Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Zitting 1979-1980

16318

Zoute Veren

Nr. 1

BRIEF V A N DE MINISTER V A N VERKEER EN WATERSTAAT A a n de Voorzitter van de T w e e d e Kamer der Staten-Generaal 's-Gravenhage, 28 augustus 1980 Naar aanleiding van het daartoe strekkend verzoek van de vaste C o m m i s sie v o o r Verkeer en Waterstaat en in aansluiting o p het met deze c o m m i s s i e op 26 juni 1980 gevoerde overleg doe ik u hierbij de gevraagde i n f o r m a t i e met betrekking t o t de Westerscheldeveren en de b o o t d i e n s t e n naar de W a d deneilanden t o e k o m e n . Hierbij m o e t in a a n m e r k i n g w o r d e n g e n o m e n dat de o r g a n i s a t i e v o r m , de mate v a n betrokkenheid van het Rijk en ten dele ook de structuur van de tarieven m e d e b e ï n v l o e d zijn door historische o n t w i k k e l i n gen. De betrokken veer- en b o o t d i e n s t e n hebben één gemeenschappelijk aspect, namelijk dat de b e n o d i g d e infrastructuur zoals veerhavens en aanleginrichtingen d o o r en op kosten v a n het Rijk w o r d t verzorgd. De overige kost e n , w a a r o n d e r de kosten v a n b e d r i j f s g e b o u w e n en varend materieel, drukken op de exploitatie van de desbetreffende diensten. Na deze inleiding v o l g t eerst een beschrijving van de verschillende veeren b o o t d i e n s t e n . I. Westerscheldeveren De Westerscheldeveren w o r d e n g e v o r m d door de veerdiensten Vlissing e n - B r e s k e n s en K r u i n i n g e n - P e r k p o l d e r . De exploitatie berust bij de Provinciale S t o o m b o o t d i e n s t e n in Z e e l a n d . De exploitatietekorten, circa 6 0 % van de exploitatiekosten of rond f 25 m i n . per jaar, k o m e n v o o r rekening van het Rijk. Zonder te gedetailleerd o p de geschiedenis in te gaan kan in dit v e r b a n d v e r m e l d w o r d e n dat het Rijk sinds het m i d d e n van de v o r i g e e e u w aan de provincie Zeeland vaste jaarlijkse bijdragen van wisselende grootte in de exploitatiekosten v a n de Westerscheldeveren heeft verstrekt o p g r o n d v a n het belang van die v e r b i n d i n g met o v e r i g Nederland en de moeilijke financiële positie van de provincie. Eventuele t e k o r t e n , alsmede de tekorten van de van m i n d e r belang geachte Oosterscheldeveren k w a m e n v o o r rekening van de provincie. Vanaf 1920 w e r d e n de tekorten van de Westerscheldeveren v o o r 8 0 % door het Rijk en voor 2 0 % d o o r de provincie gedragen. Eind 1945 w e r d de rijksbijdrage op 100% van de tekorten gesteld. Mede met het o o g o p de

S-V+W 4 vel

Tweede Kamer, zitting 1 9 7 9 - 1 9 8 0 , 1 6 3 1 8 , nr. 1

1

w e d e r o p b o u w van het door zwaar o o r l o g s g e w e l d getroffen ZeeuwschVlaanderen heeft tussen 1945 en 1950 kosteloos vervoer plaatsgevonden, waarna met het o o g op de groeiende tekorten en de noodzakelijke vervang i n g en uitbreiding van het varend materieel geleidelijk t o t herinvoering en v e r h o g i n g van de tarieven is overgegaan. Tegen deze historische achterg r o n d kan een verklaring v o o r de huidige, relatief lage tarieven v o o r Zeeuwsch-Vlaanderen w o r d e n g e v o n d e n . De huidige m o t i v e r i n g v o o r de rijksbijdrage in de tekorten van de Westerscheldeveren w o r d t g e v o r m d d o o r het feit dat beide veerdiensten een schakel v o r m e n in w e g e n v a n het Rijkswegenplan. Op zich zou hierin een a r g u m e n t kunnen w o r d e n g e v o n d e n o m de Westerscheldeveren bij het Rijk in beheer en o n d e r h o u d te n e m e n , doch de provincie heeft er de voorkeur aan gegeven deze veren in eigen hand te h o u d e n . Zoals v e r m e l d heeft in het verleden de financiële positie van de provincie eveneens een rol gespeeld. Hierbij dient bedacht te w o r d e n dat de tekorten van de Oosterscheldeveren, w a a r v a n de functie later v o o r een belangrijk deel is o v e r g e n o m e n door de Z e e l a n d b r u g , ten laste k w a m e n van de algemene m i d d e l e n van de p r o v i n cie. In die t i j d was nog geen sprake van een Wet Uitkeringen W e g e n , w a a r o p ik nog nader t e r u g k o m . Er rest mij nog te v e r m e l d e n dat het toeristische verkeer van invloed is o p het verkeersaanbod, vooral op de dienst Vlissingen-Breskens, zij het in m i n dere mate dan bij de W a d d e n e i l a n d e n het geval is. Het hogere zomertarief v o o r personenauto's w o r d t hierdoor verklaard. Bij t o e k o m s t i g e v e r n i e u w i n g of uitbreiding v a n het varend materieel moeten als g e v o l g van hogere kapitaalslasten, die niet ten volle w o r d e n gecorrv penseerd door lagere brandstof- en personeelskosten, hogere exploitatiekosten w o r d e n verwacht. In dat geval moet tevens rekening w o r d e n g e h o u den met de uitbreiding van de veerhavens te Breskens en Vlissingen, waarmede volgens een globale r a m i n g enkele tientallen m i l j o e n e n guldens gem o e i d zullen zijn. II. Veerdienst Texel-Den Helder Qua vaarafstanden en frequentie vertoont deze veerdienst een vrij sterke o v e r e e n k o m s t met de Westerscheldeveren, zij het dat de invloed van het toeristische verkeer sterker is. De exploitatie is in handen van de NV TESO (Texels Eigen S t o o m b o o t Ond e r n e m i n g ) , w a a r v a n de aandelen in het bezit van (een deel van) de Texelse b e v o l k i n g zijn. Met de t o t dusver rendabele exploitatie v a n deze veerdienst heeft het Rijk geen rechtstreekse b e m o e i i n g e n . Wel zijn de tarieven, evenals bij de overige boot- en veerdiensten, in het kader van het prijsbeleid van de Regering o n d e r w o r p e n aan de goedkeuring v a n m i j n a m b t g e n o o t van Econ o m i s c h e Zaken. Voorts is de dienstregeling in het kader van het gebruik van de veerhavens en aanleginrichtingen aan de g o e d k e u r i n g van het Rijk o n d e r w o r p e n . In 1978 heeft de NV TESO o p g r o n d van rentabiliteitsoverweg i n g e n besloten tot de enigszins o m s t r e d e n b o u w van een dubbeldeksveerboot (bouwkosten ± f 35 min.) ondanks de voorkeur van het provinciaal bestuur v o o r een enkeldeksveerboot met het o o g o p de beperking van de druk van het toeristische autoverkeer op het eiland. Ik heb destijds aan de NV TESO te kennen gegeven dat het Rijk in v e r b a n d met de moeilijke budgettaire positie in de eerstkomende jaren niet zou kunnen overgaan tot de aanpassing van de aanleginrichting in de veerhavens, w a a r m e d e volgens globale r a m i n g circa f 30 m i n . g e m o e i d is. De nieuwe dubbeldekker is intussen in de vaart gebracht, doch bij het gebruik v a n de bestaande aanleginrichtingen kan daarvan nog niet het volle profijt w o r d e n getrokken. De hogere kapitaalslasten v o o r t v l o e i e n d e uit de aanschaffing van een nieuwe boot nopen tot een w a t hogere, geleidelijk d o o r te voeren aanpassing van de tarieven dan alleen op g r o n d van de n o r m a l e prijsontwikkeling het geval zou zijn geweest. Ik m o g e in dit v e r b a n d verwijzen naar het antw o o r d van mijn a m b t g e n o o t van Economische Zaken op de vragen van de leden van de Tweede Kamer de heren De V o o g d , Roels en Dijkman (Aanhangsel van de Handelingen, zitting 1979-1980, nr. 923).

Tweede Kamer, zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

2

Bij de bevolking van Texel leeft de w e n s tot i n v o e r i n g van goedkope jaara b o n n e m e n t e n v o o r de eilandbewoners. De NV TESO is bereid deze w e n s in te w i l l i g e n mits de daaruit v o o r t v l o e i e n d e i n k o m s t e n d e r v i n g , die volgens een opgave van de TESO circa f 450 000 zou b e d r a g e n , v o o r rekening van de overheid (het Rijk) zou w o r d e n g e n o m e n . Ik heb dit van de hand gewezen op g r o n d van de algemene o v e r w e g i n g dat het Rijk slechts in zeer bijzondere gevallen bijdraagt in de exploitatiekosten van veer- en bootdiensten en dan slechts als sprake is van een o n v e r m i j d e l i j k n o o d l i j d e n d e situatie, en dat in dit kader e v e n m i n subsidie w o r d t verleend v o o r bijzondere d o e l e i n d e n . Gelet o p het karakter van de v e r b i n d i n g en het nagestreefde doel acht ik het v o o r t s meer op de w e g van de regionale of lokale overheid liggen o m eventuele steun te verlenen, indien althans noodzakelijk. Wat de mogelijkheden betreft, heb ik erop gewezen dat uit de verstrekte gegevens kon w o r d e n afgeleid dat de realisatie v a n de wens mogelijk zou zijn in het kader van de normale, sluitende exploitatie, door m i d d e l van een v e r h o g i n g van de overige tarieven. Daarnaast hebben gedeputeerde staten van Noord-Holland mij verzocht o m steun v o o r de uitbreiding van de dienstregeling in de winter. Ik heb dit van de hand gewezen op g r o n d van dezelfde argumentatie als hiervoor v e r m e l d met de t o e v o e g i n g dat uit de o v e r g e l e g de gegevens viel af te leiden dat de u i t b r e i d i n g v a n de dienstregeling niet of nauwelijks gerechtvaardigd w e r d d o o r een hoger v e r v o e r a a n b o d en dat dientengevolge een verslechtering v a n de bedrijfsresultaten viel te vrezen. In gevallen, waarin het Rijk w e l financiële steun verleent, zou o m die reden goedkeuring moeten w o r d e n g e w e i g e r d . Ik teken hierbij nog aan dat indien een cumulatie van kostenverhogende w e n s e n en verlangens aanleiding zou geven tot knelpunten bij de b e d r i j f s v o e r i n g , het stellen van de prioriteiten onder de gegeven o m s t a n d i g h e d e n in eerste instantie uiteraard bij de NV TESO berust. Op de door velen bepleite gelijkschakeling van de boot- en veerdiensten met het openbaar vervoer k o m ik nader t e r u g . III. B o o t d i e n s t e n Vlieland T e r s c h e l l i n g - H a r l i n g e n Deze bootdiensten w o r d e n verzorgd door de NV Terschellinger S t o o m boot Maatschappij (TSM) als d o c h t e r o n d e r n e m i n g v a n de rederij Doeksen. Daar in het algemeen op Vlieland geen auto's van buitenaf w o r d e n toegelat e n , v i n d t naar dat eiland geen toeristisch autovervoer plaats. In het verleden w e r d de bedrijfsvoering g e c o m b i n e e r d met andere activiteiten, zoals een bergingsbedrijf en een schelpenzuigerij, w a a r d o o r een o n derlinge uitwisseling van varend materieel en personeel, afhankelijk van het seizoen, mogelijk was. Deze wijze van bedrijfsvoering heeft lange tijd een rendabele en relatief goedkope exploitatie van de bootdiensten mogelijk gemaakt. Als gevolg van het stopzetten van de allengs m i n d e r rendabel w o r dende nevenactiviteiten is dit niet meer mogelijk en zijn de vaste lasten zwaarder op de bootdiensten gaan drukken. Ook de sterke stijging van de variabele kosten, zoals personeels- en brandstofkosten, heeft zijn invloed laten gelden. Dit heeft tot gevolg gehad dat de T S M in een verliesgevende situatie is geraakt. Daarnaast moet binnen afzienbare tijd w o r d e n overgegaan tot de (gedeeltelijke) vervanging van de langzamerhand verouderende en vrij heterogeen samengestelde vloot. In dit geheel speelt de in 1973 speciaal v o o r passagiers ingevoerde sneldienst H a r l i n g e n - T e r s c h e l l i n g , die met een snelvarende catamaran, de Koegelwieck, een belangrijke, zo niet beslissende rol. Dit vaartuig heeft een zeer h o o g brandstofverbruik en hoge reparatiekosten. Bij de huidige hoge brandstofprijzen veroorzaakt alleen de sneldienst al een jaarlijks exploitatietekort van ca. f 500 000. De v o o r het gebruik van dit vaartuig geheven extra-toeslag van f 5 per persoon is niet toereikend o m de kosten te dekken. Deze toeslag zou ongeveer v e r d u b b e l d m o e t e n w o r d e n o m tot een kostendekkende exploitatie te k o m e n . De p r o b l e m e n op korte t e r m i j n kunnen w o r d e n opgelost door aanpassing van de tarieven aan de optredende kostenstijging en door beperking van de onrendabele overvaarten. Naar de problematiek o p langere t e r m i j n w o r d t

Tweede Kamer, zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

3

een onderzoek ingesteld in s a m e n w e r k i n g tussen de T S M , het Rijk, de provincie Friesland en de g e m e e n t e n Vlieland en Terschelling. Hoewel t o t op zekere h o o g t e begrip kan w o r d e n opgebracht voor de n o o d zaak van aanpassing van de tarieven aan o p t r e d e n d e kostenstijgingen, zoals ook elders gebruikelijk, t o n e n de provincie en de betrokken gemeenten enige vrees v o o r te ver gaande t a r i e f s v e r h o g i n g e n en koesteren zij bezwaren tegen i n k r i m p i n g van het d i e n s t b e t o o n . O p Vlieland koestert m e n nog de w e n s t o t de i n v o e r i n g van een sneldienst, o v e r e e n k o m s t i g die van T e r s c h e l l i n g - H a r l i n g e n , doch i n w i l l i g i n g van deze eis zou, afgezien van de overige bezwaren, een extra-verlies opleveren van m i n s t e n s f 500 000. Voorts bepleit m e n v o o r w a t betreft de invoering van g o e d k o p e j a a r a b o n n e m e n t e n een gelijke behandeling als A m e l a n d en S c h i e r m o n n i k o o g . Ik acht de i n v o e r i n g van dergelijke a b o n n e m e n t e n slechts wenselijk indien dat binnen een n o r m a l e sluitende exploitatie m o g e lijk is of indien de kosten daarvan d o o r derden w o r d e n gedragen. IV. Rijksbootdiensten A m e l a n d - H o l w e r d en SchiermonnikoogLauwersoog Omstreeks 1918 heeft het Rijk de zorg v o o r de bootdienst H o l w e r d - A m e land o p zich g e n o m e n en enkele jaren later de bootdienst O o s t m a h o r n S c h i e r m o n n i k o o g . De reden was dat particuliere exploitatie niet mogelijk was gebleken en de o v e r n a m e door het Rijk o n d e r de t o e n m a l i g e o m s t a n d i g h e d e n en t o e n geldende o p v a t t i n g e n als de enige mogelijkheid w e r d gezien. De i n s t a n d h o u d i n g van het postverkeer naar en van die eilanden heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld. De feitelijke exploitatie met behulp van d o o r het Rijk beschikbaar gestelde boten w e r d e n verzorgd d o o r een particuliere rederij, die daarnaast nog een aantal jaren de particuliere bootdienst Z o u t k a m p - S c h i e r m o n n i k o o g heeft v e r z o r g d . Na de afsluiting van de Lauwerszee zijn de diensten O o s t m a h o r n S c h i e r m o n n i k o o g en Z o u t k a m p - S c h i e r m o n n i k o o g s a m e n g e v o e g d tot de dienst L a u w e r s o o g - S c h i e r m o n n i k o o g . Sinds die tijd w o r d e n ook vaartuigen van de e x p l o i t a n t ingezet. Onder i n v l o e d v a n het o p k o m e n d e t o e r i s m e hebben de rijksbootdiensten zich vrij snel o n t w i k k e l d t o t een rendabel geheel. A a n deze ontwikkeling is aan het begin van de jaren zeventig een einde g e k o m e n doordat de t o e n a m e van de i n k o m s t e n geen gelijke tred heeft g e h o u d e n met de t o e n e m e n d e kost e n s t i j g i n g e n en tegelijkertijd een t e r u g h o u d e n d beleid met betrekking tot de s t i j g i n g v a n de tarieven v o o r overheidsdiensten is gevoerd. Evenals naar Vlieland v i n d t naar S c h i e r m o n n i k o o g geen toeristisch autoverkeer plaats. Ondanks het streven naar een kostendekkende exploitatie bedraagt het jaarlijkse tekort inclusief de kosten van de d o o r het Rijkter beschikking gestelde v a a r t u i g e n doch exclusief de kosten van a a n l e g i n r i c h t i n g e n , die ook bij de andere b o o t d i e n s t e n rechtstreeks v o o r rekening van het Rijk k o m e n , circa f 1 min. In 1976 zijn g o e d k o p e j a a r a b o n n e m e n t e n v o o r de e i l a n d b e w o n e r s ingev o e r d . Hiervoor is gedeeltelijk c o m p e n s a t i e verkregen d o o r een w a t grotere v e r h o g i n g van de overige tarieven. V. Rijksveerdiensten en overige veerdiensten V o l l e d i g h e i d s h a l v e geef ik onderstaand nog een beknopt overzicht van de verschillende v o r m e n v a n veerdiensten en de eventuele mate van betrokkenheid v a n het Rijk, te w e t e n : 1. Gratis rijksveren Op g r o n d van de v e r p l i c h t i n g van het Rijk o m de bij de aanleg van het Noordzeekanaal en de Bergsche Maas verbroken w e g v e r b i n d i n g e n , ongeacht de aard van die v e r b i n d i n g e n , kosteloos in stand te h o u d e n w o r d e n de diverse veren over die w a t e r e n d o o r en o p kosten v a n het Rijk geëxploiteerd.

T w e e d e Kamer, zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

4

2. Maasveren In het kader van de in de jaren dertig u i t g e v o e r d e Maasverbeteringswerken heeft het Rijk de zorg v o o r deze veren o p zich g e n o m e n . De exploitatie van de veren w o r d t d o o r Financiën (Domeinen) verpacht aan particulieren. Hoewel gestreefd w o r d t naar een kostendekkende exploitatie, is in de laatste jaren sprake van een verliesgevende situatie (f 7 a 800000 per jaar, inclusief de kosten van de d o o r het Rijk ter beschikking gestelde vaartuigen). Gelet op het karakter van de v e r b i n d i n g e n is v o o r het Rijk hier strikt g e n o m e n geen blijvende taak w e g g e l e g d en o m die reden is met Financiën overleg gaande over de vraag of, en zo ja, o p welke wijze in die situatie verandering kan w o r den gebracht. 3. Verspreide rijksveren Incidenteel zijn er nog enkele rijksveren, die o m historische redenen bij het Rijk in e i g e n d o m zijn en d o o r Financiën (Domeinen) aan particulieren w o r den verpacht. Met de kostendekkende exploitatie heeft m i j n d e p a r t e m e n t geen b e m o e i i n g . Het betreft hier de v e r e n L a n d s m e e r - H e t S c h o u w en Westeinde (Breezand-Julianadorp). 4. Veerdienst Rozenburg-Maassluis Het betreft hier een provinciale veerdienst, uitbesteed aan een particuliere rederij, w a a r v a n de tekorten voor de helft ten laste van de provincie Z u i d Holland en v o o r de helft ten laste van het Rijk k o m e n (beide ± f 1,2 m i n . per jaar). De v e r p l i c h t i n g van het Rijk vloeit v o o r t uit het verbreken van de w e g v e r b i n d i n g B r i e l l e - R o z e n b u r g - M a a s s l u i s als gevolg van de aanleg van de Nieuwe W a t e r w e g . 5. Overige veren Hieronder bevinden zich particuliere v e r e n , eventueel met bijdragen van de lagere overheid w e g e n s lokale of regionale belangen, en d o o r de lagere overheid geëxploiteerde veren. Voorbeelden hiervan zijn het veer Kop van 't Land, waar in de exploitatiekosten w o r d t bijgedragen door de provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant, en enkele veren over de Rijn en W a a l , waar o p g r o n d van de provinciale v e r d e l i n g s v e r o r d e n i n g uitkeringen w e g e n w o r d t bijgedragen d o o r de provincie Gelderland. In het kader van de Wet Uitkeringen W e g e n bestaat namelijk de mogelijkheid tot het verlenen van t e g e m o e t k o m i n g e n in de kosten van veren ten dienste van het g e m o t o r i s e e r d e verkeer, v o o r zover deze veren gelegen zijn in secundaire, tertiaire, of kwartaire w e g v e r b i n d i n g e n . Zoals uit de hiervoor g e n o e m d e v o o r b e e l d e n blijkt, w o r d t d o o r de provincies in het gebied van de grote rivieren van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Op de toepassing van de Wet Uitkeringen W e g e n kom ik nader t e r u g . VI. Tarieven Voor een vergelijking van de veer- en boottarieven verwijs ik naar bijgev o e g d overzicht. Ter wille van de vergelijkbaarheid en overzichtelijkheid is dit overzicht beperkt tot de meest v o o r k o m e n d e en, zoveel mogelijk, gemeenschappelijke tarieven. De tarieven v o o r de W a d d e n e i l a n d e n zijn, behoudens enige uitzonderingen, afgestemd op retours. Volledigheidshalve v o e g ik eveneens de (nagenoeg) c o m p l e t e tarieflijsten v o o r de afzonderlijke veer- en bootdiensten hierbij. Afwijkende tarieven vervat in contracten met t r a n s p o r t o n d e r n e m e r s als vaste gebruikers v o o r het vervoer van vrachtauto's zijn buiten b e s c h o u w i n g gelaten. Bij de b e o o r d e l i n g dient in aanmerking te w o r d e n g e n o m e n dat verschillende, uiteenlopende factoren hun invloed uitoefenen op de exploitatiekosten en d a a r m e d e op de hoogte van de tarieven en ten dele ook op de onderlinge verschillen tussen de tarieven. Zo m o e t e n de veerboten op een druk bevaren scheepvaartweg als de W e s t e r s c h e l d e q u a w e n d b a a r h e i d en m o -

Tweede Kamer, zitting 1 9 7 9 - 1 9 8 0 , 1 6 3 1 8 , nr. 1

5

torvermogen aan hoge eisen voldoen en kunnen deze veerboten, die op de dienst Kruiningen-Perkpolder dubbeldekkers zijn, over een grote capaciteit beschikken. De boten naar Ameland en Schiermonnikoog dienen daarentegen in verband met de ondiepe, smalle en bochtige vaargeulen in de Waddenzee over een geringe diepgang te beschikken, hetgeen een beperking van de capaciteit oplevert. De wijze van financiering, het tijdstip van vervanging of uitbreiding en de hoogte van de rentestand op dat tijdstip kunnen eveneens van invloed zijn. Bij een afschrijving op basis van de historische kostprijs zal bij de huidige, hogere bouwkosten en een hoge rentestand veelal een plotselinge en vrij drastische stijging van de kapitaalslasten optreden, die niet ten volle door een verlaging van andere kostenfactoren, zoals brandstof" en personeelskosten, gecompenseerd kan worden. Een factor van betekenis wordt uiteraard gevormd door de vaantijden c.q. vaarafstanden. Bij de kortere vaarafstanden speelt de inscheping en ontscheping verhoudingsgewijs een iets grotere rol. Voorts is vooral het aanbod van het toeristische (auto)verkeer bepalend voor de benodigde topcapaciteit gedurende het zomerseizoen en de weekends, met de daaraan inherente geringere bezettingsgraad buiten het seizoen en/of door de week. Vooral bij de Friese Waddeneilanden speelt deze factor een rol. Hierdoor worden in belangrijke mate de verschillen tussen de winter- en zomertarieven en/of de tarieven voor de eilandbewoners en de niet-eilandbewoners verklaard. De relatief geringere invloed van het toeristische autoverkeer bij de Westerscheldeveren heeft er daar toe geleid dat alleen voor personenauto's een afzonderlijk zomertarief en wintertarief geldt. Het onderscheid tussen eilandbewoners en niet-eilandbewoners is bij Texel, dat een soort tussenpositie inneemt en qua karakter dichter bij de Westerscheldeveren staat, minder sterk dan bij de Friese Waddeneilanden. De eilandbewoners op Texel maken als gevolg van de intensievere contacten met de vaste wal meer gebruik van de mogelijkheid van abonnementen en meervaartenkaarten. Het vervoer van vrachtauto's naar de (Friese) Waddeneilanden vindt veelal plaats op basis van afzonderlijke contracten met transportondernemers, die geregeld van de bootdiensten gebruik maken. De in de overzichten vermelde tarieven worden derhalve voornamelijk voor incidentele transporten toegepast. De bewoners van Vlieland en Terschelling kennen niet de mogelijkheid van een goedkoop jaarabonnement zoals bij Ameland en Schiermonnikoog. Daar staat echter tegenover dat de overige tarieven voor de eilandbewoners in verhouding tot de aanmerkelijk grotere vaarafstand betrekkelijk laag liggen. Het tarief voor personenauto's van eilandbewoners kan zelfs als gunstig worden bestempeld, zowel in vergelijking tot de andere eilanden als in vergelijking met de kosten, indien dezelfde afstand per auto over land zou worden afgelegd. Overigens kunnen de tarieven voor het personenvervoer van de eilandbewoners ook in vergelijking met de tarieven van het openbaar vervoer de toets der kritiek doorstaan, hetgeen moge blijken uit onderstaande vergelijking van de retourtarieven voor volwassenen. Afstand/eiland

Veer/boot

Bus (zonetarief)

NS

5 km/Texel 10 k m / A m e l a n d / Schiermonnikoog 35 a 40 k m / V l i e l a n d / Terschelling

f

3,12

f

2,40

f

2,00

f

3,25

f

3,00

f

2,80

f

5,30

f

5,60 a f

6,30

f 10,40

Zoals vermeld worden de hogere tarieven voor niet-eilandbewoners gerechtvaardigd door de piekbelasting, veroorzaakt door het toerisme in het zomerseizoen en ten dele in de weekends.

Tweede Kamerzitting 1979-1980, 16318, nr. 1

6

VII. Commissie Vervoerproblematiek Friese Waddeneilanden; e c o n o m i sche en maatschappelijke problematiek In 1977 heeft m i j n a m b t s v o o r g a n g e r de C o m m i s s i e Vervoerproblematiek Friese W a d d e n e i l a n d e n ingesteld. Zoals de n a a m al aanduidt, heeft deze c o m m i s s i e tot taak het onderzoeken van de problematiek met betrekking tot het vervoer v a n en naar de Friese W a d d e n e i l a n d e n . In deze c o m m i s s i e zijn naast het ministerie van Economische Zaken en m i j n departement, de provincie Friesland en de betrokken W a d d e n e i l a n d e n v e r t e g e n w o o r d i g d . Z o n d e r o p het nog door deze c o m m i s s i e uit te brengen advies v o o r u i t te w i l l e n lopen merk ik in verband met geuite klachten en naar voren gebrachte w e n s e n op dat naar m i j n v o o r l o p i g e indruk een niet onbelangrijk gedeelte van de klachten niet zozeer toe te schrijven valt aan de hoogte van de boottarieven als w e l aan de geïsoleerde ligging van de W a d d e n e i l a n d e n en de d a a r m e d e gepaard gaande langere reistijden en de discontinue bereikbaarheid. Daarbij dient niet uit het oog te w o r d e n verloren dat juist die ligging een trekpleister v o r m t v o o r het t o e r i s m e , dat een belangrijke i n k o m s t e n b r o n v o o r die eilanden is. Van s o m m i g e kanten w o r d t w e l b e t o o g d dat de hoge toeristische tarieven een b e l e m m e r i n g v o r m e n v o o r de o n t w i k k e l i n g van het t o e r i s m e . Afgezien van de eerder geschetste b e d r i j f s e c o n o m i s c h e aspecten teken ik hierbij aan dat te lage tarieven v o o r het toeristische a u t o v e r v o e r kunnen leiden tot een te hoge verkeersdruk en daarmede t o t een aantasting van het karakter van de W a d d e n e i l a n d e n . In dat geval kan zich o p den duur de noodzaak van verkeersbeperkende maatregelen v o o r d o e n , hetgeen op haar beurt weer kan leiden t o t onderbezetting van de b o o t d i e n s t e n en daarmede verslechtering van de b e d r i j f s u i t k o m s t e n . VIII. Gelijkschakeling met openbaar vervoer; toepassing Wet Uitkeringen Wegen Van verschillende kanten w o r d t een p l e i d o o i gevoerd o m veer- en bootdiensten gelijk te schakelen met het openbaar vervoer. Van m i j n kant is gesteld dat de boot- en veerdiensten uitsluitend moeten w o r d e n b e s c h o u w d als schakels in verkeersverbindingen met de mogelijkheid v a n toepassing van de Wet Uitkeringen W e g e n . Ik acht het dienstig thans w a t dieper hierop in te gaan. Bij de parlementaire behandeling v a n de o n t w e r p - W e t Uitkeringen Wegen is er destijds aanvankelijk van uitgegaan dat de tekorten van veer- en bootdiensten niet onder de w e r k i n g van de W e t Uitkeringen W e g e n zouden kunnen vallen maar ten laste van de a l g e m e n e m i d d e l e n van de provincies gebracht zouden m o e t e n w o r d e n (zie de m e m o r i e van a n t w o o r d , zitting Tweede Kamer 1963-1964, w e t s o n t w e r p 6294, nr. 5, blz. 13). Nadien is dit standpunt - m e d e t e g e m o e t k o m e n d e aan w e n s e n vanuit de Tweede Kamer en van een aantal provincies - in h e r n i e u w d e o v e r w e g i n g g e n o m e n , hetgeen heeft geresulteerd in de o p v a t t i n g dat de kosten van aanleg en o n d e r h o u d van de vaste w e r k e n aan de oever, zoals a a n l e g i n r i c h t i n g e n , opstelplaatsen e.d., v o o r de n o r m a l e w e g e n u i t k e r i n g e n in a a n m e r k i n g kunnen w o r d e n gebracht en de bijdragen in de exploitatietekorten v a n boot- en veerdiensten kunnen w o r d e n b e s c h o u w d als t e g e m o e t k o m i n g e n in de kosten van voorzieningen voor het w e g v e r k e e r (zie tweede nota van w i j z i g i n g e n , zitting Tweede Kamer 1965-1966, w e t s o n t w e r p 6294, nr. 9). In het eindverslag (Eerste Kamer zitt i n g 1965-1966, nr. 140a) is ter zake nog o p g e m e r k t dat het voortbestaan van een veerdienst dient te w o r d e n b e s c h o u w d vanuit een o o g p u n t van het belang v a n het veer als schakel v o o r het verkeer. Ik teken hierbij nog aan dat van de m o g e l i j k h e i d o m de W U W - u i t k e r i n g e n v o o r boot- en veerdiensten te benutten d o o r verscheidene provincies, in het bijzonder in het rivierengebied, gebruik w o r d t gemaakt.

T w e e d e Kamer, zitting 1 9 7 9 - 1 9 8 0 , 1 6 3 1 8 , nr. 1

7

Uit de doelstellingen van de Wet Uitkeringen Wegen volgt uiteraard wel dat de WUW-uitkeringen alleen mogelijk zijn indien de boot- en veerdiensten een functie vervullen voor het doorgaande of van meer dan lokaal belang zijnde gemotoriseerde verkeer. Een specifiek gerichte behartiging van de belangen van bepaalde bevolkingsgroepen, zoals de invoering van jaarabonnementen, valt uiteraard niet onder de doelstellingen van de Wet Uitkeringen Wegen. Indien dergelijke wensen niet binnen het kader van de normale exploitatie kunnen worden verwezenlijkt, ligt de behartiging naar mijn gevoelen eerder op de weg van de lokale overheid. Voetveten e.d., die als gevolg van het karakter van de verbinding niet onder de werking van de Wet Uitkeringen Wegen vallen, zijn te beschouwen als verbindingen van zuiver lokaal belang, die als zodanig ten laste van de plaatselijke gemeenschap dienen te komen. Bij het overnemen van de tekorten van het openbaar vervoer door het Rijk zijn de verliezen van boot- en veerdiensten, ook voor zover deze deel uitmaken van openbaar-vervoerbedrijven, van meet af aan buiten beschouwing gelaten. Een gelijkschakeling met het openbaar vervoer zou met het oog op de daarvoor vereiste budgettair neutrale operatie moeten inhouden dat een nader te bepalen deel van de WUW-middelenzou moeten worden overgeheveld naar de sector openbaar vervoer. Deze centralistische tendens verdraagt zich moeilijk met de gedachte van de Regering om in het kader van de decentralisatie de bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid voor verkeersverbindingen van regionale en lokale aard meer bij de lagere overheid te leggen. Ik meen daarom dat op praktische en principiële gronden de voorkeur moet worden gegeven aan het standpunt dat veer- en bootdiensten beschouwd dienen te worden als schakels in de desbetreffende verkeersverbindingen. Ik hoop met het bovenstaande te hebben voldaan aan het verzoek van uw commissie om nadere informatie ter zake. De Minister van Verkeer en Waterstaat, D. S. Tuijnman

Tweede Kamer, zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

8

Veryelijking veer- en boottarieven Westerschelde en Waddeneilanden Zeeuws- Vlaanderen

Texel

Vlieland/ Terschelling

Ameland/Schiermonnikoog

Tarief ingegaan per

3 januari 1980

16 juli 1980

24 mei 1980

1 juli 1980

Vaartijd in minuten

20

20

105

± 60

Vaarafstand in kilometers

5 a6

4 a5

± 38

1 10

winter

zomer en winter

zomer

4,75 2,25 20,75

19,40 6,50 9,70 3.25 102,50 a 1 0 8 , 5 0 ' 3 5 , - a 6 7 , 5,30 3,25 2,65 1,50 18.-a36, 35, 11,50 4 5 , - a 75,6,10 3,25

Volwassene retour Kind retour Personenauto retour Inw./eil. volwassene retour Inw./eil. kind retour Inw./eil, personenauto retour Vrachtauto retour Rijwielen retour

zomer

winter

2,1,6,25

2,1.4,50

14,-a26,-'

14,-a26,-

zomer

5,75 2,75 25, -

5,70 a 11,40' 3,25

5,70a 11,40' 2,75

winter

6,50 3,25 21,-a42,-'

3,25 1,50 18,-a36,-' 11,50 3,25

Knipkaarten e.d.: 5 retouren kind 5 retouren personenauto 10 retouren volwassene volwassene 20 enkele reizen 20 enkele — kind reizen — personenauto 20 enkele reizen — eil. personen- 2 0 enkele reizen auto — — — —

Jaarabonnement nw./eil. Maandabonnement scholieren + werknemers Toeslag snelboot

B.01,50 33,50 13.-

13.-

10,-

10,-

45,-

45,-

32, -

32, -

6,50

6,50

6,50

6,50

8,84,50 33,50

146,-a282,-'

21.

116,-a282,-'

21,-

Gedeputeerde Staten van Zeeland, Besluiten: de tarieven voor de veerdiensten over de Westerschelde met ingang van 3 januari 1980 vast te stellen als volgt: Rubriek

II. III.

Omschrijving

Bedrag

Kinderen beneden 4 jaar Kinderen van 4 tot 10 jaar idem, retour 20-vaartenboekjes voor idem Jaarabonnementen voor idem, inwoners van ZeeuwschVlaanderen Personen 10 jaar en ouder idem, retour 20-vaartenboekjes, c.q., -kaarten voor personen Kaarten voor scholieren en werknemers per maand Jaarabonnementen voor inwoners van Zeeuwsch-Vlaanderen Personenauto van 16 sept. t o t 15 mei Personenauto van 15 mei tot 16 sept. 20-vaartenkaarten alsvoren 20-vaartenkaarten voor inwoners van Zeeuwsch-Vlaanderen Lichte vrachtauto 20-vaartenkaarten alsvoren 20-vaartenkaarten voor inwoners van Zeeuwsch-Vlaanderen Zware vrachtauto 20-vaartenkaarten alsvoren 20-vaartenkaarten voor inwoners van Zeeuwsch-Vlaanderen Vrachtauto met aanhangwagen 20-vaartenkaarten alsvoren 20-vaartenkaarten voor inwoners van Zeeuwsch-Vlaanderen Autobus 20-vaartenkaarten alsvoren 20-vaartenkaarten voor inwoners van Zeeuwsch-Vlaanderen

nihil

Extra reis per veer/per uur: Voor de veerboten «Koningin Juliana» en «Prins Bernhard» Voor de veerboten «Prinses Beatrix», «Prinses Irene» en «Prinses Margriet» Voor de veerboten «Prinses Christina» en «Prins Willem Alexander» Toeslag per uur per reis Pakjesvervoer t o t en met 10 kg meer dan 10 t / m 25 kg Expressegoed: tot en met 10 kg meer dan 10 t / m 25 kg Opslagkosten: Per zending per kalenderdag of gedeelte daarvan Rijwielstalling: Per kalenderdag of gedeelte daarvan Kennisgeving van aankomst: Gemaakte kosten met een m i n i m u m van Schrijfloon: Voor het invullen van een vervoeradres Middelburg, 8 januari 1980. Gedeputeerde Staten voornoemd, Voorzitter, Griffier,

Tweede Kamer,zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

10

Bijlage 3

N.V. Texels Eigen Stoomboot Onderneming tarieven Ingaande 16 juli 1980 (wijzigingen voorbehouden)

Personen: 10 jaar en ouder retour idem: knipkaart 10 retouren idem: 5-daags abonnement ma t / m za idem: 7-daags abonnement ziekenbezoek, ma retour t / m zo

Wintertarief geldig van 1 jan. t/m 30 april en van 1 okt. t/m 30 dec.

Zomertarief geldig van 1 mei t / m 30 sept.

f

f

f

Personen: met een pas 65 idem: knipkaart

retour 10 retouren

f

Kinderen: 4 t/m 9 jaar idem: knipkaart

retour 5 retouren

f

-

f

33,50

-

-

f

10, -

4,75

f

2,50

f

2,25

f

Motorrijwielen retour idem: 5-daags abonnement, ma t / m za

f

2,75 — 5,50

3,-

—

16,75

f

8,-

-

3,25 —

f

f

2,75

f

— —

5,75

-

f

5,75

-

-

Rijwielen + bromfietsen retour idem: 5-daags abonnement, ma t / m za

Auto's: max. hoogte2.10 m, lengte 6.00 m retour idem: knipkaart (op kenteken) 5 retouren idem: knipkaart (inclusief voorrang, slechts het lopende kalenderjaar geldig; kaart op naam en kenteken; niet overdraagbaar) 30 retouren

4,75

Alle maanden geldig

f

7,25

f

7,25

6,50 —

f

20,75

f

25, -

f

84,50

f

101,50

—

f

5,60,

Voertuigen: hoger dan 2.10 m, max. breedte 3.00 m (bijv. autobussen, vrachtauto's, caravans e.d.) per strekkende meter retour

—

f

5,70

Idem: breder dan 3.00 m en /of met gevaarlijke stoffen, per strekkende meter

—

f

11,40

retour

—

De tarieven zijn vrij van b.t.w. De plaatsbewijzen zijn uitsluitend verkrijgbaar aan onze loketten op het Havenplein te Den Helder. 1 De kaarten met het wintertarief zijn niet geldig in de periode van 1 mei t/m 30 september.

Tweede Kamerzitting 1979-1980, 16318, nr. 1

11

Bijlage 4

Tarieven Harlingen—Terschelling/Vlieland v.v. per 24 mei 1980 Volwassene retour Kind retour Eilander volwassene retour Eilander kind retour Toeslag snelboot Rijwiel retour Brommer retour Personenauto t / m 3,99 meter retour Personenauto langer retour Personenauto eilander retour Vrachtauto t/m 5,99 meter retour Vrachtauto t/m 8,99 meter retour Vrachtauto t / m 10,99 meter retour

Tweede Kamer, zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

19,40 9,70 5,30 2,65 5,6,10 18,85 f 102,70 108,50 F 35. f 283,f 455, F 623,-

12

BIJLAGE 5

Tarieven voor de bootdiensten naar Ameland en Schiermonnikoog met ingang van 1 juli 1980 Soort kaart: Volwassene retour Kind retour Eilander volwassene retour Eilander kind retour Eilander jaarabonnement Gezelschapsretour volwassene Gezelschapsretour tot 13 jaar Wadlopen Rijwielen, honden retour Bromfietsen, tandems retour Motorrijwielen, scooters retour Personenauto tot 4 meter retour maart t / m okt. Personenauto tot 4,5 meter retour maart t/m okt. Personenauto langer dan 4,5 meter retour maart t / m o k t . Personenauto tot 4 meter retour nov. t/m febr. Personenauto tot 4,5 meter retour nov. t / m febr. Personenauto langer dan 4,5 meter retour nov. t / m febr. Caravan tot 4 meter enkel Caravan tot 5,50 meter enkel Caravan tot 7 meter enkel Caravan tot 8 meter enkel Caravan langer dan 8 meter enkel Retour vrachtauto, 1x geladen, per meter Eilanders 40% reductie Boetetoeslag

6,50 3,25 3,25 1,50 21, 5,25' 2,75' 3,25 3,25 5,25 8,50 35,51.67,21,32,42, 21,31,41.50, 61.11,50

7,10 1,-

Toeristenbelasting Schiermonnikoog en Ameland Retour personenauto's

10-rittenkaart:

eilanders: tot 4 meter tot 4,50 meter langer

f f f

f f f

18,27,36,-

146,210,282,-

1 In de maanden juli en augustus normale tarieven met 10% korting.

Tweede Kamer, zitting 1979-1980, 16318, nr. 1

13