under construction special edition on the European Neigbourhood of the bi-monthly magazine of BRAL vzw

België – Belgique P.B. - P.P. BRUSSEL X BC 6381

special edition on the European Neigbourhood of the bi-monthly magazine of BRAL vzw tweemaandelijks magazine – afgiftekantoor Brussel X – P3A9102 jg 23 – nr 378 – sept/okt 2012

d n u

o c er

u r t ns

n o i t c

Life observed in the European quarter

3

Wil je Alert (niet meer) gratis ontvangen ? Laat het ons weten !

colofon

belangrijk

inhoud Europe in Brussels the role of Bral

! ! !

ALERT is het gratis tweemaandelijks magazine van de Brusselse Raad voor het Leefmilieu (Bral vzw). ALERT est le magazine bimestriel gratuit de l’asbl Bral (Conseil bruxellois pour l’Environnement).

PUM Projet Urbain Maelbeek

European Neighbourhood : Where city rivers, watermachines and vertical gardens meet

Via een mail naar [email protected] of per telefoon aan het secretariaat : 02 217 56 33.

ALERT verschijnt 6 x per jaar. Voor een gratis

abonnement, stuur je adresgegevens naar [email protected] of bel 02 217 56 33. ALERT paraît 6 x par an. Pour vous abonner

6

gratuitement, envoyez vos coordonnées à alert@ bralvzw.be ou appelez le 02 217 56 33.

8

fotoreportage

Europa in de steigers / Europe under construction 11

carte blanche ATO/ADT

Le quartier européen n’est plus / est plus que le quartier Léopold 14

important

interview two citizen groups

“Europe’s our neighbour that’s doesn’t behave well”

! ! ! Vous (ne) voulez (plus) recevoir Alert gratuitement ? Faites-le nous savoir !

16

Zaterdagplein 13, 1000 Brussel T 02 217 56 33 – F 02 217 06 11

Bral = An Descheemaeker, Ingrid Dujardin, Ikram El Achkar, Hilde Geens, Marianne Stevens, Joost Vandenbroele, Steyn Van Assche, Piet Van Meerbeek, Jeroen Verhoeven. Verzending : Etiket, een deelwerking van Atelier Groot Eiland vzw – T 02 511 72 10 Grafische vormgeving : Wim Didelez Druk : drukkerij Gillis, 100 % gerecycleerd papier Copyright : Overname van artikels aanbevolen mits bronvermelding. Reproduction autorisée,

edito

Een droom voor Europa / A vision for Europe

V.U. : Sarah Hollander, Bral vzw

Par mail adressé à [email protected] ou par téléphone au secrétariat 02 217 56 33.

moyennant mention de la source. Meer nieuws, documentatie en opinies op

w ww.bralvzw.be Plus d’infos, de documentation et d’opinions sur notre site.

Bral is een Nederlandstalige Brusselse vereniging van bewonersgroepen, organisaties en Brusselaars met hetzelfde engagement : een leefbare stad, waar

Met de steun van de Koning Boudewijnstichting en de Nationale Loterij

iedereen zich kan verplaatsen, kan wonen en kan vertoeven op een milieuvriendelijke, betaalbare en aangename manier. We zetten ons hier samen met onze leden en partners voor in via lobbywerk en

Fonds Europese Wijk is opgericht door de Koning Boudewijnstichting. Een veertigtal leden, gekozen omdat ze alle gevoeligheden van de immobliënmiddens uit de Europese wijk vertegenwoordigen, maken deel uit van het Overlegcomité van het Fonds. Binnen het kader van een ‘Charter van het Overlegcomité’ ijveren ze ervoor om, met betrekking tot hun eigen belang, aan de doelstellingen van het Fonds te beantwoorden door een meerwaarde te leveren aan het stadsleven en het globale imago van de Europese wijk. Het Overlegcomité bestaat uit leden van : •p rivé-middens : wijkcomités, patrimoniumbedrijven (verzekeringsmaatschappijen, vastgoedbevak), immobilënpromotoren, experts,… • de burgermaatschappij, waaronder universiteitsprofessoren en waarnemers die de lokale en federale overheden vertegenwoordigen, alsook de Europese instellingen. Het Overlegcomité vergadert maandelijks ter gelegenheid van een uitnodiging voor een uiteenzetting of een debat met politiekers, vertegenwoordigers van de openbare Europese, Belgische of Brusselse instellingen, of van lokale of internationale experts. www.kbs-frb.be zie voetnoot 2 - p.15

acties, door kennis te verzamelen, op te bouwen en te verspreiden. We steunen Brusselaars in hun strijd en adviseren en sensibiliseren hen. Als onafhankelijke vereniging werken we hierbij altijd vanuit een solidaire visie en met aandacht voor participatie, gelijkheid en diversiteit.

Europe in Brussels > the role of Bral

Life observed in the European quarter The European quarter has been one of Bral’s permanent dossiers for years. We have closely followed the developments in that area from the beginning of the eighties, when the decision about the Juste Lipse Building for the European Council was taken, until the present. The European Union (EU) decided to locate and integrate in the city. However, is this successful ? Or do the inhabitants have no other choice than to live literally and figuratively in the shade ? From an economic point of view, the presence of the EU institutions is indispensable for Brussels. They create jobs, attract other investments to our region, and they have put Brussels as well as the whole of Belgium on the international map. Of course, this is very important, but it is hardly the prime motivation for Bral to spend so much energy on this dossier. Our objective is to support the interests of the inhabitants of the European quarter and Brussels.

In the European quarter, the

embourg train station, but in addition, rows of houses (including of course many inhabitants) have disappeared. Lobbies, press agencies and representations of the member states of the EU also settled in the area. In the mid-1980s, a large number of office buildings were constructed at high speed in the EU quarter. The Rue de la Loi had always been a street full of office buildings ; in the past they belonged to the Belgian administrations, – the Ministry of Public Works was located for a long time in the art deco apartments of

the Résidence Palace for instance – but suddenly a space was cleared for larger and higher blocks of buildings. The town houses of the Rue de la Loi and the Rue Belliard disappeared and the EU buildings came ever closer to the inner ring. The construction of the buildings for the Council of Ministers (first Juste Lipse, and later also Lex 2000) as well as the Hemicycle of the European Parliament ensured the complete annihilation of the former neighbourhood. The former socio-economic structure changed as well : many artists’ workshops and audiovisual companies disappeared or moved away. They were replaced by an international public : lobbyists, NGOs, lawyer’s offices and many representations of member states of the EU and their regions.

No planned development Those changes in the EU quarter did not occur according to plan. On the con-

balance between local and metropolitan life has been completely lost. We consider that the most important challenge is to reconcile the two levels : the international developments, which are concentrated in a relatively small neighbourhood, and the local dynamics of this area. After all, the European quarter is also entitled to opportunities to develop on the local level.

Neighbourhoods for Europe ? Because of their growth from EEC (European Economic Community) to EU, the European Institutions have become larger and more powerful. Therefore, their physical presence in Brussels has also increased considerably. In 1981, the EEC took up less than 500.000 m², whereas today this has tripled to 1.5 million m². These figures only refer to the European quarter. A number of those m² have been constructed on the former shunting yard near the Lux-

On Google Earth, the EU-quarter looks a bit like an island, but of course that is not the case in reality © Google Earth

ALERT nr 378 – sept/okt 2012 BRAL

3

Europe in Brussels the role of Bral


These two photographs demonstrate in part how drastically the EU-quarter has changed over the last decades. They show the situation in the year 1986 and the Google Earth-image in the year 2012. Spot the differences. ©Bral & © Google Earth

trary, the arrival of Europe took place in an uncoordinated and poorly organized manner. It started with the institutions who at first found it difficult to decide where they would establish their official seat and offices. Up until today, the EU remains a rather young institution, with a growing number of member states and increasing competences. There was no formal decision about a European main seat. Although Europe was already present in Brussels before the foundation of the EU, there was no question of them purchasing their own buildings. In a manner of speaking they were here as guests. Without an official decision, it was impossible to formulate any kind of forward planning. It is evident, that the private sector has taken advantage of this situation. Because of their lobbying, they happened to be able always to place those office buildings on the market that each of the institutions required. In this process, the EU was truly fleeced, because the office buildings were usually too expensive and of mediocre to poor quality. Apparently, neither the Brussels’ nor the European authorities anticipated the scale that the EU would eventually reach. The intention of the first global plan for the integration of Europe in Brussels, Space Brussels Europe (1986) was to concentrate the offices around the Rondpoint Schuman. However, that concept of concentration was immedi-

4


ately superseded, because a permit was delivered for the hemicycle on the Leopold train station.

The European quarter as a function of Europe

The procedures and building sites for the large buildings progressed slowly, and meanwhile the European officials and their entire entourage took up residence in smaller office buildings of private project developers, distributed over the entire European quarter. The absence of a long-term vision and the large number of actors made it almost impossible to have global planning.

The larger the number of actors in a city area, which in addition has such an international character, the more difficult it is to organize any planning. The EUquarter is situated on the borderlines of three communes (Brussels, Etterbeek and Ixelles) whilst the Brussels Capital Region and the federal authority (via Beliris) also exert a certain influence in the area. The cooperation between the various policy levels has always been

The Luxembourg train station in 1988. Meanwhile this station has been completely covered up by the European Parliament and the Esplanade. © E. Bernard

Europe in Brussels the role of Bral


difficult. Urban planning and the policy for delivering permits do not constitute the only pressure points ; mobility is another policy area where various levels interact and where the views of

However, more is required to keep the EU quarter livable. At present, the inhabitants need to adjust their social agenda to the EU summits : you are unable to enter the security perimeter

or no room for dialogue. Inhabitants are involved or heard too little and usually too late in the process. Far too often, they have to fight in order to adjust biased plans.

Apparently, neither the Brussels’ nor the European authorities

Because of the unequal balance of power, Bral has taken on the task to help ensure that the local level is given a voice, so that it will be possible to work towards a more transparent and clear development of the European quarter whilst taking everyone’s interests into account.

anticipated the scale that the EU would eventually reach. two different police zones as well as the STIB/MIVB and the SNCB/NMBS need to be taken into account. It has to be recognized that the EU institutions are not the most easy-going partners in the process. For instance, they have very high-level security requirements. However, they hold a position of power, because nobody would wish them to leave Brussels. The inhabitants do not request the departure of Europe either. As one of the involved parties, they particularly wish their voices to be recognized in decisions about the future of their quarter. We therefore think that the inhabitants deserve to be heard, if only because the discussion about the quarter has always been dominated by the international interest. It has meanwhile become generally accepted that offices alone do not make for a living neighbourhood. This in fact has been the specific result of the many years of struggle by the inhabitants. The Urban Development Plan Europe and more specifically the Urban Project Loi (see pages 14-15) need to ensure that offices and residences are better blended, that car traffic is curbed to some extent and that quality public spaces are created. However, it is far from certain that this project will in fact be realised. Moreover, it remains a plan intended to enhance the international character of the quarter. It is not a plan that is a priori designed to improve the living conditions of the inhabitants. Many investments and projects have been conceived in function of the EU institutions, as for instance the renovation of the Rondpoint Schuman and the lay out of the square in front of the Council of Ministers and the Berlaymont.

without a pass. The supply and the prices of accommodation are geared to an EU public : flat hotels, studios and small apartments at high prices. Permanent building sites also cause a lot of sound and dust pollution. Life is difficult for small enterprises and trade,

From the time of the global plan for the Space Brussels Europe (1986), Bral has worked with the inhabitants of the Eu-

EU-quarter 1970 : If you look carefully, you notice that there is no European Parliament arising from behind the station building. © Coll. Archives d’Architecture Moderne Bruxelles

among others because of the traffic problems, the building work and once again the high prices. Moreover, highrise office buildings literally put residences in the shade.

ropean quarter and their committees with that purpose in mind. A number of those numerous experiences have recently been gathered in a BRAL-leaflet that will soon be published.

Therefore, more support is required No single commune in Brussels should be a village turned in upon itself. However, in order to be able to function, there should be a balance on the level of the commune between local and metropolitan life. In the European quarter, this balance has been completely lost. The international community in the EU quarter can count on the various lobbies as well as the authorities to defend their interests.

We have always been and remain open to criticism and perhaps we did not always make the right choices. On the other hand, we did not always fight with the same weapons. There is room for improvement, but our general conclusion (and demand) remains : it is up to the Brussels authority to organize quality participation by the inhabitants. It is not up to the inhabitants to take the initiative to appeal to the authorities. Bral remains hopeful and militant.

However, the inhabitants, traders and local enterprises also have interests. Who will defend those ? There is little

Hilde Geens


5

PUM > Projet Urbain Maelbeek

European Neighbourhood : Where city rivers, watermachines and vertical gardens meet When in November 2010 about 100 small-scale initiatives from all over Europe met in Brussels for their Urban Plaform, they set up camp in the European neighbourhood. In addition to meeting and greeting, they insisted on connecting with the locals, and, where possible, support local struggles. Hosting organisation City Mine(d) saw this as a welcome opportunity to revitalise activities in the area it had ended a decade earlier, and started involving its local contacts. Both veterans of 30 years of neighbourhood struggle in this part of Brussels as well as newly arrived agreed that new ways of tackling the development stalemate in the neighbourhood were more than welcome.

The choice for a new map and canvas for a MAP-it session, rather than using the existing institutional or communal perimeters is essential in breaking through the existing stalemate.

To bridge the gap between locals and visitors in terms of talking about the neighbourhood, Thomas Laureyssens, artist-researcher with experience in urban interventions was invited to present MAP-it. MAP-it is a toolbox developed by artistic research group Social Spaces of which Laureyssens is part, and that aims to map interests and stakes in a particular space, and structure the issues surrounding that space. The success of a mapping exercise hinges a lot on determining a mean-

6


ingful perimeter, so this became an important part of the preparation of this MAP-it. Informed by the experience of neighbourhood comities, key topics of the exercise became a culturally diverse and vibrant North-South axis and the opening up of the Leopold Parc. The map of the European Neighbourhood used as a canvas for MAP-it was centered on the Leopold Parc and included the Place Luxembourg in the West (where Eurocrat interns like to socialise), the still desolate Place Jean Rey

and the busy Rue Belliard to the North (on the concrete East-West axis that cuts through the neighbourhood) and to the South the Chaussee de Wavre that connects the old ‘town centres’ of Jourdan and Matonge. The choice for a new map and canvas, rather than using the existing institutional or communal perimeters is essential in breaking through the existing stalemate.

And... action ! The first MAP-it was considered a success and quickly leads on to a next session. This in turn inspires people to start putting the ideas proposed during the workshops into practice. A collective emerges that calls itself PUM, which stands for Projet Urbain Maelbeek or Participation Urgente Maelbeek, but even more than that is a distortion of PUL, Projet Urbain Loi (see page 3-5 and 14-15), the European and Regional development plans for the neighbourhood, of which they are the polar opposite in many ways : bottom-up and citizen-led versus government-imposed top-down ; East-West axis versus North-South ; downtown versus uptown ; housing versus offices. Rather than oppose planned development, PUM wants to experiment with alternatives by means of small interventions, starting on a derelict piece of land that was discovered during one of MAP-it’s mapping exercises. The plot of land is situated at the bottom of the Leopold Parc and since it was part of the Eggevoort domain, it was rebaptised Friche Eggevoort. To learn more about the space and its function in the neighbourhood, a very hands-on approach of small scale interventions is applied. The first one is so simple it runs the risk of being overlooked : opening the fence that surrounds the derelict site. By demonstrating that although the place looks fenced off, it is still easily accessible, and regains its space on local residents’ mental map. The place

European Neighbourhood : Where city rivers, watermachines and vertical gardens meet

PUM Projet Urbain Maelbeek

The fact that the pavement is municipal jurisdiction of another commune, that front and back of the site are not governed by the same authority either, and even regional and federal governments have their claims, turned out to be more of an asset than a liability. © City Mine(d)

quickly followed by a number of on site activities and workshops involving local residents, passers-by and users of the newly created public space.

Asset or liability ? The shift from ad-hoc use to more formalised hosting of neighbourhood activities, ducasses and others fetes, involved a more established relationship with the legal owner. The formal holder of the lease of land turned out to be the City of Brussels. The fact that the pavement is municipal jurisdiction of another commune, that front and back of the site are not governed by the same authority either, and even regional and federal governments have their claims, turned out to be more of an asset than a liability. Although access to a key to the temporarily padlocked fence or formal permission to organise activities on site turned out to be struggles ; petitions or the issue of “propreté public” seemed to suddenly kick the whole machinery into gear.

By putting forward the ambition to build an installation that can purify rain water to drinking quality, City Mine(d) aspired to give momentum to an imortant emerging partnership in the European Neighbourhood. © City Mine(d)

is there and can be claimed. A second step was announcing future activities on the site and publishing local history on a journal mural on the fence. This was

It is hard to tell who is and who is not part of PUM. It is a hybrid form of collaboration, of which the composition depends on circumstances and the aspirations of individuals. Unlike more traditional neighbourhood committees, it is not driven by claims for or against imminent development, but by the opportunities the space and its social fabric generate. For those involved, it feels like a particle accelerator ; but for those outside or suspicious governments it might be harder to comprehend. By means of constructive dialogue, PUM wants to share knowledge and experience and inform future plans for urban space.

vitation to the Etats Généraux de L’Eau à Bruxelles (EGEB). EGEB is a project combining action and research on the cutting edge of environment, city and water as a public good ; but is also a citizen’s platform. Through their work, the position of the Friche Eggevoort in the Maelbeek Valley became high on the agenda, and water became a unifying subject for Eggevoort-actors with different backgrounds or aspirations : Water as a natural science phenomenon was within the realm of the Royal Belgian Institute for Natural Sciences ; whereas the poetry of water in the city inspired artists groups like Maelbeek dans tous ses Etats, and the PUM-ists with green fingers dug their own water garden pond. By putting forward the ambition to build an installation that can purify rain water to drinking quality, City Mine(d) aspired to give momentum to this emerging partnership. At the time of writing, there are still plenty of projects in the pipeline. Development plans for the site by those formally authorised to draw them up, are on the verge of being implemented, though imminent local elections and the slow machinery of urban government might mean that this is only the beginning of the Friche Eggevoort and of PUM. Jim Segers, Sofie Van Bruystegem City Mine(d) BXL

Friche Eggevoort Following the November 2010 “Urban Platform”, City Mine(d) received an in-

Pumproject.wordpress.com www.citymined.org


7

interview > two citizen groups

“Europe’s our neighbour that’s doesn’t behave well”

“Europa mag zich niet verstoppen achter haar vele huizen en moet haar verantwoordelijkheid opnemen voor de ‘Europese’ wijk. Voor ons zijn de EU-instellingen geen vijanden maar eerder buren die zich niet correct gedragen.” © Marco Schmitt

Coordination Europe is the joint representation of neighbourhood associations of the Brussels EU quarter and the umbrella organisations of Brussels neighbourhood associations Bral and IEB. We asked Hannes Frank (GAQ-president) and Paul Jamoulle en Marco Schmitt (AQL-president and -board member) to explain what they stand for as citizens groups and what they expect that will happen next in their neighbourhood. AQL et GAQ sont les comités à côté des Institutions EU. Qui et quoi c’est AQL et le GAQ ? AQL : AQL of Association du Quartier Léopold et Européen de Bruxelles asbl is midden jaren 80 ontstaan naar aanleiding van de eerste globale studie voor de Europese wijk, Ruimte Brussel Europa (1986). De verschillende kleinere straatcomités vonden elkaar in AQL, dat momenteel draait op een relatief kleine kern van een dertigtal mensen. Vandaag hebben we een zeer gediversifieerde samenstelling van geboren en getogen Brusselaars, expats, émigrés, handelaars en ondernemers. Jawel, niet alleen woonden er hier vroeger veel

8


meer gezinnen, er waren ook meer bedrijfjes. Bedrijven die één voor één hun deuren sluiten, vanwege de moeilijke bereikbaarheid en problemen met noodzakelijke uitbreidingen. De meeste kiezen ervoor om hun eigendom te verkopen, met als resultaat nog meer studentenwoningen, studio’s en flats. GAQ : GAQ – Groupe d’Animation du Quartier Européen de la Ville de Bruxelles asbl – is a non-profit neighbourhood committee, representing the inhabitants of the Brussels’ European Quarter. Celebrating our 30th anniversary this year, we have been active – and often successful – in fighting for a friendly neighbourhood and good living conditions for the people living here. Our

membership is as mixed as the area, with many nationalities, age groups and widely varied professional backgrounds. But we have to admit that we are not representative of our neighbourhood, even if we are a good mix : our lower-class/less educated/less permanent/more marginalized neighbours are not part of the GAQ, even if they form a big part of the inhabitants. Why is Coordination Europe important for you, as committee ? Why is it important to work together ? GAQ : Not only investors, but also both local and European authorities are often very ambitious in their projects. In the process, they sometimes forget that the European Quarter is first and foremost a beautiful residential area built between roughly 1890 and 1930, which just happens to also accommodate the European Institutions – the new kids on the block. By joining forces with other citizens’ organisations under the roof of Coordination Europe, we hope to have a stronger voice for the opinion and the interests of the people living here.

interview two citizen groups

Europe’s our neighbour that’s doesn’t behave well

Do you look at the EU-Institutions in the first place as the Big Enemy, the cause of many problems or do they create opportunities ? AQL : Als het al een vijand zou zijn, dan is het een ennemi invisible. Rond de tafel gedragen ze zich steeds als een charmante en beleefde gesprekspartner. De uitkomst van de meeste gesprekken is niet duidelijk. En beslissingen worden ook niet transparant genomen. Door de doorgedreven consensuspolitiek, inherent aan de EU, krijgen we eigenlijk de hele tijd peut-être te horen, maar wijzigt er niks. Het lijkt meer een structuur die op een ondoorzichtige wijze beslissingen genereert. Europa mag zich niet verstoppen achter haar vele huizen en moet haar verantwoordelijkheid opnemen voor de ‘Europese’ wijk. Voor ons zijn de EU-instellingen geen vijanden maar eerder buren die zich niet correct gedragen. GAQ : Big Enemy – certainly not. We are convinced Europeans and proud to be the neighbours of the European institutions. It is true that in the past, decisions have been taken on various levels that we, as the people actually living in the area, were neither consulted on, nor informed about, nor, in some cases, very happy about. The EU in principe is good for Brussels, and difficult to say what would have happened if in the 1950s it had been decided to put them on a campus outside town. Berlaymont was built and now we have to manage the consequences as good as we can. But we are confident that lessons have been learnt, and that the EU Institutions, in coordination with local authorities, and especially in dialogue with their neighbours now envisage a friendly, neighbourly, and hospitable urban development. Together, we can create a wonderful showpiece of sustainable urban planning in the European Quarter. Il n’y a pas mal de logements qui se construisent dans le quartier. La Coordination a toujours demandé que la mono-fonctionnalité bureaux serait rompue. Est-ce donc une bonne évolution ? AQL : Natuurlijk. Al zijn we niet tevreden met de manier waarop en het type

woningen. We hebben hier een grotere diversiteit nodig van mensen en families die zich hier echt komen vestigen. Een toren voor ‘passanten’ die hier meestal slechts 6 maanden blijven en die bovendien geregeld half leeg staat, brengt geen leven. Het brengt wél geld in de gemeentekas. Tijdelijke bewoners verwachten ook geen investeringen in collectieve voorzieningen, genre crèche, scholen, sportinfrastructuur, etc. Easy money dus. Bovendien stemmen deze bewoners niet en ze kunnen de lokale mandatarissen niet eens afstraffen wanneer dat nodig moest zijn. Bref, wij willen meer gezinnen die zich hier langer vestigen en ook politiek mee tellen.

Qu’attendez-vous comme actions de la part des EU-Institutions pour améliorer la qualité de vie dans les quartiers avoisinants ? Et de la part des Communes et la Région ? AQL : Wij verwachten niets meer. Het zal enkel verbeteren door onze eigen kracht ! We zijn jaren beleefd en vriendelijk geweest maar dat werkte niet. Er werd pas naar ons geluisterd, toen we het hard en juridisch begonnen te spelen. Ze hebben de wijk afgebroken, niet opgebouwd. Ze zouden zich als buurtbewoners moeten gedragen maar dat doen ze niet. Dat de wijk politiek dood is draagt daar zeker toe bij. De EU-wijk

“The EU in principe is good for Brussels, and difficult to say what would have happened if in the 1950s it had been decided to put them on a campus outside town.” © Marco Schmitt

GAQ : Due to the fact that over recent years, more and more housing has been replaced by office buildings in our quarter, some blocks – especially between Rue de la Loi and Belliard – are quite dead after office hours : not very hospitable. Another by-product is indeed that with few voters living in the area, local politicians do not put it high on their priorities. More housing means more people, more life in the streets, more attention by politicians…. So yes, more housing in the area marks a positive development.

wordt nog altijd bekeken als en soort van no-man’s land. We blijven natuurlijk ergens hopen, maar veel hoop is er niet. GAQ : There are some basic and fairly simple demands to all authorities, regardless of whether they are European or local. I’ll just name three. The first demand is to look at the bigger picture in planning local projects. If you plan a few hundred thousand more square meters of office space in the European Quarter, you have to look at the environmental, the logistic, the social con-


9

Interview two citizen groups

sequences. And not limited to one office block, but in the context of the wider surroundings. Do we know how the micro-climate will be affected ? How will people travel to work, can public transport be increased ? Is there enough demand, seeing that plenty of office space is already standing empty ? And so on. One second demand would be to rethink the credo of the fifties, when it was en vogue to devote the city to the car. It is obvious that cities should be devoted to people, not cars, and all public authorities should think and plan accordingly.

Europe’s our neighbour that’s doesn’t behave well

“We want the autorities (all levels) to acknowledge our (Bruxellois) existence and to take better (earlier, more transparantly, more pro-actively) into account citizens’ needs.” © Bral

walks, with separate bike paths both ways. The same goes for Rue Belliard, which is in an even more uncivilized and horrendously dangerous state. Here, EU-Institutions, Communes and the Région must unanimously show their respect for the lives and well being of people who use sustainable transport : feet and bikes.

tijdelijk komen werken – als immigrés – mensen die hier effectief zijn komen wonen. De grens is niet altijd duidelijk. Wat de andere wijkcomités betreft : is dat al niet het geval ? Wij hebben toch dat gevoel. Hoe dan ook, Belgen, immigrés, expats,… we hebben er allemaal belang bij in een leuke wijk te wonen.

GAQ : As I said earlier, the mixture not only of our neighbourhood, but also of our neighbours and of the members of our committee is a great asset for us. If we Tijdelijke bewoners van de Europese wijk verwachten look at our daily life, it And the third dewould be dull, boring mand is a closely and grey without the linked current examgeen investeringen in collectieve voorzieningen, mix we are happy to ple. We all know that incorporate. Goodwill the present state of genre crèche, scholen, sportinfrastructuur, etc. is certainly a requirethe sidewalk-cumment for members of bike path in Rue de la neighbourhood committees, but most Loi is in a very bad state and extremely ence and to take better (earlier, more other factors, especially origin, nationdangerous for pedestrians and cyclists. transparantly, more pro-actively) into ality, etc. are irrelevant. By the way : if Recently, a ‘real’ bike lane was installed, account citizens’ needs. you don’t want non-Belgians, many of reducing the car lanes to three, which is our members will have to leave, includmore than sufficient for an urban zone. Il y a des expats parmi vos membres, ing myself…. But we hear that this is only a tempovous croyez que c’est important pour rary measure for the duration of the les comités ailleurs à Bruxelles de Hilde Geens, Steyn Van Assche closure of the Loi Tunnel. This is unacfaire un effort de s’ouvrir vers un ceptable : the only forward-looking and publique non-Belges ? sensible measure is to take advantage www.quartier-europeen.eu/ of the current works, and of the fact AQL : Ja zeker ! Ongeveer de helft van -L-Association-du-Quartier-Leopold- that the sidewalks have to be renovated onze leden zijn niet-belgen. Dat zijn www.gaq.be anyway, to install real and safe sidezowel expats – buitenlanders die hier

10 ALERT nr 378 – sept/okt 2012 BRAL

We want the autorities (all levels) to acknowledge our (Bruxellois) exist-

Europa in de steigers Europe under construction

fotoreportage ? ? > ? ?

De Leopoldwijk – of moeten we zeggen Europawijk of Europese wijk ? – is constant in beweging. Een volledige oplijsting van alle actieve werven is onbegonnen werk. In de vorm van een bescheiden fotorepo geven wij enkele belangrijke projecten mee.

1. Het ei van Van Rompuy De contracten voor de nieuwe kantoren voor de voorzitter (en diensten) van de Europese Raad, in de volksmond ook wel “het ei van Van Rompuy” genoemd, dateren van 2005. De ingebruikname is voorzien in 2014. De inwendige structuur heeft min of meer de vorm van een ei – het begint vandaag zichtbaar te worden – en zal ’s nachts oplichten als een soort stadslantaarn. De oppervlakte bedraagt bijna 54.000m², gespreid over twaalf verdiepingen. Het gebouw is gecontesteerd wegens de hoge kostprijs maar moet een landmark worden in de EU-wijk.

2. New Orban De Delta-site in Oudergem wordt dan toch niet de site voor nieuwe kantoren voor de Europese Commissie en het Stadsproject Wet is niet voor morgen, dus moest de Commissie tijdig de optie openhouden om genoeg kantoorruimte ter beschikking te houden. De keuze viel onder meer op dit nieuwe kantoorgebouw aan het Frère Orban-park. Het New Orban-gebouw, zoals de kantoren werden gedoopt, wordt ontwikkeld door AG Real Estate en moet tegen mei 2013 in gebruik worden genomen door het Directoraat-Generaal Onderzoek van de Europese instellingen. Het New Orban-gebouw beschikt over 24.463m² kantoorruimte en omvat ook twee zelfstandige woongedeelten.

ALERT nr 378 – sept/okt 2012 BRAL 11

FOTOREPORTAGE

Europa in de steigers / Europe under construction

3. BACOB Het Europees Parlement heeft blijkbaar niet genoeg aan al de kantoren langs de esplanade op het Luxemburgstation. Ze lanceerden een offerte voor bijkomende m² in de Leopoldswijk en privé-ontwikkelaar Atenor & architectenbureau Jaspers-Eyers haalden de opdracht binnen. Hun project bestaat er in het oude BACOB-gebouw op de hoek van de Trier- en Belliardstraat af te breken en een nieuwbouw (Trebel) in de plaats te zetten, uitsluitend kantoren. 32.000m² in plaats van 18.000m² en 162 in plaats van 136 ondergrondse parkings. De voortdurende afbraak en heropbouw van te recente kantoorgebouwen(het BACOB-gebouw dteert van de jaren 80) is voor Bral onaanvaardbaar en inefficiënt. Daarenboven is het zoals het Van Maerlantproject (zie hieronder) een stevige afwijking op de stedenbouwkundige regels.

4. WETSTRAAT 120 Binnenkort in de steigers ? Dit ononderbroken langgerekte gebouw op de Wetstraat 120 is volledig eigendom van de Europese Commissie. De vraag is of ze hier ook nieuwe kantoren gaat bouwen, en zo ja : gaan de gebouwen hier dan de hoogte in ? Dit gebouwencomplex moet het sluitstuk worden van het Stadsproject Wet. Hier moeten volgens het plan van architect Portzamparc drie hoge kantoortorens komen. Die torens moeten ook nog wat naar achteren worden geschoven om de Wetstraat meer ‘ademruimte’ te geven. Maar budgettaire krapte zou de Commissie doen afzien van het torenidee. Wat is de Commissie van plan ? Hoever moet ze inbinden om financiële redenen ? Nobody – wij althans niet – knows. Sowieso hebben stukken van dit complex een grondige opfrisbeurt nodig hebben, terwijl andere stukken recentelijk nog werden gerenoveerd.

5. SCHUMANWERKEN De werken aan het Schumanstation mogen in deze fotoreeks niet ontbreken. De uitgang van de Wettunnel wordt een halve meter verhoogd om plaats te maken voor nieuwe treinsporen. Die komen onder de autotunnel en boven de metro onder de Wetstraat. Hier komt ook de aansluiting tussen het station en de nieuwe treintunnel Schuman-Josaphat waar al jaren aan gewerkt wordt. In 2015 moeten het vernieuwde Schumanstation en de nieuwe treintunnel helemaal af zijn. De autotunnel zou midden september weer open zijn.


Europa in de steigers / Europe under construction

In het hart van de Europese wijk rijst dezer dagen het ene woningproject na het andere uit de grond. De laatste jaren zijn er alleen al rond het Leopoldpark 1.250 appartementen gebouwd. Niettemin : slechts een 25-tal van die 1.250 gerealiseerde woningen zijn gecommercialiseerd aan prijzen die betaalbaar zijn voor de gemiddelde Brusselaars. De andere zijn duidelijk bedoeld voor het rijkere EU-publiek. Het geloof in de wonen als ‘sterke functie’ in de EU-wijk blijft bij ontwikkelaars ondertussen groot. Enkele voorbeelden :

7. LEOPOLDVILLAGE De appartementen van Leopoldvillage aan het Jean Van Reyplein, is in de laatste fase van verkoop. Hier volstaat het enkele zinnen uit de verkoopsbrochure te copy-pasten om ons punt te maken : “Located in the heart of Brussels’ European district, Leopold Village is setting new standards in 24 hour Luxury Living. This Landmark contemporary development comprises 108 luxury studios, apartments and penthouses along with restaurants, shops and an ultra modern 4 Star Hotel, the first of its kind in Europe. […] From studios and 1 bedroom apartments for the busy professional to two, three and four bedroom family sized apartments, all 108 apartments in Leopold Village come with a choice of quality finishes such as under floor heating, SMEG kitchens, Van Marke sanitary ware and parquet flooring throughout.”

6. VAN MAERLANT Het Van Maerlantblok was ooit volledig in handen van de publieke overheid. Die had dus de sleutels in handen om er een volledige en écht publiek project van te maken. Maar de uitkomst van de akkoorden die de overheid met de eigenaar/ ontwikkelaar sloot is onzeker. In het project Lighthouses, dat dit jaar in openbaar onderzoek ging, zijn er op papier dan wel een luttele 30 % van de geplande appartementen bedoeld als ‘geconventioneerde’ woningen, het is verre van duidelijk hoe een privépromotor dat in de praktijk zal brengen. Het gaat om een project van 30.825 m² met 272 woningen (waarvan 89 geconventioneerd) en een toren van 25 verdiepingen op de hoek van het Jean Van Reyplein.

8. DVV Op de Etterbeeksesteenweg, in het oude kantoorgebouw van de Volksverzekering (DVV) moet binnenkort ook een top notch appartementsgebouw (Livingstone) met 122 luxe-appartementen verschijnen. Ook hier volstaat een klein uittreksel van de website van de ontwikkelaar om een idee te krijgen van het doelpubliek : “You cannot get any closer to the heart of Europe. Livingstone is literally a stone’s throw from the main European Institutions. Wake up every morning with a beautiful view [...]. Enjoy your coffee and start the day in peace. Listen for new languages every day in the elevator. LIVINGSTONE : a dynamic location for those who appreciate a cosmopolitan lifestyle.”


carte blanche ATO/ADT

Le quartier quartier européen Le européen n’est n’est plus plus // est est plus plusque que le quartier quartier Léopold le Rappelons que le schéma directeur pour le quartier européen est approuvé par le Gouvernement de la Région Bruxelles-Capitale (RBC) en avril 2008. C’est un schéma de synthèse qui amplifie l’ambition partagée par des majorités politiques très diversifiés et par des niveaux politiques variés, à savoir la fabrication d’un quartier mixte et durable exemplaire. Le schéma directeur a traduit cette ambition par une série d’actions concrètes à court, moyen et long terme. Ce sont les 12 programmes urbanistiques et architecturaux proposés par le schéma directeur1. En 2006 la RBC a créé une Délégation au développement du quartier européen, aujourd’hui intégrée dans l’ADT. C’est la Délégation qui a réalisé le schéma directeur de synthèse et a proposé au Gouvernement de la RBC les 12 programmes urbanistiques. La délégation veille à coordonner la réalisation de toutes ces actions, sans avoir de budget


propre ni d’outils spécifiques. Elle travaille pragmatiquement en partant de l’hypothèse que tous les acteurs publics et privés vont agir efficacement – dans le cadre de leurs compétences – pour réaliser les opérations qu’ils se sont chacun engagés à réaliser dans le quartier européen. Il s’agit quotidiennement de réunir tous les acteurs concernés

et de négocier pour maintenir la cohérence du développement. L’actualité du PUL (Projet Urbain Loi qui constitue une de ces 12 programmes) et du RRUZ (Règlement Régional d’Urbanisme Zoné qui constitue la première étape du volet réglementaire du PUL) a éclipsé depuis une bonne année toutes les autres réalisations de terrain en cours et celles projetées sur le court terme. C’est l’occasion d’évoquer brièvement certaines d’entre elles qui paraissaient utopiques jusqu’il y a peu.

Quid les logements ? La mise au point du programme du PUL, les travaux de la Task Force EU – Belgium, l’inauguration du Parlementarium en octobre 2011, le prog ramme défini pour la Maison de l’Histoire européenne dans

le bâtiment Eastman… ont matérialisés la volonté des institutions européennes de s’intégrer dans le tissu urbain existant du quartier. Par ailleurs l’esplanade du Parlement européen devient aujourd’hui un espace public majeur du quartier qui sera gérée conjointement par le Parlement européen, la Commune d’Ixelles et la RBC à travers un protocole d’accord signé en avril 2012. Parallèlement la reconquête du logement est quant à elle inéluctable. Le bilan des logements réalisés depuis une dizaine d’années dans le quartier européen est significatif. De l’ordre de 150.000 m2 ont été créés ou sont en cours de développement : • 95.000 m2 sont le fait de compensations (suite à la suppression de logements existants dans le quartier) ou de charges d’urbanisme. 57.000 m2 d’entre eux sont réalisés auxquels il faut ajouter les 20.000 m2 de l’îlot Van Maerlant, •5 5.000 m2 sont issus d’initiatives privées.

Schéma Directeur Quartier Européen Richtschema Europese Wijk Masterplan European Quarter 12 programmes urbanistiques 12 stedenbouwkundige programma’s 12 urban programmes 1. Projet urbain Loi (PUL) 2. Boulevard urbain chaussée d’Etterbeek 3. Abords du Résidence Palace 4. Gare Multimodale Schuman 5. Réaménagement rond-point Schuman 6. Abords du Consilium 7. Esplanade du Parlement européen 8. Parc du Cinquantenaire 9. Parc Léopold 10. Les rues de la Loi, Belliard, Cortenbergh 11. Place de Jamblinne de Meux 12. Places de Luxembourg & Jourdan

Travaux dans les parcs Il aura fallu 10 ans depuis le schéma directeur de 2001, pour imposer le Parc du Cinquantenaire comme élément majeur de l’urbanité du quartier et plus de 5 ans pour commencer les travaux de désenclavement du parc Léopold. Aujourd’hui la première tranche des travaux de restauration du Parc du Cinquantenaire est acquise par Beliris et les premiers travaux de réaménagement des abords du Parc Léopold sont programmés : réalisation d’un pavillon à la pointe sud du Mail, nouvelle entrée et extension du parc aux abords de la tour Eggevoort. Le financement des études pour les abords du bâtiment Eastman et de l’Institut des Sciences Naturelles sont acquis avec là aussi des travaux

des fréquences élevées et que par conséquent les options retenues d’ici 2020 s’attachent à des améliorations locales liées aux transports de surface.

Concertation constructive Mais aujourd’hui il y a danger car la philosophie même du schéma directeur est remise en cause par certains mouvements associatifs. Certaines associations refusent de siéger comme observateur du Fonds Quartier Européen2 créé au sein de la Fondation Roi Baudouin et qui constitue une plateforme de concertation réunissant une grande partie des acteurs privés. Certaines associations ont introduit un recours au Conseil d’Etat contre le projet de construction d’environ 20.000 m² de logements sur

La Délégation au développement du quartier européen veille à coordonner la réalisation de les 12 programmes urbanistiques, sans avoir de budget propre ni d’outils spécifiques. prévus dans le court terme (2014 pour les abords d’Eastman).

Quartier européen immobile ? Oui le plan général de mobilité du quartier européen à l’horizon 2020 existe et une synthèse en a été réalisée dès septembre 2011. Oui Beliris tarde depuis des mois à réunir le dernier CA accompagnant cette étude, ce qui ne permet pas sa publication intégrale. Oui la Gare Schuman sera réalisée pour 2015, superposant deux gares de chemin de fer et une station de métro, mettant l’aéroport de Zaventem à 12 minutes du rondpoint Schuman. Oui on peut envisager la rue de la Loi à trois bandes et la rue Belliard à quatre bandes mais pour cela il faut une automatisation complète des lignes de métro 1 et 5 (prévue pour 2019), un fonctionnement à plein régime du RER (dont la réalisation est sans cesse reculée par la SNCB), et l’instauration d’un péage urbain. Ce sont ces mêmes conditions qui doivent d’ailleurs prévaloir à la fermeture complète du rondpoint Schuman au trafic automobile de transit. Enfin rappelons que du point de vue de la desserte en transports en commun, le quartier européen présente déjà un excellent taux de couverture et

l’îlot Van Maerlant (dont la moitié à profil SDRB). Le dialogue sur la mise sur pied de l’étude d’impact décidé par le Gouvernement pour accompagner l’enquête publique sur le RRUZ est refusé par certains. Par ailleurs le programme pour la Maison de l’Histoire Européenne est critiqué et jugé sans aucune nuance démesuré. Que se cache-t-il réellement derrière ces prises de position ? Pour le quartier européen qui est un des quartiers bruxellois où les évolutions urbanistiques s’attachent à traduire au mieux les évolutions de notre société contemporaine, les aménageurs publics ont besoin d’un dialogue constructif avec le monde associatif et non pas d’obstruction permanente. Le quartier européen du 21ième siècle n’est plus le quartier Léopold d’autrefois. Marie-Laure Roggemans, Agence de Développement Territorial de Bruxelles-Capitale (ADT)/ Agentschap voor Territoriale Ontwikkeling (ATO) 1. voir aussi le site web de l’ADT : www.adt-ato. be/nl/strategische-zones/europese-wijk 2. voir p.2 pour les détails sur le Fonds Quartier Européen


Bral heeft een droom voor Brussel. Een stad waar iedereen zijn plek vindt, zowel om te wonen, te werken, zich te verplaatsen en te ontspannen. Een stad die iedereen mee vorm kan geven. Maar we zijn niet de enigen met een droom voor Brussel. Op zich geen probleem, zolang er maar rekening gehouden wordt met de verschillende dromen, en gezocht wordt naar een evenwicht waarbij de overheid het algemeen belang van de Brusselaar voor ogen houdt en duurzame beslissingen neemt. Want je bouwt niet voor 2 jaar, of voor een handvol investeerders. Een wijk en een stad ontwikkel je voor de hele gemeenschap en op lange termijn.

Een droom voor Europa A vision for Europe Jammer genoeg moeten we vaststellen dat dat evenwicht vaak zoek is, dat bewoners veel te weinig gehoord worden en dat beslissingen te vaak genomen worden achter gesloten deuren en op basis van onduidelijke motivaties. Denk aan de Europese wijk (het RRUZ,…), denk aan de shoppingcentra, het D-GBP, waar we vaststellen dat onze macht en de macht van de bewoners niet in de buurt komt van de macht van de Europese instellingen of van privé-investeerders. En dat er van participatieprocessen, waar de politici een paar jaar geleden nog zo de mond van vol hadden, steeds minder in huis komt. Wij zijn bereid in dialoog te gaan en op een constructieve manier mee te werken. Maar als we pas op het einde van de beslissingsprocedure kunnen gehoord worden, hebben we als bewoners- en stadsorganisatie vaak geen andere optie dan de regelrechte confrontatie aan te gaan, in de pers en zelfs via juridische acties. Wij beseffen zeer goed dat je met een loopgravenoorlog niet aan een stad bouwt en daar gaat het toch om. Vandaar onze duidelijke oproep aan de overheid om ervoor te zorgen dat het bouwen van de stad zo transparant en

eerlijk mogelijk gebeurt in alle respect voor de inwoners van Brussel. Sarah Hollander, voorzitster Bral Bral has a vision for Brussels. A vision of a city where everyone may be at home, both to live and to work, to move around and to relax. A city whose shape may be determined by everyone together. However, we are not the only ones who have a vision for Brussels. That in itself is not a problem, if the various visions are taken into account, and the authorities search for a balance keeping in mind the general interest of the inhabitants of Brussels and if they take enduring decisions. After all, you do not build for a period of two years, or in the interest of a handful of investors. You develop a neighbourhood and a city for the entire community and for the long term. Unfortunately, we have to conclude that there is often a lack of balance : that the inhabitants are too rarely consulted and that decisions are often taken behind closed doors and based on unclear motivations. Remember the European quarter (the RRUZ,…),

remember the shopping centres, the D-GBP (the Regional Land Use Plan), where we note that our power and the power of the inhabitants can in no way compare with the power of the European Institutions or of private investors. We also conclude that the participation processes, which a few years ago were so high on the agenda of the politicians, are passing into oblivion. We are willing to enter into a dialogue and to collaborate in a constructive manner. However, if our voices may only be heard at the end of the decision making procedure, we as inhabitants- and city organisation, often are left with no other option than the direct confrontation, in the press and even by means of legal actions. We are well aware that it is not possible to construct a city by means of a trench warfare, and that is what it is all about after all. Therefore, we want to send out a clear signal to the authorities to ensure that the construction in the city take place in as transparent and honest a manner as possible with all due respect to all the inhabitants of Brussels. Sarah Hollander Chairperson of Bral

under construction special edition on the European Neigbourhood of the bi-monthly magazine of BRAL vzw

Recommend Documents