uitg eve rij e p o voorja ar 2 011 w w w. e p o. b e
EPO geeft jaarlijks een 35-tal boeken uit over politieke, economische, sociale, sociaal-culturele, sociaalpsychologische en historische thema’s. Origineel Nederlandstalige non-fictie, maar ook vertalingen. EPO behoort niet tot een grote uitgeversgroep en kiest voor een onafhankelijke koers. Dat is de beste garantie voor het behoud van het profiel. In onze boeken geen officiële waarheden en geen eenheidsdenken, maar feitelijke analyses, achterkanten van het officiële gelijk, de ontrafeling van mythes. Onze boeken richten zich daarbij niet tot een kleine groep specialisten, maar tot een breed publiek.
Uw sociale zekerheid in gevaar
Het pensioen spook
deel ii
Roger Ruttten
Oorlog & zwijgen Kinderen van verzetsmensen vertellen
LARRIOS
[ Graphic Classic [
Michael Parenti
karl marx
het kapitaal
5RGLFDHQ 'RGLFD
Gilbert De Swert
Jef Maes [ Graphic Classic [
3D X O YD Q 2 V W D L M H Q 3D X O 9H U U H S W
Lucas Catherine
GOD
DE ISRAËL LOBBY
victor hugo
les miserables
& zijn demonen
“A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ” — Mark Twain
“A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ” — Mark Twain
Peter Edel
De diepte van de Bosporus EEN BIOGRAFIE VAN TURKIJE
HET Elvis Peeters & Paul Verrept
PAARD
FEJ 9I<@E CHRIS FRITH
LARRIOS
HOE DE HERSENEN HET VERSTAND TE BOVEN GAAN
Verschijningskalender januari Uw sociale zekerheid in gevaar, Jef Maes Bob Dylan in de studio, Patrick Roefflaer Rodica en Dodica, Paul van Ostaijen & Paul Verrept (Larrios)
februari Het paard, Elvis Peeters & Paul Verrept (Larrios) Oorlog & zwijgen. Kinderen van verzetsmensen vertellen, Roger Rutten God en zijn demonen, Michael Parenti
maart Hoop en vooruitzicht, Noam Chomsky Je rechten als energiegebruiker, Sofie Lauwaert, Karina Lenaerts, Ann Van der Wilt, Roel Vermeiren Het pensioenspook, Gilbert De Swert
april Het Kapitaal - deel 2, Karl Marx (Graphic Classic nr.3) Les Misérables,Victor Hugo (Graphic Classic nr.4) Ons brein. Hoe de hersenen het verstand te boven gaan, Chris Frith Blenkinsop.Van de Belgische ondergrondse tot Bergen-Belsen, Peter Celis
mei De diepte van de Bosporus. Een biografie van Turkije, Peter Edel De Israëllobby, Lucas Catherine
augustus Schetsen, Paul Verrept Min Zhu. Democratie met Chinese karakteristieken, Ng Sauw Tjhoi Het geheim van de hersenchip (jubileumeditie), Marc De Hert, Geerdt Magiels, Erik Thys Brein bedriegt. Autisme en normale tot hoge begaafdheid, Peter Vermeulen
maatschappij
Uw sociale zekerheid in gevaar Jef Maes Jef Maes is directeur van het sociaal departement van de studiedienst van het abvv en zit al meer dan 15 jaar in de beheerscomités van de sociale zekerheid en in de Nationale Arbeidsraad. Hij publiceerde samen met Stiene Van Rie onder andere De Werkdag (epo, 1985)
isbn 978 90 6445 759 3 nur 740 w-boek paperback 12,5 x 20 cm 160 pagina’s € 15,00 verschijnt januari 2011 [4]
Jef Maes
Uw sociale zekerheid in gevaar _____ Een jaarlijks tekort van 20 miljard euro in de begroting, stijgende werkloosheid met de groeten van speculerende bankiers, gepensioneerden die nog met moeite rondkomen: dit land staat op een kruispunt. Zonder onze federale sociale zekerheid zou meer dan een kwart van de Belgen in de armoede terechtkomen. Maar blijft die kathedraal van de werkende mensen overeind? Dit boek leert de sociale zekerheid beter begrijpen en formuleert vanuit een sociale invalshoek voorstellen voor besparingen en verbeteringen.
maatschappij Gilbert De Swert
Het pensioenspook _____ Er waart een spook door Europa en het is grijs en gepensioneerd. Alle machten van het oude Europa hebben zich tot een heilige klopjacht op dit spook verbonden – politici, instellingen, economisten en opiniemakers. Want er is een fundamentele pensioenhervorming nodig. Maar welke? Dit boek weerlegt de onheilsberichten waarmee bankiers en verzekeraars zich graag vermeien en waarmee economisten en journalisten zich graag vergrijnzen. Het legt ook uit en rekent voor wat kan gedaan worden. Lees dit boek en bezweer alle spoken en hersenschimmen.
Het pensioen spook Gilbert De Swert
Gilbert De Swert was als hoofd van de acvstudiedienst betrokken bij alle pensioendiscussies van gisteren en vandaag. Hij is een erkend ghostbuster en verdreef eerder al eindeloopbaanverzinsels (50 grijze leugens, 2004) en crisisduivels (CrisisMoordenboek, epo, 2010).
isbn 978 90 6445 864 4 nur 740 a-boek paperback 12,5 x 20 cm ca. 160 pagina’s ca. € 15,00 verschijnt maart 2011 [5]
maatschappij Michael Parenti
Michael Parenti
God en zijn demonen _____
GOD & zijn demonen
Michael Parenti is de veelgeprezen auteur van meer dan twintig boeken. God en zijn demonen is het vijfde boek van hem dat naar het Nederlands is vertaald. Eerder verschenen bij epo Zwarthemden & Roden, Het Vierde Rijk, De moord op Julius Caesar en Democratie voor de elite.
isbn 978 90 6445 781 4 nur 740 a-boek paperback 15 x 22,5 cm ca. 296 pagina’s ca. € 22,00 verschijnt februari 2011
[6]
Opperwezens wereldwijd hebben diepe sporen nagelaten: vooral bloedsporen en sporen van verbrande mensenbeenderen. Met God en zijn demonen schreef de Amerikaanse schrijver Parenti een vlammend J’accuse. God, Allah, de Dalai Lama, Moeder Teresa en allerhande sekteleiders: ze krijgen er allemaal van langs. ‘God en zijn demonen is even baanbrekend als eerder werk van de auteur over geschiedenis, media en democratie’, schreef een Amerikaanse krant. En Parenti zou Parenti niet zijn mocht hij geen aandacht besteden aan de politieke en economische verstandhouding tussen de hoogste religieuze en politieke kringen. vertaald uit het engels door jan reyniers oorspronkelijke titel: GOD AND HIS DEMONS, prometheus books, new york, 2010
maatschappij Peter Edel
De diepte van de Bosporus Een biografie van Turkije _____ Peter Edel woont en werkt in Turkije en schreef met De diepte van de Bosporus de biografie van een land zoals ze er in Europa en Azië geen twee hebben. Hij gaat terug tot het Ottomaanse Rijk en de stichting van de Turkse Republiek en voert de lezer mee op een tocht langs militaire staatsgrepen, georganiseerde misdaad, discussies over lidmaatschap van de Europese Unie, vertroebelende relaties met Israël en moeizame hoofddoekendebatten. Maar hij schrijft ook zijn fascinatie voor de Ergenekonaffaire, zeg maar het Turkse equivalent van Gladio, van zich af. Door de cia en de navo opgerichte stay-behindnetwerken die aanslagen plegen? De Bosporus heeft diepe gronden.
Peter Edel
De diepte van de Bosporus EEN BIOGRAFIE VAN TURKIJE
Peter Edel volgde een opleiding fotografie aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Midden jaren negentig nam zijn visuele werk echter een politiek karakter aan en begon hij te schrijven voor links georiënteerde tijdschriften. In 2002 verscheen bij epo zijn eerste spraakmakende boek, De schaduw van de ster. Zionisme en antizionisme. isbn 978 90 6445 761 6 nur 740 a-boek paperback 15 x 22,5 cm met kleurenillustraties ca. 296 pagina’s Ca. € 22,00 Verschijnt mei 2011 [7]
maatschappij Lucas Catherine
De Israëllobby Lucas Catherine
DE ISRAËL LOBBY Lucas Catherine schreef sinds 1978 een twintigtal boeken over de Arabische wereld, over Palestina en over de kolonisatie van Congo. Recent publiceerde hij bij epo Gaza. Geschiedenis van de Palestijnse tragedie (samen met Charles Ducal, 2009), Morisco’s. Een vergeten etnische zuivering in Andaloesië (2009) en Klein Arabisch Prentenboek (2010). isbn 978 90 6445 795 1 nur 740 a-boek paperback 12,5 x 20 cm ca. 160 pagina’s ca. € 16,00 verschijnt mei 2011 [8]
_____ Wie heeft er nu geen lobby? Zelfs de Boerenbond heeft er een! En die van het Vlaamse patronaat schreef zelfs het economisch programma van de n-va. Maar de Israëllobby is toch een ander paar mouwen.Want wat hebben christendemocraten als Yves Leterme of Mia Doornaert met Israël? Waarom steunden de socialisten de zionistische beweging vanaf het prille begin? En waarom zitten de grootste Israëlverdedigers vandaag bij de aanhangers van de theorie van de botsende beschavingen? Dit explosieve boek geeft een overzicht.
wetenschap Chris Frith
Ons brein Hoe de hersenen het verstand te boven gaan _____ Een van ’s werelds topneurologen toont ons aan de hand van hersenscans, eenvoudige psychologische experimenten en casestudy’s hoe onze hersenen ons door een bijzonder complexe wereld laten navigeren. Frith bijt zich bovendien vast in de wereld van waanideeën, optische en andere illusies, verbeelding, artificiële intelligentie en imitatie. Een verrassend en toegankelijk boek dat ons laat zien hoe onze hersenen een loopje met ons nemen. vertaald uit het engels door nancy seghers oorspronkelijke titel: MAKING UP THE MIND. HOW THE BRAIN CREATES OUR MENTAL WORLD, blackwell
publishers, boston, 2007
FEJ 9I<@E CHRIS FRITH
HOE DE HERSENEN HET VERSTAND TE BOVEN GAAN
Chris Frith
is professor neuropsychologie aan het Wellcome Trust Centre for Neuroimaging van het Londense University College. Hij schreef onder andere Schizophrenia: A Very Short Introduction (2003, met Eve C. Johnstone) en The Neuroscience of Social Interaction (2004, bewerking met Daniel Wolpert).
isbn 978 90 6445 803 3 nur 910 a-boek paperback 15 x 22,5 cm geïllustreerd ca. 296 pagina’s ca. € 24,50 verschijnt april 2010 [9]
geschiedenis Roger Rutten
Oorlog & zwijgen Kinderen van verzetsmensen vertellen Roger Ruttten
Oorlog & zwijgen Kinderen van verzetsmensen vertellen
Roger Rutten, oudleraar aan de Normaalschool Bokrijk en oud-docent aan de Katholieke Hogeschool Limburg, publiceerde bij epo Wit & Zwart.Verzet en collaboratie in een Vlaams dorp (2008) en Van Genk tot Mauthausen. Opmerkelijk verzet en collaboratie in Vlaanderen (2009). Meer info: www.rogerrutten.com. isbn 978 90 6445 867 5 nur 680 a-boek paperback, 17 x 24 cm, geïllustreerd met 240 foto’s in zwart-wit ca. 260 pagina’s ca. € 20,00 verschijnt februari 2011 [10]
_____ Na de oorlog leefde er, behalve respect voor de mensen die geleden hadden in de kampen, ook schaamte, twijfel en achterdocht. De wereld wilde geloven in vrede. De zwarte jaren moesten worden vergeten. En dus werd er gezwegen. Dat stilzwijgen duurde lang: ‘Ik heb mijn verhaal pas jaren later voor het eerst naar buiten gebracht, hortend en stotend, en het was alsof een blok van duizend kilo van mijn hoofd viel.’ Roger Rutten zocht de kinderen en nabestaanden van verzetsmensen op, en zocht in archieven. Ongeweten (familie-)geschiedenissen kwamen aan het licht. En ook het kluwen van verzetsmensen en ‘zwarten’ in de Limburgse mijnstreek en de Maaskant.
[ Graphic Classic [
[ Graphic Classic [
victor hugo
karl marx
les miserables
het kapitaal deel ii
“A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ” — Mark Twain
“A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ” — Mark Twain
[ Graphic Classics [
[11]
[ Graphic Classic [ [ Graphic Classic [
Karl Marx karl marx
het kapitaal
Het Kapitaal – deel 2 Graphic Classic nr.3
deel ii
“A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ” — Mark Twain
Karl Marx (1818-1883) is een van de grondleggers van de arbeidersbeweging en een centrale figuur in de geschiedenis van het socialisme en het communisme. Het Kapitaal en Het Communistisch Manifest (met Friedrich Engels) zijn zijn bekendste werken.
isbn 978 90 6445 815 6 nur 320 | a-boek garengenaaide hardcover, 15 x 22,5 cm met goudopdruk ca. 200 pagina’s ca. € 18,50 verschijnt april 2010
[12]
_____ In het eerste deel van Het Kapitaal kon u al lezen hoe de jonge kaasboer Robin na een gesprek met een investeerder dollartekens voor zijn ogen ziet dansen. In dit tweede deel van Het Kapitaal leest u hoe het verder gaat met het bedrijf dat hij heeft opgericht. Waarom blijft een kapitalistische maatschappij ononderbroken winst nastreven? Hoe ontstaat een economische crisis? Ook deze Graphic Classic legt de basisprincipes van Marx’ theorie helder uit, maar is geen letterlijke weergave van zijn oorspronkelijke complexe wetenschappelijke analyse. vertaald uit het japans door nele noppe oorspronkelijke titel: manga de dokuha: das kapital ii, east press co., ltd, tokyo
[ Graphic Classic [ [ Graphic Classic [
Victor Hugo
Les Misérables Graphic Classic nr.4
victor hugo
les miserables
_____ ‘Eens een misdadiger, altijd een misdadiger!’ Dat krijgt brooddief en ex-galeislaaf Jean Valjean te horen als hij na negentien jaar vrijkomt uit de gevangenis. Nadat hij zijn naam verandert, werkt hij zich toch op tot dorpsburgemeester en fabrikant. Maar dan kruist zijn oude bewaker uit de gevangenis opnieuw zijn pad... Een meesterwerk van Victor Hugo, een van de grootste romantische dichters en schrijvers van Frankrijk. vertaald uit het japans door nele noppe oorspronkelijke titel: manga de dokuha: Les Misérables, east press co., ltd, tokyo
“A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ” — Mark Twain
Victor Hugo (18021885) was een Frans schrijver, dichter, essayist en staatsman. Hij was politiek actief en zetelde in de Nationale Grondwetgevende Vergadering en de Wetgevende Vergadering. Maar hij leefde ook verschillende jaren in ballingschap uit onvrede met het bestuur van Napoleon iii. isbn 978 90 6445 818 7 nur 320 | a-boek garengenaaide hardcover, 15 x 22,5 cm met goudopdruk ca. 200 pagina’s ca. € 18,50 verschijnt april 2010 [13]
[ Graphic Classics [ ‘A CLASSIC IS SOMETHING THAT EVERYBODY WANTS TO HAVE READ AND NOBODY WANTS TO READ’ Mark Twain
Reeds verschenen: Oorlog en vrede, Leo Tolstoj (Graphic Classic nr.1) Het Kapitaal - deel I, Karl Marx (Graphic Classic nr.2)
Voorjaar 2011 Het Kapitaal - deel II, Karl Marx (Graphic Classic nr.3) Les Misérables,Victor Hugo (Graphic Classic nr.4)
Verwacht: Najaar 2011 De koopman van Venetië, William Shakespeare Moby Dick, Herman Melville
Voorjaar 2012 Het lijden van de jonge Werther, Johann Wolfgang von Goethe Het ontstaan van de soorten, Charles Darwin
Najaar 2012 De grote Gatsby, F. Scott Fitzgerald Op zoek naar de verloren tijd, Marcel Proust
Voorjaar 2013 Het Communistisch Manifest, Karl Marx & Friedrich Engels De gebroeders Karamazov, Fjodor Dostojevski
Najaar 2013 Don Quichote, Miguel de Cervantes Ulysses, James Joyce [14]
LARRIOS een nieuw, sympathiek en jeugdig sterretje aan het boekenfirmament
prentenboek Elvis Peeters & Paul Verrept
HET Elvis Peeters & Paul Verrept
PAARD LARRIOS
Elvis Peeters schrijft, samen met Nicole Van Bael, romans en jeugdboeken. Zijn roman De ontelbaren stond op de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2006. In 2009 verscheen zijn felbesproken roman Wij, over jongeren, moraal en de vrije markt.Voor zijn kinderverhaal Meneer Papier en zijn meisje kreeg hij in 2009 een Zilveren Griffel. isbn 978 90 6445 842 2 nur 280 | a-boek paperback, 17 x 21 cm, volledig in kleur ca. 40 pagina’s ca. € 7,95 verschijnt februari 2011
[16]
Het paard _____ Een paard zoekt een plek om te overnachten en komt op de kamer van Ali terecht. Daarbij sneuvelt een ruit. Dat los ik morgen wel op, zegt het paard. Goed, zegt Ali, want hij wil slapen. Het paard blijkt geen gemakkelijke klant, dat ondervindt een hond de volgende ochtend bij zijn wandeling... Het paard is een licht absurd verhaal van Elvis Peeters met poëtische illustraties van Paul Verrept. Voor wie jong genoeg is om het te begrijpen.
prentenboek Paul van Ostaijen & Paul Verrept
Rodica en Dodica _____ Vier klassieke gedichten van Paul van Ostaijen, met bij elk zinnetje een plaatje: het bekende Marc groet ’s morgens de dingen, de slaapliedjes Berceuse Nr. 2 en Berceuse presque nègre, en Rodica en Dodica. De eerste drie verschenen eerder al met groot succes als aparte boekjes: Marc, Slaap en Sjimpansee. ‘Verrept heeft er plezierige boekjes van gemaakt die kleine kinderen kunnen meevoeren in een wereld van fantasie en gedempte gevoelens’, schreef Marc Reynebeau toen in Knack. Nu zijn ze voor het eerst gebundeld, samen met het van gloednieuwe illustraties voorziene titelgedicht. Een kijk- en leesboek voor klein, groter en groot! ‘En ja, zo ongeveer zal Marc ’s ochtends de dingen hebben gezien’, aldus Vrij Nederland. MARC, SJIMPANSEE
en SLAAP verschenen eerder bij uitgeverij clavis, hasselt, 1996 isbn 978 90 6445 825 5 nur 273 | a-boek paperback, 17 x 21 cm, volledig in kleur ca. 72 pagina’s ca. € 9,95 verschijnt januari 2011
3DXOYDQ2VWDLMHQ 3DXO9HU UH SW
5RGLFDHQ 'RGLFD
LARRIOS
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een van de belangrijkste Nederlandstalige dichters en prozaschrijvers van de vorige eeuw. Hij publiceerde onder andere Music Hall (1916), Het Sienjaal (1918) en Bezette Stad (1921).
Paul Verrept is grafisch ontwerper, prentenboekenmaker en auteur. Hij won de Gouden Uil Prijs van de Jonge Lezer voor Het meisje de jongen de rivier.
LARRIOS [17]
4 sterren in DE STANDAARD DER LETTEREN Genomineerd voor de Cutting Edge Awards 2011
Ik was nog nooit in Zelzate geweest THOMAS BLOMMAERT ‘Thomas Blommaert is een nieuwe stem in de Vlaamse literaire non-fictie, bevlogen en verbolgen als Boontje, monkelend en vloekend als Walter van den Broeck, maar bovenal vurig en idealistisch als zichzelve.’ – David Van Reybrouck ‘Zodanig aanstekelijk geschreven dat je nog nooit van Zelzate gehoord moet hebben om van elke bladzijde en elk nieuw personage te genieten, en met tegenzin de laatste pagina ziet naderen.’ – Jonas Geirnaert ‘Een trefzekere ontleding van de Zelzaatse microcosmos waarin ook de Grote Verhalen van deze tijd oplichten.’ – Pascal Verbeken, auteur ARM WALLONIË ‘Blommaert slaagt erin een verhaal te maken van iets waar anderen er geen in zouden zien en hij gooit er meteen hoge ogen mee.’ (4 sterren) – CUTTINGEDGE.BE, 15/11/2010
‘Een bevlogen nieuwe stem.Voor wie een opvallend pareltje sociale geschiedenis kan waarderen.’ (4 sterren) – Gilbert Roox in DE STANDAARD DER LETTEREN, 1/10/2010 ‘Een prachtig boek.’ – Koen Fillet & Sven Speybrouck, vrt-Radio 1 - Interne Keuken ‘Een prachtig boek over het roodste dorp van het land.’ – Stijn Tormans in Knack, 15/9/2010
Ik was nog nooit in Zelzate geweest Thomas Blommaert isbn 978 90 6445 585 8 | 248 pagina’s |€ 16,50 eerste druk, september 2010 | tweede druk, oktober 2010
Nieuwe titels _____
Uw sociale zekerheid in gevaar
Het pensioenspook
De diepte van de Bosporus
Rodica en Dodica
Het Kapitaal, deel 2
De Israëllobby
Het paard
Les Misérables
God en zijn demonen
Oorlog & zwijgen
Ons brein
[20]
herdrukken THOMAS BLOMMAERT
Ik was nog nooit in Zelzate geweest isbn 978 90 6445 585 8 | nur 740 12,5 x 20 cm |248p. | € 16,50 tweede druk
JAN BLOMMAERT
Socialisme voor [her]beginners isbn 978 90 6445 650 3 | nur 740 12,5 x 12,5 cm |120p. | € 6,50 tweede druk
PETER VERMEULEN
Autisme als contextblindheid isbn 978 90 6445 547 6 | nur 895 | 15 x 22,5 cm |328p. | € 22,00 i.s.m. uitgeverij acco en autisme centraal, gent tweede druk
LILIANE VERSLUYS
Je rechten bij erfenis isbn 978 90 6445 516 2 | nur 820 15 x 22,5 cm |494p. | € 32,50 tweede druk
PETER VERMEULEN
Brein bedriegt. Als autisme niet op autisme lijkt isbn 978 90 6445 127 0 | nur 770 15 x 21 cm |128p. | € 13,75 | i.s.m. autisme centraal, gent veertiende druk
[21]
Links boert achteruit En zo zijt ge via de schoonheid van Anniekske Boetiekske en de smeerlapperij van de gipsberg en het slibstort in de jaren 90 beland. In de voorbije hoofdstukken hebt ge beschreven hoe de socialen in de jaren 70 en 80 bijna heel hun zuil verloren zagen gaan en hoe dat pas in 1988 zijn consequenties had in het stemhokje. Hoe de oude en verbitterde burgemeester Danschutter misprijzend naar zijn opvolger John Schenkels keek en strijk en zet minder gegeneerd konkelfoesde met et de rivaal van Schenkels, schepen Eric De Wispelaere. Ge hebt ook uitgelegd hoe Van Acoleyen en cie. een vaste plaats afdwongen in ’tt fabrieksdorp. Er was de werking rond Sidmar met Dirk Goemaere, de oud oud-student student van Jaap Kruithof die door dde directie rectie werd afgedankt omdat het werkvolk hem als délégué verkoos. Er waren alle mogelijke acties met Zelzate als decor. Maar de jaren 90 draaien anders uit dan de halve eeuw daarvoor waarin rood troef was. Uw voorgevoelen over overspannenhe overspannenheid enn burn-out wordt waar. Zelzate wordt bijna geschrapt als Vlaamse domicilie van Ana Chronisme: links leeft nog in ’t fabrieksdorp maar boert toch achteruit. Eigenlijk zijn de socialen het koningsdrama rond Livien Danschutter nooit te boven gekomen. Zeg Ze gerust erust dat met King Lear niet alleen charisma maar ook ideologie uit de partij verdwijnt. John Schenkels is een pragmatische manager met een goed diploma en dito stel hersens maar is nooit vakbondssecretaris geweest. En of hij het volk oproept om op te t stappen appen met de verdrukte scharen om vorsten en groten tot brij te vertrappen, daar hebt ge ook zo uw twijfels over. Ge denkt dan aan die keer dat hij in Noorderlicht schreef dat een socialistisch partijblad zeker geen polemiek mag voeren, noch aanvallend ma mag zijn. jn. Het zinnetje blijft u intrigeren. Als hij zo denkt, hoe moet hij zijn partijafdeling dan besturen? Veel jaren nadat Schenkels een coalitie sloot met de toenmalige PVV waarschuwde boegbeeld Louis Tobback zijn partijgenoten voor akkoorden met de liberale liberalen: gee begint met paars maar eindigt bont en blauw. Nu, ge wilt het belang van die ideologische vervelling ook niet overdrijven. Au fond draaide de oprichting van scheurlijst Zelzate Oost en West niet daarover maar over de misnoegdheid van Danschutter en De D Wispelaere. Het ZOW-programma is een dunne kopie van dat van de socialen maar dan overgoten met een revanchistisch sausje: het oosten van Zelzate, de meest rijke en minst volkse kant, wordt voorgetrokken! En ge denkt: typisch Zelzaats. Terwijl het Blok Blo door oor Vlaanderen marcheert met een boodschap die de witten opdraait tegen de bruinen, komt in Zelzate een partij op die wijst op het verschil tussen de twee kanten van Zelzate. Dat de boodschap aanslaat bij de verkiezingen van 1994 zegt vooral veel over dde populariteit opulariteit van Danschutter en De Wispelaere. ZOW overtuigt 20,4 % van de Zelzatenaren en wordt in één klap de tweede partij. De SP verliest 9,4 %. In ’t Noorderlicht zijn er die hun klak opeten van colère. Om het nog wranger te maken, Schenkels en cie. ci nemen emen naast de liberalen ook ZOW in de coalitie op. Dat leidt alras tot woelige zittingen van het schepencollege. ‘Een keer moeten de ZOW-schepenen zelfs met dwang aan een schepencollege deelnemen. Burgemeester Schenkels stuurt zelfs politie naar de d spijbelaars.’ pijbelaars.’ Zo stond het in De Morgen. Heeft het einde van de grote verhalen ook Zelzate bereikt, nu de ontzuiling toch stilaan zijn werk heeft gedaan? Och, de malaise van links is algemeen. De CVP verliest 8,62 %, het ACW was met het politiek pensioen van va meneer eneer Laureys al veel van zijn macht verloren, en de PVDA verliest 2,12 %. ‘Het was eigenlijk ongelooflijk dat de mensen nog voor ons stemden’, zegt Frans Van Acoleyen droog als ge hem vraagt hoe het kwam dat zijn partij ternauwernood haar enige zetel zet wist ist te behouden. En als hij uw verbazing ziet, vertelt hij wat de verkiezingscampagne van 1994 inhield: drie plakrondes en dan nog enkel op de gemeentelijke borden. Het verkiezingsprogramma schreef hij op een namiddag en een nacht. ‘Tegen halfnegen ’s morgens orgens was ik klaar en reed ik naar het partijhuis in Brussel om het te laten lay-outen en drukken.’ En ge vraagt nog meer verwonderd waar de dadendrang bleef waar het Groenplein-zoals-gij-het-kent mee is opgetrokken. Hij bekijkt u alsof hij denkt dat gge ermee rmee aan het lachen zijt en antwoordt vierkant dat het louter gemeentelijk werk van de partij, het actief zijn rond losliggende dals in de Dorpsstraat, met de jaren nog achteruit was gegaan. En het was al zo pover! Hij werpt ertegenin: ‘We brachten wel zaken zake zoals oals Objectief naar voor in de gemeenteraad, de petitie voor automatisch stemrecht voor vreemdelingen na vijf jaar verblijf in België.’ Hij vertelt dat hij toen Eddy Wally himself deze petitie liet tekenen en dat die er zijn foto op plakte om hem ervan te overtuigen overtuige dat at het de onvervalste handtekening betrof van the one and only. Maar Van Acoleyen kan niet buiten komen of hij krijgt de vraag voor de voeten geworpen hoe het voelt om het enige gemeenteraadslid van zijn partij in België te zijn. Buiten Zelzate schopt de d PVDA VDA electoraal geen deuk in een pak boter. ‘Als ik ooit eens vijf minuten tijd heb’, zingen Van Acoleyen, Van Acker en Segers wel eens in die dagen. ‘De druk op de praktijk was bijna immens’, zegt Roland Van Acker. ‘We zaten constant met een dokterstekort en e een en nieuwe vinden...’ Hij vertelt u een historie over een lief en beleefd doktertje in beroepsopleiding dat op een schone dag met de noorderzon verdween. Zonder boe of bah dienster geworden in Spanje. En dan hadden ze eens een vrouw op ’t Groenplein, dat da ondanks ndanks alle hoogdravende principes die daar in de lucht hangen, toch een mannenbastion was. ‘Bijna tien jaar lang hebben we dag en nacht de gaten moeten vullen in de praktijk.’ Het punt is dat er ternauwernood tijd overbleef om zich de kop te breken over ove hoe oe al dat werk een politieke invulling of uitwerking te geven. Het was zoals in de processie lopen zonder dat de klokken geluid werden. En als er dan al tijd overschoot zat Van Acoleyen in Brussel om mee het beleid uit te stippelen van alle groepspraktijken van va Geneeskunde eneeskunde voor het Volk.De val van de Berlijnse Muur als oorzaak voor het achteruitboeren van links, ook aan het zeekanaal Gent-Terneuzen? Van Acoleyen aarzelt even. Maar ge blijft hem ermee lastigvallen, als een wesp die het op de confituurpot gemunt gemu heeft. eeft. Het in elkaar storten van het Oostblok was toch niet de meest gezellige periode van de PVDA, die achteraf gezien vooral content was dat ze niet uiteenbrokkelde zoals andere zusterpartijen? De dokter bevestigt: die discussie over de Muur en het h ineenstorten eenstorten van het Oostblok speelde zeker mee. Media en politiek probeerden alle geweld en problemen in de schoenen van de PVDA te schuiven. Frank Vandenbroucke, in die periode voorzitter van de SP, zei dat de leiders van de PVDA zich honderd meter mete onder nder de grond moesten ingraven, want op dergelijke diepte is geen overleven mogelijk. Zoiets laat zijn sporen na. Dat Philiep De Vuyst hierover op Sadaci werd aangesproken, ge kunt u er eigenlijk wel iets bij voorstellen. Toch was dat voor Van Acoleyen absolu absoluut niet et de belangrijkste reden voor de achteruitgang. ‘Vele mensen hebben oren naar een andere maatschappij, die niet gebukt gaat onder de dictatuur van de maximale winst, maar zij willen ook directe resultaten zien. Zij willen zien hoe we de problemen bij b manier anier van spreken voor hun deur aanpakken en tegelijk de band met de grotere wereld zien. Ja, er bleef de gratis geneeskunde, maar daarmee alleen bouw je geen geloofwaardigheid op als politieke partij.’ Er was ook de dominante koers van de partijleidin partijleiding om m vooral de grote wereldpolitiek aan te pakken en u daarmee op de borst te trommelen. Het mondde uit in een bondgenootschap met Dyab Abou Jahjah en zijn AEL in plaats van de politieke emmer op te pakken waar hij staat. En alsof hij het heeft over het h hoogtepunt oogtepunt van een ziektetoestand, flapt de dokter eruit: ‘Blufpolitiek!’ Ge voelt met uw ellebogen aan: het is een lading die veel dekt en ge bedenkt erbij dat hier misschien wel sprake is van de twee kanten van dezelfde te hard gebakken biefstuk: van de ene en kant ant het harde gewroet dat bekneld geraakt in de helaasheid van de dagdagelijksheid zonder perspectief, van de andere kant het harde politieke geroep in de woestijn, zo hard dat ge er uw stem door verliest: ‘Is daar nog iemand?’Het enige echt vrolijke verha verhaal over ver het begin van de jaren 90 komt van Bert Van Acoleyen. Over hoe hij met broer Karel en broeder Karl Segers de overwinning van België tegen Nederland op het WK voetbal 1994 – een prutsgoal van Albert en een wereldmatch van Preud’homme – gaat vieren viere over ver de grens in Sas-van-Gent. Rode vlag uit de auto en maar Ollanders provoceren, tot Yvan De Bock toe, die ge nog kent van zijn pitbull en van zijn verhalen over de Sidmar en de vroegere velodroom rechtover zijn huis maar die ook om een niet meer tte achterhalen chterhalen reden een Nederlandse nummerplaat heeft. Bert Van Acoleyen: hij heeft dan wel geen baard, hij is zijn vader waard. Of nee, ook rode duivel Segers heeft u een vrolijk verhaal te vertellen. Een intermezzo. Want in 1992, twee jaar voor het WK voetbal voetb in de VS, is het weer van dat: de Orde van Geneesheren dreigt opnieuw met een deurwaarder tegen het Groenplein en nu is Karl Segers de gebeten hond. De bezetting van zijn huis aan de Koningin Astridlaan is een heel ander verhaal dan het circus bij de Va Van Acoleyens. ‘We beslisten: er wordt door geen deurwaarder iets opgeschreven, we houden dat in een zo vroeg mogelijk stadium tegen’, zegt de gebeten hond. ‘Ik had geen zin om mijn inboedel bij Puck, Piet en Pol te stallen en te vervangen door wat kartonnen dozen en een bierkrat om op te eten.’ Het is dus een kwestie van organiseren, want er moet altijd volk in huis zijn voor als de deurwaarder voor de deur staat: om die toe te houden, waarmee we de deur bedoelen. Op twee dagen tijd ontstaat er een telefoonpiramide van Zelzatenaren die direct gebeld kunnen worden. In de top zitten de gepensioneerden, helemaal onderaan de mensen waar ge het minst op kunt rekenen. In totaal doen tachtig mensen mee aan de bezetting. En ge denkt: wat een idee. Ge kijkt eens naar Karl Segers en schiet in de lach. Niet dat het die weken altijd een zottekot is aan de Astridlaan. Er zijn ook rustige momenten, zoals met Fons en Stanny, twee gepensioneerden van Sidmar en onverschrokken oud-strijders van de eerste bezetting. ‘Het is te hopen dat de deurwaarder nu niet met vijf flikken komt opdagen. Jullie zijn ook niet meer van de jongsten’, meent Karl. Fons haalt daarop drie spiekes uit zijn vest: ‘Ha, dan steken we dat hier onder de deur en drinken we op ons gemak nog een zjat koffie.’ Ge antwoordt dat ge het een schone historie vindt en dat er veel te leren valt van de ouden van dagen maar dat ge er toch voor moet zijn, zo twee weken lang tussen 5 en 21 uur in uw huis mensen laten bivakkeren. Dat ge bij de gedachte alleen al in ’t zweet schiet. Yvan De Bock van rechtover de velodroom zet zich eens goed recht: ‘’t Was wree gezellig: klapke doen, pintje drinken.’ Maar hij voegt eraan toe: ‘Ik denk dat het voor Karl minder gezellig was, van ’s morgens tot ’s avonds volk in de living...’ De rode duivel knikt: ‘Zwijg, jong, ge zit daar in een puinhoop en uw privéleven is nul.’ Altijd volk in huis en – ge zult het altijd zien − allemaal rokers. Terwijl er bij u thuis niemand rookt en ge zelf dokter zijt. Maar ge kunt die mensen dat toch niet ontzeggen, ze zitten daar toch voor u? ‘Mijn vrouw is met de kinderen een paar dagen elders gaan slapen, en die twee weken waren ook echt de limiet. Veel langer houdt een mens dat niet vol.’ Als de deurwaarder na veertien dagen nog altijd niks van zich heeft laten horen, dooft de bezetting uit. Die van Zelzate hebben opnieuw hun werk gedaan. Stilte op Sidmar In ’t Noorderlicht wordt gevloekt, op ’t Groenplein gesparteld om boven water te blijven en op Sidmar is het precies niet meer hetzelfde zonder Goemaere. Maar dat geldt ook omgekeerd. Goemaere, die met zijn fabriek bijna een relatie onderhoudt zoals Romeo met Julia, heeft na zijn ontslag jarenlang het gevoel weggerukt te zijn. Een vis die op het droge is getrokken en hapt en hapt. Een duif die in de vleugel is geschoten. Hij kruipt onder auto’s, brengt tijd door met zijn dochters Leen en Ann, verdwaalt met zijn vrouw in de Noordzee omdat de motor van zijn Alupol uitgevallen is en hij de hand-GPS nog altijd niet uit de verpakking heeft gehaald, kortom doet de dingen die Dirk Goemaere al heel zijn leven doet en probeert zo de verkeerde gedachte tegen te houden als zou alles nutteloos zijn in de wereld. Is het daarom ook dat hij en zijn vrouw met zoveel passie en vuur een tangocursus volgen? Hij antwoordt u met een vers van Borges: ‘Het enige belangrijke van tango is dat wat wij eraan geven.’ Hij en zijn vrouw trekken voor hun twintigste huwelijksverjaardag zelfs naar Buenos Aires en de Rio de la Plata, ge kent dat, zo’n once in a lifetime ontdekkingsreis. Naar het land waar de conquistadores hun slag thuishaalden en de gaucho zingend zijn eenzaamheid bedwingt. Op een blauwe maandag belanden ze in een Andesstadje waar Ons Heer nog nooit geweest is maar waar dus wel een plaatselijk danscafé floreert. Als ze zich samen met enkele locals op de dansvloer wagen, komt tot hun verbazing iedereen rond hen staan. Ze krijgen applaus. Of ze hun demonstratie verder kunnen zetten? Het rad draait. Het kan niet anders. Wij willen meer zijn dan een werktuig dat zich zo dom eentonig beweegt. Wij willen tango. De koe eet gras, herkauwt, eet weer gras en herkauwt weer tot ze geslacht wordt. Wij willen meer zijn dan een koe. Mensen dansen. Via een bijscholing van de VDAB geraakt Goemaere de Viking als bediende bij Belgacom binnen. Het is een hele aanpassing en het duurt maanden, nee jaren, voor hij zijn draai vindt. Weet ge wat dat is als ge de volcontinu gewoon zijt geweest? Ook voor Rita en de kinderen is het wennen. Hebt ge er al op gelet dat het begin van ieder werk aarzelend is, lijk de naaister eerst nog niet goed weet hoe ze haar kleedje zal naaien? Zo is het ook met Goemaere. Maar van de fabriekspoort van Sidmar is hij nooit weggeweest. Minstens één keer per maand deelt hij daar pamfletten uit en iedereen kent hem daar nog, surtout bij de vakbond. Toch kunt ge moeilijk zeggen dat de PVDA nog ingeplant is op de fabriek zoals dat in de jaren 80 het geval was. De periode van ‘de vier’ vergeelt met de dag, ge kunt daar niet op blijven teren. Het zijn stille jaren, waarin iedereen denkt dat alles weer op z’n oude pootjes is terechtgekomen en Sidmar weer gewoon een stille, nijvere gieterij in Vlaanderen kan worden. Op de radio hoort ge toneelspeelster Chris Lomme vertellen over oorlogsnachten waarin ze in de kelder schuilde en over de brave man die daar wijwater uit een fles dronk, in de hoop dat Gods welwillende hand de gelovende schuilenden zou beschermen tegen de vallende bommen. Die hoop! Maar Goemaere prefereert het ongeduld. Hij vindt dat het tijd is dat het zich verspreidt over de wereld om diegenen een lesje te geven die ons vandaag stropen en ons tegelijk met hoopvolle verwachtingen vervullen voor morgen. Die zeggen dat ge u moet plooien tot de de stormwind van de crisis is overgewaaid. Alsof het een natuurlijke wind is die over u stormt, en niet een door mensen veroorzaakte. ‘Ik denk dat veel revoluties verloren zijn gegaan door te veel geduld’, zegt hij met de overtuiging van iemand die weet dat hij gelijk heeft, het gelijk dat aan de kant staat van wie voorstelt een nieuwe wereld te bouwen voordat het te laat is. En daarbij vindt hij de tijd aan z’n zijde want de maanden gaan voorbij. Totdat... er is altijd een ‘totdat’ om ons op het juiste spoor te zetten, alsof ook de tijd na lang wachten dan zijn geduld verloren heeft. Intussen schrijft Ludo Martens, de toenmalige partijvoorzitter van de PVDA, in Brussel over het Manifest van Marx en Engels dat het ‘150 jaar jong is, in een geschiedenis die meet met eeuwen’. Martens heeft het over ‘een onweerstaanbare comeback’ van Marx. Daar is in Zelzate op dat moment nog weinig van te merken. Als het blijft stinken, verliest ook de tijd zijn geduld En dan die eeuwige geur! De ene heeft het daar moeilijk mee, de andere past zich aan. Frans Van Acoleyen vertelde u dat zijn ouders bij elk bezoek aan Zelzate uit de auto stapten en verontrust vroegen: naar wat ruikt dat hier toch? Er valt wel iets te zeggen voor dat onbehagen. Reuk is uw primitiefste zintuig. Noem het een detectiesysteem voor de oudste prikkels: als het stinkt moet ge u uit de voeten maken. Maar wat het meest stinkt is daarom nog niet het meest gevaarlijk. Voor veel Zelzatenaren is de stank de geur van thuiskomen geworden. Ook voor Frans Van Acoleyen, die u toevertrouwde: ‘Wanneer we na een vakantie van de Gentse R4 de Kennedylaan opdraaien ter hoogte van de graansilo’s dan knikken mijn vrouw en ik instemmend: home sweet home, we ruiken onze thuis.’Ge denkt: moest Zelzate een normaal dorp zijn, dan begon hier het relaas over hoe Zelzate groen werd. Niet dus. In een gemeente waar de helft van de mensen zijn boterham verdient bij gif spuwende fabrieken moet ge niet met geitenwollensokkenverhalen afkomen. Groene nimfen worden hier zonder pardon buiten gedragen. Zelfs over de vuiligheid van het Teerkot moeten ze niet te veel roepen. Meer dan honderd Zelzatenaars verdienen er hun boterham. En sponsort het Teerkot de ambitieuze Zelzaatse fusieploeg van John Schenkels niet? En zit daar ook geen gepensioneerde directeur in het bestuur? Ge voelt het, het is op eieren lopen in dit hoofdstuk. Zoals overal waar mensen voor de onmogelijke keuze staan: propere longen of jobs? Maar in ’t fabrieksdorp ligt alles nog net iets gevoeliger, daar woedt de discussie al zo lang. Het Teerkot laat Zelzate niet stikken Ge steekt aan de Markt de R4 over en trekt het park in. Het is eind augustus en hier en daar ziet ge al wat bladeren op de grond liggen. Boven u jagen donkere wolken en onder u is de grond zompig, ze zuigt uw schoenen bij iedere stap in de modder. Maar het park straalt. Er wonen vogels tussen de Vredekaai en de Kanaallaan, ge hoort dat aan het gekwetter rond de grote visvijver. Maar hier staat ook het fameuze bordje: ‘Verboden voor spelende kinderen’, al zijt ge nog vlakbij de Lange Markt. Ge bevindt u in de achtertuin van het Teerkot, dat al in Zelzate-West heeft gelegen: voor de verlegging van het kanaal, en al in Zelzate-Oost: na de verlegging, al in Engelse en Duitse handen is geweest en al door het leven is gegaan als Burt-Boulton & Haywood, als Société Chimique de Selsaete, als Sopar en als VFT. En nu officieel Rutgers Belgium heet. Het Teerkot ligt in de woonkern van het fabrieksdorp, het hoort bij Zelzate zoals Boudewijn vroeger bij Fabiola, of zoals een snor bij een rijkswachter. Al van in 1887 destilleren ze er teer en al bijna even lang vervuilt het Teerkot het kanaal en de bodem met teerhoudend afval. Mocht er een onderzoek gebeuren naar het benul van dat soort vervuiling in steden en gemeenten, Zelzate zou met de vinger in de neus zegevieren. Neem nu de PAK’s en MAK’s. Vraag gelijke welke gezwinde grijsaard waar deze wetenschappelijke afkortingen voor staan en hij zal u met uitgestreken gezicht antwoorden: polycyclische aromatische koolwaterstoffen en monocyclische aromatische koolwaterstoffen. Hebt ge een slimme voor u, dan vertelt hij u dat PAK’s de zwaardere moleculen zijn die vrijkomen bij het ‘kraken’ en destilleren van teer. Wanneer ze in de lucht terechtkomen, verspreiden ze zich niet ver van de bron van uitstoot en vallen weer neer op de bodem. De MAK’s daarentegen zijn de vluchtige stoffen die vrijkomen: benzeen, maar ook tolueen en xyleen. Zowel PAK’s als MAK’s bevatten kankerverwekkende elementen. De eerste experimentele kankers werden in 1938 opgewekt door de binnenzijde van konijnenoren regelmatig in te smeren met teer. Het is ook geen toeval dat de teer in de sigarettenrook de oorzaak is van het groot aantal longkankers. Roken is een teer onderwerp en het Teerkot is dat ook. De geur die rond het Teerkot hangt? Ge krijgt er tranen van in de ogen en het stinkt. Zo zoudt ge alvast het parfum kunnen omschrijven dat van 12 tot 17 november 1988 aan één stuk in de lucht hing. Toen ook al! De dokters klopten overuren en eens bekomen schreef Karl Segers aan de provinciegouverneur Herman Balthazar: ‘Ik stelde vast dat meerdere patiënten kloegen over geprikkelde ogen en keel. Enkele carapatiënten vertoonden toegenomen kortademigheid en ik zag een paar zieke kindjes met piepende ademhaling die nooit tevoren deze klacht hadden vertoond.’ Onze jonge dokter voor het Volk vroeg zich af of er een verband was met de verhoogde graad van luchtverontreiniging. Eerder al had kinderarts Jef Casneuf van het Parkplein het over ‘de Zelzaatse ziekte’ bij kinderen met slepende oorontstekingen en luchtwegenklachten. Gezondheidsinspecteur dokter Anne Smis onderzocht in opdracht van de provincie de meetgegevens van het Instituut voor Hygiëne en Epidemiologie. Ze antwoordde Karl Segers in verstaanbaar dokterslatijn: Ik kan zeker stellen dat een chronisch verblijf in een gebied met concentraties SO2 hoger dan 100 à 125μg/m³ een toegenomen incidentie verwekt van chronisch respiratoire klachten. (…) Gezien de concentraties, gemeten door IHE in de loop van de maand november, herhaalde overschrijdingen tonen van zowel S02, zwevende deeltjes als carcinogene koolwaterstoffen, dient m.i. een grondige controle en sanering van de uitstoot van deze polluenten als oplossing worden naar voor geschoven. Op het Groenplein wisten ze weeral waarover spreken tijdens de middagpauze: de Zelzaatse lucht verhoogde niet enkel de kans op chronische bronchitis maar was ook kankerverwekkend. Zeg dat een autoriteit als de provinciale gezondheidsinspecteur het gezegd had. De verbazing was dan ook groot dat gouverneur Balthazar tergend lang wachtte met zijn antwoord. En toen hij dan antwoordde, bagatelliseerde hij de meetresultaten over de hele lijn. ‘Binnen de wettelijke normen’, klonk het. En de verhoogde waarden voor koolwaterstoffen dan? De gouverneur antwoordde met een kromme zin: ‘Daar zijn geen normen voor, daar het meetstation enkel het totaal aan organische componenten meet en niet de individuele samenstelling, is het moeilijk hieromtrent een besluit te trekken.’ Daarna bleef het stil. Noch de gouverneur, noch de nationale staatsecretaris van Leefmilieu, noch de betrokken Vlaamse minister vond het de moeite te reageren. Dik twee jaar later, in de lente van 1991, vraagt en krijgt het Teerkot een nieuwe lozingsvergunning. Dan rapporteert toxicoloog professor Schepens dat er PAK’s in de lucht zitten. Dus toch! Volgens de oude metingen is het aroma van de koolwaterstoffen in de Zelzaatse lucht uit het zuidwesten afkomstig. Maar het Teerkot staat in het noorden van het fabrieksdorp?! Dus zijn er twee bronnen van die koolwaterstoffen. Eén die komt aangewaaid uit het zuidwesten, de Gentse Kanaalzone. En één vlakbij, in het noorden van de woonkern. Het resultaat is een onvervalste cocktail. Dat rijke bouquet krijgt gezelschap van de stikstofoxyden van het toenemende verkeer en van de schoorstenen van de Sidmar die ook een zomerse bron van ozon opleveren. De cocktail is van groot belang in de fijnstofkwestie. Meetstations meten jaar na jaar waarden die de normen ruimschoots overschrijden. Het wordt stilaan duidelijk dat deze deeltjes fijn stof de dragers zijn waar de chemische cocktail aan vastkleeft. En hoe kleiner de deeltjes hoe gevaarlijker, want de kleinste dringen tot diep in de longen door, en ook in de kleine bloedvaten die het hart van zuurstof voorzien. Kent gij gemeenten waar een Sevesobedrijf van de omvang van het Teerkot op tweehonderd meter van de Markt ligt? Moest het Teerkot vandaag gebouwd worden, het zou in geen honderd jaar pal in de dorpskern liggen. Maar ondertussen zit ge er natuurlijk mee. Een tikkende tijdbom die werk geeft aan tweehonderd man. Terwijl ge hem eraan herinnert dat meneer Laureys en zijn Aktiecomité in de jaren 70 nog ijverden om het Teerkot te verplaatsen naar een industrieterrein, repliceert rode duivel Segers: ‘Voor ons moet de Teerfabriek kunnen blijven draaien want werk is voor mensen een absolute voorwaarde om maatschappelijk te overleven. Maar ze moet wel voldoen aan de milieuvoorwaarden.’ De slibberg groeit Het fabrieksdorp en het milieu: het is een soap vol nukken en grollen en bokkensprongen en stuiptrekkingen. En als ge denkt dat ge het ergste gehad hebt, gebeurt er altijd wel iets ergers. Dat is zo in het leven, dat is zo op uw werk maar dus ook in dit hoofdstuk. Neem nu Callemansputte. Eerst moet minister De Batselier groen licht geven voor nog maar eens een paar honderduizend ton giftig slib van het hele Gentse havengebied. En daarna zijn opvolger Baldewijns, ook al een SP’er, nog een keer. Ondanks negatieve adviezen van de Provinciale Milieucommissie en de Gezondheidsdienst. De put had een berg gebaard en die berg werd hoger en hoger. Als toetje waar alle lijnen van de soap in samenkomen, krijgt Zelzate later nog eens 70.000 kubieke meter extra kanaalslib dat zo giftig is dat het eigenlijk thuishoort in een klasse 1 stort voor giftige stoffen. Die 70.000 ton komt van... het Teerkot, dat een slibbank in het zeekanaal vergiftigd heeft met PAKS. Baldewijns levert de importvergunning want het giftige slib ligt stroomopwaarts van het Teerkot: op Nederlands territorium. 14 augustus 1996, de dag voor Maria Hemelvaart. Het fabrieksdorp wordt wakker met het bericht dat er een nieuwe uitbreiding van het slibstort komt. Burgemeester Schenkels organiseert rap een hoorzitting voor de bevolking in aanwezigheid van enkele ambtenaren en met de Gentse Havenschepen en huidige burgemeester Termont. Het wordt een woelige bijeenkomst. Termont heeft het imago van een peperkoeken knuffelbeer die iedereen klapjes op de schouder geeft en gratis pintjes, maar die avond heeft hij precies niet goed gegeten. Hij loopt rood aan, klopt op tafel en brult dat de werkgelegenheid van 50.000 mensen en van de helft van de Zelzaatse bevolking in het gedrang komt als de slibbanken niet verdwijnen. Het venijn zit ’m in de staart. Temidden de discussie kondigt Termont zijn plan aan om de vervuilende industrie te concentreren in het noorden van de Gentse haven. Dat wil zeggen: aan de rand van Zelzate. De aanwezigen weten niet wat ze horen. De milieuraadsvoorzitter en ex-Rode Valk Freddy De Vilder, de coming man van de sp.a die ge in dit boek al een paar keer tegen het lijf zijt gebotst en nog veel zult tegengekomen, probeert de pil wat te vergulden en lanceert het idee om het slib voor het storten te laten ontgiften door planten. Geen mens die er erg in heeft. In het fabrieksdorp zijn ze het beu. ‘De Zelzatenaren stelden woedend vast, dat hun gemeente langzamerhand is uitgegroeid tot de vuilbak van de hele kanaalzone’, vat Het Nieuwsblad achteraf samen. De zuurste grap komt nog van de Vlaamse regering die in de nasleep van de hoorzitting een decreet uitvaardigt waardoor giftig slib van de ene dag op de andere niet giftig meer is. Het is een vreemde manier om het gezaag over de stortvergunning voor de slibbank bij het Teerkot te doen stoppen, maar het is een manier. Het Volk titelt: ‘Wet maakt kanaalslib niet langer giftig’. Het protest ebt uiteindelijk wat weg, maar de slibberg groeit. Op 13 mei 1997 springt een verroeste pijp van het baggerslib open en de smurrie verspreidt zich langs riolen en afvoergrachten. Maak u niet ongerust, Zelzate máákt van zijn tak. En meneer Laureys krijgt opvolging, en wel van... dokter Karl Segers. Die zamelt met de steun van de milieuraad op een paar dagen 2.300 protesthandtekeningen in. Hij zorgt ook voor een dossier waarover Het Volk schrijft dat het ‘goed gedocumenteerd het bedrog, de leugens en de chantage aan de kaak stelt rond de zopas toegekende milieuvergunning voor de slibput’. En op een zaterdag planten driehonderd mensen duizend boompjes op de slibdijk. De gemeenteschool doet mee. Freddy De Vilder ziet het aan met een mengeling van tevredenheid en afgrijzen. Groenten uit Zelzate Ge voelt daarbij hoe waar het is wat ge in de titel van dit hoofdstuk hebt geschreven: dat ook de tijd soms zijn geduld verliest. Zo’n moment breekt aan als de jaren 90 al in hun tweede helft zitten. Eerst nog bedeesd en aarzelend, zoals ook de lente begint met één zwaluw die te vroeg op de afspraak is. Op 3 april 1997 verleent de Bestendige Deputatie, met gunstig advies van het schepencollege, een nieuwe milieuvergunning voor het Teerkot. Ge voegt er hier gauw aan toe dat de tijd ook een gevoel voor timing heeft. Want krek diezelfde dag verschijnen de resultaten van een bodemonderzoek van het park en de visvijver in de achtertuin van het Teerkot. Met de hoge concentraties van PAK’s in de bodem heeft burgemeester Schenkels geen andere keuze: het park moet dicht. Een paar weken later raken ook de metingen bekend van benzeen in de lucht. Er worden regelmatig reuzehoge dagpieken opgetekend. Er bestaat geen twijfel over dat het Teerkot de bron is. De zaak stinkt. De voorzitter van de milieuraad, Freddy De Vilder zoals ge weet, is zonder medeweten van de andere leden van de raad gaan samenzitten met de directie van VFT. En het schepencollege heeft voor zijn krakkemikkige advies een prof onder de arm genomen die er zelfs in slaagt om het veiligheidsrisico van een Sevesobedrijf in een dorpskom te minimaliseren. ‘Een barbecue is schadelijker voor de gezondheid dan de uitstoot van het Teerkot’, zegt Freddy De Vilder op een debat, nadat hij de PVDA en haar ‘conflictmodel’ nog eens uitgebreid tussen zijn boterham heeft gelegd. En de bewoners die wakker liggen van de mogelijke waardevermindering van hun huizen ‘wisten toch op voorhand waar ze kwamen wonen’? De man van VFT besluit: ‘In ons bedrijf hebben we zelfs geen beroepsziekten. Als er al gevaar voor de gezondheid zou zijn, dan toch wel eerst binnen het bedrijf?’ Schaakmat en einde debat. Een bedrijf waar geen beroepsziekten voorkomen, heeft een serieus argument om de risico’s voor omwonenden te minimaliseren. Daarom hebt ge geschreven over de eerste zwaluw die te vroeg komt en nog een late aprilvrieskou riskeert. Jaren later komt de aap uit de mouw. Dan krijgt dokter Segers een aantal oudere patiënten met blaaskanker over de vloer. Allemaal hebben ze een half leven op het Teerkot gewerkt. Uit hun ziektegeschiedenis zal de dokter opmaken dat ze vroeger nog last hadden van teerwratten, weinig kwaadaardige huidkankers als gevolg van blootstelling aan teerprodukten. ‘Omdat die patiënten behandeld waren voor een beroepsgebonden aandoening, dacht ik dat een erkenning bij het Fonds voor Beroepsziekten een fluitje van een cent zou zijn’, vertelt Karl Segers. ‘Normaal gesproken hadden die mensen daar al een dossier.’ Niet dus. Wat zou blijken? Voor zijn werknemers met teerwratten had het bedrijf een overeenkomst met de afdeling bestralingen van het UZ te Gent. ‘Het Teerkot betaalde de regelmatige behandelingen en controles. Het liet zijn mensen zelfs tijdens de werkuren met een taxi naar het UZ brengen. Iedereen tevreden natuurlijk, maar vooral het Teerkot.’ Beroepsziekten, meneer, dat kennen wij hier niet. Hoe dan ook, Segers en die van ’t Groenplein konden in de prille lente van 1997, toen dat allemaal nog niet bekend was, niet direct overtuigen. Maar in augustus van datzelfde jaar 1997 is het ongeduld van de tijd gegroeid en staan de non-believers toch in hun ondergoed wanneer de specialisten van de provincie in de groenten van ’t fabrieksdorp veertig keer meer PAK’s meten dan in de sla, kervel en prei van andere gemeenten. Kousenvoet Schenkels, hij is dan al tien jaar burgemeester, moet een nieuw, drastisch politiebevel uitvaardigen. Vanaf 6 augustus is het, naast het gesloten park, in heel Zelzate ook gedaan met het eten van eigen gekweekte groenten. Eerst het water, dan de lucht, nu ook de groenten. Ge ziet zelfs mensen die zich anders alleen maar uitdrukken in het dialect van De Katte, denken: Wat zal het volgende zijn? Want de Belgische en Hollandse tv kamperen dagen voor het gemeentehuis, Freek de Jonge zingt dat ge uw dorst moet gaan lessen in een Zelzaatse sloot en het Europees Parlement discuteert in zeven talen over ’t fabrieksdorp. Uw gemeente op de kaart zetten, heet dat. John Schenkels zucht als ge hem eraan doet denken, hij wil die gedachte wegschoppen zoals ge stampt naar een hond die u al bassend achterna zit. Hij was het eigenlijk al vergeten. ‘Ik word getipt, ik laat dat onderzoeken, en het klopt. Ik ermee naar de gouverneur: “Meneer de gouverneur, wat moet ik daarmee doen?” “In de openbaarheid brengen”, zegt die. Maar eerst ben ik naar VFT getrokken en heb ik dat probleem voorgelegd aan de directie. Dat werd me later aangewreven. Ik was zogezegd ingepakt en verkocht. Maar als ge een probleem hebt, dan moet ge dat toch proberen oplossen? Maar neen, de PVDA voerde campagne dat de PAK’s hier aan de bomen groeien. Je kan daar uren over discuteren, maar als je niet de wil hebt om iets op te lossen...’ Waarmee hij maar wil zeggen dat de zaak uiteindelijk op een gunstige manier zou zijn afgelopen als daar niet de grimmigheid van ’t Betonplein was geweest. En de burgemeester, die zo goed kan goochelen met de pragmatiek, vertelt dat hij die eerste dagen dacht: ik ga hier een standbeeld krijgen. Een standbeeld? Ondank, ja! Dat is ’s werelds loon. ‘Ik werd vooral achtervolgd door de media. Op een avond kom ik thuis van een heel drukke hoorzitting over de PAK’s en ik was echt kapot. Constant op mijn flank aangevallen, niet te geloven! Mijn vrouw zegt: “Kom, we drinken een aperitiefje in het opblaasbaar zwembadje van de kinderen.” Terwijl we in het water zitten staat daar toch wel een cameraploeg van VT4 te filmen zeker! Toen heb ik naar de procureur des konings gebeld. Twee dagen later vroeg een journalist of het klopte dat mijn dochter bij VFT mocht beginnen werken in ruil voor... Wat een periode, jong.’ Nu zult ge zeggen dat een burgemeester niet alles is, dat een burgemeester boven zich een gouverneur heeft of een minister, aan wie hij eerbied en respect verschuldigd is, en dat boven die minister weer een staatshoofd staat, een koning, aan wie men evenveel zo niet meer eerbied en respect verschuldigd is. Al is dat, het moet gezegd, wat die laatste betreft dikwijls een zaak van protocol. Hoe waar dat allemaal is, blijkt uit het feit dat na een regen van telefoontjes en
MAAK KENNIS MET D R U K K E R I J E P O ORIGINEEL EN KWALITEITSVOL DRUKWERK
Drukkerij Lange Pastoorstr. 25-27 2600 Berchem T 03 239 61 29
[email protected]
VRAAG UW GRATIS OFFERTE W W W. D R U K K E R I J - E P O . B E MAIL
[email protected] Ê van opmaak tot verzending Ê kleine, middelgrote & grote oplagen Ê tijdschriften, brochures, boeken, folders, ... Ê ecologisch verantwoorde manier van werken
EPO
vertegenwoordigt de volgende fondsen in België: Bas Lubberhuizen, Benerus, Bulaaq, Cimic, Coppens & Frenks, Coutinho, De Contrabas, De Draak, de Graaff, Etnicom, GetBasic-Indymedia, het balanseer, IJzer, kit Publishers, Marxistische Studies, Maj Engineering Publishing, Maopé Books, Maven, Menken, Kasander & Wigman uitgevers, Nieuwezijds, Octavo Publicaties, Papieren Tijger, Pels & Kemper, Pirola, ReCreatief Fietsen, De Rêverie, School tv-Nederland, Serena Libri, Solidariteitsfonds, swp uitgeverij - Niño, Thema, Thoth, De Toorts, Tornado Editions, ‘t Verschil, 11.11.11-uitgeverij, Uitgeverij Pereboom, Uitgeverij Jan van Arkel,Van Gruting, Voetnoot, Walewein EPO verdeelt ook volgende culturele & literaire tijdschriften: Cinemagie, De Brakke Hond, Deus ex Machina, DWB, Etcetera, Filmmagie, Gagarin, Kluger Hans, Met andere zinnen, NY, Oikos, Pianowereld, Poëziekrant, Sampol, Streven,Vlaanderen,Vlaams Marxistisch Tijdschrift, ZL
EPO verzorgt in opdracht van uitgeverij Xoi ook de marketing en promotie van , , en , kwaliteitstijdschriften voor peuters en kleuters
EPO Uitgeverij en Distributie Lange Pastoorstraat 25-27 2600 Antwerpen (Berchem) tel: +32 (0)3 239 68 74 fax: +32 (0)3 218 46 04 e-mail:
[email protected] web: www.epo.be
Uitgever Jos Hennes e-mail:
[email protected] tel: +32 (0)3 287 08 75 Pers en promotie België en Nederland Elisabeth Michiels e-mail:
[email protected] tel: +32 (0)3 239 68 74 Vertegenwoordiging België Bertje Van Oss e-mail:
[email protected] tel: +32 (0)3 239 68 74 gsm: +32 (0)475 39 52 38
Vertegenwoordiging Nederland Gerard Pels Bordeslaan 90 5223 MS ‘s-Hertogenbosch kvk: 17190172 tel: +31 (0)73 657 72 82 gsm: + 31 (0)623 76 91 42 e-mail:
[email protected] web: www.gerardpels.nl www.boekdiensten.nl Distributie Nederland Centraal Boekhuis bv Culemborg Scholtens, Sittard
Ik léés nooit boeken, ik verslind ze
www.epo.be ontwerp: compagnie paul verrept | foto kaft: anna drijbooms | druk: drukkerij epo
