Tweede Kamer der Staten-Generaal
2
Vergaderjaar 1998–1999
25 674
Millenniumvraagstuk
Nr. 35
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal ’s-Gravenhage, 8 januari 1999 In deze brief geef ik u als vervolg op mijn brief van 25 september 1998 aan de Tweede Kamer (kamerstukken II 1997–1998, 25 674 en 25 894, nr. 21) een voortgangsrapportage over de lopende activiteiten (in het kader) van het Millennium Platform. 1. Monitoring en analyse
Rapportage PA Consulting Group en millenniumenquête CBS In oktober 1998 verscheen de laatste halfjaarlijkse rapportage van PA Consulting Group. De belangrijkste conclusies uit het onderzoek zijn: – De totale kosten voor het oplossen van het millenniumprobleem worden nu geschat op minstens 20 miljard gulden; – Slechts 3% van de organisaties zegt nu reeds klaar te zijn met de oplossing van het millenniumprobleem. 49% van de overige respondenten verwacht op tijd de problemen te hebben opgelost. 51% van de overige respondenten verwacht niet op tijd klaar te zijn of is daar niet zeker van; – Hoewel de projectmatige aanpak is verbeterd moet het grootste deel van het werk nog gedaan worden. Vooral het testen blijkt meer tijd in beslag te nemen dan voorzien; – De afhankelijkheid van Nederland van buitenlandse «keteneffecten» wordt steeds duidelijker, vooral in sectoren als energie, chemie, transport en logistiek, telecommunicatie en de agro- en voedingsmiddelenindustrie. De volgende PA-meting zal in het voorjaar van 1999 plaatsvinden. Eind november 1998 zijn de resultaten van de millenniumenquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek beschikbaar gekomen. Ook uit dit onderzoek blijkt dat niet alle millenniumproblemen op tijd zullen zijn opgelost. Bij ongeveer 2 500 Nederlandse bedrijven zijn grote problemen te verwachten omdat zelfs de meest vitale onderdelen van de software
KST33225 ISSN 0921 - 7371 Sdu Uitgevers ’s-Gravenhage 1999
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
1
(inclusief embedded systemen) niet millenniumbestendig zullen zijn. Uit de CBS-cijfers blijkt verder dat bij nog eens ruim 4 000 bedrijven onzekerheid bestaat of men de eeuwwisseling zonder problemen doorkomt. Door het keteneffect kunnen nog meer bedrijven in de problemen komen. Nu veel organisaties serieus met het millenniumprobleem aan de slag zijn gegaan, wordt het duidelijk dat het probleem veel groter is dan men oorspronkelijk verwachtte. Ondanks verschillen in uitkomsten geven de onderzoeken van PA Consulting Group en het CBS geenszins aanleiding te veronderstellen dat alle oplossingen nog tijdig zullen worden geïmplementeerd. De voortgang in de eerste helft van 1999 zal beslissend zijn. In die periode zal een maximale inspanning vereist zijn om te voorkomen dat bedrijven, instellingen en overheden vooral afhankelijk worden van contingency plannen. Uit het PA-onderzoek blijkt dat ook aan deze plannen nog met grote voortvarendheid gewerkt zal moeten worden.
Analyse Centraal Planbureau De resultaten van de CBS-enquête vormen een waardevolle input voor de analyse van de mogelijke macro- en meso-economische effecten van het millenniumprobleem, die door het Centraal Planbureau gemaakt wordt. Het Centraal Planbureau verwacht in februari 1999 in een rapport verslag uit te brengen van haar bevindingen. De analyse zal tevens gebruikt worden bij het opstellen van het Centraal Economisch Plan. 2. Communicatie Een in opdracht van de Ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties uitgevoerd onderzoek heeft uitgewezen dat de bekendheid met het millenniumprobleem bij het publiek groot is. Er is veel vertrouwen dat de overheid en het bedrijfsleven de problemen tijdig zullen oplossen en zo nodig noodmaatregelen zullen nemen. Van de overheid wordt coördinatie en sturing verwacht. Hoewel de behoefte aan informatie nu nog latent is, verwacht de burger zo nodig tijdig geïnformeerd te worden door de overheid. Op basis van deze uitkomsten heeft het Kabinet besloten om in de loop van 1999 een grote publiekscampagne te starten. Een dergelijke campagne is verantwoord en zinvol wanneer over het functioneren van overheden, bedrijven en overige organisaties rondom de eeuwwisseling meer duidelijkheid bestaat. Het Millennium Platform is bovendien voornemens om in het voorjaar van 1999 een publicatie uit te brengen die ingaat op de invloed van het millenniumvraagstuk op het huishouden van elke Nederlander. Begin december is een grote publiciteitscampagne begonnen, vooral gericht op de beslissers in het midden- en kleinbedrijf. De campagneuitingen zijn constructief en gericht op het tijdig oplossen van het millenniumprobleem. De publiciteitsactie zal via televisie en radio (in de standaard uitzendblokken van Postbus 51 en op tijdstippen dat veel ondernemers luisteren) en in landelijke en regionale dagbladen worden gevoerd. De campagne loopt tot eind februari 1999. In de campagne worden ondernemers verwezen naar hun leveranciers en hun branche-organisaties. Als achtervang wordt het gratis 0800-informatienummer van het Millennium Platform gebruikt. De aandacht voor het millenniumvraagstuk in de media neemt verder toe. Dagelijks besteden televisie, radio en de gedrukte media aandacht aan het millenniumvraagstuk. Eind januari 1999 gaat een televisiecursus van Teleac/NOT van start. De cursus is in eerste instantie bedoeld voor managers en millennium-
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
2
projectleiders. In vijf uitzendingen wordt aandacht besteed aan de belangrijkste millenniumproblemen en -oplossingen. De cursus is tot stand gekomen door samenwerking tussen Teleac/NOT en het Millennium Platform. De hoeveelheid informatie op de web-site van het Millennium Platform is de afgelopen maanden aanzienlijk uitgebreid. De web-site bevat alle informatie die het Millennium Platform op grote schaal verspreidt. Hiertoe behoren ook de praktische hulpmiddelen en informatie, waarmee bedrijven direct aan de slag kunnen om het millenniumprobleem aan te pakken. Het afgelopen half jaar werd de web-site goed bezocht. Het gemiddelde aantal bezoekers per dag is gestegen van 10 in februari 1998 tot 650 in november 1998. Op 28 oktober 1998 is de Millennium Award uitgereikt aan de Westland/ Utrecht Hypotheekbank. De Millennium Award is door het Millennium Platform ingesteld om bewustwording te stimuleren en goede initiatieven rond de oplossing van het millenniumprobleem onder de aandacht te brengen. De Westland/Utrecht Hypotheekbank kreeg de prijs dankzij de originaliteit in de toegepaste testmethoden en de voortgang van de aanpak. 3. Midden- en kleinbedrijf Teneinde een beter zicht te krijgen op de voortgang van de aanpak van het millenniumprobleem bij het midden- en kleinbedrijf heeft het Millennium Platform in september 1998 onder 2 000 MKB-ondernemingen een telefonisch onderzoek laten uitvoeren. Hieruit blijkt onder meer dat slechts 37% van de ondervraagde bedrijven op dat moment een inventarisatie had uitgevoerd. Het merendeel van de ondervraagde bedrijven verwacht weinig of geen problemen. Deze uitkomsten wijzen op een onderschatting van het millenniumprobleem door een groot deel van de kleine en middelgrote ondernemingen. De resultaten van de 16 MKB-pilotprojecten bevestigen dit: in het algemeen blijkt dat zowel de embedded software problematiek als de ketenproblematiek onderschat worden. Het Millennium Platform besteed daarom voortdurend aandacht aan de aanpak van het millenniumprobleem in het midden- en kleinbedrijf, middels een branchegerichte en regionale aanpak. Om de branchegerichte aanpak van het millenniumprobleem te bevorderen wordt gewerkt met branche-coördinatoren. Deze coördinatoren zijn binnen de verschillende branche-organisaties verantwoordelijk voor het verschaffen van informatie aan bedrijven over de aanpak van het millenniumprobleem. Alle branche-coördinatoren ontvangen sinds oktober 1998 twee keer per maand een nieuwsbrief. Bovendien heeft het Millennium Platform een aantal bewustwordingsbijeenkomsten georganiseerd voor de branche-coördinatoren. Alhoewel deze bijeenkomsten als platform voor informatie-overdracht en kennisuitwisseling succesvol zijn, blijft de opkomst aan de lage kant. Het Millennium Platform heeft daarom besloten om ook een regionale aanpak te activeren, middels bijeenkomsten bij de Kamers van Koophandel. Deze bijeenkomsten vinden plaats vanaf het voorjaar van 1998 tot en met begin 1999. Op 2 december was een grote millenniumconferentie voor het midden- en kleinbedrijf gepland onder het motto «Nu of nooit». Alle bij VNO-NCW en MKB Nederland aangesloten branche-organisaties waren voor de conferentie uitgenodigd. Wegens te geringe belangstelling van de branche-organisaties is de manifestatie afgelast. Voor de organisaties die zich wel hebben aangemeld wordt nu een meer kleinschalige activiteit opgezet.
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
3
Het gebrek aan belangstelling voor het millenniumprobleem vanuit het midden- en kleinbedrijf baart mij zorgen. Middels de intensieve beslisserscampagne richt het Millennium Platform zich dan ook tot het midden- en kleinbedrijf met een dringende oproep tot actie. Bovendien komt het Millennium Platform op korte termijn met een plan ter ondersteuning van het MKB. Dit plan voorziet in een verdere verdieping van de tot nu toe door het Millennium Platform gevolgde MKB benadering, waarbij de MKB-ondernemer op een concrete, direct toepasbare manier zal worden benaderd. Om het MKB behulpzaam te zijn bij het oplossen van het millenniumprobleem heeft het Millennium Platform een aantal praktische hulpmiddelen ter beschikking gesteld. De werkgroep informatie- en communicatietechnologie heeft het Werkboek MKB herzien op basis van ontvangen commentaar en opgedane ervaringen. De herziene versie is beschikbaar via de web-site van het Millennium Platform, en wordt enkele honderden keren per dag geraadpleegd. Omdat de testfase van de millenniumprojecten in het algemeen veel tijd in beslag neemt zal de werkgroep informatie- en communicatietechnologie in de loop van december 1998 een speciaal testboekje uitbrengen als toevoeging aan het Werkboek MKB. 4. Voortgang werkgroepen De werkgroepen van het Millennium Platform zijn actief en sturend betrokken bij activiteiten welke onder de andere punten worden genoemd. Ook inhoudelijke informatie wordt door of via de werkgroepen verzorgd. Enkele specifieke activiteiten van de werkgroepen zijn:
Werkgroep informatie- en communicatietechnologie In de loop van december 1998 komt een CD-ROM beschikbaar met productinformatie van belangrijke soft- en hardware leveranciers met betrekking tot het millenniumprobleem.
Werkgroep embedded systemen De werkgroep heeft de afgelopen periode veel aandacht besteed aan het midden- en kleinbedrijf. Hiervoor zijn de contacten met de brancheorganisaties verder verdiept en verbreed. Uit contacten met grote ondernemingen is informatie verzameld, bewerkt en toegankelijk gemaakt voor de kleine en middelgrote ondernemingen. Tevens is een aantal pilotprojecten uitgevoerd waarin de inventarisatie- en analysefase bij diverse bedrijven is onderzocht. De doelstelling van deze pilotprojecten is het verzamelen van Nederlandse voorbeelden op het gebied van embedded systemen in kleine en middelgrote bedrijven. In de brochure: «Het jaar 2000 in embedded systemen – het verborgen millennium-probleem» zijn deze methodes en hulpmiddelen gepubliceerd.
Juridische werkgroep De werkgroep verricht onderzoek naar de criteria die aansprakelijkheid in relatie tot het millenniumprobleem bepalen. In de komende maanden zal ook gewerkt worden aan mogelijke alternatieven voor geschillenoplossing van millenniumconflicten en de invoering van Erecode 2000 (zie punt 6).
Werkgroep ketenproblematiek De werkgroep ketenproblematiek heeft een reeks besloten gesprekken
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
4
voorbereid met vertegenwoordigers van de vitale sectoren die niet onder de verantwoordelijkheid van de overheid vallen. Het doel van de gesprekken is vast te stellen of de verantwoordelijkheden met betrekking tot het functioneren van diverse ketenstructuren, die binnen en tussen sectoren te onderscheiden zijn, duidelijk zijn toegewezen en goed worden ingevuld. Tevens zullen de experts van de werkgroep in de gesprekken bepalen hoe kan worden bijgedragen aan de oplossing van de millenniumproblemen in en tussen de verschillende sectoren. De gesprekken zullen in januari en februari 1999 plaatsvinden. De ketenproblematiek beperkt zich niet tot de vitale sectoren. Daarom heeft de werkgroep de brochure «Ketenproblematiek» gemaakt, waarin uiteengezet wordt welke acties organisaties kunnen ondernemen om bij toeleveranciers en klanten na te gaan of productie en dienstverlening rond de eeuwwisseling ongestoord zullen verlopen. Ook wordt in de brochure ingegaan op het maken van contingency plannen.
Contingency werkgroep Momenteel wordt de contingency werkgroep opgezet. De werkgroep heeft tot taak het opstellen van adequate contingency plannen te bevorderen en samenwerking op dit gebied te stimuleren. Beoogde deelnemers aan de werkgroep zijn: de landelijke overheid, de gemeentelijke overheden, de telecommunicatiesector, de energiesector, de sector financiële dienstverlening, de transportsector, de zorgsector, de procesindustrie, de alarmdiensten en het midden- en kleinbedrijf.
Werkgroep kwaliteitsbewaking De werkgroep kwaliteitsbewaking werkt samen met het Projectbureau Millennium Overheid en de diverse sectorale platforms aan een methodiek voor auditing in de vitale sectoren. Waarschijnlijk zullen een aantal van deze audits in de loop van 1999 plaatsvinden om er zeker van te zijn dat millennium-activiteiten in vitale sectoren correct en compleet zijn uitgevoerd. Bovendien zijn er audit teams beschikbaar voor organisaties die zich willen laten «auditen». 5. Mobilisatie arbeidsmarkt Op dit moment staan ongeveer 4 500 mensen klaar om op een millenniumfunctie ingezet te worden. Het aantal vacaturemeldingen bedroeg eind november ruim 1100. Tot nu toe zijn er echter slechts enkele tientallen mensen geplaatst. Uit de vacatures blijkt dat ruim 2/3 van deze mensen aan de slag is bij bedrijven die geen convenantpartner zijn. Daarom onderneemt Arbeidsvoorziening Nederland in samenwerking met het Millennium Platform extra actie om beschikbare kandidaten in te zetten op andere wijze dan oorspronkelijk voorzien; met name ter ondersteuning van het MKB en waar mogelijk in samenwerking met geïnteresseerde brancheorganisaties, Kamers van Koophandel en andere organisaties. Zo worden in november en december 1998 circa 300 mensen die zich naar aanleiding van de wervingscampagne bij Arbeidsvoorziening Nederland hadden aangemeld voor een millenniumfunctie, middels een korte training vertrouwd gemaakt met het Werkboek MKB en een aantal andere op het midden- en kleinbedrijf gerichte hulpmiddelen van het Millennium Platform. Verder is Arbeidsvoorziening Nederland op verschillende manieren actief aan het werven. Ook zal de onder punt 2 genoemde publiciteitscampagne gericht op het
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
5
bedrijfsleven naar verwachting de vraag naar millenniumwerkers doen toenemen. Ten slotte wordt in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid door het NEI een onderzoek uitgevoerd naar de oorzaken van het achterblijven van de vraag en de nog te verwachten behoefte aan millenniumwerkers in het komende jaar. De resultaten van dit onderzoek komen nog in december beschikbaar. 6. Zelf-certificering
Millenniumlabel In mei 1998 is het millenniumlabel geïntroduceerd. Met het millenniumlabel kunnen leveranciers aangeven dat hun producten millenniumbestendig zijn onder verwijzing naar de door de fabrikant aangegeven voorwaarden en toepassingsmogelijkheden. Op de web-site van het Millennium Platform hebben zich inmiddels 500 organisaties ingeschreven als geïnteresseerden voor het toepassen van het label.
Erecode 2000 In navolging van de goede ervaringen die door de Britse zusterorganisatie Action 2000 zijn opgedaan met het «Pledge 2000»-initiatief, gaat het Millennium Platform de Erecode 2000 invoeren. De basisgedachte achter Erecode 2000 is het stimuleren van samenwerking bij de aanpak van het millenniumprobleem. Deelnemende organisaties maken via publieke verklaringen kenbaar dat zij streven naar continuïteit in de bedrijfsvoering rondom de eeuwwisseling en openheid bij de uitwisseling van millennium-projectervaringen. Zij verplichten zich voorts om informatie aangaande de millenniumbestendigheid van hun producten ter beschikking te stellen. Bovendien zijn de deelnemende organisaties bereid ketenafspraken te maken en verkiezen zij overleg boven het nemen van gerechtelijke stappen. Inmiddels is een groot aantal bedrijven bereid gevonden de Erecode te ondertekenen. In de loop van januari 1999 wordt een ondertekeningsceremonie georganiseerd. De coördinerend Minister voor Grote Stedenen Integratiebeleid zal de Erecode ondertekenen namens de Staat, voorzover werkzaam onder ministeriële verantwoordelijkheid.
Gedragscode embedded systemen In de vorige rapportage werd gemeld dat Het Millennium Platform aanstuurde op een millennium-gedragscode voor de installatie van embedded systemen. Federatie Het Instrument, de overkoepelende organisatie voor de technologiebranches, heeft inmiddels een millennium-gedragscode vastgesteld. De aangesloten bedrijven garanderen de millenniumbestendigheid van hun producten onder bepaalde voorwaarden, en verkiezen overleg boven het nemen van gerechtelijke stappen. Vrijwel alle producten die embedded software bevatten komen via de bij de Federatie aangesloten bedrijven op de Nederlandse markt. 7. Begroting en financiering Zoals ik in eerdere rapportages heb vermeld, heeft de Stichting Millennium Platform een goedgekeurd budget van f 13,5 miljoen voor de periode 1997–2000. Het bestuur van de Stichting heeft echter geconstateerd dat dit budget niet toereikend is voor de nodig geachte werkzaamheden, inclusief de intensivering van activiteiten ten behoeve van het midden- en kleinbedrijf. Gezien de aard van de millenniumproblematiek en de bijbehorende
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
6
risico’s acht de Ministerraad een verhoging van de beschikbare middelen opportuun zodat het Millennium Platform de voorziene activiteiten op adequate wijze kan uitvoeren. Ik heb daarom voorlopig een bedrag van f 4,5 miljoen aan het budget van het Millennium Platform toegevoegd. Dit bedrag resteerde in het separate budget dat voor communicatie activiteiten in het kader van het millennium convenant op de begroting van het Ministerie van Economische Zaken beschikbaar is. Bij de voorbereiding van de Voorjaarsnota zullen de activiteiten en de benodigde middelen van het Millennium Platform nader worden bezien. 8. Internationaal Het Millennium Platform onderhoudt een aantal internationale contacten. Via drie-maandelijkse workshops van de Europese Commissie wordt informatie uitgewisseld met andere landen. Het Platform heeft in de workshops een pleidooi gehouden voor het gebruik van één millenniumlabel (Nederland volgt het voorbeeld van Zweden en Denemarken) en voor brede Europese toepassing van Erecode 2000. Verder heeft het Millennium Platform een actieve rol gespeeld in de organisatie van de millenniumconferentie van de Verenigde Naties die op 11 december jongstleden in New York heeft plaatsgevonden. Ook tijdens de OESO-conferentie over electronic commerce die van 7 tot 9 oktober 1998 in Ottawa werd gehouden, heeft Nederland aangedrongen op meer internationale aandacht voor het millenniumvraagstuk. De Minister van Economische Zaken, A. Jorritsma-Lebbink
Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 25 674, nr. 35
7