UNICEF en kindersterfte
SB13GAST
We gaan voor nul!
Informatie voor een gastles
Inhoud HOOFDSTUK
PAGINA
Achtergrondinformatie De oorzaak van kindersterfte Inleiding Voorleesverhaal Kern van de les Wist je datjes Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Afsluiting
2 4 6 7 9 11 12 13 13 14
Beste jeugdvoorlichters, Vorig jaar is UNICEF wereldwijd gestart met de actie tegen kindersterfte. In Nederland herkenbaar met de slogan: We gaan voor nul, omdat elk kind dat sterft er één te veel is. De focus lag hierbij op het vaccineren van kinderen.
Schoon water We zijn op de goede weg. Het aantal kinderen dat per dag sterft krijgen we ook daadwerkelijk naar beneden. Maar we zijn er nog niet. Daarom voeren wij onder dezelfde slogan het komende jaar actie voor schoon water. In deze gastlesreader leest u meer over dit onderwerp en wat er voor nodig is om het kindersterftecijfer nog meer te laten dalen. U vindt hier heel concrete cijfers om aan kinderen te laten zien dat de hulp daadwerkelijk helpt!
Voeg ook deze gastlesinformatie toe aan de opbergmap met basisinformatie (MAPJV). Zo ‘spaart’ u binnen enkele jaren een heel overzichtelijke, complete thema map met dvd’s bij elkaar. Bestellen kan via
[email protected] of via vrijwilligersnet. Ter ondersteuning van uw gastles vindt u op www.unicefenjij.nu berichten over de campagne met opdrachten, foto’s en film. De website is handig te gebruiken tijdens uw gastles op een digibord.
Veel van uw collega’s plaatsen op vrijwilligersnet succesvolle werkvormen en tips. Kijk voor inspiratie op deze website. Gebruikersnaam: vrijwilliger
Wachtwoord: uniteforchildren
N.b. De jaarlijkse Spreekbeurtactie verloopt dit jaar in samenwerking met het blad Samsam (een uitgave van het NCDO). In het blad dat 19 november op de mat bij basisscholen valt staat informatie over schoon water in Nepal. Daarnaast is het spreekbeurtboekje te downloaden op www.unicefenjij.nu/spreekbeurt/onderwerpen.
Succes met de voorbereidingen van uw gastlessen en veel plezier met het geven ervan!
Krista van den Berg Team jeugd UNICEF Nederland
2
Achtergrondinformatie over kindersterfte in Sierra Leone en Nepal Elke dag sterven er 18.000 kinderen. Ze overlijden aan oorzaken die te voorkomen zijn, zoals longontsteking, malaria en diarree. Dat aantal zou nul moeten zijn, want elk kind dat sterft is er één te veel. We gaan voor nul! is dan ook nog steeds ons motto voor deze (meerjarige) campagne. UNICEF doet er wereldwijd alles aan om kindersterfte te laten dalen. En met succes. Het aantal kinderen dat dagelijks overlijdt, neemt sterk af: waar in 2006 nog 25.500 kinderen per dag stierven, hebben wij u vorig jaar kunnen melden dat dit aantal gedaald is naar 19.000. En kunnen wij u nu melden dat het aantal inmiddels 18.000 is. We zijn dus op de goede weg, maar tegelijkertijd zijn we er nog niet!
Schoon water, van essentieel belang! Kinderen hebben schoon drinkwater en toegang tot sanitaire voorzieningen nodig. Water is van essentieel belang in het leven. Op veel plekken in de wereld is er te weinig of vies water. Ook bestaat er een groot gebrek aan goede sanitaire voorzieningen en leven veel kinderen in onhygiënische omstandigheden. Dit heeft grote gevolgen voor de gezondheid van deze kinderen. Het leidt tot infecties en diarree. Veel kinderen overlijden als gevolg van vervuild drinkwater en onhygiënische sanitaire voorzieningen. Wereldwijd hebben 780 miljoen mensen geen toegang tot drinkbaar water en 2 miljard mensen geen toegang tot sanitaire voorzieningen. UNICEF werkt er hard aan om deze situatie te veranderen. Als iedereen schoon water had, zou de kindersterfte met de helft afnemen!
Enkele feiten: • In 2011 overleden er 1,1 miljoen kinderen onder de 5 jaar aan de gevolgen van vies drinkwater, slechte sanitaire voorzieningen en een gebrek aan hygiëne. • Het Millenniumdoel voor water (het percentage mensen dat geen toegang heeft tot veilig drinkwater halveren) is bereikt. Maar dat betekent dat er nog steeds 780 miljoen mensen op de wereld geen schoon water hebben. • 2,5 miljard mensen hebben geen toegang tot hygiënische sanitaire voorzieningen. • 1,2 miljoen kinderen sterven aan de gevolgen van diarree. Het is de op één na grootste doodsoorzaak bij kinderen jonger dan 5 jaar. • 884 miljoen mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater.
3
De oorzaak van kindersterfte
In 2011 had 85 procent van de wereldbevolking toegang tot schoon drinkwater. Dat betekent dat sinds 1990 twee miljard mensen toegang hebben gekregen tot schoon drinkwater.
Elk jaar overlijden miljoenen kinderen aan ziektes die eenvoudig te voorkomen zijn, zoals longontsteking en diarree. Andere belangrijke oorzaken voor kindersterfte zijn het ontbreken van (goede) medische zorg rondom de bevalling en infectieziekten zoals hiv en malaria. Ondervoeding is vaak de onderliggende oorzaak: ondervoede kinderen kunnen geen goede weerstand opbouwen.
Waarom overlijden kinderen in bijvoorbeeld Sierra Leone en Nepal? In Sierra Leone en Nepal is de kindersterfte heel hoog. Kinderen sterven onder andere door de volgende oorzaken:
• Gebrek aan schoon water en wc’s
aan voorlichting. Mensen weten vaak heel weinig over
Veel mensen hebben geen toegang tot schoon water.
hygiëne, zeepgebruik en handen wassen.
Vooral op het platteland is toegang tot schoon water slecht. Wie vervuild water drinkt, kan bijvoorbeeld
• Gebrek aan goed getraind medisch personeel
diarree krijgen, heel ziek worden en doodgaan. Ook
Er zijn veel te weinig dokters, verpleegkundigen en
niet iedereen heeft een latrine of toilet. En er is gebrek
verloskundigen. Ook zijn zij onvoldoende getraind.
4
• Onwetendheid
• Sociale gebruiken
Vaak zoeken moeders te laat medische zorg. Ze beseffen
Van oudsher zoeken moeders hulp bij traditionele
niet hoe ernstig het is als hun kind koorts heeft. Of ze zien
genezers die vaak niet over de juiste medische kennis
niet dat hun kind ondervoed is. Ook weten ze vaak niet dat
beschikken. Ook zijn veel mensen niet gewend om een
medische hulp (gratis) beschikbaar is voor zichzelf en hun
toilet te gebruiken.
kinderen.
15 oktober is het de Internationale handenwasdag! Op pagina 13 staan links naar filmpjes met uitleg hoe je handen hoort te wassen. Dit is ook leuk om in de klas te doen met de leerlingen.
Wat doet UNICEF? Al 45 jaar is UNICEF actief op het gebied van water, sanitaire voorzieningen en hygiëne. Dit gebeurt op verschillende geïntegreerde manieren, want alleen dan is er een langdurig effect. UNICEF brengt kindersterfte omlaag door onder andere kinderen van schoon drinkwater te voorzien en veilige sanitaire voorzieningen beschikbaar te stellen. UNICEF promoot daarnaast op vele manieren hygiëne: thuis, bij de verzorging van kinderen en op school. En richt zich op deskundigheidsbevordering, opleiding en bijscholing van medisch personeel. We zijn actief in de dorpen en op wijkniveau, op scholen en in klinieken. Ook bieden we ondersteuning bij het slaan van nieuwe putten, het zuiveren van bronnen, het aanleggen van waterleidingen of bij het opvangen en filteren van regenwater. En UNICEF helpt bij de aanleg van rioleringen en het bouwen van wc’s op scholen en andere gemeenschappelijke plekken.
5
1. Inleiding UNICEF is actief in vrijwel álle landen.
nu
Leerdoelen (groep 7 en 8) • Leerlingen weten waar UNICEF voor staat en wat UNICEF doet; • Leerlingen weten dat er dagelijks wereldwijd duizenden kinderen overlijden; • Leerlingen begrijpen de oorzaken van kindersterfte in Sierra Leone en Nepal; • Leerlingen begrijpen hoe kindersterfte voorkomen kan worden; • Leerlingen zien het belang van schoon water; • Leerlingen kunnen voorbeelden geven van werk van UNICEF in Sierra Leone en Nepal. • Leerlingen weten nu aan de hand van voorbeelden en het dalende kindersterftecijfer dat HULP HELPT!
Kennismaking U introduceert uzelf kort. Vertel bijvoorbeeld uw naam,
kennis van de leerlingen. U kunt bijvoorbeeld vragen
eventueel uw leeftijd, beroep en relatie met UNICEF. Dat
wat de gevaren zijn van vies drinkwater.
u voor NUL gaat en dat u kunt laten zien dat er ieder jaar
U kunt het woord UNICEF of WASH groot op het
minder kinderen sterven door de hulp die we bieden.
bord schrijven en de kinderen vragen waar de letters voor staan. Bij iedere letter schrijft u vervolgens het
Afspraken maken
woord waar de letter voor staat en vertaalt dit voor de
Maak een paar afspraken met de kinderen. Bijvoorbeeld dat
kinderen naar het Nederlands. Kijk voor de betekenis
als zij vragen hebben of iets willen vertellen, zij hun hand
van het woord UNICEF en andere voorbeelden in de
opsteken. Of dat u een bepaald teken geeft als de kinderen
map met basisinformatie (MAPJV).
stil moeten zijn. Schrijf de verschillende onderdelen van uw gastles op het bord en loop uw programma met de
Thema schoon water
kinderen door.
Ter introductie van het thema schoon water kunt u op www.unicefenjij.nu filmpjes en berichten vinden
Inschatten van de beginsituatie
over het onderwerp en dit met de klas bespreken. U
Vooraf stemt u met de leerkracht af welke kennis de
kunt ook de dvd met het thema schoon water laten
kinderen al hebben over het onderwerp. Of dat er
zien en/of de verhalen van de campagnekinderen op
leerlingen zijn die zelf broertjes of zusjes verloren
de volgende pagina’s voorlezen. Het voorleesverhaal
hebben. Dit kan heel pijnlijk en confronterend zijn.
berust grotendeels op de werkelijkheid en is bedoeld om
Door een inleidende vraag te stellen, controleert u
het probleem inzichtelijk te maken.
of de informatie die u gaat vertellen aansluit bij de
6
Verhaal De Luisteren foto’s vannaar de kinderen een mooistaan verhaal, op www.unicefenjij. verteld door
hem naar het ziekenhuis gingen was het al te laat. Hij is
nu/ramatu iemand deze van UNICEF kunt u op Nederland, het digibord is voor laten allezien
overleden.
terwijl leeftijden u uw verhaal boeiend.vertelt. Ook voor kinderen uit groep 7
Ramatu mist hem verschrikkelijk. Het was haar speelmaatje. Hij was ietsje ouder dan zij en ging net
Samen met haar vader en moeder woont Ramatu in het dorpje Makona. Sinds kort hebben veel families er een eigen wc. Voorheen poepten en plasten de dorpsbewoners in het bos achter hun huis maar nu staan er kleine gebouwtjes van hout, klei en palmbladeren. Een hele verbetering dus want zo worden mensen minder snel ziek. Helaas geldt dat niet voor het drinkwater. In het dorp is een pomp, maar die is kapot. Om toch water in de buurt te hebben, graven veel mensen hun eigen put in het bos. Maar water uit deze zelfgegraven putten is vervuild. Veel kinderen worden hier ziek van.. Ook Hassan en Suri, de broers van Ramatu. Vorig jaar werd Ramatu’s broertje Hassan heel ziek. Hij kreeg diarree en moest heel erg overgeven. Toen ze met
7
naar school. Ze speelden samen alsof ze aan het
steeds kleiner dat de kinderen in het dorp zelf ziek
koken waren, met blaadjes en zand in plaats van met
worden of hun broertjes en zusjes verliezen.
rijst en cassave. Met stenen en takjes maakten ze een nepvuurtje. Ze sliepen samen in 1 bed. ‘s Nachts wordt Ramatu vaak huilend wakker. Ze droomt dan over haar broertje, dat hij er weer is.
Op de begrafenis waren heel veel mensen. Ramatu’s andere broer, Suri, was bijna klaar met de middelbare school in de stad. Hij kwam vanuit de stad naar Makona voor de begrafenis van Hassan. Maar Suri dronk water uit dezelfde put. Ook hij werd ziek en overleed. Beide broers stierven aan de gevolgen van het drinken van vervuild water. De vader van Ramatu heeft de put, die alle ellende veroorzaakte, dichtgegooid. Nooit zal iemand er nog uit drinken. Ramatu speelt graag achter het huis. Bij de graven van haar broers. Dan voelt ze zich een klein beetje minder alleen.
Gelukkig is er nu met steun van UNICEF een werkende waterpomp in het dorp van Ramatu aanwezig. De kinderen krijgen op school ook les over hoe belangrijk schoon water en hygiëne zijn. Daardoor wordt de kans
8
2. Kern van de les De informatie die u overdraagt in de kern van de les is de informatie waar de leerdoelen van de les op zijn gebaseerd. De informatie kunt u op verschillende manieren brengen. Een paar voorbeelden: • U kunt een onderwijs-leergesprek aangaan met de kinderen. Daarbij stelt u de leerlingen vragen waardoor ze zelf nadenken over de leerstof. • Ga naar www.unicefenjij.nu, zoek naar berichten en filmpjes over kindersterfte en schoon water en bespreek deze met de klas. • U vertelt de informatie en maakt koppelingen naar het voorleesverhaal of de dvd.
Water wist je datjes: • Menselijke hersenen voor 75% uit water bestaan? • 70% van een olifant water is, 75% van een kip water is? • Een mens ongeveer een maand zonder voedsel leven kan, maar hooguit een week zonder water. • Een mens per dag 2 liter water moet drinken om gezond te kunnen leven. • Om het toilet door te spoelen je tussen de 7,5 en 26,5 liter water gebruikt. • Dat als je 5 minuten doucht, je 95 tot 190 liter water gebruikt. • Voor het tanden poetsen gebruik je gemiddeld 5 liter water per dag. In plaats van de kraan tijdens het tanden poetsen open te laten, kan je ook een glas met water vullen waar je na afloop je mond mee kan spoelen.
Elk jaar overlijden miljoenen kinderen aan ziektes die eenvoudig te voorkomen zijn, zoals longontsteking en diarree. Andere belangrijke oorzaken voor kindersterfte zijn het ontbreken van (goede) medische zorg rondom de bevalling en infectieziekten zoals hiv en malaria. Ondervoeding is vaak de onderliggende oorzaak: ondervoede kinderen kunnen geen goede weerstand opbouwen.
Waarom overlijden kinderen in bijvoorbeeld Sierra Leone en Nepal? In Sierra Leone en Nepal is de kindersterfte heel hoog. Kinderen sterven onder andere door de volgende oorzaken:
9
• Gebrek aan schoon water en wc’s
aan voorlichting. Mensen weten vaak heel weinig over
Veel mensen hebben geen toegang tot schoon water.
hygiëne, zeepgebruik en handen wassen.
Vooral op het platteland is toegang tot schoon water slecht. Wie vervuild water drinkt, kan bijvoorbeeld
• Gebrek aan goed getraind medisch personeel
diarree krijgen, heel ziek worden en doodgaan. Ook
Er zijn veel te weinig dokters, verpleegkundigen en
niet iedereen heeft een latrine of toilet. En er is gebrek
verloskundigen. Ook zijn zij onvoldoende getraind.
• Onwetendheid
• Sociale gebruiken
Vaak zoeken moeders te laat medische zorg. Ze beseffen
Van oudsher zoeken moeders hulp bij traditionele
niet hoe ernstig het is als hun kind koorts heeft. Of ze zien
genezers die vaak niet over de juiste medische kennis
niet dat hun kind ondervoed is. Ook weten ze vaak niet dat
beschikken. Ook zijn veel mensen niet gewend om een
medische hulp (gratis) beschikbaar is voor zichzelf en hun
toilet te gebruiken.
kinderen.
Wat doet UNICEF UNICEF is actief in 155 landen en regio’s. Bij alle programma’s werkt UNICEF samen met overheden, maatschappelijke organisaties, de private sector, andere partners, de lokale bevolking en kinderen zelf. UNICEF brengt kindersterfte omlaag door onder andere kinderen van schoon drinkwater en veilige sanitaire voorzieningen te voorzien. UNICEF promoot daarnaast op vele manieren hygiëne: thuis, bij de verzorging van kinderen en op school. UNICEF is actief in de dorpen en op wijkniveau, op scholen en in klinieken. En zorgt ervoor dat er voorlichting wordt gegeven over voeding, hygiëne, malaria en hiv en aids. Ook zorgt UNICEF ervoor dat er in de plattelandsgebieden toegang tot schoon water is en toiletten. Op deze manieren werkt UNICEF aan de toekomst van kinderen.
Recht op gezondheid en gezondheidszorg Alle rechten van kinderen staan in het Verdrag voor de Rechten van het Kind. Dit verdrag is in 1989 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties aangenomen. In artikel 24 van dit verdrag staat: ‘Ieder kind heeft recht op een zo goed mogelijke gezondheid en op de best mogelijke gezondheidszorg, waaronder het voorzien van zuiver drinkwater.’ Bijna alle landen in de wereld hebben dit verdrag ondertekend. Daarmee hebben ze beloofd dat ze de kinderrechten die in het verdrag staan, zullen naleven. UNICEF helpt de landen bij het naleven van deze rechten. Alle artikelen kunt u lezen in de uitgave ‘Verdrag voor de rechten van het kind’ (VRVK). De uitgave voor kinderen en jongeren: VRVKKJ.
10
Opdracht 1
Raden of weten?
(Petje op Petje af (variant: staan of blijven zitten)
Wat weet jij over water? 1. Hoeveel liter water gebruik je ongeveer per dag in Nederland? A. 50 liter B. 130 liter
2. Hoeveel liter water verbruikt iemand in Afrika per dag? A. Ongeveer 50 liter B. Minder dan 10 liter
3. Waar moesten Ramatu en haar familie hun tanden poetsen en plassen voordat zij hun eigen wc hadden? A. Bij de buren B. In het bos achter het huis
4. Hoe kan UNICEF ervoor zorgen dat deze kinderen veilig water krijgen? A. Door waterpompen te plaatsen B. Door water vanuit een ander land te gaan brengen
5. Hoeveel kinderen overlijden er nog iedere dag? A. 25.500 B. 18.000
ORS maken: Het kan een kliederboel worden, maar
TIPS
ORS laten proeven is altijd een leuke afwisseling in de les. Dit simpele en
goedkope middel is vaak de redding voor kinderen met diarree. Het is zelf te maken of u kunt de UNICEF-ORS zakjes bestellen.
Water dragen: Hoe voelt het om vaak kilometers te moeten lopen met een zware emmer vol water. Laat kinderen een rondje over het plein lopen met een emmer water.
11
Opdracht 2
Wanneer vind jij schoon water belangrijk?
Maak een lijst met dingen waarvoor jij schoon water gebruikt. Zet er een cijfer tussen 1 en 10 achter om aan te geven hoe belangrijk het is dat het water dat je gebruikt schoon is. Geef een 1 als het helemaal niet belangrijk is dat je daarvoor schoon water gebruikt en een 10 als het heel belangrijk is. Wat valt je op?
Mijn watergebruik
Cijfer
Als je water drinkt is het heel belangrijk dat het schoon is, anders word je ziek. Kinderen hebben recht op een gezond leven. Dus hebben kinderen ook recht op veilig en schoon water, zodat ze niet ziek worden.
12
Opdracht 3
Handen wassen belangrijk? Handen wassen dat is één van de meest effectieve en goedkope manieren om ziektes als diarree en longontsteking te voorkomen. Die ziektes zijn samen jaarlijks verantwoordelijk voor de dood van miljoenen kinderen. Ja echt, heel simpel toch ‘handen wassen’!! Tijdens de Internationale handenwasdag op 15 oktober bijvoorbeeld worden er van Egypte tot India, van China tot Peru en van Ethiopië tot Indonesië op speelpleinen en klaslokalen handen gewassen. Zo leren heel veel kinderen over het belang van het handenwassen en de mogelijkheden om de hygiëne te verbeteren. Doordat zij hun kennis mee naar huis nemen, krijgen ook hun families de benodigde informatie.
Het doel: “bewustwording en gedragsverandering creëren rondom hygiëne op een schaal die nog niet eerder is vertoond, aldus UNICEF.”
De 7 stappen van het handen wassen Ter inspiratie een aantal grappige en
1. Was de binnenkant van de handen
TIPS
2. Was de bovenkanten en tussen de vingers
informatieve youtube filmpjes:
3. Was de binnenkanten tussen de vingers Grappige dansjes uit diverse landen waarin mensen ook
4. Was de nagels
handen wassen volgens die methode:
5. Was de duimen apart
http://youtu.be/8af-u2wv53U http:youtu.be/2auUmdf1ZRo
6. Was de nagels in de palm van de hand 7. Was de polsen
13
3. Afsluiting Sluit de les positief af. Heeft u aan het begin een woordspin op het bord gemaakt over UNICEF of WASH/schoon water? Dan is dit een mooi moment om daar nog even naar terug te keren. Paste alles wat ze hebben genoemd bij UNICEF of schoon water? En wat willen de kinderen er nu nog aan toevoegen? Zo kunt u meteen nagaan of ze de leerdoelen hebben bereikt.
U kunt hen ook vragen wat ze thuis vertellen als hen wordt gevraagd waar de gastles over ging.
Tijdens de evaluatie kunt u aan de leerlingen vragen hoe zij de les vonden. Het is belangrijk om positieve en negatieve opmerkingen van leerlingen serieus te nemen. Als u een beginnende gastlesgever bent, kunt u ook - na de gastles de leerkracht vragen om feedback. Hij/zij is immers een expert op het gebied van lesgeven en zal uw open houding waarschijnlijk alleen maar waarderen.
Tot slot kunt u de spaarpot in de klas laten zien en hen oproepen om deze te vullen door verschillende acties te doen en zo hun talent in te zetten voor UNICEF. Als de kinderen een goede actie hebben kunnen ze de actie uploaden www.unicefenjij.nu/talentenacties/actieinzenden. Op deze manier inspireren ze ook andere kinderen! Tip: Op de dvd staat ook een kort promotiefilmpje voor het UNICEF kinderrechten filmfestival. U zou UNICEF enorm helpen door dit aan het einde van de gastles te laten zien en erbij te zeggen dat als de klas nog verder aan de slag wil met kinderrechten dit misschien een leuk project is.
14
