Tweede jaargang nummer zeven

Tweede jaargang nummer zeven


-1-

Petrus Regout (1801-1878)

Hoofdzaken voor Regout bleven zijn glas-, kristal- en aardewerkfabrieken. Hij maakte zakenreizen in binnen- en buitenland en onvermoeibaar reisde hij stad en land af, de nachten doorbrengend in herbergen en aan boord van trekschuiten, stoomschepen, diligences en stoomtreinen. Overal slaagde hij erin markten te vinden. Met zijn overrompelende wijze van handel drijven wist hij succesvol bij koninklijke hoven, ambassades en handelshuizen aan te kloppen. Handelsreizigers in zijn dienst reisden door Japan, China, India, Noord- en Zuid Amerika.

Over een periode in de 8e klas Bij zijn geboorte in 1801 werd hij in een melkbad gehouden, om hem in leven te houden, zo zwak kwam hij ter wereld, maar bij zijn sterven liet hij in Maastricht maar liefst 66 fabrieken na en een fortuin aan zijn kinderen: Petrus Regout, de eerste multinational van Nederland. Hij - die Pieke werd genoemd - groeide op in de winkel van zijn ouders in de Nieuwstraat. Bij het overlijden van zijn vader, dertien jaar oud, haalde zijn moeder hem van school, zodat hij kon meehelpen in de winkel. Totdat hij 33 jaar was handelde hij in glas- en aardewerk en leefde een onopvallend leven. Maar toen er in 1830 wrijvingen ontstonden tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden – die na negen jaar leidden tot de staat België – lag de invoer stil van Belgisch glas- en aardewerk. Voor Regout dreigde er een faillissement. Zo kwam hij op het idee om zelf te gaan fabriceren.

Succes Regout werd Nederlands eerste groot industrieel en Koning Willem II, die in 1840 een bezoek bracht aan Maastricht, was vol waardering: ‘Geef mij twaalf man als Regout en wij winnen in ons land de hele Belgische industrie terug, die door de afscheiding verloren is gegaan.’ Na 1850 slaagde Regout erin met zijn meest gevreesde concurrenten op gelijk niveau te komen. In Engeland weggekochte bedrijfsleiders ontsluierden hem alle geheimen van pottenbakkerskunst. Met het verdiende geld bouwde hij zijn fabrieken verder uit en liet hij de modernste apparatuur installeren die hij 24 uur per dag in bedrijf hield. Om nieuwe fabrieken te metselen begon hij zelf een steenbakkerij. In 1866 waren er al bijna 60 fabrieken aan de Boschstraat, sommige wel vijf verdiepingen hoog en met meer dan 2.000 man in dienst was hij in Nederland veruit de grootste werkgever.Aan goedkoop ongeschoold werkvolk was in Maastricht geen gebrek.

Aardewerk Op een voormalig kloosterterrein aan de Boschstraat, grenzend aan de ZuidWillemsvaart, die aansloot op de grote rivieren, bouwde Regout een fabriek voor volksaardewerk, door latere generaties De Sphinx genaamd. Om het fabricageproces onder de knie te krijgen deed Regout eindeloze proeven met klei en verschillende baktemperaturen. Het grootste probleem was het ontstaan van harde puntjes. Toen de eerste gave koppen en schotels uit de oven kwamen maakte hij een rondedans van vreugde en juichte hij: ‘Dao zien gein pukkelkes mie in!’

Kinderarbeid Op dit punt aanbeland, wordt het duidelijk waarom een man als Regout een belangrijke

De eerste jaren kwamen er voornamelijk witte of eenvoudig beschilderde kommen, borden en bloempotten uit de ovens. Maar Regout wist Engelse, Franse, Duitse en Belgische vakspecialisten met riante salarissen te verleiden om bij hem in dienst te treden.

plaats inneemt in de periode ‘De industriële revolutie’ in de 8e klas. Zoals in de 7e klas -2-

nog met de romantiek van een jongensboek wordt verteld over de ontdekkingsreizen, zonder de zwarte kant te benaderen, is een 8e klasser er aan toe de rauwe realiteit onder ogen te zien. Sterker nog: de 7e klasser drijft graag weg op zijn vleugels van de fantasie, de 8e klasser wil echter alleen nog maar de kale, harde feiten, en het felle realisme toont hem – ongemakkelijk en onbarmhartig - hoe de wereld om ons heen ook is. Geen sprookjes meer, die hem op de mouw worden gespeld, dat is voor de kindertijd die ver achter hem ligt!

Willem II, waarmee hij bevriend was geraakt en voor zijn kinderen kocht hij kapitale buitenhuizen. Arbeidsenquete In de fabrieken van Regout was het werk ongezond. Loodvergiftiging en stoflongen (de zogenaamde ‘pottemennekes-krengde’) waren de meest voorkomende ziektes. De arbeiders werden daardoor gemiddeld niet ouder dan 30 jaar. In een arbeidsenquete van 1887, waarbij talloze werknemers uit de fabrieken van Regout in Den Haag werden verhoord door een parlementaire commissie, bleek hoe groot de mistoestanden waren.

In Maastricht was een groot deel van de bevolking werkloos en uit die kring rekruteerde Regout een groeiend aantal mannen, vrouwen en ook kinderen. Bij het begin van de carriere van Regout was in Maastricht een derde van de bevolking werkloos. Misoogsten en werkloosheid op het platteland dreven velen naar de steden waar de nieuwkomers zich voegden bij de werklozen die er al woonden – als paupers leefden ze in de Stokstraat en de Helstraat en in de buurt van de fabrieken. Hier waren ook de bordelen, de dranklokalen en de dobbelhuizen.

Het aardewerk bijvoorbeeld moest uit de ovens worden gehaald, maar die liet Regout amper afkoelen, want dat kostte alleen maar tijd, dus geld, en stuurde hij werkmannen de gloeiend hete ovens in: ‘De temperatuur was zo,’ zo bleek uit het verhoor van een ingenieur, ‘dat dan somtijds hunne mouwen en de handschoenen waarmede zij de voorwerpen aanvatten, in brand zijn geraakt.’

In zijn informatieve studie ‘De aartsvaders’ van Wim Wennekes (1993) vertelt hij dat alleen onmisbare vaklieden – zoals de glasslijpers - een hoog loon genoten. Zij verdienden ruim twee gulden per dag. Om de kosten te drukken had Regout ook veel kinderen (tussen de 7 en 15 jaar) in dienst. Zij hadden dezelfde werktijden als de volwassenen: zeven dagen per week 12 soms 18 uur - per dag. Maar ze werden ook in de nachtdienst ingesteld, zo jong als ze waren, van 7 uur in de avond tot 7 uur in de ochtend. Een situatie die in de rest van Nederland nergens werd aangetroffen. Een werkweek bestond dus uit 7 dagen, in totaal waren er per jaar vier vrije dagen.

Zwangere vrouwen werden weer aan het werk gezet, 14 dagen na de bevalling. Het loon was schrikbarend laag, waardoor de man niet genoeg verdiende om het gezin te onderhouden. Vrouw en kinderen waren dus wel verplicht ook te gaan werken. Een arts over de kinderarbeid: ‘In Maastricht lopen veel mensen met kromme benen. Men kan geen honderd passen doen of men ziet iemand met kromme benen. Dat zijn glasblazers, die door het hangen en staan ’s nachts in de fabrieken zodanig vermoeid zijn, dat de ledematen zich daardoor verkrommen.’ De arts erkent ook het bestaan van longtering, waarop de dood volgt en inderdaad, ‘dat zij zelden een hoge ouderdom bereiken, maar op 40 jarige leeftijd sterven.’

Regout leefde zelf als een vorst op kasteel Groot Vaeshartelt - dat hij kocht van Koning

-3-

Zonen van Regout Ook de drie zonen (Petrus, Louis en Eugene) van Regout, werkzaam in de directie van de fabrieken, werden ondervraagd over deze mistoestanden. Op de vraag ‘Hoe vindt gij het lot van die menschen?’ luidt van Petrus Regout junior(59 jaar oud) het laconieke antwoord: ‘Wat zal ik daarop antwoorden? Alle mensen zijn in de wereld niet even gelukkig; de een heeft het harder dan de ander.’ Als het verhoor komt op kinderabeid, lezen we in de enquete deze passage:

dikke studies ook de positieve kanten van Regout benadrukten. Maar ook Ad van Iterson, die in opdracht van de Sphinx in 1992 een proefschrift schreef, verwondert zich over de onmenselijke pakhuizen die Regout liet bouwen voor zijn arbeiders (waarbij een compleet gezin woonde op een kamer van zes bij vier meter tegen een exorbitante huur) en die zuinigjes opmerkt: ‘dat Regout niet bijzonder werd gedreven door menslievendheid.’ Het asociale beleid heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat er geen straat en geen plein in Maastricht naar hem is vernoemd. Regout zei: ‘Het wachtwoord moet overal zijn: wie niet werkt, heeft geen recht om te leven.’ Een bikkelharde opstelling.

Petrus Regout junior: ‘Een jongen loopt, als het glas gereed is, er mee naar de oven. Dat is geen zwaar werk, een jongen doet dat spelende. Als een jongen dat 12 uur heeft gedaan, is hij onvermoeid en loopt nog als een haas. Zware personen en personen op zekere leeftijd kunnen voor dat werk niet gebruikt worden.’

Vertelstof Het is aan de vrijeschoolleraar om deze taferelen te schetsen, zoals Charles Dickens ze ooit beschreef over het verpauperde Londen rond 1850. Op die manier wordt de schaduwzijde van de industrialisatie zichtbaar en ook voelbaar gemaakt. Het gaat hierbij aan het einde van de 19e eeuw om de onttovering van de wereld. Deze onttovering wordt ook gevoeld op persoonlijk niveau als de puberteit doorbreekt.

Voorzitter: ‘Dus gij noemt dit nachtwerk van kinderen in uw fabriek zes nachten achtereen een werk dat spelenderwijs verricht wordt?’ Petrus Regout junior: ‘Ja.’ Voorzitter: ‘Maar gij laat uw eigen kinderen toch ook niet ’s nachts werken?’

Ook in deze periode wordt dus opnieuw duidelijk hoe het leerplan van de vrijeschool aansluit bij de innerlijke ontwikkeling van het kind.

Petrus Regout junior: ‘Och, ik weet wel dat de studenten ook wel eens niet naar bed gaan zonder daarom ziek te worden.’

Marcel Seelen


(Uit: ‘Een kwaad leven De arbeidsenquete van 1887’, deel 2, Maastricht). Regout en zijn drie zonen verwierven zich door deze kinderarbeid en de uitbuiting van alle werknemers een inktzwarte reputatie. De enigen met wie Petrus Regout het blijvend goed kon vinden waren hooggeplaatste rooms-katholieke geestelijken. In de afgelopen jaren zijn er wel mensen opgestaan, die in -4-




-5-




COLUMN Wat een verrassing!

Als Bodina en Lena ons welkom heten en het eerste deel van het programma aankondigen is het meteen helemaal stil en die mooie aandacht blijft de hele verdere voorstelling. We mogen genieten van dichtkunst, zang, piano-, viool- en gitaarspel. Wel bijna 15 leerlingen laten horen wat ze met ons willen delen, voor een zaal van een kleine 100 toeschouwers. Het is niet alleen maar knap omdat ze het kunnen, maar ook omdat ze het durven. Lange muziekstukken en persoonlijke gedichten, met zorg voorgedragen, IN DE SPOTLIGHTS. Ik vind het geweldig!

Op donderdagavond 29 januari ga ik samen met Ragna naar school voor de culturele avond van onze Vrijeschoolafdeling. We carpolen met Suraya en haar moeder. Ik ben heel benieuwd naar de voorstelling. In het lokaal van Hesther worden we ontvangen. Het is er een heerlijk geroezemoes........en daar doe ik dan graag aan mee, praatje hier, zwaaien daar, leuk om iedereen weer eens te zien. Dan mogen we de klas van Julian in.....wat zeg ik....we mogen de concertzaal in! Wat een sfeer en wat een professionaliteit. In drie vakken zijn de stoelen opgesteld, mooi verspringend zodat je er tussendoor kunt kijken. Aan de zijkanten de mooie zwarte gordijnen. Wat ben ik trots daar nog aan mee te hebben mogen naaien, en wat leuk dat ze nu weer van pas komen. De klas is een ware theaterzaal.

Na afloop had ik graag ‘en plein public’ mijn dank uitgesproken aan allen die een bijdrage hebben geleverd. Die kans zag ik niet................dus bij deze: Bedankt, wat een verrassing! Chapeau (hoedje af)! Ik verheug me nu al op volgend jaar. José van Willick

-6-




AGENDA Maart 2015 Vrijdag 6 maart ivm opendag, klas 7 uit na het zesde uur klas 8 uit na het vijfde uur

April 2015 Vrijdag 17 april uitreiking portfolio Paaseditie Dit gebeurd onder lestijd

Zaterdag 7 maart Open Dag van 10.00 tot 13.00 uur

Maandag 6 april tweede paasdag – lesvrij

Vrijdag 20 maart Cupidobal Broekhin

Maandag 20 tot en met vrijdag 24 april werkweek voor alle klassen (exacte tijden en aanvullende informatie wordt via de klassenouders verspreid)

Dinsdag 24 maart Algemene Ouderavond tweede algemene ouderavond voor alle klassen, inloop 19.00 uur, aanvang 19.30 uur.

Maandag 27 april tot en met vrijdag 8 mei meivakantie

MEDEDELINGEN Opendag De Open Dag op 7 maart duurt van 10 uur tot en met 13 uur. Iedereen is welkom om een kijkje te komen nemen. De leerlingen van de Vrijeschoolraad hebben de Open Dag georganiseerd. Samen met andere leerlingen die zich hebben ingeschreven presenteren ze de school met verschillende activiteiten. Ouderavond Als klassenleraren hechten we veel belang aan de ouderavond. Er is een algemeen deel en vervolgens gaan de klassen uit elkaar. Hierbij wordt de nodige informatie gedeeld en is er ruimte voor gesprek over een aantal zaken specifiek voor de klas. Graag bij de klassenleraar afmelden als u verhinderd bent. Portfolio Voor het uitreiken van het Paasportfolio is het van groot belang dat de leerlingen hun portfoliomap inleveren bij de klassenleraar.

-7-

Ingezonden


-8-

-9-

Colofon Vrijeschoolparool tweede jaargang nummer 7

Klas 7b

Indien u een vorige editie van het Vrijeschoolparool wilt ontvangen of kopij wilt inleveren voor een volgende editie, stuurt u een bericht naar: [email protected]

Klassenleraar Julian Nelissen | [email protected] | 06 – 10 57 13 61 Contactouders Annelies Egberink | Simone Niessen

Contact klassenleraar en contactouders Als ouder kunt u met lesgerelateerde en pedagogische vragen direct de klassenleraar mailen of bellen.

Klas 8

Elke klas heeft drie contactouders, zij ondersteunen het werk van de klassenleraar.

Klassenleraar Marcel Seelen | [email protected] | 06- 10 78 25 60

Klas 7a

Contactouders Cynthia Uijens | Eddy Maas | Mariska Smulders

Klassenleraar Hesther van Gelderen | [email protected] I 06 - 46 02 27 32

Contactouders Astrid van den Elzen | Christel Lutgens | Jacqueline Muermans - 10 -