfeer : % bosoppervlakte FSC geregistreerd

5

Een boordtabel voor de multinationals bij de externe rapportage t.o.v. hun duurzame ontwikkeling politiek 6

Het GRI - Global Reporting Initiative - is een project opgezet door een Amerikaanse NGO, het CERES, in Boston. Sinds de start (in 1997) streeft dit programma naar het wereldwijd ontwikkelen en verspreiden van richtlijnen betreffende alle mogelijke aspecten voor het functioneren van de externe rapportage in een organisatie. Deze aanbevelingen zijn in het bijzonder bestemd voor multinationals om hun externe rapportage te koppelen aan een duurzame ontwikkeling. GLOBAL REPORTING INITIATIVE 11 Arlington Street Boston, MA 02116 - USA Tel. : +1-617-266-9384 Fax : +1-617-267-5400 E-mail : [email protected] Web : http:// www.globalreporting.org

Het GRI beveelt een gemeenschappelijk kader van indicatoren aan die de vergelijking tussen bedrijven in dezelfde sector op wereldniveau bevorderd Het GRI onderscheidt drie soorten indicatoren. De milieu-indicatoren worden in twee soorten onderverdeeld: voor algemene toepassingen (geschikt voor alle bedrijven) en die specifiek voor het bedrijf. Beide zijn gekozen voor hun toepasselijkheid. De economische indicatoren : lonen, winsten, uitgaven voor onderzoek en opleidingen of financiële informatie, eigen aan het bedrijfsfunctioneren. De sociale indicatoren : tonen het effect van de activiteiten van het bedrijf aan de maatschappij, in het bijzonder aan personeel, klanten, lokale bevolking, leveranciersketen en zakenrelaties. Rekening wordt gehouden met werkomstandigheden, mensenrechten, lonen, omstandigheden op de werkvloer, dit ook in omgekeerde richting. De richtlijnen geven geen gebruiksadviezen, maar wel indicaties over de selectieprocedure van de indicatoren.

Globaal overzicht van algemene indicatoren bestemd voor het bedrijfsleven in het algemeen en specifieke indicatoren voor geïnteresseerde branches Milieu

Economisch

Sociaal

Verbruik en soort energie RGE en verbetering van energie-rendement Grondstoffen (ton of kg) Verbruik van gerecycleerde materialen Gebruik van energiebronnen (water, l of m3) Emissies, afvalwater en afvalproductie (ton, kg) Herbruikbaar afval in de productie of op de markt Gestort afval CO2 uitstoot en vloeibare emissies Hoeveelheid, soort en gerecycleerd afval Goederentransport Toeleveringsbeheer Beheer van tropische wouden, NGO’s Producten en diensten Beperking van impact van producten en diensten Terugname van producten, hun beheer van levenscyclus Bodemgebruik, biodiversiteit Beschermen en herstellen van ecosystemen en nabije omgeving veroorzaakt door de activiteiten van het bedrijf Respecteren van wet- en regelgeving Omvang en soort sancties voor het niet naleven van de wet- en regelgeving m.b.t. milieuproblemen

Winsten Brutowinstmarge Rendement geïnvesteerd kapitaal Dividenden Passiva Investeringen Opleiding personeel Eco-technologieën Lonen en beloningen in natura Totaal van gestorte lonen, per land Arbeidsproductiviteit Belastingen Totaal afgedragen belastingen Lokale ontwikkeling Werkgelegenheid, per soort en per land, evolutie Leveranciers Incidenten t.g.v. het niet naleven van normen en wet- en regelgeving Producten en diensten

Arbeidsomgeving Beheerskwaliteit Personeelsbeleid ter plaatse Gezondheid en veiligheid Lonen en prestaties Rapport laagste loon/levensstandaard op lokale schaal Non-discriminatie % vrouwen op hogere posten Opleiding/formatie Kinderarbeid Dwangarbeid Vrijheid van vakbondsaansluiting Mensenrechten Algemene aspecten Rechten van de autochtonen Veiligheid Respecteren van veiligheid en mensenrechten Leveranciers Arbeidscondities bij onderaannemers Producten en diensten

Een ethische boordtabel voor het evalueren en communiceren van arbeidscondities bij toeleveranciers De SA 8000 wordt beschouwd als een algemene internationale norm voor verzekerde en menswaardige omstandigheden, in 1997 gepubliceerd door het Council on Economic Priorities Accreditation Agency (CEPAA) in de USA. Het CEPAA is verbonden aan het Council on Economic Priorities (CEP), pionier op het gebied van sociale bedrijfsverantwoording. Het doel hiervan is de bedrijven te ondersteunen bij het ontwikkelen en invoeren van een «sociaal verantwoordelijk» beleid. Deelname is vrijwillig. SOCIAL ACCOUNTABILITY INTERNATIONAL 220 East 23rd Street Suite 605 New York, NY 10010 - USA Tel. : +212 684-1414 Fax : +212 684-1515 E-mail: [email protected] Web : http://www.cepaa.org

Dit angelsaksische intitiatief draagt bij tot het aanmoedigen van de bedrijven in het sociaal-verantwoordelijk beheer van hun leveranciers uit de derdewereldlanden De norm kan worden toegepast voor ontwikkelingslanden en geïndustrialiseerde landen, voor zowel kleine als grote bedrijven en voor overheidsinstanties. SA 8000 wordt op dit moment nog niet toegepast in het landbouwwezen, winningsbedrijven (petrochemie, mijnbouw) noch bij het systeem «home-office» (thuiswerken). Momenteel ligt het accent op de textielbranche, schoenenhandel en speelgoedsector. Deze sociaal-verantwoordelijke bedrijfsindicatoren zijn gebaseerd op de overeenkomsten gesloten door de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en bevat 8 categorieën indicatoren met inbegrip van een element voor de integratie in het dagelijks beheer. Bovendien zijn een externe audit en rapportage verplicht. Deze norm vervangt de interne afspraken en waarborgt dat de producten verkocht op onze markt, worden geproduceerd onder menswaardige en veilige werkomstandigheden.

Deze sociale norm en indicatoren kunnen als een referentie dienen voor de klanten om hun leveranciers te evalueren Kinderarbeid (>14 jaar) • Het niet toelaten of aanmoedigen van kinderarbeid • Het bevorderen van scholing en er voor te zorgen dat geen enkel kind of jonge arbeider werkt tijdens de schooluren • Kinderen en jonge werknemers niet blootstellen aan gevaarlijke situaties Dwangarbeid • Het niet toelaten of aanmoedigen van dwangarbeid Veiligheid en gezondheid • Zorgen voor een veilige werkomgeving en het vermijden van ongevallen • Het benoemen van een verantwoordelijke «veiligheid en gezondheid» • Het beschikbaarstellen van schone toiletten, drinkwater ... aan het personeel De vrijheid om zich aan te sluiten bij een vakbond en recht op een collectieve arbeidsovereenkomst • Het respecteren van het recht om zich aan te sluiten bij een vakbond naar keuze of deze te vormen • Het respecteren van vakbondsafgevaardigden Discriminatie • Het zich niet mengen in religiekeuze en- praktijken van het personeel • Het voorkomen van elke vorm van sexuele intimidatie Disciplinare praktijken • Het niet toelaten of aanmoedigen van lichamelijke of mentale, noch verbale agressie Arbeidstijden • Het niet toestaan van een overschrijding van 48 arbeidsuren/week • Het respecteren van tenminste 1 rustdag per week • Het niet overschrijden van 12 uur overwerk per week Lonen • Het voldoende belonen van de arbeid met respect voor de minimumuitkeringen • Het niet inhouden van salaris als disciplinaire maatregel • Het niet accepteren van valse leercontracten Beheersystemen • Het invoeren van een « sociaal-verantwoordelijk » beleid • Het benoemen van een verantwoordelijke en het verzoek aan het personeel een afgevaardigde uit te roepen • Het beantwoorden van vragen van de werknemers met betrekking tot het respecteren van de normen • Het regelmatig communiceren naar buiten toe van alle nodige informatie

7

Milieu-indicatoren helpen het bedrijf de directe en indirecte effecten te behandelen De economische indicatoren geven inlichtingen over de integratie van het milieu en duurzame ontwikkeling

8

Economische en financiële gegevens van het bedrijf • Jaaromzet van het bedrijf • Cash-flow • Aantal filialen Deelname aan programma’s voor een duurzame ontwikkeling • Milieu en sociaal mecenaat (£, $ .... t.o.v. jaaromzet) Investeringen «duurzame ontwikkeling» • % investeringen in schone technologieën • % investeringen om het werkkader van het personeel te verbeteren • % investeringen in R&D per milieuthema • % aandeelhouderschap in verantwoordelijke bedrijven • Aantal doelstellingen en actieprogramma’s aangaande ecosystemen en plaatselijke omstandigheden, betrekking hebbende op de bedrijfsactiviteiten Milieukosten • Kosten waterconsumptie • Kosten gas- stookolie- en electriciteitsverbruik • Kosten afvalbehandeling • Kosten bodemvervuiling • Milieubelasting • Boetes (niet respecteren van milieuwetgeving, hygiëne, veiligheid) Economische milieuwinsten • Gerealiseerde besparingen dankzij de invoering van het RGE programma (Rationeel Gebruik van Energie) • Besparingen door het sorteren van afval en valorisatie hiervan

Gebruik van natuurlijke bronnen • Waterverbruik (m3/jaar) • Verbruik gas, stookolie en electriciteit (kWh/jaar) of per eindproduct «EP» • Verbruik grondstoffen (kg/EP) Geluidsoverlast en milieuvervuiling • Hoeveelheid verschillende soorten afval (kg/eenheid EP) • Uitstoot CO2, NOx, SO2, ...... in de lucht (kg/jaar) • Concentraties zware metalen in afvalwater (mg/m3) • Geluid gemeten binnen en buiten het bedrijf (dBA) • Aantal niet conforme olietanks (ingekuild, dubbele wanden, enz.) • % verpakkingen/EP • Aantal interne en externe klachten over stankhinder Kwaliteit infrastructuur van het bedrijf • Aantal parkeerplaatsen/werknemer • Aanwezigheid van asbestdeeltjes in de lucht rondom de gebouwen (in ppm) • Leeftijd verwarmingsinstallaties • % rendement van verwarmingsinstallaties • Ventilatiesysteem met/zonder CFC/HCFC • Aantal transformators met Askarel/PCB Mobiliteitsplan personen en goederen • Verplaatsingen in km/jaar/werknemer (vrachtvervoer, trein en vliegtuig) • Frequentie van openbaar vervoer nabij het bedrijf • Aantal afgelegde km’s levering goederen (vrachtvervoer, trein en vliegtuig)

De communicatie-indicatoren geven een beeld van de transparantie en inzet van het bedrijf Interne communicatie betreffende duurzame ontwikkeling • Aantal interne informatiebulletins over sociale en milieuaspecten/jaar • Aantal gepubliceerde milieu- sociale nota’s/jaar • Aantal gevormde ecoteams binnen het bedrijf • Aantal milieu- sociale vergaderingen/jaar • Deelname aan vergaderingen (aantal topmanagers, kader, werknemers, arbeiders, vakbondsafgevaardigden, enz.) Externe communicatie betreffende duurzame ontwikkeling • Publicatie van sociale - en milieurapporten Aantal pagina’s milieu/sociale rapporten Aantal bestellingen/fotokopieën rapporten Aantal afdrukken • Kwaliteit contact omwonenden Aantal behandelde milieuklachten/jaar Aantal vergaderingen met omwonenden Aantal plaatselijke milieuenquêtes Aantal bedrijfsbezoeken (opendeurdagen)

Voorbeeld indicatoren

De milieubeheersindicatoren helpen het bedrijf het milieu op een systematische manier te beschermen Systeem milieubeheer • Aantal bereikte doelstellingen en actieplannen • Aantal ingevoerde initiatieven op het gebied van vervuilingspreventie Juridische milieuconformiteit • Aantal afgesloten of open dossiers conformiteit • Aantal milieuklachten «Groene aankopen» beleid • Percentage leveringen met ecolabel • Percentage gerecycleerde grondstoffen Beleid productomschrijving • Recycleerbaarheid eindproducten • Gemiddelde levensduur eindproducten Overeenkomst met toeleveranciers • Aantal ISO 14001 of EMAS gecertificeerde toeleveranciers • Aantal toeleveranciers die positief hebben gereageerd op een vragenlijst betreffende hun milieuprestaties

Milieutoestand • Concentratie van een specifieke vervuilende stof (koolstofdioxide, zware metalen) in de aanpalende bodems • Ozonconcentratie in de lucht • Hoeveelheid zuurstof opgelost in vervuild water • Niveau van omgevingslawaai • Concentratie atmosferische vervuiling

De sociale indicatoren geven een beeld over het sociale en ethische beleid van het bedrijf Sociale gelijkheid en loonpolitiek • Gelijkschakeling man/vrouw in het bedrijf • Percentage leercontracten, «Rosetta» contracten, enz. • Percentage contracten voor onbepaalde duur • Totaal gestorte lonen/aantal werknemers/land • Aantal klachten over het niet respecteren van religiekeuze of praktijken, van sexuele intimidatie of agressie op de werkvloer • Aantal overuren/jaar/werknemer Opleiding werknemers • Aantal opleidingsuren (milieu, sociaal, enz.)/bezoldigde/jaar Ethische investeringen • Aantal gerespecteerde richtlijnen van mensenrechten in de risico-evaluaties op nationaal niveau en in de plaatselijke planificatie op de werkplaats en in filialen Veiligheid en gezondheid werknemers • Aantal jaarlijkse bezoeken arbeidsgeneesheer • Toegekend budget aan de VGH-diensten (veiligheidgezondheid-hygiëne) • Aantal bedrijfsongevallen/jaar Vakbondsvrijheid • Aantal vakbondsleden onder werknemers • Aantal vergaderingen paritaire comités (PC’s) Beleid «ethische aankopen» • Percentage producten afkomstig van Fair Trade Praktijken toeleveranciers • Beroep op interne middelen t.o.v. inschakelen van toeleveranciers • Aantal sociaal geauditeerde toeleveranciers • Aantal toeleveranciers die een sociale gedragscode hanteren

De beheersindicatoren geven een beeld van het globale gedrag van het bedrijf Deelnemen aan, onderschrijven en respecteren van de internationale of regionale conventies • Kyoto protocol - broeikasgassen • Internationaal Arbeidsbureau - sociale gedragscodes • Conventie biodiversiteit • Aanwezigheid op de terreinen van Natura 2000 • WWF-Forest Stewardship Council Verkregen certificaten en ereprijzen • Certificaat milieuzorgsysteem EMAS, ISO 14001 • Certificaat kwaliteitssysteem ISO 9001 - QS 9000 • Certificaat verantwoordelijk beheer SA 8000 • Aantal verkregen kwaliteits- of milieuprijzen voor producten of beheer • Aantal tevreden klanten Charter • Aantal sectorregionale charters op sociaal of milieugebied • Aantal bedrijven in dezelfde streek/sector met een MZS (milieuzorgsysteem) ondersteuning

(niet-bindend overzicht)

9

Een boordtabel eco-efficiency voor een overzicht van de vooruitgang op economisch en milieugebied in de industrie 10

Het WBCSD (World Business Council for Sustainable Development - Wereldraad voor een duurzame ontwikkeling van bedrijven) is een internationaal raadgevend adviesbureau van 150 multinationals. Deze in Zwitserland gevestigde organisatie heeft als objectief het strategisch ontwikkelen en ondersteunen van een duurzame ontwikkeling in de industriewereld. WBCSD 4 chemin de Conches 1231 Conches-Geneva - Zwitserland Tél. : +41 22 839 3100 Fax : +41 22 839 3131 E-mail : [email protected] Website : www.wbcsd.ch

De eco-efficiënte indicatoren combineren de economische met de milieu indicatoren Het WBCSD heeft deze eco-efficiënte indicatoren ontwikkeld om de vooruitgang vast te stellen op economisch en milieugebied in de verschillende sectoren van de aangesloten leden van de organisatie. Een bedrijf wordt eco-efficiënt zodra deze in staat is goederen en diensten met concurrerende prijzen aan te bieden, en wel door de impact op het milieu te verlagen. De gebruiksintensiteit van de grondstoffen door het hele levensproces van producten en diensten, wordt eveneens verminderd. Het milieu is, net als bij de andere bedrijfsaspecten, onderhevig aan variabele economische schommelingen. Het eco-efficiency concept omvat 7 principes : • Het verlagen van de materiële intensiteit van goederen en diensten • Het verlagen van de energetische intensiteit van goederen en diensten • Het verlagen van gevaarlijke stoffen • Het verlagen van potentiële risico’s voor gebruiker en milieu • Het verbeteren van de materiële recycleerbaarheid • Het verbeteren van het gebruik van nieuwe hulpmiddelen • Uitbreiding van functies van producten en diensten

Het profiel eco-efficiency van een bedrijf omvat 3 soorten indicatoren. De combinatie van deze onderling, leidt tot eco-efficiency Indicatoren betreffende de impact op het milieu (per jaar) • Energieverbruik (in Gigajoules) • CO2 emissies veroorzaakt door de verbruikte energie (in kg) • Materiaalgebruik (in kg of ton) • Waterverbruik (in m3) • Emissies van fosfordeeltjes in oppervlaktewater (in m3) • Uitstoot broeikasgassen (in kg) • Verpakkingsgewicht (in ton) • Totaal afvalgewicht (in ton) • Gewicht gestort of verbrand afval (in ton)

Indicatoren betreffende de organisatorische structuur van het bedrijf • Omvang van het bedrijf (aantal filialen) • Aantal werknemers • Aantal milieu-geformeerde werknemers

Indicatoren betreffende de economische en financiële waarde van het bedrijf (per jaar) • Omzet (in Euro) • Toegevoegde waarde (in Euro) • Verkochte producteenheid • Kosten afvalbeheer • Productiekosten

Verhouding eco-efficiency • Verkochte producten per grondstofverbruik (in kg) • Omzet per energieverbruik

Een financiële boordtabel voor het « ethisch » begeleiden van de belegger

De Dow Jones Sustainability Group is een financieel raadgevend adviesbureau, gezeteld in Zürich, met als taak het adviseren van privé en institutionele beleggers die de duurzame ontwikkeling willen introduceren in hun beleggingsstrategie. DOW JONES SUSTAINABILITY INDEX SAM Indexes GmbH - Zollikerstr. 60 8702 Zurich - Zwitserland Tel. : +41 1 395 2828 Fax : +41 1 395 2850 E-mail : [email protected] Web : http://www.sustainability-index.com/

De DJSI steunt op het principe van een evaluatiesysteem betreffende het ondernemingsbeleid op basis van een concept «opportuniteiten» en «risico’s» op het gebied van duurzame ontwikkeling. De «opportuniteiten» weerspiegelen de initiatieven van het bedrijf om haar marktpotentieel van producten en diensten op een zodanige wijze te exploiteren, dat deze in de richting gaan van een duurzame ontwikkeling. De «risico’s» daarentegen, focussen op het verminderen en eventueel uitschakelen van kosten en risico’s die een duurzame ontwikkeling in de weg staan.

Deze indicatoren maken deel uit van een soort « bekwaamheidstest » voor multinationals, die zich onderwerpen aan de eisen van een duurzame ontwikkeling Opportuniteiten «duurzame ontwikkeling»

Risico’s «duurzame ontwikkeling»

beleid en strategie • beslissingsbevoegdheid milieuverantwoordelijke • milieubeleid • relatie met betrokken derde partijen • eventueel toegekende duurzame ontwikkelingcharters management • beloningsbeleid personeel, initiatieven, enz. • integratieniveau informatietechnologie • strategische planning • rapportage leefmilieu/veiligheid/gezondheid • sociaal verantwoordelijke rapportage de beroepsgerichte opportuniteiten

beleid en strategie • een geïntegreerd risicobeheer • een milieuzorgsysteem • het toepassen van minimum milieu standaardnormen • het toepassen van minimum sociale standaardnormen • gedragscodes management • audits betreffende milieu, sociaal en veiligheid • input/output analyses en milieuboekhouding • preventie, gezondheid en welbevinden in het bedrijf • beheer van informatietechnologie de beroepsgerichte risico’s

De angelsaksische methoden zijn gebaseerd op een evaluatie van de beschikbare informatie op het gemeengoed in het algemeen, terwijl de europese benadering meer het accent legt op audits. ETHIBEL is hiervan een voorbeeld. ETHIBEL A.S.B.L. Vooruitgangstraat 333, bus 71 1030 Brussel - België Tel. : +32 2 206 11 11 Fax : +32 2 206 11 10 E-mail : [email protected] Web : http://www.ethibel.org/ ETHIBEL vzw is een onafhankelijk belgisch adviesbureau, gezeteld in Brussel, en gespecialiseerd in het domein van ethische en duurzame spaar- en beleggingsformules. Er wordt hier een brug gelegd tussen bedrijven en de financiële wereld, de NGO’s en het publiek. ETHIBEL garandeert institutionele beleggers een eigen europees kwaliteitslabel voor «duurzame» beleggingsfondsen op basis van een globaal evaluatiemodel.

Het evaluatieconcept ETHIBEL is onderverdeeld in 5 domeinen : ondernemingscontext intern sociaal beleid • Werknemers • Mensenrechten • Ontwikkelingslanden milieubeleid • Milieubeheer en -beleid extern sociaal beleid • Contacten met maatschappij • Noord-Zuid organisaties ethisch-economisch beleid • Innovatievermogen • Beheer interne en externe risico’s

11

Boordtabel voor het opmeten van het integreren van een milieubeleid in de industriële sector 12

Het Europees Milieuagentschap (EEA) heeft als doel het aanmoedigen van een duurzame ontwikkeling en het ondersteunen van het significant verbeteren van de milieutoestand in Europa door het ter beschikking stellen van preciese, afdoende, doelgerichte en meetbare milieuinformatie aan betrokkenen en het grote publiek. EUROPEAN ENVIRONMENTAL AGENCY EEA, Information Centre, Kongens Nytorv 6, 1050 Copenhagen, Danemark Tel. : +45 33 36 71 00/68/65 Fax : +45 33 36 71 99 E-mail : [email protected] Web : http://www.eea.eu.int/

De sectoriële indicatoren van het EEA helpen om de strategie voor een duurzame ontwikkeling in de europese industriële sector vast te leggen De Europese Raad heeft een concept van integratiestrategieën op het gebied van duurzame ontwikkeling gelanceerd tijdens de Top van Cardiff in 1998. Deze top heeft de Europese lidstaten, de transport- energie- en landbouwsector uitgenodigd om hun eigen « duurzame ontwikkeling » integratiestrategieën in hun respectievelijke beleid te introduceren. De investeringsgraad zal gemeten en opgevolgd worden door milieu-indicatoren en een duurzame ontwikkeling. Hieruit is een strategiepolitiek op lange termijn geboren betreffende de economische-, sociale- en milieuaspecten op het gebied van duurzame ontwikkeling, gepresenteerd op de Top van Götheborg in juni 2001. Het EEA heeft een kaderprogramma opgesteld voor het invoeren van de milieu-indicatoren in alle sectoren van het bedrijfsleven ; deze indicatoren moeten de volgende elementen verwoorden : • Sociaal-economische prestaties in de sector • Milieuprestaties in de sector • Eco-efficiency in de sector • Integratiegehalte (institutioneel, marketing, beheer) en toepassing van het beleid

32 noodzakelijke indicatoren voor het opmeten, communiceren en analyseren van de integratie van een duurzame ontwikkeling in het beleid van de bedrijfssector Voornaamste indicatoren De voornaamste indicatoren refereren aan de nationale of regionale economische, sociale- en milieutendensen Economisch • % economische jaarlijkse groei van het BBP • % investeringen in R&D t.o.v. het BBP Sociaal • Werkloosheidspercentage t.o.v. beroepsbevolking per geslacht • % bevolking hogeropgeleid • % bevolking met toegang tot Internet Milieu • Bruto energieverbruik t.o.v. het BBP (kWh/milj. Euro) • Uitstoot van CO2, SO2, NOx, VOC en MP10 (in milj. ton) • Goederen- of passagiersvervoer per transportmiddel (ton/km) • Waterverbruik bevolking (milj. m3)

Integratie-indicatoren De integratie-indicatoren leggen het verband tussen de economische doelstellingen van een sector en de sociale- en milieudoelstellingen. Zij analyseren de aanwezigheid van opportuniteiten bij deze doelstellingen. • Aantal milieuvergunningen • Verbruik water en afvalwater per eenheid toegevoegde waarde in de industriesector • Aantal start-ups op milieugebied • Aantal « milieu »werknemers

De operationele indicatoren De operationele indicatoren evalueren het invoeren en beleid van een duurzame ontwikkeling in het bedrijf Onderneming • Aantal EMAS-ISO14001 gecertificeerde bedrijven • Aantal bedrijven die sociale gegevens publiceren • Aantal industrieën in bezit van een eco-label voor één van hun producten Beleid • Aantal maatregelen of programma’s die hebben bijgedragen tot de evaluatie van een milieu-impact • Percentage ecologische of ethische producten die door de organisatie aangekocht zijn

Een milieuboordtabel voor het op gecontroleerde en geconcentreerde wijze communiceren van prestaties De Europese Unie, met als administratieve thuisbasis Brussel, is opgericht in 1957 door het Verdrag van Rome en heeft als doel de economische en duurzame integratie van de verschillende Europese lidstaten te verzekeren. In het kader van het toepassen van de principes van het 5e en 6e actieprogramma en in het streven naar het verbeteren van het milieubeleid van bedrijven, heeft de EU de verordening EMAS opgestart en ondersteund : een vrijwillig eco-management instrument. Momenteel zijn al meer dan 4000 organisaties in Europa EMAS gecrediteerd. EUROPESE COMMISSIE - DG MILIEU EMAS Help Desk Rond-Point Schuman 6 1040 Brussel - België Tel. : +32 2 282 84 54 Fax : +32 2 282 84 54 E-mail : [email protected] Web : http://europa.eu.int/comm/environment/emas/

EMAS beveelt het gebruik aan van indicatoren voor het communiceren van milieuprestaties van directe en indirecte aspecten en dit op een geloofwaardige en nauwgezette wijze. EMAS stelt de bedrijven van de industriesector in staat vrijwillig deel te nemen aan een milieuzorg- en auditsysteem. Eenmaal besloten deel te nemen aan EMAS, moeten de bedrijven zich aan alle EMAS-eisen onderwerpen. Dit verzekert een geloofwaardige en nauwgezette benadering van de milieuzorg. De doelstellingen van het EMAS zijn het verbeteren van de milieuprestaties, het evidente bewijs van de conformiteit met milieu wet- en regelgeving, en de rapportage naar het publiek inzake de gerealiseerde inspanningen op milieuvlak en in het bijzonder inzake de integratie van de werknemers van het bedrijf. De milieu-indicatoren in het kader van EMAS geven : • een duidelijk idee van de milieuprestaties • een duidelijk en transparant imago • een overzicht van jaar tot jaar • een overzicht per sector, regionaal of nationaal • een overzicht van de milieu wet- en regelgeving Het beheersysteem en de informatie over de milieuprestaties worden gecontroleerd door een onafhankelijke externe verificateur en door de overheid bekrachtigd.

De indicatoren laten in één oogopslag de milieuprestaties zien in de openbare milieuverklaring van het bedrijf Operationele indicatoren Gebruik energiebronnen • liter verbruikte stookolie per kg eindproduct (EP) • electriciteitsverbruik (in kWh) per machine-uur • grondstofverbruik/eenheid EP Geluidshinder en milieuvervuiling • hoeveelheid verschillende soorten afval (kg/eenheid EP) • uitstoot van CO2, NOx, SO2, ..... in de lucht (kg/jgg) • lozing zware metalen in het grondwater (mg/m3) • gemeten geluid binnen en buiten het bedrijf (dBA) Producten en verleende diensten • percentage producten met eco-label t.o.v. totaal producten • percentage hergebruikte of ecologische verpakkingen per verkocht product Infrastructuur en transport • aantal asbestdeeltjes in de lucht rondom gebouwen (in ppm) • % rendement verwarmingsinstallaties • aantal transformators met Askarel/PCB op de site • aantal parkeerplaatsen per werknemer • woon- werkverplaatsingen in afgelegde km’s per jaar per werknemer • beroepsverplaatsingen in afgelegde km’s met auto, vliegtuig of openbaar vervoer

Indicatoren milieutoestand (te vergelijken met de operationele indicatoren) • Luchtkwaliteit omgeving • Waterkwaliteit omgeving • Kg gevaarlijk afval veroorzaakt door belgische bedrijven • Aantal forensen per auto/trein in de regio

Indicatoren milieubeheer Het milieuzorgsysteem • Aantal bereikte doelstellingen t.o.v. eerdere doelstellingen • Aantal wettelijk afgesloten conformiteitsdossiers Aankoopbeleid • Percentage leveranciers met een milieupolitiek • Aantal EMAS geregistreerde leveranciers en onderaannemers Interne en externe communicatie • Aantal vergaderingen ecoteams per jaar • Aantal vergaderingen met omwonenden per jaar • Externe bestellingen openbare milieuverklaring Opleiding en sensibiliseren personeel • Aantal uren milieu-opleiding/werknemer • Aantal milieuvergaderingen diensten Kosten en investeringen inzake milieu • Aandelen of beleggingen in verantwoordelijke bedrijven • Kosten geproduceerd afval en gebruikte energiebronnen • Investeringen (in Euro) in schone technologieën/jaar

13

Een politiekregionale boordtabel ten behoeve van de alerte burger

14

Het BIM, Brussels Instituut voor Milieubeheer, is een overheidsinstantie voor milieu- en energiebeleid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit instituut is opgericht als onderzoeks- plannings- en raadgevend orgaan, maar houdt zich ook bezig met het toezicht en de controle op de naleving van het milieubeleid. De belangrijkste taken van het BIM liggen op het vlak van het geleidelijk invoeren van het brussels milieubeleid en het begeleiden en sensibiliseren van het publiek inzake milieuproblematiek.

BRUSSELS INSTITUUT VOOR MILIEUBEHEER Gulledelle 100 1200 Brussel - België Tel. : +32 2 775 75 11 Fax : +32 2 775 76 21 E-mail : [email protected] Web : http://www.ibgebim.be/

De regionale overheidsinstanties ontwikkelen indicatoren voor het plannen en communiceren van een duurzame ontwikkeling. Het BIM heeft een boordtabel inzake brusselse « duurzame ontwikkeling » indicatoren opgesteld, teneinde te kunnen beschikken over een kwaliteits milieu-overzicht met het doel te nemen beleidsbeslissingen te ondersteunen en dit op een democratische, verantwoorde en adequate wijze. Aan de andere kant zijn deze noodzakelijk voor het situeren van plaatselijke toestanden in een groter verband, zoals de europese « duurzame ontwikkeling » strategie ; nodig om diverse steden-regio’s met elkaar te kunnen vergelijken. Tenslotte zijn de indicatoren nuttig voor de burgerbevolking, die aldus over een basisinformatie beschikt waarmee zij een eigen mening over hun leefomgeving kan vormen en dit zo nodig privé of zakelijk kan toepassen.

De indicatoren worden onderverdeeld in sociale, economische en bouwkundige elementen om het duurzaam stadsbeheer zo goed mogelijk te ondersteunen Groene zones en natuurgebieden • Toegankelijkheid openbare groene zones (m2/inwoners) • Beheer groene zones (aantal significante interventies/jaar) • Biologische waarde van de zones (% regionale oppervlakte met het statuut van natuur- of bosgebied of geklasseerd onder monumentenzorg) Water • Drinkwaterverbruik (liter/dag/equivalent-inwoner) • Kwaliteit oppervlaktewater (percentage goedgekeurde wateranalyses) • Strijd tegen vervuiling (belasting op afvalwater/aantal bedrijven) Bedrijven • Officiële aanvragen (bouwvergunningen/betrokken oppervlakte) • Milieuzorgsysteem bedrijven (aantal keurmerken - «ecodynamische» bedrijven) • Milieuvergunningen (aantal aanvragen/geregistreerde vergunningen) Lucht • Ozonconcentratie (mg/m3, dagelijkse concentratie) • Impact verkeer (aantal dagen abnormale verkeerstoename) • Broeikasgassen en CO2 (uitstoot van CO2 en gemiddelde temperatuur/Kyoto-doelstellingen) Geluid • Klachten (percentage klachten over geluidsoverlast) • Achtergrondgeluid (evolutie) • Verbeteren van knelpunten geluidsoverlast (aantal/jaar) Afval • Afvalproductie (kg afval/inwoner/jaar) • Preventiemaatregelen (percentage gezinnen met « neegeen-drukwerk » sticker) • Percentage recyclage (% sorteerkwaliteit) Sociaal en economisch • Inkomens- en sociale ongelijkheid (verhouding inkomensklasse bevolking, op basis van belastingaanslag) • Werkloosheidscijfer • Grondverdeling (bevolkingsdeel/beschikbare m2)

Boordtabel voor een efficiënt milieumanagement in het bedrijf

ISO, International Standard Organization, is een onafhankelijke wereldwijde organisatie, met zetel in Genève, die zich bezighoudt met het opstellen en verspreiden van een serie technische normen. ISO is een keten van nationale norminstituten in samenwerking met overheden en NGO’s. De exportindustrie zag sinds lange tijd de noodzaak in van normen op wereldniveau om het proces van commerciële uitwisseling te ondersteunen.

De ISO 14031 indicatoren communiceren en beheren de milieuprestaties van een bedrijf Het ISO ligt aan de basis van het ISO 14000 systeem dat een serie milieunormen omvat. In dit kader heeft de organisatie buiten het ISO 14001 milieuzorgsysteem, de ISO 14031 norm geïntroduceerd met een serie indicatoren voor het opmeten van de milieuprestaties van het bedrijf. Het voordeel van deze indicatoren ligt in het feit dat deze tevens gebruikt kunnen worden als beleidsmiddel in kleine structuren die niet beschikken over een uitgebreid milieuzorgsysteem. Deze indicatoren ondersteunen in het bijzonder de beslissingen en communicatie (reporting) van de informatie en zijn op zich al een hulpmiddel bij het beheer van een milieubeleid.

ISO CENTRAL SECRETARIAT 1, rue de Varembé, Case postale 56 1211 Geneva 20, Zwitserland Tél. : + 41 22 749 01 11; Fax : + 41 22 733 34 30 E-mail : [email protected] Web : http://www.iso.ch

De indicatoren kunnen, in vergelijking met een milieuzorgsysteem, als zelfstandig instrument gebruikt worden bij het beheer of de communicatie van het bedrijf Indicatoren voor beheersprestaties (MPI) Het invoeren van milieubeleid en -programma’s • aantal bereikte doelstellingen • aantal ingevoerde preventieve maatregelen vervuiling Conformiteit wet- en regelgeving • graad van conformiteit wet- en regelgeving • periode van reactie op milieu-incidenten of om deze te corrigeren • boetes, sancties of kosten hieruit voortvloeiend Financiële aspecten • kosten m.b.t. milieuaspecten • return investeringen milieuverbeteringsprojecten • gerealiseerde besparingen dankzij RGE (Rationeel Gebruik Energie), vervuilingspreventie en afvalrecyclage Relatie met maatschappij • aantal enquêtes of vragenlijsten betreffende milieuproblematiek • aantal bedrijven die een milieuverklaring voorleggen

Indicatoren voor productie gerelateerde prestaties (OPI)

Indicatoren voor de toestand van het milieu (ECI)

Materiaalverbruik • hoeveelheid materiaalverbruik/productie eenheid • hoeveelheid waterverbruik/productie eenheid Energieverbruik • hoeveelheid energieverbruik/jaar of product Onderaannemers en toeleveranciers • hoeveelheid reinigingsmiddelen of afvalverbruik door dienstuitvoerders Installaties en infrastructuur • aantal jaarlijkse noodinterventies • totale grondoppervlak gebruikt voor eindproductie Machines en bedrijfsvervoermiddelen • gemiddeld brandstofverbruik Aankooppolitiek en productlevering • aantal dagelijkse leveringen Productbeheer • % beschadigde producten • aantal nieuwe producten op de markt met gelimiteerde gevaarlijke eigenschappen Afvalproductie • hoeveelheid afval per jaar • hoeveelheid uitgeschakeld gevaarlijk afval ten gevolge van substitutiegoederen Overlast en uitstoot • hoeveelheid specifieke uitstoten per jaar

Lucht • specifieke vervuilingsconcentratie in omgevingslucht Geluidsoverlast • in de nabijheid gemeten gemiddelde van geluidsoverlast bedrijfsinstallaties Oppervlaktewater • opgeloste zuurstof in aan vervuiling blootstaand oppervlaktewater Bodem • concentratie van een specifieke vervuiling in bodem nabij installaties Openbare gezondheid • loodgehalte in bloed bij omwonenden

15

Website adressen met informatie over verschillende initiatieven, milieu- en duurzame ontwikkeling indicatoren ISO - International Standard Organization (en, fr) http://www.iso.ch

EMAS (fr, nl, en, ...) http://europa.eu.int/comm/environment/emas

WBCSD - World Business Council for Sustainable Development (en) http://www.wbcsd.ch

DETR – UK Department of the Environment, Transport and the Regions (en) http://www.defra.gov.uk/environment/index.htm

ESI - Environmental Sustainability Index (en) http://www.ciesin.org/indicators/ESI/

GRI - Global Reporting Initiative (en, fr) http:// www.globalreporting.org

OCDE – Organisation de Coopération et de Développement Économique (fr, en) http://www.oecd.org/ehs/prtr

SA 8000 - Social Accountability International (en) http://www.cepaa.org

CNACE – Commission nord-américaine de coopération environnementale (fr, en, es) http://www.cec.org

AccountAbility 1000 – Institute of Social and Ethical Accountability (en) http://www.accountability.org.uk ETHIBEL (fr, nl, en) http://www.ethibel.org/

EU – Europese Unie (en) http://www.unece.org/env/pp

Dow Jones Sustainability Index (en) http://www.sustainability-index.com/

European Environmental Agency (en) http://www.eea.eu.int/ BIM - Brussels Instituut voor Milieubeheer (fr, en, nl) http://www.ibgebim.be/

EIS – Environmental Information Service / Investor Responsibility Research (en) http://www.irrc.org/eisweb/eismain.htm NOVETHIC (fr) http://www.novethic.fr

Surf naar onze internetsite voor meer informatie over indicatoren inzake milieuprestaties http://www.abece.be/germaine

Institut Eco-Conseil

Association Belge des Eco-Conseillers et Conseillers en Environnement (ABECE)

7, Boulevard de Merckem 5000 Namur - België Tel. : +32 81 74 45 46 - Fax : +32 81 73 99 74 E-mail : [email protected] Web : http://www.eco-conseil.be

Van Elewyckstraat 35 1050 Brussel- België Tel. : +32 2 644 96 66 - Fax : +32 2 644 94 20 E-mail : [email protected] Web : http://www.abece.be

met de steun van

het Waalse gewest (DGRNE) Web : http://mrw.wallonie.be/dgrne/

Federale Diensten voor Wetenschappelijke, Technische en Culturele Aangelegenheden Wetenschapsstraat 8 1000 Brussel - België Tel. : +32 2 238 34 11 - Fax : +32 2 230 59 12 Web : http://www.sstc.be