Uro-Tainer® katheteronderhoud Gids naar het juiste behandelplan
Introductie De zorg en onderhoud van verblijfskatheters is van groot belang om problemen zoals verstopping te voorkomen. De verschillende oorzaken kunnen worden geminimaliseerd door een proactieve aanpak. Het Uro-Tainer® concept is ontwikkeld ter vervanging van de standaard blaasspoelingen met spuit, om de hiermee gepaard gaande risico’s van contaminatie en te hoge druk en/of zuiging op de blaaswand te verminderen (Getliffe K.A.1996)(1). Het Uro-Tainer® assortiment bestaat uit verschillende vloeistoffen met elk een eigen indicatie voor gebruik. De meest voorkomende indicatie is het bestrijden en voorkomen van katheteraanslag en -verkalking. Het onderzoek van professor Getliffe (Getliffe K.A.1994)(2) toonde reeds aan dat bij 50% van de verblijfskatheters verkalking optreedt, met als mogelijk gevolg het blokkeren van de katheter. Deze brochure geeft u een leidraad tot het effectief gebruik van de Uro-Tainer® oplossingen voor katheteronderhoud. Deze richtlijnen zijn evidence-based, maar zijn geen vervanging voor uw professionele beoordeling en handelen.
2
Inhoudsopgave Meest voorkomende problemen bij verblijfskatheters Levensduur van de katheter Beoordeling / behandeling verkalking Beoordeling / behandeling debrisvorming Gebruiksaanwijzing Literatuurlijst
4-6 7 8-10 11 12-13 14
3
Meest voorkomende problemen bij verblijfskatheters Infectie: • Urineweginfectie geassocieerd met verblijfskatheters betreft ongeveer 45% van alle ziekenhuisinfecties (Winn C. 1996)(3). • Onderzoek wijst uit dat na 3 weken al in 62% van de gevallen een significante hoeveelheid bacteriën aanwezig is in de blaas (Kumon H. et. al 2001)(4). Lekkage langs de katheter: Lekkage langs de katheter is een veel voorkomend probleem bij patiënten met een verblijfskatheter. De meest voorkomende lekkages worden veroorzaakt door: • Verstopping van de katheter • Geknikte afvoerslang naar de urineopvangzak • Onjuiste maat katheter of ballongrootte • Verhoogde druk op de katheter door obstipatie • Detrusorinstabiliteit of ‘instabiele blaas’ wanneer de detrusorspier spontaan samentrekt veroorzaakt dit blaasspasme en hierdoor lekkage rond de katheter. Deze contracties kunnen sterk genoeg zijn om de katheter uit de blaas te drukken • Trigonumirritatie / blaasspasme, vaak als gevolg van prikkeling door verkeerde maat katheter, ballon of tractie aan de katheter (Rew M. & Woodward S. 2001)(5) Pijn & ongemak: Als de katheterdrager een pijnsensatie aangeeft, dient te worden onderzocht of: • de katheter de juist CH maat en/of lengte heeft
4
• er geen tractie wordt uitgeoefend op de katheter • er geen blaasspasmen zijn • er geen urineweginfectie is Afhankelijk van de oorzaak, dienen de juiste maatregelen genomen te worden. Blokkade: Er zijn meerdere oorzaken waardoor de katheter kan verstoppen: • Constipatie • Geknikte katheterafvoerslang naar urineopvangzak • Katheterafvoeropeningen worden afgesloten door de blaaswand, bijvoorbeeld door zuigkrachten • Verkalking • Debrisvorming Elke blokkade kan leiden tot urineretentie, ongemak voor de patiënt en lekkage langs de katheter. Verkalking en debrisvorming zijn de meest voorkomende oorzaken van blokkade (Getliffe K.A. 1996)(1). Verkalking: Verkalking is de meest voorkomende oorzaak van verstopte katheters (Getliffe K.A. 1996)(1). Bacteriën in de urine, zoals de ‘Proteus mirabilis’, produceren een enzym urease genaamd. Deze splitst ureum in ammoniak en kooldioxide. Dit resulteert in een stijging van de pH en de urine wordt alkalisch, waardoor de ideale condities ontstaan voor de ontwikkeling van kristallen, bijvoorbeeld magnesiumammoniumfosfaat en calciumfosfaat.
5
Deze kristallen vormen zich rond de ogen, op de ballon en in het interne lumen van de katheter. Grofweg is de groep katheterdragers in te delen in twee categorieën: 1. Blokkers: deze groep ontwikkelt binnen enkele dagen tot weken verkalking 2. Niet blokkers: deze groep heeft niet of nauwelijks last van verkalking, zelfs niet na een lange periode van weken of maanden Bacteriën Ammoniak
Urease
Kooldioxide
pH 6.8-9.5 Neerslaan kristallen Verkalking
Debrisvorming: Debrisvorming kan de katheter blokkeren. Oorzaken hiervan zijn: • Urotheliale cellen van de blaaswand • Tumorcellen • Infectie • Bloed door ziekte, urologische chirurgie of trauma NB: voldoende vochtinname bevordert een goede natuurlijke ‘flush’
6
Levensduur van de katheter Er zijn verschillende oorzaken die tot het verstoppen van de katheter kunnen leiden. Het is dan ook van belang om de exacte oorzaak van de blokkade te achterhalen. Het frequent wisselen van verblijfskatheters geeft namelijk een verhoogd risico op infectie en ongemak voor de katheterdrager. Zodra de levensduur van de katheter bedreigd wordt door verkalking of debrisvorming, kunnen interventies met de juiste Uro-Tainer® spoelvloeistoffen, naast gezonde voeding en voldoende vochtinname, de levensduur van de katheter verlengen. Wenselijk is om vanaf de allereerste katheter de datum van inbreng en de reden van verwijderen vast te leggen in het behandelplan. In de regel is er na beoordeling van drie tot vijf katheters een duidelijk beeld van de levensduur van de katheter (Norberg B.et al1983)(6).
7
Beoordeling / behandeling verkalking Een blokkade door verkalking is doorgaans vast te stellen aan de hand van een combinatie van de volgende punten: pH-indicator: Controleer regelmatig de pH-waarde van de urine, aangezien een alkalische urine (aangegeven door een hoge pH) een sterke indicatie is voor mogelijke verkalking (Getliffe K.A. & Dolman M. 1997)(7). De pH kan worden gemeten met behulp van de gebruikelijke pH-strips. pH 6.8
pH 7.1
pH 7.4
pH 7.7
pH 8.0
pH 8.3
Stijgende alkaliteit Kweek: Bacteriën in de urine, zoals de ‘Proteus mirabilis’, in combinatie met alkalische urine scheppen de ideale condities voor het ontstaan van verkalking. Inspectie: Bij vermoeden van blokkade door verkalking is het raadzaam dit, na het verwijderen van de katheter, te controleren door de katheter in de lengte open te snijden.
8
Als de verstopping van de katheter te wijten is aan verkalking, is de juiste ‘oplossing’ Uro-Tainer® Suby G. Als de Uro-Tainer® Suby G niet voldoende resultaat geeft, kan worden gekozen voor Uro-Tainer® Solutio R. Raadzaam is om Solutio R niet langer dan 2 tot 3 weken achter elkaar te gebruiken en daarna weer over te stappen op Suby G; dit i.v.m. de hoge zuurgraad van Solutio R die de blaaswand kan irriteren. De periode dat de katheter in situ is, moet blijvend worden gevolgd en gedocumenteerd. De effectiviteit van de Uro-Tainer® Suby G of de Uro-Tainer® Solutio R kan dan worden beoordeeld en het behandelplan hierop worden gecontinueerd of gecorrigeerd.
Katheter met kalkaanslag
NB: Onderzoek toont aan dat een spoeling met 50 ml Suby G of Solutio R, direct gevolgd door een tweede spoeling met 50 ml, significant effectiever is in het oplossen van verkalking dan één spoeling met een grotere hoeveelheid (100 ml) (Getliffe K.A. et al 2000)(8). DE URO-TAINER® MAG ALLEEN GEBRUIKT WORDEN OP VOORSCHRIFT VAN EEN ARTS
9
Beoordeling / behandeling verkalking Uro-Tainer® Suby G B. Braun Indicatie: Een licht hypotone vloeistof die minder irriterend is door toevoeging van magnesium. Deze vloeistof is speciaal bedoeld ter voorkoming van kristallisatie van fosfaten en voor het oplossen van bestaande verkalking bij de verblijfskatheter. Advies frequentie spoelen: 2 à 3 keer per week afhankelijk van de problematiek, tenzij anders voorgeschreven door de arts. De vloeistof dient 5 minuten in de blaas geïnstalleerd te blijven. Samenstelling: Per 100 ml: citroenzuur monohydraat 3,23 g, licht magnesiumoxyde, 0,38 g, natriumbicarbonaat 0,7 g, natriumedetaat 2H2O 0,01 g in water voor injectie. pH=4.2
Uro-Tainer® Solutio R B. Braun Indicatie: Een licht hypotone vloeistof die door de hogere concentratie citroenzuur en gluconolacton speciaal bedoeld is voor katheters die hardnekkig verkalken en waarbij Suby G niet voldoende resultaat geeft. Daarnaast minimaliseert deze vloeistof het trauma bij het verwijderen van de verblijfskatheter. Advies frequentie spoelen: 2 à 3 keer per week afhankelijk van de problematiek, tenzij anders voorgeschreven door de arts. De vloeistof dient 5 minuten in de blaas geïnstalleerd te blijven. Samenstelling: Per 100 ml: citroenzuur monohydraat 6,0 g, gluconolacton 0,6 g, licht magnesiumcarbonaat 2,8 g, natriumedetaat 2H2O 0,01 g in water voor injecties. pH=4
10
Beoordeling / behandeling debrisvorming Als de katheter verstopt is en dit niet te wijten is aan verkalking en er is duidelijk sprake van debrisvorming, geeft dit een goede indicatie dat debrisvorming de oorzaak is van de verstopping. Als de verstopping van de katheter te wijten is aan debrisvorming, is de juiste ‘oplossing’ Uro-Tainer® NaCl 0,9%. De periode dat de katheter in situ is, moet blijvend worden gevolgd en gedocumenteerd. De effectiviteit van de Uro-Tainer® NaCl 0,9% kan dan worden beoordeeld en het behandelplan hierop worden gecontinueerd of gecorrigeerd. Uro-Tainer® NaCl 0,9% B. Braun Indicatie: Deze isotone vloeistof wordt voornamelijk gebruikt voor mechanisch reinigen van de blaas en katheters, b.v. bij debrisvorming in de blaas. Advies frequentie spoelen: 1 à 2 x per dag afhankelijk van de problematiek, tenzij anders voorgeschreven door de arts. Samenstelling: natriumchloride 0,9%. pH=7
DE URO-TAINER® MAG ALLEEN GEBRUIKT WORDEN OP VOORSCHRIFT VAN EEN ARTS
11
Gebruiksaanwijzing
Stap 1
Verwarm de Uro-Tainer® indien gewenst in handwarm water. Was intussen uw handen grondig.
Stap 2
Scheur de plastic omverpakking open en haal de Uro-Tainer® uit de verpakking.
Stap 3
Sluit met behulp van de schuifklem de canule van de Uro-Tainer® af.
Stap 4
12
Verwijder de veiligheidsring en trek de beschermkap van de kathetertip van de Uro-Tainer®, zonder de kathetertip aan te raken.
Stap 5
Open de canule door de schuifklem terug te schuiven. Laat een aantal druppels van de Uro-Tainer® vloeistof in de katheter druppelen zodat alle lucht uit de canule is.
Stap 6
Sluit de kathetertip van de Uro-Tainer® aan op de katheter.
Stap 7
Laat door middel van de zwaartekracht de vloeistof inlopen. Laat de vloeistof 5 min. in de blaas zitten door de klem te sluiten, tenzij de Uro-Tainer® als mechanische reiniging (NaCl 0,9%) wordt gebruikt.
Stap 8
Maak de klem weer open en laat de vloeistof terug lopen door de Uro-Tainer® omlaag te houden. Wanneer deze vol is, sluit de klem en koppel de Uro-Tainer® los van de katheter.
13
Literatuurlijst (1) Getliffe K.A .(1996) Bladder installations and bladder wash-outs in the management of catheterised patients. Journal of Advanced Nursing 23: 548-554 (2) Getliffe K.A. (1994) The characteristics and management of patients with recurrent blockage of long term urinary catheters. Journal of Advanced Nursing 20:1 140-149 (3) Winn C.(1996) Catheterisation. Extending the scope of practice. Nursing Standard 10(52): 49-54 (4) Kumon H., Hasimoto H., Nishimura M., Monden K., Ono N. Catheterassociated urinary tract infections: impact of catheter materials on their management. Int J Antimicrobial Agents 2001; 17: 311-16 (5) Rew M., Woodward S. (2001) Troubleshooting common problems associated with longterm catheters. British Journal of Nursing 10 (12): 764-774 (6) Norberg B., Norberg A., Parkhede U. (1983) The spontaneous variation in catheter life in long stay geriatricpatients with indwelling catheters. Gerontology 29: 332-335 (7) Getliffe K.A.Dolman M. Promoting Continence, A Clinical and Research Resource. Bailliere Tindall, London 1997 (8) Getliffe K.A ., Hughes S.C, Le Claire M. (2000) The dissolution of urinary catheter encrustation. British Journal of Urology International 85: 60-64
14
15
Uro-Tainer® assortimentsoverzicht Artikelnummer
Z-Index
Omschrijving
Maat
Besteleenheid
FB99849 14552043 FB99833 14552078
Uro-Tainer® NaCl 0,9% B. Braun NaCl 0,9% NaCl 0,9%
50 ml 100 ml
10 10
FB99851 14552132 FB99839 14552140
Uro-Tainer® Suby G B. Braun Suby G Suby G
50 ml 100 ml
10 10
FB99843 14552108 FB99841 14552116
Uro-Tainer® Solutio R B. Braun Solutio R Solutio R
50 ml 100 ml
10 10
FB18848 15009203 FB18838 15009211
Uro-Tainer® Chloorhexidine 1:5000 B. Braun Chloorhexidine 1:5000 50 ml Chloorhexidine 1:5000 100 ml
10 10
FB99854 14552051 FB99853 14552086
Uro-Tainer® M NaCl 0,9% met bijspuitpunt B. Braun NaCl 0,9% + bijspuitpunt 50 ml 10 NaCl 0,9% + bijspuitpunt 100 ml 10
B. Braun Medical B.V. Postbus 659 5340 AR OSS Tel.: +31 (0)412 67 25 04 Fax: +31 (0)412 67 24 91
[email protected] www.bbraun.nl
