Grimm Tweehonderd jaar sprookjes van
FEESTELIJK M OSIU SYMP ren eens twee Er wa sprookjesverzamelaars de Efteling, donderdag 14 maart 2013
Er waren eens twee sprookjesverzamelaars Ze zijn onverminderd populair. De sprookjes van Grimm. Tweehonderd jaar geleden, op 20 december 1812, verscheen de eerste uitgave van de Kinderund Hausmärchen in Duitsland. Enkele jaren later al verscheen de eerste vertaling in het Nederlands. Na de bijbel zijn de sprookjes van Grimm naar verluidt het meest aangetroffen boek in alle boekenkasten van de westerse wereld. Maar ook in landen als Kroatië, Japan, Korea, Brazilië en Colombia zijn de sprookje van Grimm uitgegroeid tot klassiekers. Wereldwijd dienden ze vele generaties kinderen tot lering en vermaak en ze zijn dan ook tot werelderfgoed verklaard. In 1952 opende in Kaatsheuvel een heus Sprookjesbos, met daarin onder andere vier,sprookjes van Grimm. In 2013 zijn er vijftien Grimm sprookjes te bewonderen in de Efteling. Allemaal redenen voor een Ode aan de Sprookjes en de gebroeders Grimm. Op 14 maart 2013 organiseren de Duitse Bibliotheek, de Koninklijke Bibliotheek, de Efteling, het Meertens Instituut, de Universiteiten van Tilburg en Utrecht, Uitgeverij Lemniscaat en het Duits Verkeersbureau een feestelijk symposium over de overgeleverde volksverhalen en de vertelkunst. En waar kan dat beter dan in de Efteling, de plaats waar sprookjes tot leven komen? Iedereen die geïnteresseerd is in sprookjes, jeugdliteratuur, vertelkunst en overdracht van cultureel erfgoed tussen de generaties is welkom op dit feest van de overlevering: studenten, leerkrachten, bibliothecarissen, leesbevorderaars, vertellers, auteurs en illustratoren. Toegang € 65,- (studenten € 45,-) Meer informatie en aanmelden op: www.200jaargrimm.nl o.v.m. naam en adres.
Programma Efteling, 14 maart 2012 10.30 uur 11.00 uur 11.15 uur 11.45 uur 12.15 uur 12.30 uur 13.45 uur 14.30 uur 15.00 uur 15.30 uur 16.00 uur 16.30 uur 16.45 uur
Ontvangst en registratie deelnemers Welkomstwoord Olaf Vugts - Dagvoorzitter Directeur Imagineering De Efteling Jacob Grimm – een wetenschapper met vele talenten Wolfgang Herrlitz Hoogleraar emeritus Taalonderwijskunde en Duitse taalkunde Universiteit Utrecht Het spoor van Roodkapje en de Wolf in de Efteling Moniek Hover Lector/onderzoeker NHTV Breda/Universiteit van Tilburg (Geesteswetenschappen en Vrijetijdwetenschappen) Ambassadeur van de Bondsrepubliek Duitsland Wandellunch Sprookjesbos Onthulling sculptuur gebroeders Grimm Paneldiscussie met illustratoren Charlotte Dematons (Zilveren Penseel 2006) Peter Boersma en Hilda Groenesteyn (‘Mearkes fan Grimm’ 2012) Thé Tjong-Khing (Max Velthuijs Prijs 2010) De typische kenmerken en diversiteit van de sprookjes van Grimm Harlinda Lox Vice-voorzitter Europäische Märchengesellschaft Liefde op het tweede gezicht De sprookjes van Grimm in Nederland en Vlaanderen Vanessa Joosen Onderzoeker Universiteit van Antwerpen en Tilburg Koffiepauze Roodkapje en Sneeuwwitje als strijdbare meiden Recente sprookjesfilms voor jongvolwassenen Theo Meder Onderzoeker Meertens Instituut De ongeschminkte Grimm, vertelling naar het Ölenbergse manuscript Marita de Sterck (Halewijnprijs 2012) Auteur van ‘Beest in bed, negen echte volkssprookjes’ Afsluiting en borrel
Samenvatting lezingen Jacob Grimm – een wetenschapper met vele talenten / Wolfgang Herrlitz Van de (onafscheidelijke) broeders Jacob en Wilhelm Grimm, gezamenlijk redacteur van de wereldberoemde, in 1812 voor het eerst verschenen sprookjes, was Jacob de wetenschapper en de taalkundige. Vooral in zijn Deutsche Grammatik heeft Jacob een essentiële bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de historisch-vergelijkende taalkunde. Hij stond aan de wieg van de Germanistiek als wetenschap, die in de 19e eeuw het grote voorbeeld voor de filologie van de levende talen was (bijvoorbeeld in de Romanistiek, de Anglistiek en de Neerlandistiek). De ontdekking van de regelmatigheden van de taalontwikkeling – bijv. de eerste en tweede klankverschuiving: ´Grimm´s law´ – was een hoogtepunt in Jacobs talrijke wetenschappelijke prestaties. Ooit begonnen als rechtenstudent bleef het ijveren voor een rechtsstaat een leidraad voor zijn politieke engagement. Het dieptepunt hierin was de uitzetting uit het koninkrijk Hannover als lid van de “Göttinger Sieben”; Het hoogtepunt was de verkiezing als volksvertegenwoordiger in de Paulskirche te Frankfurt. Jacobs politieke overtuigingen waren diep geworteld in zijn onderzoek, tegelijkertijd waren zijn onderzoeksresultaten het fundament van zijn mislukken als politicus.
k
Anton Piec
Charlotte Dematon s
Het spoor van Roodkapje en de Wolf in de Efteling / Moniek Hover De Efteling is al meer dan 60 jaar actief als ‘verteller’ van sprookjes, niet alleen via de uitbeeldingen in het park maar ook via sprookjesboeken, theatervoorstellingen en mediaproducties. De Efteling heeft vanaf 1952 sprookjes zelf bedacht maar zij heeft vooral ook gewerkt met bestaande sprookjes zoals bekend uit de versie van Grimm. Het sprookje van Roodkapje is in de jaren 50 en 60 door Anton Pieck en Peter Reijnders vormgegeven in het Sprookjesbos en het is sinds 1962 te lezen in de diverse Eftelingsprookjesboeken. Daarnaast vormde het sprookje in 2006 een inspiratiebron bij de ontwikkeling van Sprookjesboom. Roodkapje en de Wolf zijn in Sprookjesboom uitgegroeid tot twee hoofdkarakters. Deze presentatie volgt in woord en beeld het spoor van Roodkapje en de Wolf in de Efteling. De typische kenmerken en diversiteit van de sprookjes van Grimm / Harlinda Lox In het collectieve geheugen is de beroemde verzameling “Kinder- und Hausmärchen” van de gebroeders Grimm gereduceerd tot een handvol populaire sprookjes. Maar de bundel bevat zoveel meer dan de typische toversprookjes met vrouwelijke heldinnen en geliefde dierbruidegomsprookjes. Een kennismaking met het brede palet aan volksverhalen die de Grimms verzameld hebben. Liefde op het tweede gezicht: De sprookjes van Grimm in Nederland en Vlaanderen / Vanessa Joosen Vandaag behoren de sprookjes van Grimm tot de meest bekende en geliefde verhalen voor kinderen, maar dat was ooit anders. Toen een selectie sprookjes uit de Kinder- und Hausmärchen in 1820 voor het eerst naar het Nederlands vertaald werd, waren de reacties allesbehalve enthousiast. Ook de eerste decennia na die mislukte vertaling verschenen er nauwelijks sprookjes van Grimm op de Nederlandse markt, terwijl het toen in Engeland al storm liep voor hun sprookjes. Waaraan lag dat? En hoe komt het dat de sprookjes aan het eind van de negentiende eeuw toch uitgroeiden tot de kinderklassiekers die ze vandaag de dag nog steeds zijn? In haar lezing gaat Vanessa Joosen op zoek naar de sleutels voor het succes van Grimm in de Nederlandse literatuur.
Roodkapje en Sneeuwwitje als strijdbare meiden: Recente sprookjesfilms voor jongvolwassenen / Theo Meder Ooit waren sprookjes bedoeld voor volwassenen en kinderen, maar langzaam maar zeker is het sprookje als genre in de kinderkamer beland. Sinds Walt Disney in 1937 zijn eerste esteyn en Hilda Groen Peter Boersma lange sprookjesfilm Snow White and the Seven Dwarfs maakte, zijn de sprookjesanimaties vooral op kinderen gericht geweest. Vanaf de jaren zeventig komt er kritiek op de inhoud van sprookjes, onder meer omdat ze te rolbevestigend en conservatief zijn. Langzaam maar zeker dringt deze kritiek ook door in de filmindustrie en een film als Shrek wordt in 2001 een hit als sprookjesparodie. Maar inmiddels heeft zich in de literatuur en in de filmwereld een nieuwe hype voorgedaan: fantasy. Op die golf verschijnen er nu sprookjesfilms met acteurs, waarin erotiek, geweld, episch avontuur, volwassen dialogen en een geëmancipeerde moraal aan de traditionele plot worden toegevoegd en waardoor ze weer een publiek van ( jong)volwassenen weten te bereiken. Aan de hand van onder meer Red Riding Hood (2011) en Snow White and the Huntsman (2012) wordt getoond hoe onze gedroomde idealen veranderd zijn. De ongeschminkte Grimm, vertelling naar het Ölenbergse manuscript / Marita de Sterck Centraal in het afrondend luistermoment staat de immer betoverende nummer 1 (“De Kikkerkoning”) uit de Sprookjes voor kind en gezin, in de versie uit het Ölenbergse manuscript uit 1810. En een Vlaamse variant, die ook tot de verbeelding blijft spreken.
Symposium Er waren eens twee sprookjesvertellers 14 maart 2013 Efteling - Kaatsheuvel Aanmelding: Via het aanmeldingsformulier op: www.200jaargrimm.nl, onder vermelding van naam, functie, organisatie en Emailadres. Daar vindt u ook de gegevens over het betalen van de toegangsprijs. Deze bedraagt € 65,- (studenten € 45,-), over te maken naar: Banknummer: 6 4835 04, ten name van STG DEU BIBL BETR 200 JR GRIMM IBAN nummer: NL86 INGB0006 4835 04 BIC INGBNL2A Uw deelname wordt bevestigd na ontvangst van het entreegeld. Inlichtingen: E
[email protected] T 070 355 9762 tussen (12.00 en 16.00uur) Voor deelnemers is het prachtige nieuwe boek Wit als sneeuw, zwart als inkt van sprookjesonderzoeker Vanessa Joosen voor een aantrekkelijke symposium-prijs (€ 23,-) te verkrijgen. Wanneer u dit bedrag aanvullend overmaakt krijgt u een exemplaar bij het symposium uitgereikt. Zie www.lannoocampus.be/wit-als-sneeuw-zwart-als-inkt Dit symposium is resultaat van samenwerking tussen • Duitse Bibliotheek / Gabriele de Koning /
[email protected] • Koninklijke Bibliotheek / Karin Vingerhoets /
[email protected] • Universiteit Utrecht / Ewout van der Knaap /
[email protected] • Universiteit Tilburg / Vanessa Joosen /
[email protected] • De Efteling / Karin Koppelmans /
[email protected] • Duits Verkeersbureau / Christin Müller /
[email protected] • Uitgeverij Lemmiscaat / Jean Christophe Boele /
[email protected] • Meertens Instituut / Theo Meder /
[email protected] Sponsoren: de Efteling Duits Verkeersbureau
GrimmHeimat NordHessen
2013 Herdenkingsjaar Sculptuur adeur van de BondsOp 14 maart 2013 zal Ambass van de Efteling een tuin sier de in republiek Duitsland, Grimm onthullen als standbeeld van de gebroeders ing die de Efteling ann insp de symbolische ode aan om het cultuurerfgoed al 60 jaar aan de dag legt sculptuur is een blijk De . den hou sprookjes levend te e Grimm-Gesellschaft, van waardering van de Deutsch elijke vereniging die app nsch wete een internationale, roeders Grimm beheert, de nalatenschap van de geb door de steun van aakt gem en is mede mogelijk GrimmHeimat NordHessen. Activiteiten rt bij de Efteling vormt Het symposium op 14 maa herdenkingsprogramma een hoogtepunt in een we publicaties en nieu ies, osit van lezingen, exp Eind februari opent de vertelevenementen in 2013. ositie van bijzondere exp een eek Koninklijke Biblioth tot een speciale ang sprookjesfoto’s en biedt zij toeg ie en ook met lect scol okje spro webpagina met een sfiguren van okje spro de de mooiste illustraties van en zijn er plar exem ard milj een Grimm. Meer dan roemde ldbe were Het . wereldwijd in 170 talen gedrukt lijks vier jaar t trek ling Efte de Sprookjesbos van ij Lemniscaat verkoopt miljoen bezoekers. Uitgever de volledige uitgave reer lust geïl i een bijzonder fraa boek uit met een selectie en brengt in 2013 een nieuw theaters programmeren Film len. van prinsessenverha okjes. nieuwe verfilmingen van de spro
