TWISTER September 2009
2
Colofon
Inhoudsopgave Woordje van de voorzitter
3
TWister is het tijdschrift van T.W.I.S.T., de studievereniging voor (Vergelijkende IndoEuropese) Taalwetenschap aan de Universiteit Leiden.
Een nieuw bestuur
4
’t schoon Vlaams door Matthias Franken
7
Redactie: Jurgen van den Heuvel Nina Ouddeken Matthias Franken
Delilah
9
Filosofie
10
Vormgeving: Matthias Franken
Recensie door Alain Corbeau
13
Computer leert gebarentaal
15
Klusperanto
16
Taalkronkels ingezonden door Alain Corbeau
18
Van onze buitenlandcorrespondente door Marieke Meelen
19
Jaargang: 7 nr. 4 Oplage: 120 stuks Reacties en kopij:
[email protected] Website: www.studieverenigingtwist.nl
3
Woord van de voorzitter
Lieve leden,
De eerste colleges zijn weer van start gegaan. De nieuwe studenten zijn verwelkomd en er is bijgepraat met oude bekenden. De zomer is nu definitief voorbij en er is geen ontkomen meer aan. Het wordt weer een jaar lang hard studeren! Maar een nieuw studiejaar betekent dat er ook een nieuw bestuur van TWIST komt. Dit is natuurlijk een heuglijk feit. Dit nieuwe bestuur zal bestaan uit Saskia Lensink, Olivier Melle en Nina Ouddeken. Verderop in deze Twister zullen zij zich voorstellen. Een nieuw bestuur betekent echter ook dat het oude bestuur zal aftreden. Daarbij wil ik graag alle bestuursleden van 2008-2009 nogmaals hartelijk danken: Matthias Franken, voor het met zorg beheren van het geld, Chantal van Vliet, voor haar inzet als secretaris, en Nina Ouddeken, voor haar bereidheid Chantals functie over te nemen gedurende de laatste periode. Met deze gemengde gevoelens begint een nieuw jaar vol nieuwe avonturen en onbekende paden. Gelukkig is er dan nog één ding dat onveranderd is gebleven: de Twister! Ook dit keer hebben wij voor jullie weer alle leuke, rare, interessante, grappige en nutteloze taalgerelateerde dingen ondergebracht in een boekje. Wij hopen dat jullie ervan genieten en dat het jullie op weg helpt tijdens de eerste collegeweken. Jurgen van den Heuvel Voorzitter TWIST ’08-‘09
4
Een nieuw bestuur
Met het nieuwe collegejaar is er ook een nieuw bestuursjaar aangebroken voor TWIST, waarin ik als voorzitter van TWIST samen met Nina Ouddeken en Olivier Melle mijn uiterste best ga doen om er weer een geweldig jaar van te maken met volop TWIST activiteiten. Zo zullen er natuurlijk de maandelijkse borrels zijn, de fameuze TWIST conferentie, zul je onze TWISTER in je brievenbus krijgen en tussen alle colleges, papers en tentamens door zullen we voor het nodige vertier zorgen. Ik zal me even voorstellen voor de mensen die mij nog niet kennen. Mijn naam is Saskia Lensink en ik ben een TWeedejaars studente Algemene Taalwetenschap. Drie jaar geleden ben ik in Leiden begonnen met de studie Vergelijkende Indo-Europese Taalwetenschap. Een jaar later besloot ik genoeg laryngalen en Beekes gezien te hebben en ben ik overgestapt naar Algemene Taalwetenschap. Hoewel ik ben overgestapt, draag ik VIET nog steeds een warm hart toe en ik ben nog regelmatig tussen mijn oude studiegenoten te vinden. Ik ben in ieder geval blij van beide kanten van de taalkundige medaille iets af te weten – een aanrader voor de liefhebber! Namens ons allemaal heel veel succes toegewenst voor de rest van dit studiejaar. Wij zullen voor de nodige diepgang en ontspanning zorgen! Saskia Lensink
5
Beste allemaal, Mijn naam is Nina Ouddeken, en komend jaar zal ik de taak van secretaris op mij nemen. Het kan zijn dat sommigen van jullie zich mij herinneren. De laatste maanden van het afgelopen jaar heb ik namelijk Chantal van Vliet vervangen als secretaris. Omdat het me wel beviel om in het bestuur van T.W.I.S.T. te zitten, heb ik besloten nog een jaartje door te gaan. Ik ben TWeedejaars Algemene Taalwetenschap. Ik ben toevallig achter het bestaan van Taalwetenschap gekomen, op een open dag van de VU. Ik was meteen enthousiast, en ben toen ook in andere steden gaan kijken. Uiteindelijk heb ik voor Leiden gekozen, omdat ik de stad en mensen erg leuk vond, en omdat ik niet al te ver van Leiden woonde. Sinds het begin van het studiejaar woon ik echter in Leiden, wat me uitstekend bevalt. Naast mijn studie doe ik vrijwilligerswerk voor Unicef, in de evenementencommissie. Samen organiseren we activiteiten voor Unicef, zoals een sponsorloop of een zwemestafette. In mijn vrije tijd rijd ik paard, lees ik graag een goed boek of klets ik wat. Ook ben ik wel eens te vinden op mijn studentenvereniging, Catena. Ik hoop jullie allemaal te zien op een van onze activiteiten! Liefs, Nina Ouddeken
6
Ik ben Olivier van Melle. Ik zal dit jaar als penningmeester op de centen van de vereniging letten zodat we de leukste T.W.I.S.T.-evenementen voor jullie kunnen organiseren. Ik ben geboren in São Paulo in Brazilië. Nederlandse ouders hebben mij geadopteerd. Ik ben erg blij zo de kans te hebben gekregen om te gaan studeren. Op de middelbare school was ik altijd al bezig met de klanken van mijn kunsttaal. Toen ik het hierover had met een tante vertelde ze me over een studie die ze altijd had willen doen. Algemene Taalwetenschap. Ik had al besloten naar Leiden te gaan. Na een voorlichtingsdag liep ik een dag mee om te kijken wat TW nou eigenlijk inhield. Ik heb nog zitten TWijfelen of ik niet Culturele Antropologie zou gaan doen. Ik besloot me voor TW in te schrijven. Het bevalt me heel erg goed! Het is nu mijn derde jaar. Ik volg nu eerste en TWeedejaarsvakken omdat ik een tijdje uit de routine ben geweest. Naast mijn studie werk ik met veel plezier bij de Zaailing, een biologische winkel in Leiden. Het werk is heel afwisselend. De ene keer ben ik bij het brood te vinden en de andere keer bij de kassa. In mijn vrije tijd ben ik vooral bezig met lezen en schrijven van verhalen en gedichten. Als ik er de tijd voor heb werk ik aan mijn Portugees. Op sport gebied doe ik aan joggen in de ochtend maar ook aan fitnessen. Ik hoop jullie vaak te zien bij de borrels en de andere activiteiten. Verder wens ik iedereen een goed begin van het studiejaar toe. De groeten, Olivier van Melle
7
’t Schoon Vlaams door Matthias Franken Bij het begin van het nieuwe tv-seizoen in Vlaanderen ontstond er meteen een heftig debat om het taalgebruik in TWee nieuwe Vlaamse series, ‘Los Zand’ en ‘Code 34’. Velen spreken van ‘taalverloedering’, doelend op de taalvarianten die in de series gebruikt worden door de acteurs. Deze TWee series staan echter niet alleen in dit opzicht. In het algemeen is het duidelijk dat de personages in Vlaamse series meer en meer tussentaal of zelfs dialectisch gekleurde taal gebruiken. Zover komt het soms zelfs dat een serie als De smaak van De Keyser, die zich volledig in Limburg afspeelt, in Brabantse tussentaal werd geacteerd, zonder ook maar een enkel Limburgs spoor in het taalgebruik. Stijn Verrept, professor zakelijke communicatie, heeft het over dat pseudoBrabants en een slordigheid die het product is van onderwijs dat zijn plicht niet heeft gedaan. Toch beweert men aan de opleiding drama van het conservatorium te AnTWerpen dat in de opleiding veel aandacht wordt besteed aan de uitspraak van de standaardtaal. Blijkbaar gebruiken acteur eens ze afgestudeerd zijn die vaardigheid bewust niet meer. Waarom niet? Acteur Axel Daeseleire, die vooral voor televisie werkt, bedient zich in zijn vertolking inderdaad nauwelijks van de standaardtaal. Hij vindt ook niet dat dat moet. "Wij tonen personages van vlees en bloed. Mensen die leven, mensen die je gelooft. Die spreken geen standaardtaal". En inderdaad, de modale Vlaming spreekt geen Standaardnederlands, en heeft dat ook nooit gedaan. De standaardtaal is in Vlaanderen nooit meer geweest dan schrijftaal, of de taal van voorbereide teksten. Waarom zouden personages in fictiereeksen dat dan moeten doen? Willen zij dan niet op een realistisch manier een Vlaams verhaal in beeld brengen? Bij het googelen naar de internetfora waarop gediscussieerd wordt over het taalgebruik in voorgenoemde series, kom je opvallend veel mensen tegen die het hebben over taalverloedering. Nochtans kan je er donder op zeggen dat ook zij in het dagelijks leven dat verkavelingsvlaams - of een variant die daar op lijkt - gebruiken. Waarom is die taalvariant dan zo ‘slecht’? In ieder geval heeft de Vlaamse openbare omroep (VRT) officieel in voorbeeldfunctie op het gebied van het Belgisch Nederlands. In het taalcharter van de omroep staat namelijk dat de VRT de norm voor de Belgische variant van de Nederlandse standaardtaal (wil) zijn en blijven. Hij hanteert daarom een aantrekkelijke, duidelijke en correcte standaardtaal die rekening houdt met en afgestemd is op de kijkers en de luisteraars. Dialect en tussentaal zijn niet uitgesloten, maar ze kunnen alleen worden gebruikt in programma's waarin ze functioneel zijn, met name in fictie en in uitzendingen over streekcultuur. De vraag wanneer dat dialect of die tussentaal dan wel functioneel is, blijft natuurlijk open voor discussie. Anderzijds is er nergens een officieel vastgelegde norm voor die zogenaamde Belgische variant van de Nederlandse standaardtaal. In zekere zin heeft de VRT dus een relatieve vrijheid over die specifiek Belgische taalnorm. Door de jaren heen is wel duidelijk geworden dat de VRT zich nu meer dan enkele decennia geleden
8 houdt aan dat Belgische aspect van de standaardtaal. Terwijl zij zich zoveel jaren geleden nog een taalgebruik aanmat die sterker bij de noordelijke norm aansloot, merken we nu een duidelijker verschil tussen de taal op de VRT en die op de Nederlandse tv-zenders. En dat is maar goed ook. Er kan natuurlijk over gedebatteerd worden in hoeverre de VRT op een ‘goede’ manier waakt over die Belgische norm. In het algemeen staat deze norm tamelijk ver van de taal die in Vlaanderen gehanteerd wordt. Op het symposium “Standaardtalen in Beweging”, dat in augustus in Leiden werd gehouden, werd door één van de sprekers reeds geopperd dat de Vlaamse en de Nederlandse taal uit elkaar (zullen) groeien. Deze spreker is zeker niet de eerste om te constateren dat, ondanks de convergentie in de schrijftaal, de spreektaal in Vlaanderen en Nederland elk hun eigen weg lijken te gaan. Maar is dat wel ‘goed’? Willen we eigenlijk wel een Nederlands en een Vlaams dat binnenkort niet meer te beschouwen is als een enkele taal? Zo’n vaart zal het de eerstkomende decennia niet lopen, maar in ieder geval kunnen we opmerken dat zowel politiek als economisch het waatschijnlijk niet de meest opportune onTWikkeling zou zijn. Met 22 miljoen is het Nederlands al geen grote taal, maar voorlopig lijkt ze toch haar mannetje te kunnen staan. Met 6 miljoen Vlamingen wordt dat al heel wat moeilijker. In die zin is de onTWikkeling van de Vlaamse omgangstaal misschien geen goed nieuws, mede omdat ze de Belgische norm enigszins in ‘gevaar’ lijkt te brengen: steeds meer ziet men Vlamingen op tv gewoon de omgangstaal gebruiken. Maar of de VRT daar effectief een grote rol in kan spelen of de talige evolutie in Vlaanderen kan bijsturen, is maar de vraag. Waar ik tenslotte nog op in wil gaan is het feit dat in Vlaanderen er de laatste jaren zeer veel kritiek is op de onTWikkeling en de opkomst van dat verkavelingsvlaams. Enkele weken geleden was in een artikel in de Standaard te lezen dat de Brabantse tussentaal in alsmaar meer situaties het Standaardnederlands verdringt. Met name de reacties van de lezers op de site van de krant stonden vol met kritiek op dat ‘lelijke verkavelingsvlaams’. Het is een Nederlander (Rik Schutz) die in al deze commotie rond het verkavelingsvlaams op een positieve onTWikkeling in Vlaanderen wil wijzen: terwijl de Vlaming vroeger groot werd met de angst dat als hij iets spontaan zei, het waarschijnlijk dialect of vertaald Frans, en dus fout was, spreken Vlamingen nu steeds meer onbekommerd en spontaan hun moedertaalvariant. Als Belgische student kom ik in Nederland mensen tegen die tot mijn grote verbazing er vanuit gaan dat ze spontaan of van thuis uit Standaardnederlands, of althans iets wat er zeer sterk op lijkt, spreken. Iets wat redelijk onbegrijpelijk is voor iemand die inderdaad vanuit de lessen Nederlands het gevoel krijgt dat spontaan taalgebruik ‘fout’ Nederlands is. Met de onTWikkeling van een volwaardige Belgische variant van het Nederlands vermindert blijkbaar ook dat minderwaardigheidscomplex dat de Vlaming onterecht over zijn spontaan taalgebruik heeft, wat natuurlijk een positief gevolg is. Laten we dus niet te veel gal spuien over de Vlaamse omgangstaal. De geschiedenis leert ons immers dat je zelfs met bakken kritiek de onTWikkeling van een taal meestal niet verandert. Laten we ons vooral erop verheugen dat er ook iets positiefs zit in de taalonTWikkeling in Vlaanderen.
9
Delilah
Deze keer verwelkomt Delilah de nieuwe eerstejaars, en geeft ze tips over integratie. Mocht je er niet uitkomen, dan kun je natuurlijk altijd langskomen op één van de activiteiten! Een mensje zwaait. TWaalf feiten dat werkt dat zwaaiden. Sociaal-economische brandstof zwaaide. Laat zwaaiende veranTWoorden achter. Ik zwaai. Zwaai. Kwaadaardig plezier zwaaide. De NachTWacht zwaait. Veel gedachtetjes zwaaiden. Niet elke vraag of blijkt besefte integratie zwaait. Wenst integratie te merken of blijkt dat. Verf integratie. Moeie integratie sliep. Druk integratie cultureel. Zeg niet iedere integratie dat werkt zwaaiende gezag. Hoorde integratie ondanks menige punctietje waarom werkt dat. Sla integratie. Integratie verbeterde. Geniet integratie vanuit vasten. Had platte integratie begrepen of blijkt gelezen water. Integratie overleed. Integratie staat. Kleed integratie aan. Iedere integratie wist waarom je komt. Integratie heeft geconcurreerd. Integratie sneed. Integratie veranTWoordt dat u zwaait. Zwaai. Negenennegentig dagjes dat je overlijdt zwaaiden. U zwaait. Bestudeer zwaaiend evenwicht. Jij zwaait. Deze tumoren zwaaiden. Het land zwaait. Zwaaide niet iedere migrant. Kom zwaaiende democratie na.
10
Filosofie Voor het laatste deel van deze rubriek gaan we verder met logica. We zullen een aantal bijzondere vormen van logica behandelen, natuurlijk zoals jullie gewend zijn op een luchtige manier. Het “post hoc ergo propter hoc” misvatting Vertaald betekent het: “na dit, daarom wegens dit”. Het gaat hier om de foute aanname dat omdat het een iets anders volgt, het ook door dat andere is veroorzaakt. Every morning, she steps out onto her front stoop and exclaims, “Let this house be safe from tigers!” Then she goes back inside. Finally, we said to her, “What’s that all about? There isn’t a tiger within a thousand miles of here.” And she said, “See? It works!”
An older Jewish gentleman marries a younger lady, and they are very much in love. However, no matter what the husband does sexually, the woman never reaches orgasm. Since a Jewish wife is entitled to sexual pleasure, they decide to ask the rabbi. The rabbi listens to their story, strokes his beard, and makes the following suggestion: “Hire a strapping young man. While the TWo of you are making love, have the young man wave a towel over you. That will help the wife fantasize and should bring on an orgasm.” They go home and follow the rabbi’s advice. They hire a handsome young man and he waves a towel over them as they make love. It doesn’t help, and she is still unsatisfied. Perplexed, they go back to the rabbi. “Okay,” says the rabbi to the husband, “let’s try it reversed. Have the young man make lover to your wife and you wave the towel over them.” Once again, they follow the rabbi’s advice. They young man gets into bed with the wife, and the husband waves the towel. The young man gets to work with great enthusiasm and the wife soon has an enormous, room-shaking, screaming orgasm. The husband smiles, looks at the young man and says to him triumphantly, “Schmuck, that’s the way you wave a towel!”
11
An octogenarian man in a nursing home comes up to an elderly lady wearing hot pink Capri pants and says, “Today’s my birthday!” “Wonderful,” she replies. “I bet I can tell you exactly how old you are.” “Really? How?” The lady says, “Easy. Drop your pants.” The man drops his pants. “Okay,” she says, “now drop your shorts.” The man does her bidding. She fondles him a moment and says, “You’re eighty-four!” He says, “How did you know that?” And she says, “You told me yesterday.” Cirkelredenering Een cirkelredenering is een argument waarbij het bewijs voor een propositie de propositie zelf bevat. Als dit nog iets te moeilijk was volgt hier een duidelijk voorbeeld: It was autumn, and the Indians on the reservation asked their new chief if it was going to be a cold winter. Raised in the ways of the modern world, the chief had never been taught the old secrets and had no way of knowing whether the winter would be cold or mild. To be on the safe side, he advised the tribe to collect wood and be prepared for a cold winter. A few days later, as a practical afterthought, he called the National Weather Service and asked whether they were forecasting a cold winter. The meteorologist replied that, indeed, he thought the winter would be quite cold. The chief advised the tribe to store even more wood. A couple of days later, the chief checked in again with the Weather Service. “Does it still look like a cold winter” asked the chief. “It sure does,” replied the meteorologist. “It looks like a very cold winter.” The chief advised the tribe to gather up every scrap of wood they could find. A couple of weeks later, the chief called the Weather Service again and asked how the winter was looking at that point. The meteorologist said, “We’re now forecasting that it will be one of the coldest winter on record!” “Really?” said the chief, “How can you be so sure?” The meteorologist replied, “The Indians are collecting wood like crazy!” Argumentum ad Verecundiam (argument van respect voor een autoriteit) Jezelf beroepen op een autoriteit is prima, maar slechts respect voor die autoriteit gebruiken als enige bevestiging is niet toegestaan. Ted meets his friend Al and exclaims, “Al! I heard you died!” “Hardly,” says Al laughing. “As you can see, I’m very much alive.” “Impossible,” says Ted. “The man who told me that is far more reliable than you.”
12 Four rabbi’s used to argue theology together, and three were always in accord against the fourth. One day, the odd rabbi out, after losing three to one again decided to appeal to a higher authority. “O god!” He cried. “I know in my heart that I am right and they are wrong! Please give me a sign to prove it to them!” It was a beautiful, sunny day. As soon as the rabbi finished his prayer, a storm cloud moved across the sky above the four rabbis. It rumbled once and dissolved. “A sign from God! See, I’m right, I knew it!” But the other three disagreed, pointing out that storm clouds often form on hot days. So the rabbi prayed again. “O, God, I need a bigger sign to show that I am right and they are wrong. So please, God, a bigger sign!” This time four storm clouds appeared, rushed toward each other to form one big cloud, and a bolt of lightning slammed into a tree on a nearby hill. “I told you I was right!” cried the rabbi, but his friends insisted that nothing had happened that could not be explained by natural causes. The rabbi was getting ready to ask for a very, very big sign, but just as he said, “O, God…,” the sky turned pitch-black, the earth shook, and a deep, booming voice intoned, “HEEEEEE’S RIIIIGHT!” The rabbi put his hands on his hips, turned to the other three, and said, “Well?” “So,” shrugged one of the other rabbi’s, “now it’s three to TWo.” Paradoxen Ter afsluiting van deze reeks over logica zijn er nog een aantal paradoxen waar jullie over na kunnen denken. There is a town in which the sole barber – a man by the way – shaves all the townsmen, and only those townsmen, who do not shave themselves. Does the barber shave himself? If a man tries to fail and succeeds, which did he do? True or false: “This sentence is false.” Uit: Cathcart, T. & Klein, D. Plato and a platypus walk into a bar …
13
Boekrecensie door Alain Corbeau Paulien Cornelisse – Taal is zeg maar echt mijn ding Uitgeverij Contact 2009, 231 blz. ISBN 978-90-254-3049-8 €12,50 Ditmaal niet zozeer een boek voor taalwetenschappers, als wel voor taalliefhebbers. Aangezien eerstgenoemden in mijn beleving een deelverzameling vormen van de laatstgenoemden, lijkt me toch wel dat dit een geschikt boek is om te recenseren voor de lezers van de TWister. Cornelisse, cabaretière en columniste, heeft een uiterst vermakelijke verzameling van korte stukjes (waaronder haar columns voor NRC.next) over taalgebruik gebundeld onder een titel die eenieder die deze leest toch minstens de wenkbrauwen moet doen fronsen. Dit is ook de bedoeling van de schrijfster. De stukjes, die in lengte variëren van één regel tot een pagina of vijf, gaan over haar observaties aangaande het taalgebruik van de Nederlander. Van anglicismen tot verstemlozing, van hippe stopwoordjes tot oude uitdrukkingen, Cornelisse beschrijft een keur aan (zeer herkenbare) rariteiten. De rangschikking van de artikeltjes is enigszins willekeurig, maar dat is geen bezwaar, omdat meer samenhang ook niet noodzakelijk is. Wel worden de langere stukjes afgewisseld met korte en met plaatjes. Je zou misschien kunnen denken dat een amateur weinig belangwekkende dingen kan opmerken die de taalwetenschapper zelf niet allang opgevallen zijn, maar het valt nog aardig mee wat dat betreft. (Al krijgt Marc van Oostendorp vast een déjà vu bij het lezen van het stukje over de r van koningin Beatrix.) Sommige bespiegelingen zijn inderdaad meer van sociale aard met slechts een klein raakvlak aan de taal, maar in andere gevallen slaat Cornelisse de spijker op de kop. Dat zijn dan gevallen waarvan je als lezer denkt: Ja, nou je ’t zegt! Zo heeft ze het onder andere over sportverslaggevers die hun eigen jargon zodanig bezigen, dat de toehoorder vanzelf gaat denken dat het algemeen aanvaarde termen betreft. Dit legt ze uiteraard op geestige wijze uit, met illustratieve voorbeelden. Ook beschrijft ze het in en uit de mode raken van bepaalde kreten; waarvan je sommige alweer vergeten was, maar die je nu weer even fris in het geheugen worden gebracht. Soms deel ik als lezer niet de mening van de schrijfster, maar vaker ben ik het zo sterk met haar eens dat ik blij ben niet de enige te zijn die dit gelezen zal hebben. Bijvoorbeeld haar stukje genaamd ‘Aanhalingstekens’. Over reclameborden waar woorden tussen aanhalingstekens op staan die ironie zouden moeten aanduiden, terwijl dat helemaal niet bedoeld is. Dat levert dan vreemde teksten op. Cornelisse trof eens een bord bij een café aan: ‘De koffie is “vers” ’ Vervolgens vroeg ze zich natuurlijk terecht af hoe vers die koffie dan wel was.
14
Opvallend weinig zegt de schrijfster over enkele opvallende zaken (zoals bijv. het gebruik van ‘als’ in een vergrotende trap). Dit zie ik echter als een pluspunt, want dan blijft het interessant om te lezen en des te meer krijg je voorgeschoteld over minder voor de hand liggende zaken. Met bijvoorbeeld het stukje over ‘toch’ laat ze zien niet alles helemaal door te hebben, of op zijn minst graag een beetje te overdrijven. Ze refereert aan een situatie waarin iemand op een terrasje zei: “Hè, wat zitten we toch lekker!”, waarop een ander zei: “Ja, wat zitten we toch lekker. Toch wel. Ondanks dat het verder zo’n klotedag is.” Cornelisse is het eens met deze ridiculisering. Volgens haar heeft ‘het overmatig gebruik van ‘toch’ iets te maken met onze calvinistische moraal’, in de zin van ‘ondanks dat wij allen zondaars zijn’. De schrijfster vergeet hierbij dat ‘toch’ niet alleen een tegenstellend voegwoord kan zijn, maar ook gewoon een bijwoord. Maar goed, het gaat hier dan ook niet om een taalkundige analyse van bijwoordgebruik. Grafisch gezien heeft het boek ook nog wat aardigheidjes. Elke zoveelste bladzijde is versierd met een cartoon van een of ander beestje dat een cliché uitspreekt en daar een bijbehorende tronie trekt. Daarnaast golven de letters over het papier in de stukjes over intonatie om het toonverloop van de beschreven uiting weer te geven. Origineel, onverwacht en doeltreffend. Ik wil niet ongezegd laten dat toen ik de eerste keer dat ik Taal is zeg maar echt mijn ding in de boekwinkel zag liggen, ik vervolgens ook tien minuten heb staan lezen, daarbij soms met moeite de neiging om het uit te lachen onderdrukkend. Bijvoorbeeld als ze bespreekt hoe knullig niet-rijmende sinterklaasversjes zijn. Vaak gaat het bij het gebruik van een woord of een constructie ook gewoon om smaak, maar Cornelisse geeft dat ook toe. Zoals ze zelf schrijft: “Kortom, elke bewering over taal is volstrekt subjectief en je kunt er niets over zeggen. Juist daarom is het zo leuk om er van alles over te zeggen.” En dat doet ze dan ook. Het is een lekker luchtig boekje, zeker voor een taalkundig onderlegd publiek, maar daar wordt de lol niet minder om.
15
Computer leert gebarentaal van tv Uit: http://www.kennislink.nl/ Een virtuele doventolk die automatisch de programma’s voor de dove kijkers gebaart. Met nieuw ontwikkelde software lijkt het in de toekomst mogelijk te zijn. De software analyseert de gebaren van een menselijke doventolk en koppelt deze aan de ondertiteling. Zo leert hij zichzelf gebarentaal. Britse onderzoekers van de Universiteit van Oxford en van Leeds hebben samen software ontwikkeld die zichzelf gebarentaal kan leren. De software maakt hiervoor gebruik van de ondertiteling van tv-programma’s. Na een nauwkeurige analyse van de gebaren van een doventolk, koppelt de computer zijn waargenomen bewegingen aan de woorden uit de ondertiteling. Zo leert hij zichzelf welk gebaar bij welk woord hoort. Ondertiteling De onderzoekers hebben eerst een computerprogramma geschreven dat de gebaren van de doventolk kan herkennen. Dit programma kijkt naar de stand van de armen om de locatie van de handen vast te kunnen stellen. Vervolgens gebruikt hij de huidkleurige pixels om de precieze handgebaren te identificeren. Toen de computer zo verschillende soorten gebaren kon herkennen, hebben de onderzoekers hem tien uur lang televisie laten kijken. De computer keek naar programma’s die zowel van ondertiteling als van een doventolk voorzien waren. De taak die de computer bij het tv-kijken meekreeg, was om 210 woorden (zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden) te herkennen. De software ging daarom op zoek naar de gebaren die de tolk maakte wanneer één van die woorden in de ondertiteling voorkwam. Als niet duidelijk was welk gebaar nu precies bij het woord hoorde, vergeleek de computer de gebaren met de gebaren die de tolk maakte als het woord ergens anders in de ondertiteling voorkwam. Het gebaar dat telkens gemaakt werd als dat woord voorkwam, was hoogstwaarschijnlijk ook het gebaar voor dat woord. Na tien uur tv-kijken kende de computer 136 van de 210 gebaren, dat is 65 procent. Volgens Everingham, één van de onderzoekers, is dat zeker geen slechte score. “Sommige woorden hebben afhankelijk van de context verschillende gebaren. Zo heeft cutting in ‘cutting a tree’ een ander gebaar dan ‘cutting a rose’.” Virtuele doventolk De nieuwe software zou een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van een virtuele doventolk. Verschillende partijen, zoals IBM en BBC, zijn al langer bezig om zo’n digitale gebarende avatar te ontwikkelen voor de Britse gebarentaal.. Een virtuele doventolk herkent de spraak en vertaalt deze vervolgens naar gebarentaal. Een virtuele doventolk zou ervoor kunnen zorgen dat veel meer programma’s voor doven en slechthorenden te volgen zijn.
16
Klusperanto Column uit Trouw (Jan Kuitenbrouwer) ‘Mister Hans! Listen, wir mussen praten kucken slapkammer where you want radiator.’ ’Oké, moment, ik show you position. Come mit me. Pozycja!’ ’Ha ha, mister Hans speak Polish.’ ’Njet! Woordenboek, eh, wörterbuch, eh. ’Da! Slownik. Lexicon!’ ’Oké. So – morgen: wieviel guys?’ ’Eh, Jarek, Darek, Arek, Marek, Tarek en Garek.’ ’Oké, also six leute. And what are they?’ ’People! Polish people!’ ’Yes, I know, but trade, ehdicipline?’ ’Yes! Discipline gut! Everything gut!’ ’No I mean eh specialité?’ ’Ah, rzemios! Fachmeister! Eh, stolarz, malarz, murarz, dacharz, gipsiarz und dekarz.’ ’Juist. Eh’ ’Aber multiprofessional! ’Oké.’ ’So now, mister Hans, where machen radiator?’ ’Ah, yes. Sie kommen, ich showen. Radiator, eh. plusminus híer.’ ’Ah, oké. You havet pencil? How you call, potlootje?’ ’Yes, potlood. No, I not havet.’ ’Jarek, Darek, Arek, Marek, Tarek, Garek! Olowek!’ ’Ah, Olowek? Neue guy?’
17 ’Nein! Olowek is pencil! Olowek! Hahaha! Mister Hans speak polish!’ ’Ja, haha! So, allright, see, Ich machen line, mit owolek’ ’Wek! Olowek!’ ’Oké. With olowek, line, hier and hier. See? Thére kommen radiator.’ ’Oké mister Hans. Tomorrow we fix.’ ’Not today?’ ’Impossible!’ ’Why?’ ’Ah, mister Hans, today many working leute machen project problems haben yes plan, no plan, change plan, plan plan where is plan, sagen yes, machen nein, for alles making neue people finish making, first demolition later construction, alles crazy bullshit total chaos!’ ’Yes, but aber’ ’Listen, I talk to guys, maybe arbeiten zatterdag zonderdag, beetje roestig, kucken, couple guys, couple hours, making cv, making roof, mit schoorstein, ketel, isolatie, tam tam, alles netjes, alles goed, machen gips, plientjes, elektra, alles finish boem boem fertig klaar.’ ’Ja, aber but’ ’And now I have to go appointment, many working situation, finish große project in Sintmichelsgasstel, so please please please mister Hans: tomorrow. Ich garantiere.’ ’Hm, oké. Aber tomorrow he? Jutro!’ ’Yes! Jutro – goed.’ ’Because otherwise I eh’ ’Yes?’ ’Ik eh.’ ’Hahaha, mister Hans maken grapje. Also, tot ziens mister Hans, thank you later I go.’ ’Eh, oké.’ ’Pozniej!’
18
’Posnië?’ ’Yes, is later, in Polish.’ ’Ah!’ ’Pozniej.’ ’/Pozzznjiejj/.’ ’Haha, you practice. So, bingo ciao auf wiedersehen, I calling you from car!’
Taalkronkels
19
Van onze buitenlandcorrespondente
Marieke Meelen is onlangs voor negen maanden naar Wales vertrokken, om aan haar scriptie te werken. Het komende jaar zal ze jullie in de Twister op de hoogte houden van al haar belevenissen. Hier kunnen jullie haar eerste verslag lezen.
Afscheid nemen De afgelopen weken werd ik herhaaldelijk benaderd door vrienden en familie: of ik nog even langs wilde komen voor ik naar Wales ging... Nu is iets meer dan 9 maanden geen eeuwigheid, is Wales niet onoverkomelijk ver weg en had ik de afgelopen weken vooral zoveel ander dingen te doen dat ik nog niet eens goed en wel besefte van wie ik allemaal tijdelijk afscheid moest nemen. Sameer Vasta, die ik vorig jaar op Mauritius leerde kennen had gelijk toen hij vorige maand op zijn geweldige weblog schreef dat afscheid nemen altijd veel moeilijker is voor diegenen die achterblijven, omdat zij niet allemaal nieuwe avonturen tegemoet gaan. Daar dacht ik over na toen ik vanuit de trein het Limburgse heuvelland zag wegglijden, vanuit de auto mijn flat in Leiden en vanaf de boot het laatste stukje 'prachtig industrieel' Nederland. “Ga nu maar, ik ben niet goed in afscheid nemen.” zei de een; “ik heb Mexicaanse griep, ik kan je niet omhelzen” begreep ik van de ander. Reizen heb ik altijd geweldig gevonden en 'heimwee' heb ik enkel gekend als het gevoel van terug willen zijn bij de mensen die ik onderweg ontmoette. Nu heb ik de kans om hier een jaar te zijn, vakken te volgen, mijn scriptie te schrijven en hopelijk tussendoor nog wat mooie bergwandelingen te maken. In de zomer ga ik wel weer terug naar Nederland om af te studeren, maar tot die tijd ga ik genieten van alle nieuwe uitdagingen hier! Liefs, Marieke
20
Achterwaartse agenda 1 juli t/m 31 augustus
Vakantie
2 september
Borrel en uit eten
Agenda 18 – 20 sept.
Eerstejaarsweekend
23 sept.
Wissel-ALV
