Tweede Kamer der Staten-Generaal
2
Vergaderjaar 1990-1991
21813
Nieuwe kaders voor ontwikkelingssamenwerking in de jaren negentig
IMr. 24
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR ONTWIKKELINGSSAMEN– WERKING Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 's-Gravenhage, 21 februari 1991 In juni 1990 werd het LCL-Programma heropend op basis van de criteria en uitgangspunten welke ik U toezond met mijn brief van 3 mei 1990(Kamerstuk21 300 V, nr. 111). Tijdens het debat van medio december j.l. zegde ik U toe een verslag van de ervaringen met het programma in het afgelopen half jaar. In bijgaand verslag is een feitelijke weergave gegeven van het aantal aanvragen en de behandeling daarvan alsmede een overzicht van de gesloten leningcontracten. Het verslag bevat een opsomming van de belangrijkste discussiepunten die rond het programma naar voren kwamen. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking, J. P. Pronk
112195F ISSN0921 7371 SDU uitgeverii 's Gravenhage 1991
Tweede Kamer. vfirgadfirjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
Verslag LCL-Programma 1990 Evenals in 1989 heeft ook in 1990 het LCL-Programma een groter beslag op OS-fondsen gelegd dan in de meerjarenramingen was voorzien. Door verschuivingen binnen de OS-begroting van 1990 is het mogelijk gebleken een totaal van f 285 mln te besteden aan dit programma, een overschrijding van bijna f 70 mln. De uitgaven hadden betrekking op verplichtingen uit voorgaande jaren. Na een opschorting van bijna twee jaar werd het programma in juni 1990 heropend op basis van nieuwe criteria welke ook aan de Tweede Kamer werden toegezonden. Ervaringen sinds de heropening van het programma Sinds de heropening van het LCL-programma in juni 1990 werden in de rest van dat jaar aan bedrijven totaal 83 aanvraagformulieren verstrekt voor het indienen van een verzoek tot LCL-ondersteuning. Daarnaast informeerde een groot aantal bedrijven naar de mogelijkheid van LCL-financiering waarbij reeds tijdens het eerste telefonische contact duidelijk werd dat van LCL-steun geen sprake zou kunnen zijn (niet kwalificerende landen, zeker geen overheidsgarantie, een veel te omvangrijk project, etc.). Van de in 1990 terugontvangen 23 concrete aanvragen zijn 10 aanvragen afgewezen, waarvan 3 vanwege het ontbreken van evidente concurrentie met zachte financiering, 5 vanwege formele redenen (niet voldoen aan algemene criteria; ingetrokken) en 2 om redenen van het ontbreken van voldoende ontwikkelingsrelevantie. In 1990 werd èén aanvraag gehonoreerd (Dieselcentrale te Banjarmasin in Indonesië). De overige 12 aanvragen waren ultimo 1990 nog in behan– delmg Naast bovengenoemde nieuwe aanvragen verviel ook een tweetal «oude» toezeggingen omdat niet tijdig een contract werd afgesloten. Tijdens de behandeling bleek een aantal onderwerpen aanleiding te geven tot discussie met de betrokken bedrijven en departementen. Behandelingsduur Zowel van de zijde van het bedrijfsleven alsook van EZ is gewezen op de lange tijd die de behandelmg van een LCL-aanvraag in beslag zou nemen. Echter, deze duur is het gevolg van de gekozen procedure. Aller– eerst dient, gegeven de interdepartementale beheersstructuur, te worden nagegaan of zowel EZ als Financiën akkoord gaan met de aanvraag. Vervolgens vereist de toets op ontwikkelingsrelevantie specifiek onderzoek. Als regel wordt daartoe een onafhankelijke missie uitge– zonden bestaande uit een econoom/ontwikkelingsdeskundige en een deskundige in de betreffende sector. Na verwerking van de missieresul– taten vindt de toetsing plaats door de OS-Projectcommissie ter fine van besluitvorming door de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking. Deze in vergelijking met het verleden verzwaarde procedure geldt voor alle grotere OS-projecten. Het LCL-programma maakt daarop geen uitzon– dering. In de praktijk blijkt dat aanvragen nogal eens onvolledig zijn. Bij een eerste toets blijkt dan bijvoorbeeld dat prioriteit bij de ontvangende overheid nog in het geheel niet vaststaat of zachte financiering door andere donoren zeker ontbreekt. In dat geval vindt nader overleg met het aanvragende bedrijf en/of met de ontvangende overheid plaats en wordt niet zonder meer op grond van de vigerende criteria afgewezen. De stelregel is, dat als aanvragen volledig zijn, er naar wordt gestreefd dat de behandelingsduur van de aanvraag niet meer dan drie maanden zal bedragen. Financiermgssteun kan echter pas definitief worden toegezegd als ook voldoende budgetruimte aanwezig is. In het algemeen
Tweede Kamer, vergaderjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
wordt de voorkeur gegeven aan het tijdelijk aanhouden van een aanvraag boven het afwijzen op grond van op dat moment bekende financiële ruimte. Non-initiëringsbeginsel Hoewel in de praktijk het afwijzen op grond van «non-initiëring» slechts 3 maal is voorgekomen blijkt in discussies met bedrijven dat het principe, dat Nederland uitsluitend de zachte financiering van anderen volgt, op problemen stuit. Het bedrijfsleven (en ook EZ) benadrukken dat inzet van zachte financiering door anderen vaak aannemelijk is, zonder dat dit blijkt uit notificaties dan wel uit verificaties van OS bij de DAC. Met name in geval van vervolgopdrachten zouden de bedrijven graag uitsluitend OS-criteria zien toegepast. Ook tijdens discussies over dit onderwerp met betrokken overheidsin– stanties in Indonesië en in India bleek dat men het non-initiëringsprincipe onpraktisch vindt. In Bolivia en Ecuador ondersteunde men dit uitgangspunt, doch hier speelt mogelijk een rol dat nog geen praktische ervaring met het programma bestaat. Ook in China worden op dit punt problemen verwacht, daar in China als regel eerst met een aantal poten– tiële leveranciers wordt onderhandeld en vervolgens zonder tendering wordt getracht bij het meest aantrekkelijke aanbod financiering te zoeken. In gesprekken met Wereldbank, ADB, IDB en DAC bleek dat de in de LCL-notitie aangegeven benadering juist deze aanpak internationaal waardering geniet. (Bij de praktische uitwerking met desk officers bij de WB is soms minder begrip voor deze aanpak vanwege de bewerke– lijkheid). De Regering benadrukt toepassing van dit beginsel (dat is geïntrodu– ceerd om handelspolitieke redenen) doch is tevens van mening dat het programma niet als een rigide matchingfonds dient te gaan werken; evenmin dienen de sluizen thans opengezet te worden. Met handhaving van het handelspolitieke uitgangspunt moet er een modus te vinden zijn die tot inzet van het programma leidt, wanneer er sprake is van een duidelijk klimaat van zachte financiering, maar ook tot afwijzing wanneer er evident geen sprake is van (mogelijk) inzet van zachte financiering door andere donoren. Hiertussen kan overigens een zeker grijs gebied liggen. Daar EZ de meeste ervaring heeft op dit vlak is overeengekomen dat het zwaartepunt van de non-initiëringstoets bij EZ zal liggen, binnen de thans vigerende criteria. Ontwikkelingsrelevantie Er bestaat weinig discussie over de criteria met betrekking tot de ontwikkelingsrelevantie. Alle bedrijven onderschrijven het belang hiervan en in een aantal gevallen wordt gesteid dat een programma dat uitsluitend wordt behandeld vanuit de invalshoek van ontwikkelingssa– menwerking beter zou werken dan de hybride formule welke thans gekozen is. Een aantal bedrijven is van mening dat voor het LCL-Programma soepelere OS-criteria zouden moeten gelden. Door sommigen is de noodzaak voor het bij iedere aanvraag uitzenden van een beoordelingscommissie betwijfeld, mede gezien aanwezige OS-expertise op een aantal ambassades. Wij blijven echter op grond van kwaliteits– overwegingen hechten aan een grondige beoordeling inclusief onder– steunende missies waar dat noodzakelijk wordt geacht.
Tweede Kamer, vergaderjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
Maximum van f25 mln c.q. 38 mln in geval van een gemengd krediet Met name grote aannemingswerken en investeringen in openbare nutsvoorzieningen vergen vaak een ruimere financiering. In een aantal gevallen bleek daarom LCL-steun niet te realiseren, terwijl wel concur– rentie aanwezig leek en ook zachte financiering waarschijnlijk was. Maximale duur van de aanbieding Met name in de aannemerij wordt de vanuit beheersoogpunt toege– stane periode van 2x6 maanden die ligt tussen aanbieding van de lening en het sluiten van een contract tussen aannemers en afnemers als zeer kort ervaren. Financieel overzicht Zoals uit bijgevoegd overzicht blijkt is er op grond van thans beschikbare cijfers in 1991 een vrije ruimte van ruim f 14 mln. Op basis van de ingediende aanvragen zou deze ruimte volledig worden benut (voor dat jaar zijn thans voor totaal bijna 58 mln uitgaven aangevraagd). Daar op enige vertraging in de lopende verplichtingen moet worden gerekend en bovendien niet alle aanvragen zullen worden gehonoreerd, zal er mogelijk nog een geringe ruimte blijven voor nieuwe aanvragen. Voor 1992 en vooral voor 1993 bestaat nog veel vrije ruimte. Slotopmerkingen Gegeven de beschikbare financiële ruimte is het opvallend dat het aantal aanvragen nog steeds relatief gering is. De geconstateerde knelpunten zullen deel uitmaken van de evaluatie die door de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking is toegezegd aan de Tweede Kamer voor medio 1991.
Tweede Kamer, vergaderjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
LCL-Programma: Overzicht Uitgaven/Ramingen over 1990 (100% hardheid) Lening– bedrag Gesloten contracten Aangeboden leningen Totaal (gesloten + aangeboden) Kasplafond Saldo te committeren Ingediende projecten
822815 47011 869 826
205303
Uitgaven t/m 1989
Uitgaven in 1990
358229
285028
358 229
285 028
1990 285028 0000 285 028 280000 -5028
Ramingen 1991 169628 35000 204 628 218900 14272 64703
1992
1993
9730 10500 20 230 260000 239770 138600
0200 0000 0 200 300000 299800 2000
Kamer v e r a r l p r a a r 1990-1991 21 813 nr. 24
A. Gesloten leningsovereenkomsten x mln. gld. Land
Projekt
Leverancier
Angola 85/36 NIO: 1987-04
Assemblage DAF Trucks FOS-nr. AO/87/009
DAF
Bangladesh NIO-1a-1980
Fokker F-28 FOS-nr. BD/00/031
China 85/66 NIO: 1988-07
Suzhou telefonie
China 86/41 NIO 1987-01
Melkfabriek
China 86/108 NIO: 1988-04
Wuhan
China 87/17 NIO: 1988-06
Transactie– Lening– bedrag bedrag
Uitgaven t/m1989
Uitge– geven in 1990t/m 31/12
Ramingen 1991 1992
1990
5000
5000
4904
0091
0091
0005
Fokker
39111
39111
39 063
0 048
0 048
PTI
13992
13992
7081
4494
4494
2417
Stork
32470
14630
6789
2969
2969
4872
Philips
90000
43500
31850
5180
5180
6470
Aardappelverwer– kingsfabriek FOS-nr. CN/88/012
Hamm & Hak
15600
15600
14820
China 87/27 NIO: 1988-01
Melkpoederfabriek Deng chuan FOS-nr. CN/88/004
Stork Friesland
6228
6228
5393
0835
0835
China 87/42 NIO: 1988-03
Fushun pluimvee
Laco
9 805
9 805
9 090
0 602
0 602
0113
China 87/102 NIO: 1988-02
Maiszetmeelfabriek FOS-nr. CN/88/006
DorrOliver
15050
15050
2258
12040
12040
0752
China 88/01 NIO: 1988-09
Xingjiang Drainage
Euroconsult
8540
8540
5437
2132
2132
China 88/21 NIO: 1988/08
Machine 3 Veevoederfabrieken Fabrieken FOS-nr. CN/89/006 Brabant
5970
5028
4777
0251
0251
Egypte 81/43 NIO: 1982-03
El Mansoura Hospital FOS-nr. EG/00/063
Philips Med. Sys.
20000
8000
5600
2400
2400
Egypte 84/35 NIO– 1985
Schroefvijzelpomp FOS-nr. EG/85/002
Jansen Venneboer
9 843
4 1 50
Ghana 86/45 NIO: 1988-01
80 bussen FOS-nr. GH/88/005
DAF
16020
15000
14267
0729
0729
Ghana 87/51 NIO: 1989-01
Olie/gas Exploratie FOS-nr. GH/89/002
Neddrill
15000
15000
4396
10604
10604
Ghana 88/32 NIO: 1989-02
Kumasi-Mampong Road FOS-nr. GH/90/001
HBG
15000
15000
9548
9548
5452
Honduras 87/65 NIO: 1989-01
Electriciteitscentrale SWD FOS-nr HN/89/021
16860
14600
11891
11891
2709
FOS-nr CN/88/014
FOS-nr CN/87/004
FOS-nr. CN/88/010 0780
FOS-nr. CN/88/009
0890 0081
FOS-nr. CN/89/003
4 1 50
0000
4 1 50
Tweede Kamer, vergaderjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
0004
Land
Projekt
Leverancier
Transactie– bedrag
Lening– bedrag
Uitgaven t/m1989
Uitge– geven in 1 990 t/m 31/12
Ramingen 1990
1992
1991
India 88/84 NIO: 1988-02
Sleephopperzuiger FOS-nr. IN/89/010
IHC
41460
41460
14511
26949
26949
Indonesië 87/38 NIO: 1988-03
Turnkey telefonieprojekt FOS-nr. ID/88/049
APT
300000
70000
45038
20162
20 1 62
Indonesië 87/52 NIO: 1988-02
Bali Centrale
SWD
42 500
38 835
34 746
Indonesië 87/52 NIO: 1989-01
Bandung Water Supply FOS-nr. ID/89/065
HBG/lnter– beton
32600
22600
0000
6180
Indonesië 86/78 NIO: 1989-04
Cenkareng II
NKF
20949
20949
0000
15782
15782
5167
Indonesië 87/109 NIO: 1989-02
Stalen Verkeersbruggen FOS-nr. ID/89/078
Hollandia Kloos
67000
50000
29861
17612
17612
2527
Indonesië 88/58 NIO: 1989-05
Batam CPO
Ballast Nedam
107150
81601
16320
35405
35405
29876
Indonesië 88/59 NIO: 1989-06
Supervisie Batam
3000
2409
0000
0668
0668
1 501 0240
Indonesië 83/31 NIO: 1989-07
Electrische tremen FOS-nr. ID/90/009
Holec
54000
45000
0000
9000
9000
26691 9309
Indonesië 87/39 NIO: 1989-08
Technical Equipment FOS-nr. ID/89/107
TNW
50000
50000
6635
32191
32191
Indonesië 90/83 NIO: 1990-
Banjarmasin Diesel project FOS-nr. ID/91/
SWD
44000
24000
Kameroen 87/33 NIO: 1987-01
Baggerproject Douala FOS-nr. CM/88/004
Boskalis
30 900
22 644
21 886
0 758
0758
Kameroen 87/60 NIO: 1988-01
Waterproject
IGN
14928
14928
8460
6171
6171
0297
Kenia 88/26 NIO: 1989-01
Havenapparatuur
7 287
7 287
5 774
5774
0056
Kenia 86/91 NIO: 1987-01
Telefoonkabels
NKF
13877
13877
12368
12368
0121
Mauretanië 86/58 NIO: 1987-01
10 vissersschepen
Damen
68900
34450
17815
17815
16635
Tanzania
NIVOBA
5415
5415
NIO: 1980-02
FOS-nr TZ/00/145
4 700 0100
4089
FOS-nr. ID/88/023
6 1 80
16 420
FOS-nr ID/89/089
FOS-nr. ID/89/094 Witteveen en Bos
FOS-nr ID/89/095
11 174
23800
FOS-nr. CM/88/006 Stokvis Kalmar
1 457
FOS-nr. KE/89/017 1388
FOS-nr. KE/89/018
FOS-nr MR/87/101 5397
0018
0018
Tweede Kamer, vergaderjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
Land
Projekt
Leverancier
Transactie– bedrag
Lening– bedrag
Uitgaven t/m1989
Uitge– geven in 1990 t/m 31/12
Ramingen 1991 1992
1990
Tunesië 87/02 NIO: 1988-01
Melkfabriek Laino FOS-nr TN/88/002
Stork
16642
16642
7258
7361
7361
2023
Zimbabwe 87/104 NIO: 1988-01
Second Power Project FOS-nr. ZW/88/013
DAF
12484
12484
9547
2850
2850
0087
1267581
822815
358229
285028
285028
Totaal
Tweede Kamer, vergaderjaar 1990-1991, 21 813, nr. 24
169628 9730
8