NIEUWSBRIEF JANUARI 2003
Nummer
16
Nieuwsbrief
januari 2003
Redactioneel Deze nieuwsbrief ziet er anders uit dan
een aantal vaste rubrieken - voortaan
per jaar - te kunnen ‘bedienen’.
u gewend bent. Dat komt omdat wij
het actuele nieuws van het Bouwcollege
Achtergrondartikelen zullen, in de
besloten hebben een splitsing aan te
bevatten en daartoe, in een eenvoudi-
vorm(geving) die u van ons gewend
brengen tussen het actuele nieuws en
ge(r) vormgeving, zo snel mogelijk na
bent, blijven verschijnen in een magazi-
de achtergrondartikelen die tot dusver
elke Bouwcollegevergadering verschij-
ne dat een andere naam zal krijgen.
in de nieuwsbrief waren samengebracht.
nen. Op deze manier verwachten wij u
De nieuwsbrief zal - onderverdeeld in
sneller en regelmatiger -minimaal 7 keer
Uit de vergadering van het Bouwcollege (13 januari 2003)
Europese landen geven prioriteit aan thuiszorg én verpleegvoorzieningen De toenemende vergrijzing in alle
andere de arbeidsomstandigheden van de
In veel Europese landen is zorg en wel-
Europese landen heeft gevolgen voor de
thuishulpen en de hoge kosten van
zijn voor ouderen een taak van de lokale
zorg en het welzijn van ouderen. De mees-
24uurszorgverlening thuis.
overheid. Afhankelijk van de wettelijke
te Europese landen geven prioriteit aan
Dit constateert het Bouwcollege in zijn
rechten van de ouderen (in Scandina-
bevordering van het zelfstandig wonen
rapport “Zorg en welzijn voor ouderen in
vische landen), de financiële omstandig-
van ouderen en aan voldoende thuiszorg.
andere Europese landen”.
heden van de gemeente, het optreden van liefdadigheidsorganisaties (Welfare
Het beleid van deze landen is er dan ook op gericht zelfstandig wonen te bevorde-
Zelfstandig wonen door ouderen en zorg
in Engeland), de instandhouding van de
ren. Daarnaast beseffen de landen dat er
thuis blijkt niet overal een bewuste
familieverbanden (Zuid-Europa), treden
voldoende en kwalitatief goede residentië-
beleidskeuze te zijn. Er zijn landen
er verschillen op in de zorg- en wel-
le voorzieningen voor ouderen gebouwd
(vooral in Zuid-Europa) waar de zorg
zijnsvoorzieningen voor ouderen.
moeten worden. Zelfs Denemarken, dat tot
voor ouderen vooral wordt overgelaten
Deze verschillen per land, per regio en
1993 de bouw van verpleeghuizen ver-
aan de familie. In deze landen zijn
per gemeente.
bood, realiseert momenteel weer verpleeg-
meestal niet voldoende carevoorzienin-
voorzieningen. Redenen waren onder
gen aanwezig.
(Zie verder op pagina 2)
NIEUWSBRIEF JANUARI 2003
(Vervolg van pagina 1)
Duitsland, België) blijkt vaker gekozen
heeft Nederland in vergelijking met
De verantwoordelijkheid en financiering
te zijn voor residentiële ouderenzorg
andere Europese landen minder ouderen.
van de zorg voor ouderen ligt in een
dan voor het bevorderen van thuiszorg.
De Zuid-Europese landen hebben het meest te maken met een relatief oude
verzekeringssysteem of in een belastingsysteem ingebed. In de landen met
Nederland is wat betreft de vergrijzing
bevolking. In 2050 zijn zij nog steeds
een verzekeringssysteem (Frankrijk,
geen koploper in Europa. Ook in 2050
koploper.
Ondanks vergrijzing daling aantal ziekenhuisbedden mogelijk Grote nieuwbouwplannen voor ziekenhui-
aanzienlijk toenemen. Een voortgaande
mogelijk. Deze bandbreedte in de raming
zen staan op stapel. In nieuwbouwplan-
verkorting van de gemiddelde verpleeg-
hangt in hoofdzaak samen met onzeker-
nen gaan ziekenhuizen uit van een
duur en een verschuiving van zorg met
heden in de ontwikkeling van het aantal
daling van het beschikbare aantal bed-
meerdaagse opname naar zorg met dag-
dagopnamen en in mindere mate van het
den. Zij handelen hierbij in overeenstem-
opname en poliklinische zorg kunnen de
aantal meerdaagse opnamen en de
ming met de visie van de Minister van
gevolgen voor het bedgebruik echter
gemiddelde verpleegduur. Ook regionaal
Volksgezondheid, die inhoudt dat het
compenseren.
kunnen er verschillen zijn. Dit betekent
aantal bedden per 1000 inwoners kan
Dit stelt het Bouwcollege in een rapport
dat een verlaging van het beschikbare
dalen van ca. 3 nu naar ongeveer 2 in
dat heden aan minister De Geus is uitge-
aantal ziekenhuisbedden behoedzaam
2015. Door de voortgaande vergrijzing
bracht. In het rapport zijn verschillende
moet worden doorgevoerd.
van de bevolking is echter een toename
scenario’s voor de toekomstige ontwik-
De geraamde behoefte aan ziekenhuis-
van de vraag naar ziekenhuiszorg te ver-
keling van het gebruik van ziekenhuis-
bedden impliceert een daling van de
wachten. De vraag is daarom actueel of
bedden uitgewerkt. Op basis hiervan
gemiddelde verpleegduur van 8 dagen in
een daling van het aantal bedden op lan-
wordt het aantal benodigde bedden in
2001 naar 6 à 6,5 dag in 2015. Uit een
gere termijn niet tot knelpunten leidt.
2015 geraamd op tenminste 1,7 en ten
vergelijking van Nederland met andere
Niet alleen door de vergrijzing maar ook
hoogste 2,3 per 1000 inwoners. Een ver-
westerse landen blijkt dat de verpleeg-
door bijvoorbeeld ontwikkelingen in de
laging van het aantal bedden richting 2
duur in ons land relatief lang is. In ver-
medische mogelijkheden zal het aantal
per 1000 inwoners, zoals opgenomen in
schillende landen is de gemiddelde ver-
ziekenhuispatiënten tussen nu en 2015
bouwplannen van ziekenhuizen, is dus
pleegduur nu reeds korter dan 6 dagen.
Bouwcollege wil budgettair bouwen stimuleren Budgettair bouwen draagt bij aan een
zorgsector (Commissie De Beer).
mogelijkheid gebruik wordt gemaakt. De nadelen worden door de instellingen
verdere deregulering in de gezondheidszorg. Het vormt bovendien een belang-
Budgettair bouwen wil zeggen dat in de
groter geacht dan de voordelen.
rijke stap in de richting van verminde-
vergunning een maximum investerings-
De voordelen bestaan uit meer eigen
ring van de administratieve lasten voor
bedrag wordt opgenomen waarbinnen
verantwoordelijkheid, vermindering van
de instellingen. Budgettair bouwen in
een project moet worden gerealiseerd.
de administratieve last en enige tijd-
de zorg moet dan ook gestimuleerd wor-
Een eenmaal vastgesteld budget is dan
winst. De aanbestedingsresultaten en
den. Om het risico voor de instellingen
niet meer ‘open te breken’. Voor projec-
meer- en minderwerk hoeven niet ter
te compenseren is echter een financiële
ten vergelijkbaar met woningbouw,
goedkeuring te worden voorgelegd.
stimulans nodig.
voor grondverwerving en voor verzor-
Daarnaast kan sprake zijn van financieel
Dit schrijft het Bouwcollege aan minis-
gingshuizen is budgettair bouwen nu al
voordeel indien de eindkosten binnen
ter De Geus van VWS in een reactie op
verplicht. Voor de meeste andere initia-
het vergunningbudget blijven.
twee voorstellen uit het rapport "Minder
tieven kan de keuze worden gemaakt om
Budgettair bouwen houdt voor instellin-
regels, meer zorg" van de Commissie
budgettair te bouwen. In de praktijk
gen echter ook een risico in: tegenval-
terugdringing administratieve lasten
blijkt echter dat zelden van deze
lende aanbestedingsresultaten en
NIEUWSBRIEF JANUARI 2003
tijdens de uitvoering noodzakelijk
Bouwcollege stelt verder voor de ver-
projecten betreft, pleit het Bouwcollege
gebleken meerwerk komen niet voor ver-
plichting tot budgettair bouwen uit te
voor handhaving van openbare aanbe-
goeding in aanmerking.
breiden naar projecten met een investe-
stedingen. Juist bij kleine projecten is
ringsbedrag lager dan € 1,5 mln. Voor
een groot aantal uitvoerende partijen in
Om budgettair bouwen te stimuleren
het overige wordt budgettair bouwen in
staat de werken uit te voeren. Het effect
stelt het Bouwcollege voor het percenta-
beginsel facultatief toepasbaar geacht
van marktwerking kan hier dus hoog
ge ‘onvoorzien’ dat is begrepen in de
op alle projecten met uitzondering van
worden ingeschat, hetgeen - mede gelet
investeringskosten te verhogen van 2
sloop. Wat de door de Commissie De Beer
op de resultaten van de Parlementaire
naar 4. Dit zal het risico voor instellin-
voorgestelde vereenvoudiging van de
Enquêtecommissie Bouwnijverheid –
gen beduidend doen afnemen. Het
aanbestedingsprocedure bij kleine
van groot belang wordt geacht.
Bouwmaatstaven
AGENDA BOUWCOLLEGE
Het Bouwcollege heeft bouwmaatstaven
voor centra voor radiotherapie. Deze
Het Bouwcollege stelt op 17 februari a.s.
vastgesteld voor:
centra komen voor als zelfstandige
naar verwachting de volgende rapporten
• separeer- en afzonderingsvoorzieningen
rechtspersoon of als onderdeel van een
vast:
Het gaat om ruimtelijke voorzieningen in
algemeen, academisch of categoraal
• vergrijzing in Nederland: een uitvoerige
de geestelijke gezondheidszorg, verstan-
ziekenhuis. De basiskwaliteitseisen
rapportage over zowel de demografische
delijk-gehandicaptenzorg en verpleging
hebben betrekking op locatiegebonden
ontwikkelingen als de gevolgen van de
& verzorging die vallen onder de Wet bij-
aspecten, huisvesting, hygiëne, bijzon-
vergrijzing voor de (bouw in de) diverse
zondere opnemingen in psychiatrische
dere klimatologische eisen, veiligheid
sectoren.
ziekenhuizen (BOPZ). Voor bestaande
en beveiliging. Bij bestaande voorzien-
Het thema allochtone ouderen krijgt ook
voorzieningen gelden in dit geval vrijwel
ingen worden aan de locatie geen speci-
dezelfde beoordelingscriteria.
fieke minimumeisen gesteld. Beide
In de maatstaven zijn basiskwaliteitsei-
maatstaven moeten door de minister
kenning naar de mogelijkheden om ver-
sen opgenomen op het niveau van
nog worden goedgekeurd. Vervolgens
zorgingshuizen om te bouwen tot - met
locatie, huisvesting en condities.
zullen ze op onze website worden
• radiotherapie
geplaatst en (met beeldmateriaal) in
Het gaat om ruimtelijke voorzieningen
druk verschijnen.
aandacht. • ombouw van verzorgingshuizen: een ver-
name - verpleeghuizen. • zelfstandige behandelcentra (ZBC): het aantal aanvragen voor oprichting van ZBC’s neemt de laatste tijd toe. Onder het motto “van noodzakelijk kwaad tot nuttig goed?” worden criteria gepresenteerd en aanbevelingen gedaan om tot
Cursussen en symposia
een toetsingskader te komen. • veiligheidsaspecten voor woon- en behandelvoorzieningen in de geestelijke
In voorbereiding • een studiemiddag voor woningcorporaties (eind maart) • een tweedaagse bouwcursus verpleging en verzorging (april)
Nadere gegevens ontbreken op dit
gezondheidszorg: verbeteringen in de
moment nog. Wel is inmiddels bekend
lay-out en installatietechnische voorzie-
dat op deze dag de prijsuitreiking van
ningen en het opstellen van een proto-
de architectuurprijsvraag ouderenzorg
col kunnen ertoe bijdragen dat de veilig-
zal plaatsvinden.
heid van patiënten en personeel beter
• kringbijeenkomsten voor architecten en adviseurs (april)
wordt gewaarborgd.
In de volgende nieuwsbrief zult u een overzicht aantreffen van de voor dit jaar
• pijnrevalidatie en revalidatietechnologie: een reactie op de beleidsvisie van VWS
Bouwdag ouderenzorg
geplande cursussen en symposia.
Op 19 juni a.s. vindt weer de jaarlijkse
Ook via de website wordt u op de hoog-
gingshuizen: een evaluatie van de
Bouw(college)dag ouderenzorg plaats.
te gehouden.
werking van deze regeling
• de verkorte procedure in de sector verzor-
NIEUWSBRIEF JANUARI 2003
Inschrijving prijsvraag gestart Tijdens het jubileumcongres is de prijs-
het welbevinden van de bewoners
mers worden uitgenodigd architecten
vraag ‘Zorg(zame) architectuur’ aange-
(healing environment).
die ingeschreven staan in het
kondigd. De komende jaren worden drie
Voorzitter van de jury is mevrouw Hedy
Nederlands architectenregister, en stu-
(deel)prijsvragen uitgeschreven voor
d’Ancona, lid van het Bouwcollege.
denten ingeschreven aan de opleidingen
innovatieve architectonische ontwerpen,
TU Bouwkunde en de Academies voor
achtereenvolgens in de ouderenzorg,
De inschrijving voor de eerste prijsvraag
Bouwkunst in Nederland. Sluitingsdatum
chronische (ggz-)zorg en ziekenhuiszorg.
is inmiddels geopend en sluit op 14
voor de inzendingen is 6 mei 2003,
Het Bouwcollege wil daarmee een bijdra-
februari, 12.00 uur.
17.00 uur. Bekendmaking van de win-
ge leveren aan het vertalen van nieuwe
De titel is ‘Zorg(zame) architectuur:
naars vindt plaats tijdens de Bouwdag
ontwikkelingen in de relatie zorg/archi-
zorg voor wonen, wonen met zorg’,
ouderenzorg op 19 juni.
tectuur. Belangrijke overweging daarbij
doelgroep zijn de ouderen, en met name
Alle relevante informatie (o.m.
is dat uit onderzoek is gebleken dat de
die ouderen die niet meer zelfstandig
opdrachtomschrijving, wedstrijdpro-
kwaliteit van de gebouwde omgeving van
kunnen wonen en aangewezen zijn op
gramma, kosten, prijzengeld) vindt u op
invloed kan zijn op de zorgverlening en
intramurale zorgverlening. Als deelne-
onze website www.bouwcollege.nl
Congresverslag beschikbaar Op 10 oktober jl. werd in het Nederlands
Het congres werd bezocht door ruim 850
redactie van prof.mr. J.H. Hubben en
Congrescentrum in Den Haag het jubi-
vertegenwoordigers van instellingen,
mr. L.A.M. van Zenderen. Deze publicatie
leumcongres “Zorg en architectuur”
zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties,
(deel 18 uit de Reeks Gezondheidsrecht)
georganiseerd ter gelegenheid van het
beroepsbeoefenaren, adviseurs, over-
is verkrijgbaar bij Servicecentrum
30-jarig bestaan van het Bouwcollege.
heid en collega advies- en uitvoerings-
Uitgevers (070-3789880).
organen. Ook waren buitenlandse gasten aanwezig van het European Health Property Network, dat parallel aan het congres vergaderde. Van het congres is een verslag in boekvorm gemaakt (met foto’s en ander beeldmateriaal), waarin de ochtendlezingen integraal en de workshops in samenvatting zijn opgenomen. Dit verslag kunt u op verzoek toegezonden krijgen. De kosten bedragen € 20,--. Bel onze sectie documentatie: 030-2983268 (dhr. Lemmens). De inleidingen tot de workshop Wettelijke en juridische aspecten zijn integraal opgenomen in het boek “Het stelsel voorbij? Sturingsperikelen in de gezondheidszorg en jurisprudentieoverzicht” onder
NIEUWSBRIEF JANUARI 2003
Sectornieuws Monitoring gehandicaptenzorg Sinds september jl. werkt het
ties plaatsvinden. Op locaties met meer
Het Bouwcollege beschikt tot dusver
Bouwcollege in samenwerking met de
dan 50 bewoners worden alle woonge-
(slechts) over de gegevens van eenderde
koepelorganisatie VGN aan het onder-
bouwen bekeken en wordt een aantal
van de WZV-instellingen en een kwart
zoek Monitoring gebouwkwaliteit in de
dagbestedingsgebouwen onderzocht.
van de semimurale instellingen.
gehandicaptenzorg. De doelstellingen
Uit de resterende woningen en de dag-
Daarom wordt getracht de respons te
van het onderzoek zijn het bepalen van
bestedingsvoorzieningen wordt een
verhogen door contactpersonen van
de kwaliteit van de gebouwen (vooral
steekproef getrokken. Andere gebouwen
instellingen/besturen extra te rappelle-
woongebouwen) in de gehandicapten-
(inloopcentra, faciliteit etc.) worden
ren. Daarnaast heeft de VGN een oproep
zorg, het leveren van gegevens voor het
niet bezocht. Iedere bezochte instelling
aan de instellingen gedaan om zo spoe-
bouwbehoefte-onderzoek en het leveren
ontvangt een rapport met de inspectie-
dig mogelijk alsnog de gevraagde gege-
van beleidsinformatie. Daarnaast is het
gegevens. Ook wordt een macrorappor-
vens aan te leveren.
voor de sector van belang om claims
tage opgesteld. Wij nemen de vrijheid via deze nieuws-
voor bouwgelden in ‘Den Haag’ te kunnen onderbouwen en kunnen instellin-
Onze aandacht is momenteel vooral
brief hetzelfde te doen. Indien het om
gen de gegevens gebruiken bij het lan-
gericht op het verkrijgen van de infor-
combinaties van intra- en semimurale
getermijnhuisvestingsplan.
matie van de instellingen. Half novem-
instellingen gaat, vragen wij u voorrang
ber is het verzoek uitgegaan om deze
te geven aan intramurale instellingen.
Voor een deel van de benodigde gege-
aan te leveren. Instellingen kunnen
Voor nadere informatie kunt u
vens wordt een beroep gedaan op de
daarvoor gebruik maken van internet of
telefonisch contact opnemen met het
instellingen. Voor een ander deel zullen
een excel-spreadsheet. De respons blijft
Bouwcollege of mailen naar
door een extern bureau gebouwinspec-
helaas achter bij de planning.
[email protected]
Personalia Drs. J.J.M. (Johan) Vijverberg – hoofd van de sectie geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en plaatsvervangend hoofd van de afdeling bouwzaken van het bureau van het Bouwcollege - is door de bureauleiding gevraagd om met ingang van 1 januari jl. de sectie Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) te gaan aansturen; dit om de werkzaamheden van de sectie (zowel intern als naar buiten toe) verder te ontwikkelen. Een en ander is mede bedoeld om de rol van het Bouwcollege als kenniscentrum verder te versterken. Met ingang van dezelfde datum is drs. J.A.M. (Hans) Elich aangesteld als hoofd D RS . J.J.M. (J OHAN ) V IJVERBERG
van de sectie GGZ.
DRS .
J.A.M. (H ANS ) E LICH
NIEUWSBRIEF JANUARI 2003
Nieuwe publicaties Uitvoeringstoetsen en signalerings-
Bouwmaatstaven
Verder is het Werkprogramma 2003
rapporten
• Centrale sterilisatieafdeling (CSA)
verschenen.
• Budgettair bouwen/aanbesteding
• Binnenmilieu en installatietechniek
kleine projecten • Zorg en welzijn voor ouderen in andere Europese landen
• Revalidatie
Deze publicaties zijn integraal te down-
• Algemeen ziekenhuis
loaden van onze website. Ook kan een
• Verslavingszorg
gedrukt exemplaar besteld worden (030-2983268)
• Ontwikkeling bedgebruik ziekenhuizen
Hoogleraar Bouw gezondheidszorg gevraagd aan TU Eindhoven Op initiatief van het Bouwcollege is aan
het voor studenten architectuur mogelijk
Voor deze functie wordt een gepromo-
de Technische Universiteit Eindhoven een
al vroeg in hun studie de specifieke eisen
veerd (of gelijkwaardig) bouwkundig
leerstoel Bouw gezondheidszorg inge-
en ontwikkelingen te leren kennen.
ingenieur op TU-niveau gezocht, die voldoet aan een aantal specifieke eisen.
steld. Dit initiatief werd bekendgemaakt tijdens het jubileumcongres van het
De TU Eindhoven zoekt daarom kandida-
Sollicitaties kunnen tot 1 maart a.s. wor-
Bouwcollege op 10 oktober jl., en is inge-
ten voor de functie hoogleraar Bouw
den ingediend bij de Technische
geven door het feit dat er in Nederland
gezondheidszorg bij de Capaciteitsgroep
Universiteit Eindhoven, t.a.v. ir. H.G.A.
tot dusver geen specifieke opleidingsmo-
Architectuur van de Faculteit Bouwkunde.
Rikhof, directeur bedrijfsvoering, postbus
gelijkheid voor architectuur in de gezond-
Deze zal, voor een periode van 3 jaar
513, 5600 MB Eindhoven, onder vermel-
heidszorg bestond, terwijl er ieder jaar
gedurende 2 dagen per week (0,4 fte)
ding van vacaturenummer V38.473. De
wel voor zo’n € 2 miljard wordt geïnves-
belast worden met onderzoek, onderwijs
volledige tekst van de advertentie (met
teerd in de zorgbouw. Bovendien is zorg-
en bestuurstaken met betrekking tot het
taken, gewenst profiel en arbeidsvoor-
bouw maatschappelijk van groot belang,
plannen en ontwerpen van gebouwen voor
waarden) is te vinden op onze website
omdat vrijwel iedereen er in zijn leven
de gezondheidszorg. Het accent ligt daar-
www.bouwcollege.nl en wordt ook
mee te maken krijgt. De leerstoel maakt
bij op het onderwijs.
geplaatst in ZorgVisie en De Architect.
www.bouwcollege.nl COLOFON
De website van het Bouwcollege wordt
Wij willen u nog eens attenderen op de
druk bezocht: in 2002 zijn zo’n 120.000
onderwerpen waarvoor uw medewer-
College bouw ziekenhuisvoorzieningen
pageviews geregistreerd. Toch valt er
king/reactie wordt gevraagd. Het gaat
Postbus 3056, 3502 GB Utrecht
aan de professionaliteit (vormgeving,
dan om de Prijsvraag ouderenzorg en om
Bezoekadres: Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht
indeling en structuuropzet) nog wel wat
Monitoring gehandicaptenzorg (zie
te verbeteren. Daarom zult u binnenkort
elders in deze nieuwsbrief), maar ook
Telefoon: 030-2983100
onze website ‘in een nieuw jasje’ aan-
om de Meldpunten voor grond en inte-
Fax: 030- 2983299
treffen. Ook zullen de belangrijkste rap-
rimhuisvesting. Beide meldpunten
Redactie: Han Hoes
porten van het Bouwcollege dan - inte-
beogen een (toenemende) vraag en
graal of in samenvatting - in een
(schaars) aanbod samen te brengen en
Engelse vertaling te downloaden zijn.
zo een doelmatig gebruik te stimuleren.
Deze nieuwsbrief is een uitgave van:
E-mail:
[email protected] Internetsite: www.bouwcollege.nl
Vormgeving: ColorScan, Voorhout Druk: Wilco bv, Amersfoort ISSNnummer: 1570-4254
