Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal

2

Vergaderjaar 2006–2007

30 823

Werkbezoek van een delegatie uit de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken aan Bangladesh en Sri Lanka (26 februari–5 maart 2006)

Nr. 3

VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 24 oktober 2006 De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken1 heeft op 5 oktober 2006 overleg gevoerd met minister Van Ardenne-van der Hoeven voor Ontwikkelingssamenwerking over: – de brief van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking d.d. 29 maart 2006 houdende het verslag van haar werkbezoek aan Jemen van 20 t/m 22 februari 2006 (30 300-V, nr. 116); – de brief van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking d.d. 24 februari 2006 houdende het verslag van haar werkbezoek aan Bangladesh van 14 t/m 16 februari 2006 (30 300-V, nr. 108); – verslag van het werkbezoek van een delegatie uit de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken aan Bangladesh en Sri Lanka (30 823, nr. 1). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie

1

Samenstelling: Leden: De Haan (CDA), Koenders (PvdA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), ondervoorzitter, Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Wilders (Groep Wilders), Van Baalen (VVD), Van Aartsen (VVD), voorzitter, Van den Brink (LPF), Herben (LPF), Ormel (CDA), Ferrier (CDA), Duyvendak (GroenLinks), HuizingaHeringa (ChristenUnie), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Dijk (CDA), Nawijn (groep Nawijn), Fierens (PvdA), TjonA-Ten (PvdA), Eijsink (PvdA), Samsom (PvdA), Brinkel (CDA), Szabó (VVD), Jonker (CDA), Kos¸er Kaya (D66), Nijs (VVD) en Van Schijndel (Groep Eerdmans/Van Schijndel). Plv. leden: Dijksma (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Arib (PvdA), De Wit (SP), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Griffith (VVD), Varela (LPF), Haverkamp (CDA), Rambocus (CDA), Halsema (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Kant (SP), Eski (CDA), C q örüz (CDA), Wolfsen (PvdA), Waalkens (PvdA), Dubbelboer (PvdA), Van Winsen (CDA), Veenendaal (VVD), Kortenhorst (CDA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Van Fessem (CDA) en Dittrich (D66).

Mevrouw Ferrier (CDA) raakte tijdens het werkbezoek van de vaste commissie aan Bangladesh onder de indruk van de inzet van de International Labour Organisation (ILO) om kinderen in sloppenwijken naar school te laten gaan en met name van de wijze waarop daarbij de ouders worden betrokken. Dit programma wordt vrijwel alleen door Nederland gefinancierd. Is er inmiddels meer belangstelling voor ondersteuning van dit programma? Ook het bezoek aan de Acid Survivors Foundation (ASF) was indrukwekkend. Verminking van vrouwen door zuur is gruwelijk en het is dan ook goed dat het werk van de stichting gesteund wordt. Op welke andere manieren steunt Nederland de genderdialoog in Bangladesh? Wat wordt er bij dit specifiek project gedaan op het gebied van donorcoördinatie? Ook het Centre for Health and Population Research in Matlab verricht goed werk. De vraag is wel in hoeverre dergelijke projecten, waaraan graag wordt bijgedragen, worden doodgeknuffeld door donoren. Nederland speelt een onderscheidende rol in het watermanagementprogramma in het zuiden van Bangladesh. Unieke Nederlandse expertise wordt ingezet voor verbeteringen met een heel breed bereik, tot aan de positie van vrouwen, gezondheid en kansen voor kinderen en jongeren.

KST102208 0607tkkst30823-3 ISSN 0921 - 7371 Sdu Uitgevers ’s-Gravenhage 2006

Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 30 823, nr. 3

1

Tijdens het bezoek van de vaste commissie zijn zorgen geuit over de voortzetting van de financiële steun voor waterprogramma’s door het IMF. Wat is de stand van zaken op dit punt? De inbreng van Nederlandse expertise mag niet leiden tot afhankelijkheid van Nederlandse fondsen. Een jaar na dato zijn de gevolgen van de Tsunami in Sri Lanka nog duidelijk zichtbaar. Bewondering voor de veerkracht van de bewoners is dan ook op zijn plaats. Ondanks het onbeschrijflijke drama wordt de draad weer opgepakt, hoewel het nog jaren duurt voordat alles weer is opgebouwd. Het ambassadepersoneel verdient complimenten voor het werk dat het tijdens en na de ramp heeft verricht. Voor Sri Lanka zijn niet alleen de grote bedrijven maar vooral het middenen kleinbedrijf en de Kamers van Koophandel essentieel voor het mogelijk maken van ontwikkeling. Het potentieel van het cultureel erfgoed op Sri Lanka kan in dezen een grote rol spelen. Wat is de visie van de minister daarop? De burgeroorlog laait in Sri Lanka feller op dan ooit. Is het mogelijk om met de regering van Sri Lanka (internationale) afspraken te maken? Leeft daartoe de politieke wil? Hoe staat het, mede in het kader van de motie van het lid Ferrier c.s. (30 300-V, nr. 49), met het programma van de UNHCR voor vluchtelingen en internally displaced persons (IDP’s)? Stellen de VN extra fondsen beschikbaar? Op welke manier kan Nederland daaraan bijdragen? Op welke manier moet worden omgegaan met landen die ontwikkelingshulp weigeren, terwijl er overduidelijk behoefte is aan armoedebestrijding? De economie in Bangladesh groeit met 5% per jaar, terwijl de ontwikkelingsgelden slechts 2% van het BNP beslaan. Betekent dit dat de ontwikkelingshulp in 2012, of misschien al eerder, kan worden stopgezet? Bij een dergelijk besluit is het punt van goed bestuur aan de orde. Moet dat blijvend worden gestimuleerd, bijvoorbeeld door contacten met een land voort te zetten? Deze vragen gelden ook voor Jemen, waar de economie slechts heel langzaam groeit maar de politieke wil tot substantiële veranderingen ontbreekt. Zolang rijkdom en macht ongelijk verdeeld zijn, mogen landen niet zonder meer in de steek worden gelaten. De heer Szabó (VVD) is verheugd over de dynamiek die in een land als Bangladesh de afgelopen jaren is ontstaan. Dat is hoopgevend, want dynamiek is noodzakelijk voor het verwerven van een zelfstandige positie. Het bereiken van die zelfstandigheid is het uiteindelijke doel van ontwikkelingssamenwerking. In de straten van Dhaka worden producten gefabriceerd die niet voldoen aan de Europese normen maar desalniettemin van voldoende kwaliteit zijn om verhandeld te worden. Die handel helpt het land om uit de armoede te komen. Is de Europese invoerheffing op schoenen uit China ook van toepassing op Bangladesh? Het behoud van 15 000 Europese banen in de schoenindustrie valt in het niet bij het creëren van werk voor 100 000 mensen in Bangladesh. In zowel Bangladesh als Sri Lanka is een proces in gang gezet van hulp naar handel. Ngo’s zijn volwassen geworden en maken welbewuste keuzes. In dat opzicht was de houding bij de bespreking van het financieringsstelsel beschamend; op alle mogelijke manieren werd getracht om de normen te halen zodat financiering kon worden binnengesleept. Dat staat in schril contrast met een organisatie als het Bangladesh Rural Advancement Committee (BRAC), dat voor 75% in de eigen fondsen voorziet. China is in de afgelopen jaren de grote investeerder geweest in Bangladesh. Hoe ziet de minister deze relatie? Ontstaat er wellicht samenwerking tussen Chinese en Nederlandse bedrijven bij de ontwikkeling in Bangladesh? Met remittances is jaarlijks een bedrag van 5 mld. gemoeid. Op welke wijze wordt dit geld ingezet?


2

Professor Yunus, managing director van de Grameenbank, stelt dat liefdadigheid tot afhankelijkheid en armoede leidt. Naar zijn mening is IT van belang bij het bestrijden van armoede. Welk beleid voert de minister op dat punt? De ASF verdient alle steun van Nederland. Een groot probleem is de behuizing van; het gebouw waarin de stichting momenteel zit, moet worden verlaten en een nieuwe werkruimte kan alleen buiten het centrum van Dhaka worden gevonden omdat de grondprijzen daar lager zijn. Als de activiteiten naar buiten het centrum worden verplaatst, zijn artsen echter mogelijk niet meer bereid om werkzaamheden uit te voeren. Is de minister bereid, ook gelet op de ondersteuning die de ASF biedt aan omringende landen, bij te dragen aan een nieuw gebouw? De Nederlandse hulp aan Sri Lanka bedraagt per jaar 10 mln. Door de conflicten op het eiland blijven investeerders echter weg. De economische groei bedraagt 5% maar zou groter kunnen zijn; de cultuur van Sri Lanka is vergelijkbaar met die van India. Wat zijn met de doelen van de minister ten aanzien van Sri Lanka? Het geld, al dan niet van private organisaties, wordt niet altijd goed verdeeld; voor sommige projecten is veel geld beschikbaar terwijl er voor andere juist te weinig is. In een goed opgezet en toegerust kindertehuis met een capaciteit van 115 kinderen waren bijvoorbeeld slechts 25 kinderen aanwezig; het aantal wezen was overschat. Kan de minister controleren of geld goed terechtkomt? Naar aanleiding van het bezoek van de minister aan Jemen kunnen de volgende vragen worden gesteld. Hoe serieus neemt de regering in Jemen de millennium development doelen? Wat is de stand van zaken op dit punt? Op welke manier kan de minister vrijheid van meningsvorming in de media steunen? Wat is in het kader van het schenden van het wapenembargo door de wapenleveranties aan Somalië besproken met de regering? Denkt de minister aan bepaalde sancties? Wat is de inzet van de minister met betrekking tot de financiële hulp aan Jemen in de komende jaren? Mevrouw Tjon-A-Ten (PvdA) benadrukt dat de burgeroorlog in Sri Lanka niet op de achtergrond mag raken door de andere grote conflicten in de wereld. Op welke manier tracht de Nederlandse regering de snelle verslechtering van de situatie in Sri Lanka te keren? Welke acties zijn te verwachten van de Europese Unie? Is er meer informatie over de pogingen van India, waar 300 000 vluchtelingen uit Sri Lanka verblijven, om de strijdende partijen met elkaar in gesprek te brengen? De situatie in Sri Lanka verslechterde na de tsunami en de daarop volgende stortvloed aan hulp. Is er een analyse gemaakt van de rol die de hulpgelden hebben gespeeld in het aanwakkeren van het conflict? Welke lessen zouden daaruit getrokken moeten worden? Hebben de verschillende hulporganisaties hierover overlegd? Het bombarderen van een kindertehuis in augustus door het regeringsleger omdat het een trainingskamp voor kindsoldaten zou zijn, was een dieptepunt. Strijdende partijen treden het Verdrag inzake de Rechten van het Kind met voeten. Ondanks afspraken met Unicef groeit het aantal kindsoldaten, worden vooral in Oost-Sri Lanka kinderen ontvoerd en sluit de regering scholen waardoor kinderen geen onderwijs kunnen volgen. Is de minister bereid om bij de regering van Sri Lanka aan te dringen op waarborgen omtrent de rechten van kinderen? Is zij bereid om te streven naar internationale gestandaardiseerde regelgeving waarin – naar analogie van artikel 56 van de Vierde Conventie van Genève – scholen worden geïdentificeerd als veiligheidszones en waarin de onschendbaarheid van onderwijzend personeel wordt gewaarborgd? De fragiele stabiliteit van Bangladesh moet worden versterkt. Vrije verkiezingen kunnen daaraan bijdragen. Hoe staat het met de voorbereidingen op de verkiezingen van 2007? Wat zijn de vooruitzichten daarop? Welke rol spelen andere Europese donoren hierin?


3

Blijvende betrokkenheid van Nederland bij de ontwikkeling van Bangladesh is van groot belang, ondanks de corruptie en de schending van mensenrechten. Waarom denkt de minister aan afbouw van de ontwikkelingsgelden? Niet alleen vrouwen, maar ook mannen worden steeds vaker het slachtoffer van aanvallen met zuur. Dat heeft alles te maken met de naderende verkiezingen. Kan de minister aangeven hoe het staat met de poverty reduction strategy papers (PRSP’s) over gendergerelateerd geweld? De ASF verdient alle steun. Deze stichting biedt hulp aan slachtoffers van zuuraanvallen in Bangladesh en heeft op dit gebied expertise opgebouwd waarmee zij andere landen van dienst kan zijn; het verschijnsel doet zich namelijk ook voor in Nigeria. Is de minister bereid om verhuizing naar een nieuw gebouw financieel te steunen? Is zij daarnaast bereid om met de regering van Bangladesh te praten over het aanbieden van goedkopere grond in Dhaka aan de ASF? Het hervormingsprogramma, een belangrijke politieke ontwikkeling in Jemen, zou inmiddels resultaten moeten opleveren. Hoe staat het met het onafhankelijke corruptiebestrijdingsorgaan dat in het hervormingsprogramma is aangekondigd? Is er nieuwe wetgeving van kracht om de persvrijheid te garanderen? De minister stelt dat op basis van de CPIAscores (Country Policy and Institutional Assessment) van de Wereldbank de voortgang van de Jemenitische autoriteiten worden besproken. Hebben die gesprekken inmiddels plaatsgevonden? Wat is concreet afgesproken? Zowel in Bangladesh en Sri Lanka als in Jemen is sprake van kasteachtige discriminatie. Mensen uit de laagste kaste lijden onder ernstige sociale uitsluiting en zijn slachtoffer van systematische afranselingen, verkrachtingen, martelingen en ander geweld. Wat doet de minister in het kader van de ontwikkelingsrelatie ter bestrijding van deze vormen van discriminatie? Mevrouw Karimi (GroenLinks) concludeert dat de parlementaire controle op het bilaterale beleid tekortschiet. Het parlement heeft nauwelijks zicht op conclusies, vooruitgang en effecten. Die controle kan verbeterd worden door landen gericht en apart te bespreken en goede informatie te ontvangen over resultaten. Omdat het momenteel aan dergelijke informatie ontbreekt, is niet te zeggen in welke mate het geld dat aan Bangladesh, Sri Lanka en Jemen is besteed, ten goede is gekomen aan de armen. In deze landen is het bestuur slecht en is er veel corruptie en geweld. Wat is de visie van de minister op dit punt? Kan zij het rapport van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie (IOB) over sectoraal beleid toespitsen op de drie genoemde landen? In hoeverre komen inspanningen ten goede aan lokale en regionale situaties? Hoe ziet de minister de toekomstige relatie met Sri Lanka? Wat betekent het beëindigen van de traditionele ontwikkelingshulp voor de activiteiten die gericht zijn op het oplossen van de conflicten? Ngo’s zijn bezorgd over de besteding van de gelden in Bangladesh. Zij vragen zich af of de regering voldoende onder druk wordt gezet op het punt van good governance. Hanteert de Europese Unie in dezen een eenduidig standpunt? In relatie tot het BRAC doen geruchten de ronde over fraude. Is de minister hiervan op de hoogte? Nederland biedt in Jemen steun op het gebied van watermanagement, maar door de wijdverbreide en waterverslindende qatproductie is dat dweilen met de kraan open. In Jemen ontbreekt het aan de politieke wil om de traditie van het qatgebruik aan de orde te stellen. Heeft de minister dit probleem aangekaart tijdens haar werkbezoek? Nederland lijkt het vooruitstrevende genderbeleid dat gevoerd is in Bangladesh, Sri Lanka en Jemen, uit handen te hebben gegeven. Dat beleidsaspect komt steeds minder prominent naar voren.


4

Welke plek neemt het onderwerp van de mensenrechten in in de beleidsdialoog met Bangladesh, Sri Lanka en Jemen? Onder de gemaakte afspraken met Jemen staat: «De OS-relatie met Jemen wordt verder politiek verdiept». Wat wordt daarmee bedoeld? Jemen is het enige land in de Golfregio waarmee een samenwerkingsrelatie wordt onderhouden. Afspraken over de mensenrechten kunnen van invloed zijn op de regio. Is een regionale aanpak vanuit de invalshoek van Jemen mogelijk? Antwoord van de minister De minister benadrukt dat de relaties met Bangladesh, Sri Lanka en Jemen wezenlijk van elkaar verschillen. De hulp aan Bangladesh wordt bijvoorbeeld heel rechtstreeks verleend, via organisaties zoals BRAC en de ASF. Op die manier worden mensen in een ondergeschikte positie direct geholpen. Land dat na de overstromingen met hulp van Nederland herwonnen is, wordt rechtstreeks verdeeld, zodat mensen weer een toekomst hebben. De hulp wordt bewust niet via de overheid verstrekt vanwege de wijdverbreide corruptie. De hulp aan Sri Lanka is van een heel andere aard. Gedacht wordt aan het op termijn ombouwen van de ontwikkelingsrelatie naar een meer economische en politieke relatie. Conflictbemiddeling is een traject dat echter moet worden ingezet door de Europese Unie. Jemen is in vergelijking met de andere twee landen een klassiek ontwikkelingsland. De ontwikkelingen in Bangladesh zijn positief en de hulpafhankelijkheid is zeer beperkt. Mogelijk blijkt op den duur dat bilaterale ondersteuning niet meer nodig is. Belangrijke overwegingen hierbij zijn de mate van armoede in het land en de voortgang die Bangladesh boekt. De ondersteuning op het gebied van watermanagement, onderwijs en de positie van vrouwen wordt evenwel op dit moment nog niet gestopt. Nederland is vrijwel de enige financierder van het ILO-project om kinderen uit sloppenwijken weer naar school te laten gaan. De eerste fase van dit programma is afgerond en de evaluatie daarvan was positief. Nederland is voornemens om ook de tweede fase van dit programma te financieren. Overigens zou de ILO zich niet met de uitvoering van programma’s bezig moeten houden; de organisatie moet normen en standaarden vaststellen. De overkoepelende organisatie Timebound Programma for the Elimination of Childlabour zal dit oppakken. De ASF wordt al langere tijd ondersteund. Inmiddels heeft het werk van de ASF tot gevolg dat er een wet tegen zuur gooien van kracht is geworden. Het aantal slachtoffers van deze vorm van geweld daalt. Dat sinds kort ook mannen gewond raken, is niet alleen het gevolg van de komende verkiezingen maar ook gerelateerd aan disputen over landtoedeling. Nederland zal niet onvoorwaardelijk een nieuw gebouw financieren. De ambities van het fonds strekken zich uit tot een groot aantal handelingen. Het verdient wellicht de voorkeur dat de ASF zich beperkt tot het verlenen van eerste hulp en traumahulp. Voor de overige gezondheidszorg moet gebruik gemaakt kunnen worden van de bestaande klinieken in Dhaka. Verder is het de vraag wie de onderhoudskosten van een nieuw gebouw betaalt. Met een expert worden de mogelijkheden voor grondverwerving om een nieuw gebouw te realiseren onderzocht. Hoewel Nederland er financieel niet aan bijdraagt, wordt er wel geprobeerd om de donorcoördinatie ter hand te nemen. Nederland is voorzitter van een speciale consultatiegroep die zich met name richt op de positie van vrouwen. De politieke dialoog over mensenrechten wordt continu gevoerd, niet alleen tijdens werkbezoeken. Nederland heeft tijdens voorzitterschappen van de Europese Unie gestuurd op de armoedebestrijding, politieke context en tekortschietend bestuur. Respect voor mensenrechten en aandacht voor minderheden vormen daarin belangrijke onderwerpen. Ook


5

de kasteachtige discriminatie is een vast onderwerp in de politieke dialoog. Watermanagementprojecten worden overgeheveld naar partijen die geen onderdeel zijn van de overheid. Het is niet de bedoeling dat het IMF daarin een rol gaat spelen. In het verleden heeft zich omtrent BRAC inderdaad een fraudezaak voorgedaan, maar de problemen zijn opgelost en in de laatste vier jaar waren er geen incidenten. Momenteel is er een goede controle op de besteding van de middelen. De formule die BRAC hanteert, het geven van non-conformeel onderwijs, is zeer succesvol. Het gaat om onderwijs aan kinderen voor wie geen aandacht is; hun scores zijn nu hoger dan die van de kinderen die formeel onderwijs volgen. Het punt van de remittances is niet uniek voor Bangladesh. Het is voor veel landen goed als veel mensen in het buitenland werken en maandelijks geld sturen naar familie in het thuisland. De Europese Verkenningsmissie staat niet positief tegenover de naderende verkiezingen in Bangladesh. De chief election commissioner heeft zijn geloofwaardigheid verloren en er is sprake van een inflatie van de kieslijst. Nederland is in Europees verband betrokken bij de verkiezingen en steunt lokale organisaties die zich richten op het corrigeren van de kieslijst, het opzetten van een klachtencentrum en het waarnemen van de verkiezingen. Het is moeilijk om inzicht te krijgen in het aantal Nederlandse ondernemers dat zich in samenwerking met Chinese bedrijven in Bangladesh vestigt. Dat aantal is waarschijnlijk niet hoog. Overigens heeft Nederland zich, tevergeefs, verzet tegen de antidumpingmaatregelen van de Europese Commissie. Hoewel hiermee vooral China en Vietnam worden geschaad, omdat het overgrote deel van de schoenen uit deze landen afkomstig is, kunnen de gevolgen van deze maatregelen ook schadelijk zijn voor Bangladesh. Er is immers een precedent geschapen en de maatregelen kunnen worden uitgebreid naar bijvoorbeeld de textielhandel. Matlab wordt zeker niet doodgeknuffeld. Het centrum aldaar houdt zich bezig met seksuele rechten en gezondheidsrechten. Niet veel landen durven op dit thema kleur te bekennen. Dit soort instituten verkeert dan ook stelselmatig in financiële problemen. In het parlement van Bangladesh zijn 45 van de 300 zetels gereserveerd voor vrouwen. Idealiter zou dat aantal via de verkiezingen verhoogd kunnen worden naar 150, hoewel dat onwaarschijnlijk is. In elk geval is daarmee een eerste stap gezet in het bieden van gelijke kansen aan vrouwen. De ontwikkelingsrelatie met Sri Lanka wordt, in tegenstelling tot die met Bangladesh, afgebouwd. Het land is niet zo arm als Bangladesh of Jemen en is redelijk goed in staat om op eigen benen te staan. In samenwerking met de Kamers van Koophandel en het middenen kleinbedrijf is een speciaal fonds ingesteld voor de ontwikkeling van het mkb in Sri Lanka. Helaas heeft de burgeroorlog een grote, stagnerende impact op de economische ontwikkeling. Kinderen zijn daarvan de dupe, hetgeen helaas moeilijk te voorkomen is. Veilige zones en het onkwetsbaar verklaren van leraren zijn mooie, maar op dit moment onhaalbare idealen. Het afbouwen van de ontwikkelingsrelatie gaat gepaard met een grotere focus op culturele en economische samenwerking. Aan politieke samenwerking zal voornamelijk in EU-verband gewerkt worden. In het kader van de culturele samenwerking wordt een aantal projecten rond Galle opgezet om het toerisme en het mkb te ondersteunen. Meerjarig is hiervoor een bedrag van 5,8 mln. beschikbaar gesteld. Sri Lanka is zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van het programma maar de Nederlandse ambassade is daarbij betrokken, uiteraard ook om na te gaan hoe de middelen worden besteed. Een onderdeel van de activiteiten is de museale uitwisseling; in Nederland is veel bewaard gebleven uit het kolo-


6

niale tijdperk. Galle is een world heritage site en neemt daarom in de regio een bijzondere plek in. Het is hoopgevend dat het buurland India pogingen doet om de strijdende partijen in Sri Lanka rond de tafel te krijgen. Overigens is dat geen reden om de ontwikkelingsrelatie met India te herstellen; de relatie met India moet op een andere manier versterkt worden. De positieve bemoeienis van India, ook na de Tsunami toen India hulp verleende aan de slachtoffers in Sri Lanka, is in elk geval toe te juichen. De Nederlandse gelden die na de Tsunami voor hulp aan Sri Lanka zijn ingezet, zijn goed besteed. Dat geld is gegaan naar heel concrete activiteiten ter bevordering van het economisch herstel. Particulier geld is op sommige plekken wel verkeerd of onnodig ingezet voor projecten waar eigenlijk geen behoefte aan was. Jemen is een klassiek ingewikkeld ontwikkelingsland. Het land was oorspronkelijk in tweeën gedeeld, maar is na een oorlog tussen noord en zuid formeel één land geworden. In de praktijk krijgt de regering in Jemen echter moeilijk zicht op hetgeen in het noorden gebeurt. Politiek strategisch is Jemen een heel belangrijk land en de financiële inzet is dan ook gericht op het versterken van de civil society en het verbeteren van het bestuur. De bevolking van Jemen is moslim, maar niet zo extreem als in de omringende landen. Het land onderhoudt contacten met Afrikaanse landen zoals Eritrea en Somalië en is ook om die reden belangrijk. Jemen is echter ook heel arm en wordt geconfronteerd met slinkende olie- en waterreserves. Het grote watergebruik direct gerelateerd aan de qatproductie waar het hele land op draait. Overigens is de qatproductie bijna geheel in handen van de vrouwen; de emancipatie van de vrouw in Jemen is op het punt van qat dus een feit. De nieuwe regering wil de qatproductie echter aan banden leggen, waarmee het zelfstandig bestaan van veel vrouwen in gevaar komt. De problematiek is ingewikkeld; daarover is uitgebreid gesproken tijdens het werkbezoek. Alternatieve economische activiteiten zouden gevonden kunnen worden in de verwerking van groenten en fruit en in de handel, met gebruik van de haven. Voor de ontwikkeling van deze activiteiten is echter een trendbreuk nodig. Het verhaal gaat dat onder de woestijn een groot bekken met water is aangetroffen. De aanwezigheid daarvan zou een stagnerende werking hebben op de eventuele omvorming van de economie. In die zin zou het dus goed zijn als dat verhaal onwaar is. Ook in Jemen hebben verkiezingen plaatsgevonden. De oppositiekandidaat kreeg ruimte om campagne te voeren en er vond een levendig debat in de media plaats. De vrijheid van meningsuiting blijft beperkt, maar deze ontwikkeling was nieuw en hoopvol. De opkomst onder de 9 miljoen stemgerechtigden, waarvan 40% vrouwen, was ongeveer 65%. In de hervormingsagenda zijn punten opgenomen met betrekking tot corruptiebestrijding, democratie, respect voor mensenrechten en bureaucratie. In dat kader zijn een wetsvoorstel voor verzelfstandiging van de rechterlijke macht, een wetsvoorstel voor corruptiebestrijding, een wetsvoorstel op aanbestedingen en een wetsvoorstel over een meldplicht van eigendommen door gezagsdragers opgesteld. Ook is een begin gemaakt met de omvorming van het beheer van de openbare financiën. Desalniettemin is er nog veel te doen en zal Jemen nog lange tijd partnerland blijven. Uit de evaluatie van goed bestuur komt een onduidelijk beeld naar voren van de effecten van de implementatie van de nieuwe hervormingsvoorstellen. Er worden daarom geen extra middelen toegevoegd aan het budget dat voor dit jaar en volgend jaar was bepaald. Het ministerie van planning zal op het gebied van onderwijs en water de donorharmonisatie op zich nemen. Half november is een eerste bijeenkomst van de donorlanden met de overheid van Jemen gepland. Nederland heeft op dit punt de dringende wens om meer zicht te krijgen op de bijdragen uit fondsen van Arabische landen.


7

Het schenden van het wapenembargo tegen Somalië is aangekaart bij de president. Hij acht het noodzakelijk om wapens te sturen ter verdediging tegen de warlords. Hoewel in die redenering een kern van waarheid zit, moet proliferatie van wapens in de regio te allen tijde worden voorkomen. De president heeft hierover geen toezeggingen gedaan. Nadere gedachtewisseling Mevrouw Ferrier (CDA) vraagt of andere Europese landen interesse tonen in het ILO-project. Dit mag niet louter afhankelijk zijn van Nederlandse financiën. Ook de watermanagementprojecten lijken afhankelijk te zijn van Nederlandse financiers. Welke andere partijen bieden financiële steun hieraan? Naar welke niet-overheidspartijen worden deze projecten overgeheveld? Hoe wordt daarbij de besteding van het geld in de gaten gehouden? Het Centre for Health and Population Research zegt zelf een groot deel van de tijd te besteden aan het beantwoorden van vragen van donoren die niet rechtstreeks gerelateerd zijn aan de reproductieve gezondheid. Donorcoördinatie is juist voor dit soort instituten heel belangrijk zodat niet alle capaciteit wordt besteed aan het beantwoorden van vragen van donoren die onderdelen van het totale pakket financieren. Het gebrek aan politieke wil in Sri Lanka om het conflict te beëindigen, baart zorgen. Kan Nederland hierin, in EU-verband, een rol spelen of is het onmogelijk om vat op de zaak te krijgen? De Arabische landen schuiven elkaar regelmatig geld toe. Wat is naar de mening van de minister de rol van de Arabische ontwikkelingsbank hierin? Op welke manier is daar zicht op te krijgen? De heer Szabó (VVD) vindt de tegenstrijdigheid tussen de groeiende economie en de dynamiek en de corruptie van de overheid in Bangladesh fascinerend. Kan de minister aangeven waarom de overheid toch een positieve invloed lijkt te hebben op de samenleving? De ASF ontwikkelt zich tot een kennisinstituut op het punt van zuuraanvallen, maar heeft een gebrek aan faciliteiten. De psychische bijstand in het gebouw is onvoldoende en een intensive care unit ontbreekt. Een nieuw, goed toegerust gebouw is dan ook noodzakelijk. In de komende twee jaar is daar 4 tot 5 mln. voor nodig. Welke bijdrage levert Nederland hieraan? Mevrouw Tjon-A-Ten (PvdA) vraagt de minister om een duidelijke uitspraak te doen over de steun aan de ASF. Overigens is het pertinent onwaar dat er faciliteiten zijn op het gebied van traumahulp voor vrouwen en kinderen. Is de minister bereid om na te gaan of gestandaardiseerde regelgeving kan worden ontworpen in vervolg op eerder vastgestelde verdragen over kinderrechten? Mevrouw Karimi (GroenLinks) constateert uit de beschrijving van de minister van de hulp aan Bangladesh dat het beleid om samen te werken met overheden van ontwikkelingslanden ineffectief is. De doelstellingen van het bilaterale beleid – samenwerken met overheden, overheden versterken, goed bestuur als keuzecriterium nemen – komen daarmee ter discussie te staan. Hoe effectief is de steun aan Bangladesh als met de overheid geen directe ontwikkelingsrelatie wordt onderhouden? De hulp aan Bangladesh wordt voornamelijk verleend via ngo’s, zoals BRAC. BRAC is echter groot geworden door de steun van organisaties zoals Novib. Waarom kan ontwikkelingssteun niet via dergelijke organisaties worden verleend? Hoewel de qatproductie in Jemen grotendeels in handen is van vrouwen, zijn vrouwen inmiddels ook belangrijke consumenten geworden. De


8

aanpak moet dan ook aan de consumptiekant beginnen, want zolang er vraag is, zal er aanbod blijven. Overigens is het tekort aan water al twintig jaar lang een probleem, maar het verergert zolang de qatproductie niet aan banden wordt gelegd. Bij het democratisch proces rond de presidentsverkiezingen in Jemen zijn forse kanttekeningen te zetten; toen 4% van de stemmen geteld was, werd al bekend gemaakt dat de zittende president de verkiezingen had gewonnen. Ziet de minister kans om via Jemen op het punt van mensenrechten en democratisering invloed uit te oefenen op andere landen in de regio? De minister geeft aan dat het de taak is van de ILO om samen met de Bengaalse overheid te komen tot algemene normen en standaarden voor goed onderwijs. Er is ook dringend behoefte aan het overdragen van deskundigheid. In de praktijk zijn echter projecten ter hand genomen die andere organisaties ook kunnen uitvoeren. Unicef en de Europese Commissie dragen aan het project bij. Het is de taak van de projectleiders om meerdere donoren daarvoor te zoeken. Het watermanagement wordt op lokaal niveau uitgevoerd, maar multilaterale spelers moeten dat overnemen om de besteding van gelden te controleren. Het klinkt sympathiek om de donoren voor het Centre for Health and Population Research zaken beter op elkaar te laten afstemmen, maar als dat voor elk instituut in de wereld moet worden gedaan, dan wordt dat een doel op zich. Het centrum moet zelf orde op zaken stellen en prioriteiten stellen voor het eigen laboratorium. Nederland kan eigenlijk geen rol spelen in het conflict op Sri Lanka. Op dit moment speelt Noorwegen een bemiddelende rol. Het zou goed zijn als vanuit Europa een inzet werd gepleegd, maar de Europese interesse voor het onderwerp is niet groot. Het is moeilijk om inzicht te krijgen in de activiteiten van de islamitische ontwikkelingsbank want Nederland is daar geen lid van. Een grotere rol binnen de Arabische landen, ook als partner, zou de moeite waard zijn zodat meer transparantie kan worden bereikt. Voor Bangladesh is een soort nevenconstructie bedacht om armoede te bestrijden, buiten de overheid om. Vreemd genoeg is daar geen commentaar op gekomen. Deze vorm van steun is echter niet duurzaam en kan contraproductief werken ten opzichte van de hervorming van de Bengaalse overheid. Het gaat immers «goed». Rechtstreekse financiering via organisaties als Novib aan BRAC zou niet verstandig zijn; dergelijke organisaties maken keuzes terwijl de Nederlandse overheid de steun aan BRAC breed wil inzetten. De ASF moet niet te veel vragen; als op dure grond een duur gebouw wordt neergezet, nemen de exploitatiekosten toe. Die moeten betaald worden, ook in de toekomst. In Jemen worden goede resultaten behaald in het onderwijs; 77% van de kinderen gaat naar school en 50% van hen maakt de lagere school af. Het verschil in toegang tussen jongens en meisjes is flink gedaald. Ook in de watersector is een positieve trend waar te nemen; het aandeel veilig drinkwater is van 35% in 2002 gestegen naar 44% in 2004. De kwaliteit van de gezondheidszorg blijft echter achter zodat de sterftecijfers van moeders en kinderen hoog blijven. Nederland steunt expliciet het vrije woord in de media. Onlangs heeft een groep journalisten Nederland bezocht in het kader van een training in het omgaan met het vrije woord, bijvoorbeeld door aan fact finding te doen. De ASF zet zich in voor traumahulp in Bangladesh. Daarvoor zijn psychiaters en psychologen aan het instituut verbonden. Hoewel de mogelijkheden van internationaal gestandaardiseerde regelgeving ten aanzien van de bescherming van kinderen bezien kunnen


9

worden, moet daarbij oog zijn voor de kinderrechten die reeds zijn vastgelegd. Een en ander mag geen excuus zijn om daaraan te tornen. In de Mensenrechtenraad komt een resolutie aan de orde over de schending van mensenrechten op Sri Lanka. Deze resolutie heeft tot veel commotie geleid bij de regering van Sri Lanka dus wellicht zijn daarvan effecten te verwachten. De voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Van Aartsen De adjunct-griffier van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Van Toor


10

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Recommend Documents