TWEE EN VIJFTIGSTE JAARVERSLAG

TWEE EN VIJFTIGSTE JAARVERSLAG

iG~t~~~CRA~"t! ~Lf~;\l!;G~[q r::~::;~, ~ri·r>"·~·,,,~r( ~\iec':~~·~"Hit!: r~

;':',;;',:i;

t:

::,,-,,~.·j!"".~;l

VERENIGING HET NEDERLANDS KANKERINSTITUUT

GEVÉSTIGD TE AMSTERDAM

TWEE EN VIJFTIGSTE JAARVERSLAG

19 6 5

VERENIGING HET NEDERLANDS KANKERINSTITUUT Gevestigd te Amsterdam in het An/oni j/an Leelllvenhoekhllis Sarphalistraat 106-1080, Telefooll 943434, Postgiro 7258 Secretariaat: Rokill 62, Atl1sterdam C. Goedgeketlrd bfj KOllinklijk Besluit van 17 jam/ar; 1914,. goedkellring verlellgd 9moart 1944 Beschermvrouwe: H.lvI. KOllingill Jrtfiallo

INHOUD

Bestuur, samenstelling van ...................... Commissies, samenstelling van .................. 52ste Jaarverslag van het Bestuur ................ Verslag van de Penningmeester ........... , . . . . . . Erfstellingen en legaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Jaarcijfers .................................... Verslag van de Financiële Commissie . . . . . . . . . . . .. Jaarverslagen Fondsen ......................... Dames-Comité. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stafbezetting Antoru van Leeuwenhoekhuis ....... Verslag van het Instituut. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stafraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

3 4 5 8 10 11 14 14 15 16 17 20

Research-Laboratorium: Afdeling Biochemie ............................ Afdeling Biologie en Proefdieren. . . . . . . . . . . . . . . .. Afdeling Electronenmicroscopie. . . . . . . . . . . . . . . . .. Afdeling Experimentele Pathologie .............. , Afdeling Immunologie ......................... Afdeling Pathologische Anatomie . . . . . . . . . . . . . . .. Afdeling Weefselkweek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Werkgroep Orgaankweek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Werkgroep Virologie ..........................

22 25 29 32 34 35 38 38 39

Kliniek: Afdeling Chirurgie ................. , .......... , Afdeling Gynaecologie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Afdeling Interne Geneeskunde .................. Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde .......... Afdeling Klinische Chemie .................. '. . .. Afdeling Radiotherapie ........................ , Afdeling Registratie en Follow-up. . . . . . . . . . . . . . .. Afdeling Röntgendiagnostiek ................... , Afdeling Verpleging ........................... Districtsverpleegsters . . . . ...................... ,

41 43 43 44 45 46 47 48 49 49

Centrale Kankerbibliotheek ..................... Kankerjaarboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. Publicaties ....................................

50 51 52

,BESTUUR

DAGELIJKS BESTUUR ' PROF. DR. J. J. VAN LOGHE~~ JR. voorzitter PROF. DR. L. B. W. JONGKEES, olldervoorzitter, J. H. DE Bussy, secretaris MR. F. F. POSTHU1fUS MEYJEs,pe/lllillgmeester, J. M. HAGA, tlJJeede pellllillgmeester DR. P. BEIJER, nameJIs K. w'P. IR. R. DUFOUR MEVROUW C. M. VAN EEGHEN-BOREEL DR. P. G. HOORWEG

D. F.W. LANGELAAN

DR~ D. H. PÉEREBOOM VOLLER MR. B.'A:VAN SCH:AIK, , M. SCHOORL' ,

nameJ1S K.w'F.

DR. H.E:SCHORNAGEL, namens DR. SPAANDER' PROF. DR. 'W: H. STRUBEN 'MR.,D.'TEIXEIltA,DE MATTos DB:. H. WIE,BENGA

J.

R.R.T.l.

A.

ALGEMEEN BESTUUR

Aftredend ill 1966

Aftredend ill 1967

DR. P. BEljER DR. H. S. FRENKEL PROF. DR. L. B. W. JONGKEES MR. F. F. POSTHUMUS MEYJES MR. B. A. VAN SCHAlK M. SCHOORL PROF. DR. W. H. STRUBEN MR. D. TEIXEIRA DE MATTOS MR. C. BARON DE VOS VAN STEENWIJK DR. A. H. WIEBENGA

DR. C. H. CH. CATH IR. R. DUFOUR J.M. HAGA, ' DR. El. G. HOORWEG PROF. DR. E. KoonrAN DR. D.'H. PÛlREBOOM VOLLER DR. S. A. VAN DER PERK PROF. DR. H. J. VAN DER SCHROEFF DR. SPAANDER IR. J. STRAUB PROF. DR. H. VELDSTRA PROF. DR. B. G. ZIEDSES DES PLANTES

c.,

J.

Aftredelld in 1968 J. H. DE Bussy , " PROF. DR. H. B. G. CASHUR ' PROF. DR. J. W. DUYFF MEVROUW C. M. VAN EEGHEN-BOREEL PROF. DR. L. D. E E R L A N D ' D. F. W. LANGELAAN PROF. DR. J. J. VAN LOGHEM JR. PROF. DR. TH. G. VAN RIJSSEL DR.H.E.SCHORNAGEL

Toestand op

1

mei

1966

3

COMMISSIES

WETENSCHAPPELIJKE èOMMISSIE VAN ADVIES PROF. DR. J. J. VAN LOGHEM JR., voorzitter PROF. DR. L. B. W. JONGKEES, ondervoorzitter PROF. DR. J. W. DUYFF PROF.DR.L.D.EERLAND DR. H. S. FRENKEL DR. P. G. HOORWEG PROF.-DR. E. C. KOOYMAN PROF; DR. TH. G. VAN RlJSSEL DR. J.SPAANDER IR.J.STRAUB PROF. DR. W. H. STRUBEN PROF. DR. H. VELDSTRA DR. A. H. WlEBENGA PROF. DR. B. G. ZlEDSES DES PLANTES

FINANCIËLE COMMISSIE VAN ADVISEURS VAN DE PENNINGMEESTER DR. P. BElJER D. F. W. LANGELAAN -M. SCHOORL

CURATORIUM VAN DE CENTRALE KANKERBIBLIOTHEEK DR. H. E. SCHORNAGEL, voorzjtter DR. J. MOLL, secretaris DR. F. P. KOUMANS DR. K. OTTEN leden M. SCHENK Toestand op 1 mei 1966

4

52 STE JAARVERSLAG VAN HET BESTUUR

In december van het verslagjaar werden wij geschokt door het overlijden van PROF. DR. H. T. DEELMAN, die sedert 1926 deel uitmaakte van ons Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur maakte PROF. DEELMAN mee als voorzitter van 1935 tot 1945. Het was hem gegeven met grote kennis van medische zaken te oordelen, hetgeen voortkwam uit zijn belangrijke wetenschappelijke werk. Wij zijn er trots op dat het begin van deze arbeid werd gelegd in het Antoni van Leeuwenhoekhuis. PROF. DEELMAN heeft zich laten kennen als een krachtige persoonlijkheid, die moeilijkheden niet uit de weg ging. Hetgeen hij in zijn arbeidzaam leven voor ons instituut en voor de opleiding van wetenschappelijke onderzoekers heeft gedaan, zal niet licht worden vergeten. In 1965 trad PROF. J.G. REMIJNSE, wegens gevorderde leeftijd, uit het Algemeen Bestuur waarin hij sedert 1942 zitting had. Voor de zeer op prijs gestelde wijze adviezen en voor de grote belangstelling voor het werk van onze vereniging, zijn wij PROF. REMIJNsEveeldankverschul. digd. MEVROUW C. C. BRONGERS-HULSMAN, sedert 1952 lid van ons dagelijks bestuur, gaf in het verslagjaar de wens te kennen uit het bestuur te treden mede naar aanleiding van verhuizing naar Noord-Brabant. Node werd het verzoek ingewilligd. De personele aangelegenheden, de verpleging in onze kliniek betreffende, hadden de bijzondere belangstelling van MEVROUW BRONGERS. Door haar jarenlange lidmaatschap van het Damescomité, dat de persoonlijke belangen van verpleegden en verplegenden behartigt, was zij menigmaal in staat een Waardevol oordeel te geven, hetgeen de juiste besluiten door het. Dagelijks Bestuur ten goede kwam. Hoewel niet tot het verslagjaar behorende, maken wij voorts nog melding van enige bestuursmutaties, die in het begin van 1966 plaats vonden. In verband met het aftreden van de HEER D. A. KRAMER uit het bestuur van het Rotterdamsch Radio-Therapeutisch Instituut, waar hij defunktie van voorzitter vervulde, kon de statutair beschikbare bestuursplaats voor een bestuur.slid van het R.R.T.I. in ons dagelijks bestuur niet meer door hem vervuld blijven. De HEER KRAMER, die het vruchtbare kontakt tussen het Nederlandse en het Rotterdamse instituut steeds voortreffelijk heeft bevorderd, had daarnaast ook een grote belangstelling voor het :werk van het Antoni van Leeuwenhoekhuis, waarbij vaak mocht worden geprofiteerd van zijn waardevolle àdviezen. Het Rotterdamsch Radio-Therapeutisch Instituut heeft inmiddels DR. H. E. SCHORNAGEL benoemd in de bovengenoemde statutair beschikbare bestuursplaats. Met deze benoeming zijn wij verheugd, temeer daar DR. SCHOR;NAGEL reeds bekendheid heeft met ons instituut door zijn voorzitterschap van hetCuratorium van de in het Antoni van Leeuwenhoekhuis gevestigde Centrale Kankerbibliotheek. Volgens de statuten van het R.R.T.I. heeft ons Dagelijks Bestuur ook eenbenoemingsrecht voor een bestuursplaats in het Rotterdamse Instituut.

5

l

Ons bestuurslid DR. J. SPAANDE R, die bedoelde plaats innam~ heeft in verband met drukke werkzaamheden verzocht van deze taak te worden ontheven. Wij prijzen ons gelukkig dit verzoek te heb ben kunnen inwilligen, doordat PRO F. DR. W. H. STRUBEN, lid van het Algemeen Bestuur, in ons Dagelijks Bestuur zitting heeft willen nemen en namens onze vereniging in het bestuur van het Rotterdamsch Radio-Therapeutisch Instituut. Behoudens de hierboven genoemde mutaties kwamen in'de samenstelling van ons Dagelijks en Algemeen Bestuur geen wijzigingen voor, de huidige samenstelling is op pagina drie van dit verslag vermeld. Aan het einde van het verslagjaar hadden PROF. DR. L. B. W. JONGKEES en C. R. POS T zitting in het bestuur van' de Stichting "Landelijke 'Organisatie voor de Kankerbestrijding", respektievelijk in het Algemeen en in het Dagelijks Bestuur van deze stichting. Ter afvaardiging van ons bestuur in de Stichting "Koningin Wilhelmiaa Fonds?' hadden in het verslagjaar zitting PROF. DR: L. B. W. JONGKEES en DR. D. H. PEEREBOOM VOLLER. De afvaardiging van deze stichting in ons bestuur bestond uit DR. P. BEYER en MR. B. A. VAN SCHAlK. Namens ons bestuur hadden zitting in het hoofdbestuur 'van de Vereniging tot Steun aan het Koningin Wilhelmina fonds voor de Kankerbestrijding J.' H. de Bussy, PROF. DR. L. B. W. JONGKEES, DR. D. H. PEEREBOOMVOLLER en MR. D. TElXElRA de MATTos, waarvan de twee laatstgenoemden tevens zitting hebben in het Dagelijks Bestuur. Een vakature in het hoofdbestuur, ontstaan door het aftreden van MEVR. C. C. BRONGERS-HULSMAN, moet nog vanwege onze vereniging worden vervuld. ,

,

rn het afgelopen jaar vonden vele besprekingen plaats over de toekomstige be-

heersvorm van het Nederlands Kankerinstituut. . De voorzitter werd door het Bestuur gemachtigd om besprekingen te voeren met de directeur-generaal van de wetenschappen, DR. A. J. PIEKAAR, en met de directeur-generaal van de volksgezondheid, DR. R. J. H. KRUISINGA, waarbij hij soms verg~zeld werd door de penningmeester of door de directeur-geneesheer. Voorts werde'o.informele gesprekken gevoerd met PROF. DR. P. J. GAlLLARD, voorzitter van de Sectie Geneeskunde van de Kon. Ned. Akademie van Wetenschappen, PR'OF. DR. J. W. TESCH, voorzitter van de Gezondheidsorganisatie T.N.O. en met PROF. DR. P. MUNTENDAM, in zijn hoedanigheid als voorzitter van de L.O.K en oud-directeur generaal van de Volksgezondheid. . Steeds bleek bij alle genoemde autoriteiten en instanties veel begrip te bestaan voor de noodzaak, dat de Overheid zou moeten gaan bijdragen in definancierinK van het N .K.I. ' De financiële objecten zijn te verdelen in: a) de bouw.van het nieuwe Kankerinstituut, bestaande uit een kliniek van 180 bedden, annex het Amsterdams Radiotherapeutisch Instituut (planBREuR) 'en laboratorium voor experimenteel onderzoek;' . b) salariëring van het personeel, inclusief de secundaire arbeidsvoorwaarden-;' c) het klinisch en experimenteel wetenschappelijk onderzoek. . Bij deze besprekingen werd de nadruk gelegd op de belangrijke bijdrage die; de Stichting K.W.F. en ook onze Vereniging jaarlijks reeds beschikbaar stellen,àf-' komstig uitparticuliere middelen, zodat om de toevloed van deze gelden te 'behouden, het N .KJ. geen overheidsinstelling of T.N.O. instituut zou moeten worden,

6

maar veeleer een instituut met een interuniversitair karakter, hetgeen ook de status van de wetenschappelijke medewerkers ten goede zou komen. Helaas hebben de besprekingen nog niet geleid tot concrete resultaten t.a.v. een nieuwe beheersvorm. Wèl werd in de loop van dit verslagjaar voor de eerste maal door het Ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid een bedrag van ±f800.000,- op de begroting voor 1966 geplaatst als bijdrage voor het wetenschappelijk onderzoek in het N.K.I. De onderhandelingen zullen echter met kracht worden voortgezet. Aan allen, die hebben medegewerkt aan de taken van onze Vereniging, zijn wij veel dank verschuldigd.

7

VERSLAG VAN DE PENNINGMEESTER De niet aflatende zorg van de directie van het Antoni van Leeuwenhoekhuis tot verbetering van de interne organisatie heeft ertoe geleid, dat de eXploitatierekening van het ziekenhuis in 1965 wederom een batig saldo, ditmaal zelfs ten belope van ± f 45.000,- te zien geeft. Doch ook dit jaar betreft het hier een schijnwinst, omdat geen afschrijvingen op de investeringen in de kliniek zijn toegepast. Zou dit wel het geval geweest zijn, dan zou de exploitatie met een nadelig saldo van rondf97.000,- zijn geëindigd. De giften en bijdragen zijn weer ruimf 6.000,- hoger dan vorig jaar, terwijl ook de opbrengst uit vermogen weer een groei (met bijnaf18.000,-) te zien gaf. Het bruto-bedrag aan ontvangen contributies wijkt niet af van dat van het vorig jaar, doch door de gestegen secretariaatskosten is het netto-bedrag iets minder dan in 1964. Het is overigens opvallend, dat dit resultaat kon worden bereikt ondafiks het teruglopen van het aantal leden en begunstigers (aantal leden per 1 januari 1965: 3.163, per 1 januari 1966: 3.084, aantal begunstigers per 1 januari 1965: 10.672, per 1 januari 1966: 10.381). Uw vereniging ontving aan erfstellingen en legaten zonder last van vruchtgebruik of andere bepalingen een bedrag van meer danf 400.000,-. Ingevolge de overeenkomst met het Koningin Wilhe1minafonds werd dit bedrag nagenoeg 'geheel aan de investeringsrekening toegevoegd. Aan investeringen in kliniek en laboratorium werd in 1965 een bedrag van ruimf 422.000,- ten laste van de investeringsrekening gebracht. Het saldo van deze rekening wijkt per 31 december 1965 derhalve slechts weinig afvan dat per ultimo 1964. In het verslagjaar is besloten het huidige gebouw van het Antoni van Leeuwenhoekhuis inwendig niet onaanzienlijk te verbouwen, o.m. teneinde meer operatieen polikliniekruimte te krijgen. Met het Koningin Wilhelminafonds werd overeengekomen, dat de Vereniging bij deze instelling een lening ter financiering van deze verbouwing kan afsluiten. De nieuwbouw bleef ook dit jaar in een stadium van voorbereidingen. Mede door de ontwikkelingen op het gebied van de radiotherapie is de' gedachte gerezen in het Antoni van Leeuwenhoekhuis een bestralingscentrum voor Amsterdam - het Amsterdams Radiotherapeutisch Instituut (plan BREUR) - te vestigen. Deze plannen hebben geleid tot een wijziging in de oorspronkelijke bouwplannen. Na de eerste reserveringskosten voor het terrein in Slotervaart waar het nieuwe Antoni van Leeuwenhoekhuis zal verrijzen, zijn geen verdere aanslagen van de Gemeente Amsterdam meer ontvangen. Tot onze grote vreugde hebben Burgemeester en Wethouders van Amsterdam ons doen weten, dat zij in beginsel niet afwijzend staan tegenover ons verzoek het terrein om niet ter beschikking van de vereniging te stellen. De onderhandelingen zullen worden voortgezet. Het tekort van het Antoni van Leeuwenhoekhuis overtrof weer aanzienlijk dat van 1964. Hetbeliep een bedragvanf2.667.000,-,ca.f330.000,-meer dan in 1964. Dit moet grotendeels worden toegeschreven aan de gestegen kosten van het laboratorium. Het tekort is voor een bedrag van f 2.491.000,- ten laste gekomen van het Koningin Wilhelminafonds, welke subsidie ook bijna f330.000meer is dan een jaar tevoren. Wi}zijnhet K.W.F. bijzonder dankbaar voor de krachtige steun, die het ook dit jaar weer heeft gegeven. De toenemende kosten van het fundamenteel weten-,

8

schappelijk onderzoek, die niet meer uitsluitend uit particuliere giften kunnen worden bestreden, hebben het noodzakelijk gemaakt overleg te openen met de overheid om te komen tot een rijkssubsidiëring~ Dit overleg heeft tot gevolge gehad, dat op de rijksbegroting voor het jaar 1966 een bedrag vanf800.000,- is uitgetrokken ter subsidiëring van onze vereniging. Het laat zich aanzien dat in de komende jaren op minstens een gelijk bedrag gerekend mag worden. Het is onvermijdelijk dat dit zal leiden tot enige overheidsinvloed in het beheer en bestuur der vereniging. Over de besprekingen dienaangaande moge worden verwezen naar pag. 7. Wij willen met dankbaarheid melding maken van het feit, dat de provincie Noord-Holland wederom een subsidie vanf 18.000,-heeft toegekend en de provincie Gelderland een subsidie vanf1000,-. Zoals gebruikelijk is in dit verslag opgenomen een overzicht van de erfstellingen en legaten, welke wij in het verslagjaar ontvingen. Tenslotte betuigen wij onze erkentelijkheid jegens allen, die door hun contributie of hun gift onze vereniging en daarmede de kankerbestrijding daadwerkelijk hebben gesteund. Wij hopen, dat u ook in 1966 in dezelfde of wellicht in nog sterker mate, blijkt wilt geven yan uw belangstelling in het werk van het Nederlands Kanker Instituut. MR.

F. F.

POSTHUMUS MEYJES

9

LIJST VAN ERFSTELLINGEN EN LEGATEN, ONTVANGEN IN 1965

Erflater Bader-Boekhoff, Mevr. H. J. Boseh-Wilton, Mevr. H. J. E. Bouwma, E. Broek, Mevr. C. ten Bruijn, J. Oaassen-Burgers, Mevr. P. W. Dieben-de Kuijper, Mevr. A. M. Dietz-Lont, Mevr. A. M. Duin-Beekman, Mevr. C. J. van Dulm-Heidenreich, Mevr. J. C. van Esbaeh-Sollewijn, Mevr. J. L. Espagniol-Huffmeyer, Mevr. C. P.l' Eijk-Meijer, Mevr. M. van Fopma, W.B. Fijme-Minis, Mevr. L. F. Jibben-v.d. Ham, Mevr. A. Kleffens, Mej. E. van Koene-Straattnan, Mevr. C. J. Köhler, Mej. C. J. Kruy~bosch-Heynis, Mevr. J. J. Lelie-Lakerveld, Mevr. J. C. v.d. Musse-Mulder, Mevr. G. H. Nahuys, A. P. van Nuss-Sartorius, Mevr. M. S. Oldendorp-Barvoet, Mevr. J. Pulle, J. H. Raalte, Mej. Dr. D. L. van Rapmund, F. M. Reiseuleitner, Mej. M. Riet-de Koek, Mevr. R. G. van 't Rietstap Bender, J. O. Stoffels, L. L. Stout-Zwijnenberg, Mevr. G. Voorsluys-Goedhart, Mevr. M. Wiebenga-van Buur, Mevr. A. Willemse, Ph. Wolthers, C. A. Wijhe-Ries, Mevr. R. van Wijngaarden, H. C. van IJsendijk, ~ej. M. van

Bemiddelende notaris O. W. Broersma

Mr. P. Donker A. J. Smith F. v.d. Veen J. W. J. Hallo Z. Deenik R. M. Walter E. Hoogland Mr. G. A. de Kater H. Bruins

Bedrag Amsterdam Rotterdam Veendam Amsterdam Haarlem Amsterdam 's-Gravenhage 's-Gravenhage Hoorn Arnhem

16.402, 3.000,2.000,1.000,12.000,22.500,.... 82,60 197.558,12 200,100,3.000,9.000,2.199,43,1.000,5.000,31.918,36 19.394,84 144,77 500,148,145,92 1.000,15.047,06 500,500,602,40 2.922,64 5.253,83 100,194,28 15.639,47 5.000,1.000,250,15.338,42 6.000,13,69 3.574,70 4.000,-

f

404.273,10

O. W. Broersma Amsterdam H. van Steeg Amsterdam P. L. van den Blink Amsterdam Mr. W. J. Kom Maastricht L. de Boer Heenvliet F. L. Wichman Haarlem Mr. N. J. Bunk Amsterdam H. A. W. Zeylmans v.Emmiehov~nRotterdam J. S. de Borst Wassenaar N. P. Kaptein Leiden A. J. Bolbuis Groningen Mr. J. W. de Heer Rotterdam J. Elekan Amsterdam Mr. H. Lesterhuis Alkmaar Mevr. Mr. Sophie Brandenberg Leiden J. C. van Eek Leiden K. H. Bosman 's-Gravenhage W. A. Schmidt 's-Gravenhage W. A. v.d. Heuvel Amsterdam C. H. S. Asehermann 's-Gravenhage H. J. Nipperus Amsterdam E. v. Hoff Enschede H. Bakker Bussum R. Remmelts 's-Gravenhage Mr. P. W. Meylink Middelburg Mr. P. W. v.d. Ploeg Amsterdam C. H. S. Asehermann 's-Gravenhage A. G. A. Bührs Amsterdam W. Udo Rijswijk Totaal

10

f

BALANS PER 31 DECEMBER 1965 1965 Vlot/end kaPitaal

Voorraden Debiteuren Vooruitbetaalde en nog te ontvangen bedragen Lopende interest Rechten op erfstellingen en legaten Liquide middelen

f

f

41.393,72 374.087,36 157.473,93 19.886,72 p.m. 85.662,01

f Vreemd vermogen op korte termijn

Bankiershuis.Van Eeghen N.V. Crediteuren Vooruitontvangen en nog te betalen bedragen Stichting "Koningin Wilhelmina Fonds"

f

1.369.738,17

'f. 691.234,43

f

221.868 486.943 435.516 1.144.327

.........:L:.~~~:!~~

f

3.098.161,96 '/. 286.670,97

f

f

2.811.490,99 51.655,19.884,35 56.599,88 172.426,02 282.676,03 15.900,1,-

f

Hypotheken uJg Vaste goederen· Leningen uJg Verbouwing kliniek Kosten nieuwbouw Kosten nieuwbouw zusterhuis Inventaris Erfstellingen en legaten belast met vruchtgebruik vrijgevallen voor 1-1-1955 Erfstellingen en legaten belast met vruchtgebruik vrijgevallen na 31-12-1954

38.383 283.416 134.036 21.851 p.m. 438.160

f------------_.------_ 915.846 ..._f

f

Effecten Voorziening koersverschillen op effecten

678.503,74

175.822,36 180.579,33 703.337,63 309.998,85

JVet/o vIol/end kaPitaal Vast kaPitaal

1964

3.228.254

'f. 577.894 2.650.360 59.180 19.884 58.614 171.646 1

123.170,-

132.130

p.m.

p.m.

f f

Totaal

3.533.803,27 2.842.568,84

f 3.091.815 =-----f 2.863.334

"------

Vreemd vermogen op lange termijn

Bouwfonds Schulden op lange termijn

f

177.844,63 49.875,-

f

164.138 52.875

f

1.552.164,17

f

1.550.509

Eigen vermogen

Kapitaalrekening Erfstellingen en legaten belast met vruchtgebruik vrijgevallen voor 1-1-1955 Y2 aandeel in niet met vruchtgebruik belaste erfstellingen en legaten vrijgevallen voor 1-1-1955 Reserve voor aanschaffingen en vernieuwingen Investeringsrekening

123.170,-

132.130

p.m. 81.516,62 857.998,42

p.m. 81.517 882.165

f f

Totaal

2.614.849,21 2.842.568,84

Nagezien en akkoord bevonden:

Amsterdam, 1 mei 1966

Accountantskantoor Nietzman, Ten Hage & Kuijper

MR. F. F.

A.

VAN DER BEEK,

Lid N.I.v.A.

POSTHUMUS

f f

2.646.321 2.863.334

MEY]ES,penningmeester

Eo

REKENING VAN BATEN EN LASTEN OVER HET JAAR 1965 1965

1964

Las/en Nadelig exploitatiesaldo van het AntonÏ van Leeuwenhoekhuis Algemene kosten

f

2.666.615,24 59.736,93

f

2.726.352,17

f

2.336.820 40.972

f

2.377.792

f

40.260

Ba/eli Giften en bijdragen Contributies leden en begunstigers, minus secretatariaatskosten Interest Exploitatie vaste goederen

f

46.376,32

53.740 119.1.'41 713

51.270,98 137.453,81 733,46

Bijdrage stichting "Konillgin WiJheJmilla FOllds"

f

235.834,57

f

213.854

f

2.490.517,60

f

2.163.938



Accountantskantoor Nietzman, Ten Rage & Kuijper A. VAN DER BEEK, lid N.l.v.A.

MR. F. F.

12

POSTHUMUS

MEYJEs,pellllillg1l1ees/er

EXPLOITATIEREKENING ANTONI VAN LEEUWENHOEKHUIS OVER HET JAAR 1965 1965

1964

Klilliek Lasten excl. afschrijvingen Baten

f

f

1.957.305,04 " 2.002.321,54

Voordelig saldo (beschikbaar voor afschrijvingen)

'j. 45.016,50

1.686.299 1.698,933

....._...:J~.!~~~.:I

Researcb Lasten Baten

f

" 2.710.748,13 48.554,91

2.315.242 44.702

Nadelig saldo

DiversCII Kosten I<:ankerregistratie

M: subsidie Ministerie van Sociale Zaken en

f

Volksgezondheid Eigen risico sociale wetten Baten en lasten vorige boekjaren Kosten Centrale Kanker Bibliotheek

25.489,53

21.533

10.000,-

10.000

f

15.489,53 8.333,56 'j. 22.877,07 48.492,50

f

11.533 21.487 'j. 104 45.998

f

57.854,61 364.577,96

f

125.045 239.260

f

422.432,57

f

364.305 364.305

f 2.666.615,24 f

2.336.820

Nadelig saldo

IlIveslerillgm Kliniek Laboratorium

M: bestreden uit investeringsrekening

422.432,57

-,Nadelig saldo



Accountantskantoor Nietzman, Ten Hage & Kuijper A. VAN DER BEEK, Lid lV.I.v.A.

MR. F. F.

POSTHUMUS

MEY]ES,pellllillgllleesfer

13

VERSLAG VAN DE FINANCIELE COMMISSIE In de samenstelling van de Commissie kwam dit jaa:r geen wijziging. De Commissie kwam in het ve:rslagjaa:r enige malen bijeen te:r besp:reking van de beg:roting, de belegging van de gelden en enkele ande:re v:raagstukken van financiële aa:rd. Met de in dit ve:rslag opgenomen balans en :rekening van baten en lasten ove:r het jaa:r 1965 kan onze Commissie zich ve:renigen.

P.

BElJER SCHOORL D. F. W. LANGELAAN

M.

JAARVERSLAGEN FONDSEN 47e JAARVERSLAG VAN HET ROTGANSFONDS Het effectenbezit bestond per 31 december 1965 grotendeels uit obligaties en bedroeg tegen de koers per die datumf59.694,-. Het saldo in kas beliep op dezelfde dagf1.017,50. 44e JAARVERSLAG VAN HET HIJMANS REISFONDS Het effectenbezit stond per 31 december 1965 te boek voorf 5.410,-. Het kassaldo beliep per dezelfde datumf248,15. 17e JAARVERSLAG VAN DE JACOB GUDE STICHTING Het obligatiebezit had per 31 december 1965 naar de beurskoers van die dag een waarde vanf 6.380,-. Het kassaldo bedroeg op dezelfde dagf1.033,67. 12e JAARVERSLAG VAN DE JAN KORNELIS DE COCK-FUNDATIE Het effectenbezit, grotendeels uit obligaties bestaande, had per 31 december 1965 tegen de beurskoers van die datum een waarde vanf27.910,-. De liquide middelen beliepenf2.246,38. 18e JAARVERSLAG VAN DE STICHTING "MEVROUW ANGELIQUE FANNY DOEDES BREUNING TEN CATE-BARONESSE VAN HEECKEREN VAN MOLECATEN FONDS". In het verslagjaar overleed de heer D. Doedes Breuning ten Cate: die in 1948 een bedrag vanfl00.000,aan onze vereniging schonk ter nagedachtenis van wijlen zijn echtgenote. Dit kapitaal werd ingeoracht in een daartoe in het leven geroepen stichting, waaraan de in hoofde genoemde naam werd toegekend.

Het effectenbezit van de Stichting had op 31 december 1965 tegen de beurskoersen van die dag een waarde vanf139.416.-. Het kassaldo beliep op diezelfde dagf1.351,71. In zijn vergadering van oktober 1965 besloot het bestuur van de Stichting voor het jaar 1966 een bedrag vanf 5.000,- aan het N.K.I. ter beschikking te stellen ter voortzetting van het onderzoek waartoe in 1964 was besloten, doch waarvan de doelstelling uit praktische overwegingen enigszins werd gewijzigd. De vraagstelling gaat thans uit naar de produktie van oestrogene stoffen van de bijnieren op bepaalde prikkels nadat de bijnieren door toediening van prednison physiologisch als uitgeschakeld kunnen worden beschouwd. Daartoe dient in het bloed van de betreffende patiënten het cortison gehalte te worden bepaald. .

14

DAMES-COMITÉ In de gehouden vergadering van 4 februari mochten wij de nieuwe adjunct-directrice, ZR. B. VAN WARENDORP, welkom heten in ons comité. . Het comité stelt zich ten doel extra persoonlijke zorg aan patiënten en verplegend personeel te geven. De inkomsten worden uitsluitend verkregen door giften en contributies. Ook dit jaar vonden de gebruikelijke bezigheden plaats, zoals: het koffieschenken in de wachtkamers tijdens de polikliniek; de rondgang met het rijdende winkeltje, voorzien van allerlei wat een patiënt nodig kan hebben; de bezigheidstherapie, die door het verstrekken van handwerken en voorlichting bij de vervaardiging daarvan, gezellige afleiding verschaft. Abonnementen op een leesportefeuille voor de zusters en geïllustreerde tijdschriften voor de patiënten ende wachtkamers werden gecontinueerd. Op Koninginnedag werd voor de patiënten en zusters een boottocht door de versierde stad verzorgd. Met Kerstmis kregen de patiënten, het verplegend en huishoudelijk personeel een geschenk. Aan thuisliggende patiënten werd met Kerstmis en Pasen een bezoek en een cadeautje gebracht. Enige oud-verpleegsters ontvingen met deze feestdagen een pakje en een enveloppe met inhoud. De geestelijke verzorging werd wederom met een geldelijke bijdrage gesteund. Enige kleine wensen van de patiënten konden worden vervuld. Heel graag zou het comité voor wat meer ontspanning voor de manlijke patiënten willen zorgen, in de vorm van voor hen geschikt Welfare-werk. Men hoopt, dat hiermede zo spoedig mogelijk een begin kan worden gemaakt. Na vele jaren in ons comité zitting te hebben gehad, bedankte MEVROUW A. J. STELLING-DEKKER als lid. Door vertrek naar elders was ook MEVROUW C. C. BRONGERS-HuLSMAN genoodzaakt als lid te bedanken. In MEVROUW B. STRITTER-BACKE mochten wij een nieuw lid begroeten. De steun die wij van zo velen mogen ontvangen, vervult ons met grote dankbaarheid.

E. VAN HALL-NIJHOFF, ere-presidente

J. HAGA-ANDRÉ DE LA PORTE,presidmte N. PIERSON-VAN BARNEVELD, secretaresse M. ALS BERG-B 0 0 N, penningmeesteresse C. M. VAN EEGHEN-BoREEL T. J. VAN GELDERMALSEN M. C. VAN HAERSOLTE-BERGENDAHL E. VAN HEU\rEN GOEDHART-HAUAN M. A. MEULMAN-BURGER S. SCHÖFFER-BURGER B. STRITTER-BACKE M. F. C. M. VAN WEEDE-VAN AEFFERDEN

15

.r-

ANTONI VAN LEEUWENHOEKHUIS HET NEDERLANDS KANKERINSTITUUT STAFB~ZETTING

Directmr-gelleesheer: C. R .. Pos T EC~II. Ad;illlct-directellr: G.

DE JONG LABORATORIUM

Afd. Biochemie: DR. P: EMMELOT, hoofd DRS. W. S. BONT DRS. R. PH. VAN HOEVEN DR.E. KRIEK H. ROEBERS, arts DR. M. SLUYSER MEJ. DR. C. BENCKHUYSEN(K.w'F.sCllior fel/ow)

Afd. ExperimC/l/ele Pa/hologie: DR. J. MOLL, boofd DR. C. F. HOLLANDER MEVR. F. R. DE LEEUW-IsRAËL, MEJ. DR. R. VAN NIE

Afd. Fysica: W. L. VAN Es,

boofd

Afd. Immllllologie:

Afd. Biologie etJ ProefdierelI: PROF. DR. O. F. E. MÜHLBOCK, boofd DRS. L. M. BOOT, Wild. hoofd

DR. PH. RÜMKE, boofd MEJ. DRS. L. C. BRAT MEJ. DRS. A. HEKMAN

MEJ. DR. A. Dux MEJ. DR. PH. C. HAGEMAN DR. H. G. KWA MEJ. DRS. G. RÖPCKE DRS. A. TI11MERMANS DR. G. H. ZEILMAKER DRS. P. A. BENTVELZEN(K.W.F.}Îlllior fel/mv)

PROF. DR. J. F. HAMPE, hoofd J. F. M. DELEMARRE DR. W. MISDORP, dierC/larts

J.

arls

Afd. Pathologische Alla/oll/ie:

Werkgroep Virologie:

Afd. ElectrollCllmicroscopie:

DR. J. LINKs, hoofd DRS. J. H. DAAMS

DR. E. L. BENEDETTI, boofd DRS. K. P. DINGEMANS MEJ. DRS. C. A. FELTKAMP

Afd. Weefselklveek (ollder toezicbt vall: DR.

P. EMMELOT)

KLINIEK

A4jflllct-directrice:

ZR. B. VAN WAREND 0 RP

CbimrgetJ :

RÖIl/gmdiagllost:

DR. E. A. VAN SLOOTEN, hoofd S. J. VAN COEVORDEN DR. J. VAN DONGEN JR.

R. STEINMETZ

Uroloog:

J. RENAUD

GYllaecologetJ: DR.!. S. SINDRAM, E. J. AART SEN

Klillisch-Chemims:

hoofd

DR. J. P. PERSIJN

Medische Admillistratie:

Illtemistell : DR. M. FRENKEL, E. ENGELSMAN Da. PH. RÜMKE,

Keel-,

O. A. VAN DOBBENBURGH, arts, MEVR.!. BOSMA-STANS, arts

hoofd

Assistelltm: C. C. DELPRAT

oorartsetJ: HORRÉE, hoofd

IIC1/S- ell

MEVR. M. DE J ONG-BAKKER J. J. VAN OOSTERHOUT

W. A. P. A. GILLISSEN

J.

hoofd

COlIslllelltCl/:

J. KUISBRINK, talldarts J. H. PIERS, plast. chirurg

RadiotberapelltCII: PROF. DR. K. BREUR, hoofd MEJ. J. MARION V. BURGERS

J.

DR. S. WATERMAN,

ZC/llIwarts

OVERIGE FUNCTIONARISSEN M. J. BERGSTRÖM,

boofd algemelIe diellst

Toestalld op 1 mei 1966

O.G.H. LIE, bibliothecarisCmtraleKallkerbiblia/heek

VERSLAG VAN HET INSTITUUT De vo:rig jaar gemaakte plannen voo:r de uitb:reiding van kliniek en labo:rato:rium kwamen dit jaa:r tot uitvoering. De di:rectie ondervond g:rote steun van de ingestelde kliniek-commissie, die veel voo:rbe:reidend we:rk deed bij het opstellen van eisen voo:r een efficiente indeling en inrichting van de nieuwe :ruimten (ope:ratiekame:rs, polikliniek, medische administtatie). Bovendien stelde deze commissie een :rapport samen over de :re-organisatie van de medische werkzaamheden, voornamelijk met bettekking tot het poliklinische gebeu:ren. Enige uitbreiding van personeel zal daarbij noodzakelijk zijn. Het klinisch-chemisch labo:rato:rium zal binnenkort in zijn geheel worden overgeplaatst naar de étage, waar voorheen het histologisch labo:ratorium van de universiteit van Amsterdam was gehuisvest. Zod:ra voor het inwonend personeel een ander onderkomen is gevonden (het is welhaast zeker, dat een door de Amste:rdamse Maatschappij tot Stadsherstel nog te :restau:reren huis in de Kerksttaat doo:r de Vereniging Het Nederlands Kankerinstituut zal worden gehuurd) zal de huidige zuste:rétage worden verbouwd tot een verpleegeenheid voor ± 16 patiënten. Door interne verschuivingen kon de zusterconversatiekamer bij de interne afdeling worden gettokken, waardoor het aantal bedden met drie kon wo:rden uitgeb:reid. Mede ook dank zij de welwillendheid van de di:rectie van het ziekenhuis Hoog-Laren te Blaricum om daarvoor in aanmerking komende patiënten op te nemen, kan wo:rden verwacht, dat de wachtlijst de gemoederen voorlopig wat minder zal bezwaren. Plannen voor uitbreiding van apparatuu:r voor de afdeling :radiotherapie en resp. radio diagnostiek liggen gereed ter uitvoering. Het research-laboratorium heeft op de eerdergenoemde vrijgekomen étage na ingrijpende verbouwingen - de beschikking gekregen over een aantallaborato:ria en werkkamers ten behoeve van de afdelingen biochemie, biologie en experimentele pathologie. De hier eveneens gelegen bibliotheekruimte werd aan de onze toegevoegd en heeft tevens zijn nut als vergader:ruimte meermalen bewezen. Na veel moeilijkheden rondom de consttuctie en fabricage ervan, werd op de afdeling proefdieren een wasmachine voor dierenkooien geplaatst. De bedrijfszekerheid ervan vervult het betteffende personeel nog met enige zorgen. 'Hoewel dit een doorkruising betekende van ons tijdschema, werd wegens de g:rote nood waarin, de universiteit van Amsterdam zich bevindt ten aanzien van beschikbare onderwijs:ruimte, de localiteit, die is bestemd voor de inrichting van een cantine, voor 5 maanden afgestaan aan de faculteit voo:r tandheelkunde. Ondanks alle inspanningen het aantal bedden te verhogen en de accomodatie voor de staf van het research-labo:ratorium :resp. van de kliniek te verbeteren, zal het in dit oude gebouw een (aan)passen en meten blijven. Derhalve zullen wij ons moeten blijven beijveren het nieuwe instituut zo spoedig mogelijk van de grond te krijgen. Het schetsplan van het nieuwe instituut was in september onderwerp van bespreking met de ziekenhuis commissie (Ministerie van Sociale Zaken en V olksgezondheid). De daarbij gemaakte opmerkingen, alsmede de inmiddels gegroeide andere inzichten van architect, di:rectie en staf hebben geleid tot een herziening van het schetsplan, vooral met bettekking tot het ziekenhuisgedeelte. Het aantal bedden

17

F>

werd nu definitief op 180 gesteld. Onvoorziene omstandigheden daargelaten, mag worden verwacht, dat in het laatste kwartaal van 1966 met het bestekklaar maken van de bouwplannen kan worden begonnen. PERSONEELSBEZETTING PER 31 DECEMBER 1965 Groep KLINIEK Academici Verpleegsters Overig personeel Sub-totaal RESEARCH-LABORA TORIUM Academici Analisten + Laboranten Overig personeel Sub-totaal OVERIGE DIENSTEN TOTAAL

1.1.1965

Bij

M

31.12.1965

16 48 76 140

2 18 30 50

2 17 27 46

16 49 79 144

31 69 31 131 36 307

4 22 10 36 5 91

5 28 14 47 2 95

30 63 27 120 39 303*

* Dit totaal is samengesteld uit 208 vrouwen en 95 mannen. Wegens zijn benoeniing tot hoogleraar in de geneeskunde om onderwijs te geven in de betrekkingen tussen natuurwetenschappen en geneeskunde aan de Rijksuniversiteit te Leiden (per 1 september) legde DR. P. J. THUNG zijn functie als hoofd van de afdeling experimentele pathologie neer. Zijn critische geest en organisatorisch inzicht betekenden, zowel voor de directie als voor degenen met wie hij wetenschappelijk samenwerkte, een grote steun. DR. J. MOLL nam de functie van afdelingshoofd over. De grote kwaliteiten van DR. H. BLOEMENDAL als man van de wetenschap en "leraar" leidde tot zijn benoeming van hoogleraar in de biochemie aan de universiteit van Nijmegen (per 1 november). Met zijn innemende persoonlijkheid heeft hij veel bijgedragen tot de groeiende samenwerking tussen de onderzoekers van de verschillende disciplines van ons Instituut. DR. F. J. A. PROP werd per 1 augustus benoemd tot hoofd van de afdeling voor experimentel.e pathologie (pathologisch anatomisch laboratorium) van de universiteit van Amsterdam. Wij prijzen ons gelukkig nog van zijn deskundige adviezen op het gebied van de weefsel- en orgaankweek te kuruien profiteren. DR. P. EMMELOT zal voorlopig het toezicht op de afdeling weefselkweek uitoefenen. Op 1 november werd van bovengenoemde medewerkers afscheid genomen. De aan zekerheid grenzende verwachting, dat in 1966 drie onzer, eveneens wegens het hoogleraarsambt, hun werk elders zullen voortzetten, heeft ons toch wel te denken gegeven. Het is duidelijk, dat spoedig dezelfde universitaire mogelijkheden binnen onze muren dienen te worden gerealiseerd. Het is geruststellend te weten, dat deze aangelegenheid de volle aandacht van het bestuur heeft en dat in deze hèt gesprek met de overheid is begonnen. Een noodlottig auto-ongeval maakte op 7 januari 1966 een voortijdig einde aan 18

hetleven van DR. 1. J. MIZRAHI en zijn echtgenote. Het Instituut verliest in hem een ambitieuze medewerker, waarvan nog veel werd verwacht. De waardering van de werkzaamheden van de administrateur-econoom, de HEER G. DE JONG, werd tot uitdrukking gebracht door zijn benoeming tot economisch adjunct-directeur per 1 januari 1966. Op 24 juni 1965 was MEJUFFROUW E. C. V. D. BOSCH van de linnenkamer 25 jaar werkzaam in het Instituut. MEJUFFROUW A. M. H. KOOT, laborante afdeling weefselkweek en DR. E. A. VAN 'SLOOTEN, chirurg, waren 5 juli resp. 1 november, 12 Y2 jaar aan het Instituut verbonden. C. R. POST

19

STAFRAAD De activiteiten van de stafraad kunnen worden samengevat in de bezigheden van verschillende commissies. Het college voor het wetenschappelijk programma adviseerde de directeur over het wetenschappelijk beleid van enige afdelingen, stimuleerde interdisciplinaire wetenschappelijke besprekingen en werd door de directeur rechtstreeks in het organisatiebeleid van het Instituuut betrokken. Andere commissies organiseerden de wekelijkse interne bijeenkomsten en de stafavonden. Op eerstgenoemde bijeenkomsten werd voornamelijk het lopend werk gepresenteerd, terwijl op de stafavonden meestal sprekers van buiten voor regelmatige informatie over actuele onderwerpen aan gasten en stafleden zorgden. Stafavonden : 14 januari 11 februari

11 maart

17 mei 17 juni 1 september

25 oktober

18 november

9 december

20

DR. R. O. VLES (Unilever Research Laboratorium, Vlaardfngen): "Experimentele gal-ganghyperplasie bij eendjes". DR. J. J. VAN ROOD (Academisch Ziekenhuis Leiden): "De inductie van anti-lichaamsyn1;hese door middel van R.N.A.". DR. R. VAN FURTH (Academisch Ziekenhuis Leiden): "De vorming van immuunglobulinen door normale en pathologische . menselijke weefsels". PROF. DR. K. BREUR: "De Ziekte van Hodgkin", eveneens door: MEVR. DR. B. H. P. VAN DE WERF-MESSING (Rotterdamsch Radio-Therapeutisch Instituut), DR. W. F. STENFERT KROESSE (Rotterdamsch Radio-Therapeutsich Instituut), DR. D. DUDOK DE WIT en DR. J. F. M. DELEMARRE. DR. MARY PETERMANN (Sloan-Kettering Institute, New York): "The Structure of Animal Ribosomes". DR. M. FRENKEL over zijn studiereis naar de U.S.A. DR. PAUL E. Mc. GUFF (Assistent Prof. of Research Surgery University of Cincinnati College of Medicine and Dir. of Laser Surgery; The childrens Hosp. Res. Foundation, Cincinnati, Ohi., U.S.A.): "Laser-energy radiation in the treatment of experimental animal tumors and expertlmental investigation of the use of laser-energy on human malignancy". PROF. DR. A. B. NOVIKOFF (Albert Einstein University, School of Medicine, New Y ork) : "The Origin of Lysosomes". DR. H. VAN DER GELD en TH. M. FELTKAMP-VROOM, arts (Centraal Laboratorium Bloedtransfusiedienst, Amsterdam): "Thymomen" . L. J. P. FRANK (R.K. Binnenziekenhuis, Eindhoven): "Psychosomatiek en kanker". PROF. DR. O. F. E. MÜHLBOCK: "Experimenteel onderzoeJ,;: over sociaal milieu en kanker".

21 oktober werd de tweede "Wassink-lecture" gehouden door DR. R. DOLL (hoofd van de "Statistical Research Unit" van de Medical Research Council) uit 'Londen: "Mechanisms of carcinogenesis evidence of epidemiological data". Leeuwenhoekdag : 9 april

P. J. THUNG: "Groei en groeiremming van leverweefsel na partiële hepatectomie". I. Biologische aspecten. M. SLUYSER: "Groei en groeiremming van leverweefsel na partiële hepatectomie". IT. Biochemische aspecten. . MEJ. G. RÖPcKE: mede namens L. M. BOOT: "Groei en Eunctie van de getransplanteerde hypophyse bij de muis". I. S. SINDRAM: mede namens M. FRENKEL en L. M. BOOT: "Differentiale diagnose tussen gonadotrophine van de hypophyse en van chorionepithelioom".

MEJ. K. M. PRUISSEN, mede namens I. S. SINDRAM, B. A. DEN HERDER en J. F. M. DELEMARRE: "Lymphangiografie bij patiënten met kanker van de baarmoederhals". G. B. SNOW: "Regionale arteriële infusie therapie met cytostatica van maligne tumoren in het hoofd- en halsgebied" . A. J. VAN TRIET: "Een onderzoek naar de betekenis van Leucine Amino Peptidase (L.A.P.) in de urine van patiënten met . maligne systeemziekten". PH. RÜMKE: "Auto-antilichamen tegen normale cytoplasmatische antigenen bij enkele carcinoompatiënten" . DR. PH. RÜMKE voorzitter stafraad

21

jO

I,

RESEARCH-LABORATORIUM AFDELING BIOCHEMIE Op 7 januari 1966 verongelukten DR. 1. J. MIZRAHI, medewerker van de afdeling biochemie, en zijn echtgenote MEvRouw T. MIZRAHI-HEENK. Met het verscheiden van DR. MI ZRA Hl verloren het Antoni van Leeuwenhoekhuis en speciaal zijn collega's op de biochemische afdeling, een alom hooggeacht, intelligent en in zijn werk succesvol medewerker. Zijn vriendschap, 'werklust en ervaring worden node gemist. De onderzoekingen van de biochemische afdeling, geschetst in het vorige jaarverslag, werden met gunstige resultaten voortgezet.

PlasJJla-JJle1JJbralJen(MEJ. C.J.Bos,DRs.R.B.vAN HOEvEN,DR. P. EMMELoT). Nadere chemische en enzymatische analysen werden uitgevoerd op geïsolee1:de plasmamembranen uit lever en hepatomen. Een door kalium-ionen geactiveerde fosfatase, die hoogstwaarschijnlijk een rol bij het ionen-transport door de membraan speelt, werd bestudeerd. Deze enzymatische activiteit blijkt afhankelijk van membraan-gebonden siaalzuur. Siaalzuur komt in de ratteleverplasmamenbraan uitsluitend aan eiwit gebonden voor. Nauwe samenwerking op velerlei gebied heeft plaatsgevonden met de afdeling electronenmicroscopie, o.a. resulterend in de demonstratie dat siaalzuur aan de buitenzijde van de plasma membraan gebonden is op discrete plekken met een bepaalde onderlinge periode. Verschillen in voorkomen en binding van glycolytische enzymen aan lever- en hepatoommembranen werden vastgesteld. DRs. W. S. BONT voerde experimenten uit met chemische sub-eenheden van de membranen ter bepaling van sedimentatie coëfficiënt, moleculair gewicht en soortelijk gewicht;. een methode ter bepaling van structureel-gebonden water wordt uitgewerkt. De slib-eenheden konden ook electronenmicroscopisch worden aangetoond. .Er werden vele verschillen in chemisch, fysisch, enzymatisch en morfologisch opzicht tussen lever- en hepatoommembranen van de rat aangetoond. Ook werd het vergelijkende onderzoek tussen plasmamembranen geïsoleerd uit muizelever en transplantaten van 3 spontane muizehepatomen voortgezet. Carèiliogmesé - biochemisch onderzoek (wijlen DR. I. J. MIZRAHI). De onderzoekingen over de biochemische effecten van het levercarcinogeen dimethylnitrosaroine (DMNA)lwerden voortgezet. Binnen zeer korte tijd na toediening van intacte DMNA zijn niet alleen een zeker gedeelte van de lever-polysomen in ribosomen gesplitst; maar zijn ook de nog intacte polyribosomen instabiel. Fractionering op sucrose gradiënten leverde materiaal dat zowel biochemisch als electronenmicroscopisch onderzocht werd. Over de reeds in vroegere jaarverslagen genoemde X-fractie, afkomstig uit de oplosbare leverfractie en werkzaam bij de eiwitsynthese op het niveau van de aanhechting van ribosomen aan de boodschapper-streng, heeft DR. MIZRAHI zijn laatste publicatie geschreven. Inleidende onderzoekingen kort voor zijn dood deden DR. MIZRAHI vermoeden dat de X-fractie een speciale rol speelt bij geïnduceerde eiwitsynthese. CarciiJogenese - organisch-chemisch onderzoek (D R. E. KRIE K). . De reactie tussen N-hydroxyaroinofluoreen en nucleïnezuren (natief en gedena-

22

turiseerd DNA en oplosbaar RNA) werd verder bestudeerd. De optimale omstandigheden werden uitgewerkt en de aard van de binding werd nagegaan. Tritium-gemerkt aminofl.uoreen werd omgezet tot de overeenkomstige N-hydroxyverbinding en hiermede werden nieuwe proeven uitgevoerd. .

Groei-regttlering(DR. M. SLUYSER). Voortbouwend op de vroegere resultaten betreffende de remmende werking van ingespoten histonen op de leverregeneratie en DNA-synthese werden proeven uitgevoerd met radioactieve histonen ter localisering van deze verbindingen in de regenererende lever. Inmiddels is uit de literatuur gebleken dat bepaalde steroId hormonen zich hechten aan de histonen van bepaalde cellen in vivo. Op grond hiervan werd de hypothese opgesteld dat histonen na interactie met hormoon niet langer in staat zouden zijn het DNA te binden en dat aldus het DNA voor transcriptie (boodschapper RNA synthese) beschikbaar zou komen. In de uitsmelting van DNA in aan- en afwezigheid van histon en hormoon is hiervoor een eenvoudig analogon beschikbaar. Histonen maken dat het DNA bij hogere temperatuur uitsmelt en dit effect kan tegengegaan worden door hormonen. Er blijkt specificiteit te zijn wat betreft aard van het hormoon, histon-fractie en histonherkomst. Eiwit eli NtlcleiileztltlrOl1derzoek (DR. H. BLOEMENDAL en DRS. W. S. BONT). Per 1 november 1965 verliet DR. H. BLOEMENDAL ons Instituut om een benoeming te aanvaarden als hoogleraar in de biochemie aan de Universiteit van Nijmegen. PROFESSOR BLOEMENDAL is gedurende vele jaren werkzaam geweest op de biochemische afdeling en heeft mede geholpen deze afdeling tot bloei te brengen. Van zijn veelzijdige kennis op het gebied der eiwitchemie hebben ook de andere afdelingen van ons Instituut geprofiteerd. Het onderzoek van de structurele stabiliteit van polyribosomen onder verschillende omstandigheden werd voortgezet. De eigenschappen van de na afbraak ontstane ribosomen "urmden een punt van onderzoek. Pogingen werden voortgezet om een eitwitfractie te isoleren die in staat is de polyribosomen-structuur te beschermen. De inwerking van progesteron op deciduomen bij de muis werd bestudeerd in samenwerking metD R. G. H. ZEILMAKER. Een methode moest worden uitgewerkt om de kleine hoeveelheden weefsel te fractioneren. Met radioactief progesteron wordt onderzocht in welke celfractie het hormoon aangrijpt. In samenwerking met het Histologisch Laboratorium van de Gemeente Universiteit werd het onderzoek over de sub-structuur van lens eiwitten voortgezet. Van de mogelijkheden van de analytische ultracentrifuge wordt door verschillende werkgroepen geregeld gebruik gemaakt. Het "recording system", geconstrueerd op de fysische afdeling, is in constant gebruik en werd voor bepaalde problemen verder getest. CheJJJotheraPie (DR. C. BENCKHUYSEN en H. ROEBERS). Bij de bestudering van de chemische reactiviteit van Thio-TEPA werd gevonden, dat protonering van het molecuul, die bij lage pH optreedt, aanleiding geeft tot een intramoleculaire alkylering van zwavel atoom. Bij deze omlegging ontstaat een stabiele intermediair, die onder meer in staat is bij neutrale pH SH groepen te alkyleren. Door Thio-TEPA zelf en door andere ethylenimine derivaten worden onder dezelfde omstandigheden SH groepen niet gealkyleerd. Er werden aanwijzingen gevonden, dat de functionaliteit van Thio-TEPA als alkylerend agens bij de gevonden omlegging behouden blijft.

23

.fo

Om de intrapleurale behandeling van pleuritis carcinomatosa met cytostatica op exacte gegevens te kunnen baseren, werd een in de literatuur beschreven methode ingevoerd om alkylerende middelen in lage concentratie quantitatief te bepalen. De methode werd enigszins gewijzigd, waardoor een grotere gevoeligheid werd bereikt. Bij de genoemde vorm van cytostatische therapie is het uitlekken van het toegepaste geneesmiddel (m.n. TEM, Thio-TEPA, T renimon) naar de bloedbaan, met kans op beschadiging van het beenmerg, een grote moeilijkheid. Op grond van de gunstige uitkomsten van inleidende experimenten werd besloten na te gaan of men met I.V. gegeven natrium thlosulfaat hiertegen bescherming kan bieden. Het is bekend, dat door thlosulfaat ionen (in overmaat) alkylerende groepen onwerkzaam worden gemaakt.

Voordrachte!J : Eo

22 april

Federation of European Biochem. Societies, 2nd Meeting, Wenen. W. S. BONT, H. BLOEMENDAL: "Stabilizing Effect ofthe Supernatant Fraction on the Structure of Polyribosomes from Rat Liver".

22 april

Federation of European Biochem. Societies, 2nd Meeting, Wenen. I. J. MIzRAHI: "Dependence of a Polynucleotide-Induced Amino Acid Incorporation on a Post-Microsomal Liver Fraction" .

22 april

Federation of European Biochem. Societies, 2nd Meeting, Wenen. E. KRIEK: "The in Vitro Interaction of N-Hydroxy-2Amino-fluorene with Nucleic Acids".

15 mei

Symposium Wetenschappelijke Raad, Amsterdam. P. EMMELOT: "Chemische Carcinogenese".

21 mei

Stichting Scheikundig Onderzoek in Nederland - Werkgemeenschap Nucleïnezuren, Woudschoten. M. S L UYSER: "Remming van DNZ-Synthese in Regenererende Rattelever na in Vivo Toediening van Histonen". I. J. MIZRAHI: "Verband tussen een Cytoplasmatische Fractie en Eiwitsynthese in Ribosomen".

11 juni

Federatieve Vergadering Medisch-Biologische Ver., Leiden. M. SLUYSER: "De Isolatie uit Rattelever van stoffen die de Leverregeneratie remmen'.

8 oktober

Nederl. Ver. voor Biochemie, Symposium over Cel-Membranen, Amsterdam. P. EMMELOT, E. L. BENEDETTI: "Structuur en Functie van Plasma-Membranen van Dierlijke Cellen".

3 december

Société de Chimie Biologique, Marseilles. I. J. MIzRAHI: "Further Studies on the Dependence of Polynudeotide-Directed Amino Acid Incorporation on a Post-Microsomal Liver Fraction".

24

17 december

Stichting Scheikundig Onderzoek in Nederland, Amsterdam. W. S. BONT: "Het Registrerende D.-V. Systeem voor de Spinco Analytische Ultracentrifuge zoals ontwikkeld in het Antoni van Leeuwenhoek-Huis".

Overige voordrachten: zie blz. 20

Publicaties: nr. 1 t/m 7, 18, 19.31,33,34,35,37,45 t/m 48, 71 en 72; zie blz. 52 e.v. DR. P. EMMELOT

AFDELING BIOLOGIE EN PROEFDIEREN

Dit jaar, evenals voorgaande jaren, werden de werkzaamheden op deze afdelingen geconcentreerd op de ontstaansme~hanismen van melkkllerkanker en hypofysetumoren, en daarnaast op de functionele aspecten van laatstgenoemde tumoren. DR. ANNA Dux heeft met een door haar ontwikkelde methode kunnen aantonen dat de frequentie van het borstkliergezwel bij muizen in hoge mate bepaald wordt door een genetische factor die in het borstklierweefsel gelocaliseerd is. Met gebruik van dezelfde methodiek heeft DR. D u x onderzocht welke factoren de vermindering van de gevoeligheid tegen het mammatumor-agens bij het toenemen van de leeftijd bepalen. Er kon worden aangetoond dat het melkklierweefsel met toenemende leeftijd minder gevoelig wordt, maar dat ernaast ook andere, nog niet nader te definiëren, factoren een rol spelen. De onderzoekingen van DRS. G. RÖPCKE en DRS. L. M. BOOT over de invloed van oestrogenen op de groei van prolactine-producerende hypofyse-isotransplantaten bij de muis werden voortgezet. De uitkomsten van proeven waarbij verschillende doseringsschema's werden getest, komen geleidelijk ter beschikking, waarbij de oorspronkelijke hypothese dat de oestrogenen hun groei-bevorderende werking uitoefenen via de hypothalamus zo al niet bevestigd, dan toch waarschijnlijker gemaakt kon worden. Analyse van de resultaten leverde een redelijke verklaring waarom hypofyse-transplantaten bij de mannelijke muis geen mammatumoren induceren, dit in tegenstelling tot de positieve bevindingen bij vrouwelijke dieren. Een deel van het bij deze experimenten ter beschikking komende neoplastische hypofyse-weefsel werd wederom overgedragen aan DR. BLOEMENDAL (biochemie). De tot dusver verkregen resultaten op biologisch en biochemisch niveau werden aan het eind van het jaar samengevat in twee artikelen welke in de loop van 1966 in het tijdschrift Cancer Research zullen verschijnen. DRS. P. A. J. BENTVELZEN, die als K.W.F.-fellow aan onze afdeling verbonden is, zette zijn onderzoek over de muizestam GR voort. Hij vond dat het bijzonder vroeg optreden van mammatumoren bij deze stam evenals de gemakkelijke transmissie van het mamma-tumorvirus door de GR man niet afhangt van het virus maar van het genoom van deze stam. De transmissie door de man berust op één enkel gen; Er wordt nu onderzocht hoe dit gen werkt. In het kader van het onderzoek over de transmissie van het agens van de GR stam werden door DR. G. H. ZEILMAKER ei-transplantaties verricht. 25

DRS. BENTVELZEN, tezamenmetDR.G. SZALAY, werkte ook aan de genetica van de resistentie tegen het ontstaan van longtumoren. Dit onderzoek biedt vele mogelijkheden voor verdere biochemische analyse. De heren BENTVELZEN, BOOT en SZALAY voerden het typisch biologisch deel uit van het onderzoek over de vraag naar de samenhang tussen het z.g. Bdeeltje electronen-microscopisch waargenomen en het mammatumor virus bij de muis. Dit onderzoek wordt in samenwerking met de afdelingen electronenmicroscopie en virologie gedaan. . Het onderzoek onder leiding van DRS. A. TIMMERMANS over het optreden van mammatumoren na röntgenbestraling bij muizen met een getransplanteerde hypofyse onder het nierkapsel werd voortgezet. Getracht wordt na te gaan op welke wijze de bestraling het proces van tumorvorming versnelt. Het onderzoek van DR. H. G. KWA over de morfologische en functionele plasticiteit van hormonaal geïnduceerde hypofyse-tumoren werd in samenwerking met DRS. C. A. FELTKAMP gecontinueerd. Getracht wordt de omstandighedente definiëren, waarbij door verandering van het hormonale milieu de tumoren, welke bestaan uit prolactine-producerende cellen, veranderd kunnen worden in tumoren bestaande uit T.S.H.-producerende cellen. Er werden sterke aanwijzingen verkregen dat tumoren zwaarder dan 25 à 30 milligram deze plasticiteit niet meer bezitten. De methode waarbij uit sub-cellulaire deeltjes, verkregen uit hypofyse-cellen, groeihormoon en prolactine konden worden geïsoleerd - welke uitgewerkt werd in samenwerking met de afdelingen biochemie, immunologie en electronenmicroscopie - stelde ons instaat ratte-prolactine te isoleren uit hypofyse-tumortransplantaten en wel in voldoende hoeveelheden om met alleen biologische activiteit en zuiverheid te kunnen definiëren, maar ook om er een antiserum mee te induceren. Hiermee zijn de voorwaarden geschapen om een radio-immuun-bepaling te ontwikkelen, waarmee gehoopt wordt een kwantitatief inzicht te verkrijgen in de fluctuaties van dit voor de genese van het mammacarcinoom zo belangrijke hormoon. Om zo snel mogelijk tot een bruikbare hormoonbepaling te komen wordt samengewerkt met DR. F. C. GREENWOOD van het Imperial Cancer Research Fund te Londen. Voorbereidingen werden getroffen om met de bovengenoemde methode ook muize-prolactine en muize-T.S.H. te isoleren. Niet alleen werd een begin gemaakt met het induceren en transplanteren van de hiertoe geëigende tumoren, maar ook werd oriënterend onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om de tumoren zodanig te beïnvloeden, dat door blokkering van de hormoonafgifte gedurende korte tijd de cellen meer hormoon opslaan in de te isoleren sub-cellulaire deeltjes. DR. G. H. ZEILMAKER is een uitgebreid onderzoek begonnen over de invloed van het zogen op de carcinogenese in de melkklier van de muis. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan de hormonale en virale aspecten van dit probleem. Voorts werden oraal werkzame progestatieve stoffen ("de pil") in het voeder vermengd, toegediend aan muizen om na te gaan welke invloed deze stoffen op de lange duur uitoefenen op de melkklier en de ovaria. Een onderzoek naar de invloed van progesteron op de neurohumorale inductie van ovulatie is gedeeltelijk afgesloten. In samenwerking met DR. J. MOLL (afd. experiinentele pathologie) werden ingrepen in de hypothalamus verricht teneinde; het mechanisme van de ovulatieremming door progesteron nader te analyseren.

26

Met deze techniek konden tevens op ovulatie gelijkende verschijnselen worden opgewekt in ovaria getransplanteerd in mannelijke ratten. De reeds enkele jaren aan de gang zijnde onderzoekingen over de regulatie van de prolactine-secretie werden voortgezet; o.a. werd het mechanisme waardoor pseudozwangerschap wordt geïnduceerd uitvoerig onderzocht. In toenemende mate werd dit jaar de hulp van de biologische afdeling (DRS. L. M. BOOT) ingeroepen door de kliniek voor het bepalen van de uitscheiding van ~onadotropinen in de urine van patiënten lijdende aan of verdacht van choriocarClnoom. Door het in de loop van het jaar vrijkomen van de tot dusver door de Md. Histologie bezette 2e etage van Sarphatistraat 108 konden een aantal ruimtelijke problemen van onze afdeling opgelost worden. Speciaal gebaat hierbij waren DR. H. G. Kw A, DR. A. Dux, DRS. L. M. BOOT en hun medewerkers. De totale vraag naar proefdieren door de onderzoekers van ons Instituut nam, mede door de verminderde activiteit van de afdeling weefselkweek, iets af. Opmerkelijk was daartegenover de toename van de vraag van buiten het huis. Zoveel mogelijk werd getracht aan alle redelijke eisen te voldoen, waarbij uiteraard de interne voorziening steeds voorrang krijgt. Door de steeds slechter wordende gezondheidstoestand van de rattenstammen was het noodzakelijk, uitgebreide saneringsmaatregelen te nemen. Hiertoe zijn dieren van elke stam in de kiemvrije afdeling van DR. KWA behandeld en vervolgens in de nieuwe stal op de 2e verdieping gehuisvest. De gezondheidstoestand en kweekresultaten van deze dieren zijn uitstekend. Ondertussen is de oude rattenstal opgeknapt en nieuw ingericht, in eigen beheer, onder leiding van de heer P. KLOOSTERMAN. Op de 3e verdieping kwam de wasmachineruimte gereed en kon in september de kooienwasmachine geïnstalleerd worden. De konijnenstal moest worden uitgebreid voor een onderzoek dat door de experimentele chirurgie wordt uitgevoerd. Een overdekt buitenverblijf is gebouwd met plaats voor 30 dieren. Voor de virologische afdeling werd ruimte ingericht voor het houden van. leukemie-vrije kippen, welke proefdieren verder ook onder de supervisie van de biologische afdeling blijven vallen. Van de sectie kiem-vrije en speci.fiek-pathogeen-vrije proefdieren onder leiding van DR. H. G. KWA en DRS. J. M. HERBSCHLEB kan gemeld worden dat, nadat in juni de laatste SPF-ratten uit hun isolator werden gehaald en overgebracht naar de stallen van DRS. A. Tn.fMERMANS, de gehele beschikbare ruimte benut kon worden voor kiemvrije isolatoren. In november werd de volledige capaciteit bereikt: 3 roestvrij-stalen Reynier's tanks en 11 plastic isolatoren. Een aantal van de bacterie-soorten, nodig voor de overgang naar SPF werd geïsoleerd en drooggevroren. Een begin werd gemaakt met de bouw van een isolator met een capaciteit van ± 150 kooien ter herberging van de eerste SPF muizen. De leveranties van dieren met en zonder primaire tumoren door het op onze afdeling ondergebrachte WHO-centrum onder dagelijkse leiding van DRS. G. RÖPCKE ondergingen een uitbreiding van meer dan 20 %, waarbij nog steeds de produktie achterbleef bij de vraag. Door vele afnemers werd tevredenheid uitgesproken over de geboden service. Onder auspiciën van dit internationale centrum brachten de volgende gasten een stage op ons Instituut door: DR. K. SUZUKI, Tokyo, (Japan); MEVR. A. Cros, Gliwice, (polen); DR. S. TH. TORRES, Rio de Janeiro, (Brazilië), DR. K. HORN, Berlijn, (Duitsland). Organisatorische activiteiten op het gebied van het kankeronderzoek op inter27

/+

nationaal niveau hebben wederom veel tijd van PROF. O. MÜHLBOCK, als voorzitter van de Cancer Research Commis sion of the International Union against Cancer (VICC), gevergd. PROF. MÜHLBOC K nam ook deel aan het voorbereidende werk voor het nieuwe International Cancer Research Centre in Lyon, als voorzitter van het Wetenschappelijk Comité. PROF. MÜHLBOCK werd benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Met dank zij wederom vermeld dat het werk van de biologische afdeling werd gesteund door belangrijke subsidies van het National Cancer Institute te Bethesda (USA) en van het Anna Fuller Fund, New Haven (USA). De voor het onderzoek nodige hormonen stelde N.V. Organon te Oss< belangeloos ter beschikking.

Voordrachten : 11 maart

Rundgespräch Deutscher KIebsforscher, Hinterzarten;... O. M ÜH LBO CK: "Genetische Faktoren in der Genese des Mammakarzinoms" .

22 mei

GroupeEuropéennedeChimiothérapieAnticancéreuse, Frankfurt afM.O. MÜHLBOCK: "Hormones and tumor growth".

10 juni

6e Federatieve Vergadering van medisch-biologische Verenigingen, Leiden; P. BENTVELZEN, W. E. HESToN: "De rol der mutaties A'"l' en Al' bij het ontstaan van tumoren bij de muis".

10 juni

6e Federatieve Vergadering van medisch-biologische Verenigingen, Leiden; A. Dux: "Mammacarcinoom ingettansplanteerde melkklieren".

11 juni

6e Federatieve Vergadering van medisch-biologische Verenigingen, Leiden; .. G. ZEILMAKER: "Het bifasisch effect van progesteron op de ovulatie bij de rat".

29 juni

International Conference on lung ·tumours in animals, Universiteit van Perugia, Italië; . P. BENTVELZEN, G. SZALAY: "Genetic aspects of differences in susceptibility to the induction of lung tumours by urethane between inbred strains of mice".

30 juli

Meeting of the Society for Experimental Biology, Copenhagen; P. BENTVELZEN: "The inheritance of mammary gland size in mice".

30 juli

Meeting of the Society for Experimental Biology, Copenhagen; G. ZEILMAKER:" The biphasic effect of progesterone on ovulation in the rat".

2 augustus

.

Stafbijeenkomst Kvinnöklinik, :iYIalmö; G. ZEILMAKER: "The biphasic effect ofprogesteroneon ovulation in the rat".

28

J

4 augustus

5th Acta Endocrinologica Congress, Hamburg; H. G. Kw A: "Isolation of prolactin from a sub-cellular fraction of transplanted pituitary tumours".

4 augustus

5th Acta Endrocrinologica Congress, Hamburg; G. ZEILMAKER, J. MOLL: "Effects of progesterone on hypothalamic induction of ovulation in the 5-day cyclic rat".

6 augustus

5the Acta Endocrinologica Congress, Hamburg; H. G. KWA, C. A. FELTKAMP: "Transformation ofpituitary tumours from prolactin- into T.S.H.-cell types".

25 augustus

Nato Advanced Study Institute, The Germfree Animal in Research, Elvetham Hall, Hardey, Engeland; J. N. HERBSCHLEB, H. G. KWA: "Plans and program ofthe Netherlands Cancer Institute in establishing and maintaining of a germfree and SPF-colony". .

16 december

Stafbijeenkomst Lab. voor Stofwisselingsziekten en Klinische Endocrinologie, Leiden; G. ZEILMAKER: "De invloed van progesteron op de neurohumorale inductie van ovulatie bij de rat".

Overige voordrachten: zie blz. 20 P"blicaties:nr. 8, 13, 17,20,36,37,50,51,52, 79, 80 en 81; zIe blz. 52 e.v. PROF. DR. O. F. E. MÜHLBOCK

AFDELING ELECTRONENMICROSCOPIE De wetenschappelijke activiteit van de afdeling bestond in 1965 uit verdere ontwikkeling van het researchprogramma dat gedurende de vorige jaren was gestart in samenwerking met de andere afdelingen en werkgroepen van het Nederlands Kanker Instituut. I.

Chemiche carcinogenese in rattelever. a. De fijn-structuur van polyribosomen en fragmenten van het endoplasmatische reticulum, geïsoleerd uit rattelever is verder onderzocht. Enkele nieuwe resultaten werden bereikt door het aantonen van een ribonuclease-resistente streng die de monomeren verbindt, en de zichtbare structuur die de verbinding vormt tussen ribosomen en de membranen van het endoplasmatische reticulum (ER); en voorts door het aantonen dat de fijn-structuur van deze membranen bestaat llÎt globulaire eenheden. b. Gebaseerd op deze kennis van normale condities en in volledige overeenstemming met de biochemische waarnemingen gedaan door DR. MIZRAHI, kon het effect van DMNA op geïsoleerde polyribosomen en fragmenten van het endo29

Eo

plasmatische reticulum worden bestudeerd. De effecten van Je toxischè metabolieten van DMNA zijn de volgende: 1) Afbraak van de polyribosomen en de monomeren in kleinere eenheden (waarschijnlijk veroorzaakt door een effect op zowel boodschapper als ribosomaal RNZ). 2) Primair effect: op: ER membranen, die afgebroken worden in eenheden. 3) Aanwezigheid in de :polyribosomen-fractie van losse individuele strengen van verschillende dikte en lengte, waarschijnlijk eenJ gevolg van denaturatie van de nucleïne zuren. c. Het onderzoek over geïsoleerde plasma-membranen geïsoleerd uit rattelever is verder ontwikkeld en nieuwe informatie over de fijn-structuur in verband met de functie van de membranen is verkregen. '" 1) Als gevolg van temperatuur-afhankelijke veranderingen tijdens de negatieve kleuring bestaan de membranen uit een regelmatig hexogonaal netwerk van eenheden met icosaëdrische symmetrie. 2) De membraanelementen ("unit membrane") vertonen onder verschillende condities (incubatie bij 37°, weghalen van Ca++ etc.) een overgang van lamellaire naar globulaire structuur. Deze resultaten zouden kunnen betekenen dat ook in vivo de membranen hunmoleculaire organisatie kunnen veranderen afhankelijk van verschilphysiologische condities, zoals b.v. overgang in een structuur die geschikter is voor een snelle uitwisseling door deze membranen. 3) Het effect van specifieke antilichamen tegen de membranen is onderzocht. Dit effect bestaat uit de volgende verschijnselen: contractie van de membranen, aangehecht materiaal op het membraanoppervlak, zeer waarschijnlijk het antigeen - antilichaam complex voorstellend, en het ontstaan van gaten als gevolg van het actieve complement. d. Gebruik makend van dezelfde methoden en deze basiskennis over de fijn-structuur van normale geïsoleerde rattelever plasma-membranen is dezelfde fractie van ratte- en muizehepatomen onderzocht. Voorlopige resultaten 'laten zien dat de membranen uit een rattehepatoom (448) een in vele opzichten van normale rattelever membranen verschillend aspect vertonen. Enkele interessante waarnemingen werden gedaan over de vergelijking tussen normale inuizelever plasma-membranen en die geïsoleerd uit een "minimal deviation" muizehepatoom.

Il. Hormonale carcinogenese. a. Het onderzoek over de fijn-structuur van de muizehypophyse is voortgezet door DRA. C. A. PELT KAMP. Snelle groei van de muizehypophyse kan worden opgewekt door toediening van een extra hoeveelheid oestron, of door radiothyroidectoIDÏe. In het eerste geval bestaat de sterk vergrote hypophyse voor het merendeel uit prolactine producerende cellen, in het tweede geval uit TSH-producerende cellen die echter in hun fijn-structuur enkele afwijkingen vertonen van TSH-producerende cellen in normale muizehypophysen. Door verwisseling van de hormonale stimulatie van oestron-overmaat naar thyroxine-deficiëntie kan de

30

populatie van prolactinecellen overgaan in een populatie van TSH-cellen. Tijdens de geleidelijke verandering is er eerst een toename in lysosomen en cytolysosomen waar te nemen, daarna een toename in normale, actieve, TSH-producerende cellen. Deze gaan in aantal de celpopulatie domineren, waarna zij later dezelfde afwijkingen in fijnstructuur vertonen als de primair geactiveerde TSH-cellen. Tijdens de verandering zijn geen grote necrotische gebieden waargenomen, wèl tijdelijk een kleine toename in kleine cellen die niet te correleren zijn met de productie van een bepaald hormoon. Uitgaande van een populatie van voornamelijk TSH-cellen verschijnen na.inplantatie van een thyroid en toediening van extra oestron, prolactine cellen. Er is hierbij echter ook een toename van neurosecretoire cellen waargenomen. Een h~rhaling van deze proef wordt op het ogenblik uitgevoerd. b. De fijnstructuur van een polyribosomenfractie geïsoleerd uit muizehypophyse transplantaten werd onderzocht. De fractie was zuiver en bestond uit aggregaten van ribosomen met elkaar verbonden door een streng, en uit vrije ribosomen. c. DRS. K. P. DINGEMANS heeft in het kader van zijn studie in de biologie een onderzoek verricht over veranderingen, door thyroxine in hypophysetumoren van schildklierloze muizen opgewekt. Het bleek, dat het toedienen van thyroxine een accumulatie van specifieke TSH-granula teweeg brengt. Voor hypophysetumoren in situ was dit bekend, maar dit onderzoek wees uit, dat het verschijnsel ook optrad bij een tumor-transplantaat in de dij, waarbij het direct contact met de hypothalamus is opgeheven. Een en ander is vooral van belang in verband met de solatie van TSH uit hypophysetumor-transplantaten.

m.

Virale carcinogenese. Verdere vooruitgang is bereikt in de studie van de aanwezigheid van virus deeltjes (Al> ~,A3 en B) en de melkkliertumor van verschillende stammen en hybriden. MEJ. DR. J. CALAFAT heeft actief samengewerkt met MEJ. DR. PH. HAGEMAN over de zuivering van de B-deeltjes uit de melk van CaH en CaHf muizen. Zij konden reeds een controversaal probleem oplossen, waarbij aangetoond werd dat ook in melk van CaHf muizen deeltjes, gelijkend op type B, aanwezig zijn. Verder onderzoek wordt voortgezet om eventuele structurele karakteristieken van deze deeltjes te vinden. IV. In samenwerking met de afdelingen Neurologie, Pathologie en Biochemie van de Universiteit van Amsterdam is door DRA. C. A. FELTKAMP een onderzoek gedaan over een mitochondriale afwijking in enkele spieren van een patiënt. Biochemische, histochemische en klinische gegevens over veranderingen in bepaalde spiervezels konden gecorreleerd worden met electronenmicroscopische waarnemingen, waarbij ophopingen van mitochondriën werden gevonden, met sterke afwijkingen in afmeting en fijn-structuur. V. De kundigheid en de uitvoering van het werk van de technische assistenten is gedurende het gehele jaar uitstekend geweest. MEJ. M. M. GERHARDS heeft met zeer veel belangstelling haar medewerking verleend aan het programma van chemische carcinogenese, terwijl MEJ. M. A. HOGENES meewerkte aan het onderzoek over hormonale carcinogenese. MEJ. C. E. M. VAN DER VOORN deed met zeer grote kundigheid het fotografische werk voor de gehele afdeling. 31

Eo

Voordrachten: lO-februari

12 februari

15 juni

··6 augustus

7 december

21 december

Third Conference on Cellular Dynamics onder auspiciën van de New Y ork Academy of Sciences, Princeton. E. L. BENEDETTI: "Structural molulation of cytoplasmic membranes". The Rockefeller Institute, Department of Cytology, New Y ork. E. L. B ENED ETT I: "Seminary on fine structure of plasma membranes and of endoplasmic reticulum isolated from rat liver". First International Symposium on Biochemical Pathology, Seven Springs, Pennsylvania. E. L. BENEDETTImedenamens W. S. BONT en H. BLOEMENDAL: "Electronmicroscopic observations on polyribosomes and endoplasmic reticulum fragments isolated from rat liver". E. L. BENEDETTI mede namens 1. J. MIZRAHI en P. EM1
Pllblicaties: nr. 1 t/m 4, 13, 20, 21 en 37; zie blz. 52 e.v. DR. E. L. BENEDETTI

AFDELING EXPERIMENTELE PATHOLOGIE De afdeling onderging in haar personeelsformatie een aantal wijzigingen. Haar hoofd, DR. P. J. THUN G, aanvaardde een benoeming als hoogleraar in de betrekkingen tussen natuurwetenschap en geneeskunde aan de Rijksuniversiteit te Leiden. Hij werd als afdelingshoofd opgevolgd door DR. J. MOLL. De formele organisatie van de gerontologische werkgroep binnen de afdeling werd veranderd en wel in die zin, dat de subsidiëring van de werkgroep door de Gezondheidsorganisatie T.N.O. werd omgezet in een direct dienstverband bij T.N.O. van alle leden Van de werkgroep. . De gerontologische werkgroep staat na het vertrek van DR. THUNG onder

32

leidingvanDR. C. F. HOLLANDER. Op 1 maart 1966 tradMEVR.F. R. DELEEUWISRAEL, arts, toe tot deze werkgroep. Over de resultaten op dit terrein is het volgende te vermelden. De invloed van partiële hepatectomie op het verouderingsproces van de lever bij de muis bleek samengevat te kunnen worden als versnelling van het normale verouderingsproces. Hierop wijst o.m. het verschijnsel der polyploidie, d.w.z. het optreden van kernen met veelvouden van het normale chromosomen materiaal. Ook de relatie tussen leverfunctie en regeneratie na partiële hepatectomie werd in het onderzoek betrokken. Een voorlopig verslag zal worden uitgebracht door DR. HOLLANDER en DR. THUNG op het internationale congres voor gerontologie te Wenen, zomer 1966. DR. R. VAN NIE vervolgde de studie van hormoon-afhankelijke primaire tumoren van de melkklier, die bij bepaalde muizestammen tijdens het laatste deel van de zwangerschap optreden. De histologische structuur van deze tumoren bleek af te wijken van die van melkkliercarcinomen, die bij niet-zwangere muizen gevonden worden. Het werk over uterus-tumoren, na behandeling met mannelijke geslachtshormonen bij muizen gevonden (zie vorig jaarverslag), wordt afgesloten en voor publicatie gereedgemaakt. DR. MOLL vervolgde met DR. ZEILMAKER (zie verslag biologische afdeling) het werk omtrent de centraal nerveuze regulatie van de gonadotropinen secretie bij de rat. Over dit werk werd verslag uitgebracht op een tweetal vergaderingen en het is reeds ten dele gepubliceerd, zodat uitvoerige bespreking achterwege kan blijven. Het werk van DR. KWA en DR. MOLL over tumoren van de hypofyse voorkwab bij de muis (zie vorig verslag) werd eveneens voortgezet, maar door methodologische problemen konden - althans op het gebied, waarop samengewerkt werd - nog geen volledig betrouwbare conclusies worden bereikt. . Het werk van DR. G. SZALAY en DR. MOLL over een muizestàm met polydipsie werd afgesloten en persklaar gemaakt. De waarschijnlijke hoofdoorzaak van het syndroom lijkt te berusten op een z.g. primaireruet-obligatoire polydipsie.

Voordrachten: 27 april

4 augustus

16 oktober

11 december

71. Tagung der Deutschen Gesellschaft fi.'lr Innere Medizin, Wiesbaden. J. MOLL: "Hypothalamische Steuerung der thyreotropen Hypophysenfunktion". . . Fifth Acta Endocrinologica Congress, Hamburg. J. MOLL en G. H. ZEILMAKER: "Induction of ovulation by hypothalamic stimulation in castrated male rats bearing ovarian transplants" . Kon. Ned. Ver. voor Diergeneeskunde, Utrecht. P. J. THUNG: "Biologische Aspecten van Ouderdom en Sterfelijkheid" . Nederlandse Anatomen Vereniging, Amsterdam. J. MOLLen G. H. ZEILMAKER: "Ovulerende mannetjesratten?".

Overige voordrachtm: zie blz. 20. Publicaties: !l1:. 29, 49, 50, 53, 54, 55, 72 tlm 77 en 81; zie blz. 52 e.v. DR.

J. MOLL 33

Eo

AFDELING IMMUNOLOGIE De volgende onderzoekingen werden voortgezet of begonnen.

1. Onderzoek naar het voorkomen van auto-antistoffen tegen normale weefselbestanddelen in het serum van patiënten met carcinoom. Eén patiënt met mammacarcinoom, die 17 jaar zonder ernstige klachten met kliermetastasen leefde en bij wie volgens histologische kenmerken immunologische afweer in de tumor en metastasen aanwezig zouden zijn, bleek een hoge titer aan auto-antistoffen tegen mitochondriën in het serum te bezitten. Gepoogd wordt het betreffende mitochondriale antigeen nader te indentificeren en na te gaan, of deze auto-antistoffen betekenis hebben of parameter zijn voor immunologische weerstand tegen de tumor. 2. Bestudering van de immunologische reactiviteit van lymphocyten in vitro. Dit onderzoek kon door het vertrek van MEJUFFROUW J. LAURENTIus.ciet verder worden voortgezet. Technieken voor het kweken van lymphocyten en het bepalen van immunologische reactiviteit in het algemeen, werden bestudeerd. Zij bleken vaak bruikbaar te zijn. Normaal mammaweefsel en mammacarcinoom werden eveneens "gekweekt". Dit werk zal in 1966 door een andere bioloog worden voortgezet. 3. De testosteron afhankelijkheid van het sex-associated proteïn in ratte-urine werd nader onderzocht. Publicatie van dit onderzoek volgt in 1966. 4. Onderzoekingen met antisera tegen schapeprolactine en bovine groeihormon werden afgesloten en resulteerden in een publicatie.

S. MEJUFFROUW A. HEKMAN werd als biochemica aan de afdeling verbonden. Zij legde zich toe op verschillende technieken voor het isoleren van eiwitten. In de eerste plaats werd een begin gemaakt met het isoleren van een pre-albuminefractie uit menselijke urine. Onderzocht zal worden of met behulp van een antiserum een testosteron afhankelijk pre-albumine in menselijk serum en urine aantoonbaar is. Dit onderzoek wordt verricht naar aanleiding van de vondst, dat een dergelijk eiwit bij de muis en rat in serum en urine voorkomt. 6. Een begin werd gemaakt met de ferritine koppeling van antisera om deze voor de electronenmicroscopie geschikt te maken.

7. De techniek van de radio-immuno assay test werd door P R. H. G. Kw A van de biologische afdeling begonnen. De immunologische afdeling verleende hierbij haar diensten.

Voordrachten: 30 januari

Nordwestdeutsche Gesellschaft für Innere Medizin, Hamburg. PH. RÜMKE: "Auto-Spermagglutinine".

2 en 3 april

Cursus Leiden georganiseerd in overleg met de Faculteitscommissie van Cursussen voor Medisch-Biologisch Onderzoek. PH. RÜMKE: "Immunologische Methoden". .

34

4 april

Gastcollege voor PROF. HAMPE, Amsterdam. PH. R ÜMKE: "Kanker Immunologie".

24 mei

Werkgroep Diakonessenhuis Militair Hospitaal (D R. B AA RT DE LA F AILLE) Utrecht. PH. R ÜM KE: "Kanker Immunologie".

26, 27 en 28 mei International Symposium on the Biological Characterization of Human Tumours, Parijs. PH. RÜMKE: "Complement-fixing auto-antibodies to cytoplasmic components of various normal tissues in the serum of certain cancer patients". 4 tot 9 oktober W.H.O. conferentie, Genève. Deelname aan de Scientific Group on Immunological Aspects of Human Reproduction. 20 november

Nederlands Hervormde Diakonessen Inrichting Amsterdam. PH. R ÜM KE: "Auto-antistoffen bij leverziekten".

20 november

Algemene Ziekenkundige Vereniging, Utrecht. PH. RÜMKE: "Auto-antistoffen tegen spermatozoën als oorzaak van kinderloosheid bij de man".

F-

Overige voordrachtB1J: zie blz. 20. Publicaties: nr 21,37,58 tlm 63; zie blz. 52 e.v. DR.

~H.

RÜMKE

AFDELING PATHOLOGISCHE ANATOMIE De samenwerking tussen de afdeling pathologische anatomie van het Antoni van Leeuwenhoekhuis, de in ons instituut ondergebrachte universitaire afdeling van de Gemeentelijke Universiteit en het pathologisch-anatomisch instituut van het Wilhelmina Gasthuis werd ook in 1965 voortgezet. Hierdoor was het mogelijk dat assistenten en student-assistenten op onze afdeling werkzaam waren. Enerzijds namen zij deel aan het routinewerk, anderzijds bewerkten zij verschillende klinisch pathologische onderwerpen. Als student-assistent waren op de afdeling gast: de heren J. TROMP, med. drs. (16 maart-16 juli); H. OVERBEEK, med. drs. vanaf 11 oktober; J. OOMEN, med. drs. vanaf 1 november. Collega DR. C. F. HOLLANDER voltooide als wetenschappelijk medewerker zijn opleiding tot patholoog-anatoom Ganuari - oktober) en wérkte zich in als medewerker van de afdeling experimentele pathologie. De collegae E. BOEKHOFF en H. H. THEMANS zijn vanaf resp. 15 augustus en 20 oktober voor een jaar als assistenten van PROF. HAMPE op onze afdeling werkzaam ter voorbereiding van hun verdere specialisatie. Beiden begonnen aan een . onderwerp voor een dissertatie. Verschillende student-assistenten, die vorige jaren in ons instituut werkzaam 35

waren, zetten de onderzoekingen waaraan zij begonnen waren tussen hun coassistentschappen voort, met name ME]. K. KWEE en de heren F. WA C KE RS en J. De WUITE. .. . . b 00 d samenwerkin g tussen ons lnStltuut en d e G emeenteli'k J e U' ruversltelt ook dit jaar de voordelen beschreven in het jaarverslag van vorig jaar. Hetzelfde gold voor de contacten met de andere ziekenhuizen met name het Burger Ziekenhuis, de Ned. Herv. Diaconessen Inrichting en de medische specialisten van Hoorn. Collega J. F. M. DELEMARRE was belast met het pathologisch anatomisch onderzoek t.b.v. de klinieken de daarbij behorende werkzaamheden, zoals patiëntenbesprekingen en pathologisch-anatomische demonstraties. Het aantal histo-pathologische onderzoekingen bedroeg 1985 (1964: 1855) waarbij het een aantal consulten betrof, aangevraagd door collegae patholooganatomen. Het aantal obducties bedroeg 68 (1964: 47). Medewerking werd verleend aan verschillende publicaties door klinici. In samenwerking met ME]. K. PRUISSEN, DR. r. S. SINDRAM, DR. B. A. DEN HERDER werd een onderzoek verricht naar de correlatie tussen lymfografit"en pathologische anatomie der bekkenklieren bij patiënten met een carcinoom van de ce:t:VÏc. Een voorlopig verslag werd hierover op de Leeuwenhoekdag uitgebracht. De medewerking in vorige jaren verleend aan een experimenteel pathologisch onderzoek naar de relatie tussen parenchym- en vaatafwijkingen van de long werd neergelegd in het proefschrift van DR. TH. J. J. VAN RENS, o:rthopaedist: De zogenaamde intralobulaire longsequestratie. Medewerking werd verleend aan het onderzoek van de collegae G. B. SNOW en DR. J. A. VAN DON GEN JR.: Infusie van getransplanteerde tumoren bij konijnen. In het kader van de Landelijke Organisatie voor de Kankerbestrijding werd door ondergetekenden deelgenomen aan besprekingen over ovariumtumoren en M. Hodgkin; collega DELEMARRE trad toe als lid van de nieuw ingestelde Commissie voor Ovariumtumoren en nam deel aan de voorbereiding van een symposium over pleuritis carcinomatosa. Dank zij het feit dat collega HOLLANDER ook na zijn overgang naar de afdeling experimentele pathologie regelmatig een deel der routinewerkzaamheden overnam, kwam tijd vrij, welke besteed werd aan het onderzoek van de hyperplastische epitheel-veranderingen van het larynxslijmvlies. Wat betreft het gerontologisch ol1derzoek: In het verslagjaar werden 22 obducties verricht (1964: 22). Op een symposium over het periodiek onderzoek van bejaarden, georganiseerd door de Verenigingen voor Oncologie en Gerontologie, werd een verslag uitgebracht over 213 obducties. Een vergelijking werd gemaakt tussen de ste:rftestatistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de bevindingen bij deze obducties. Wat betreft de rytodiagnostiek (collega J. E. DE BOURGRAAF): Het aantal cytodiagnostische onderzoekingen bedroeg 1750 (1964: 1867). Deze werden evenals de vorige jaren door collega J. E. DE BOURGRAAFverricht in het Wilhelmina Gasthuis. Wat betreft de vergel/ikende pathologie (collega DR. W. MrSDORP): In h:et verslagjaar heeft het onderzoek van diertumoren zich uitgebreid (465 onderzoekingen tegenover 345 in 1964). . 36

De samenwerking met de Veterinaire Faculteit te Utrecht en een aantal kleine huisdierspecialisten werd verbeterd. Ook de samenwerking in het verband van de internationale studiegroep voor de vergelijkende oncologie van mammatumoren werd geïntensiveerd. De universiteit van Edinburgh en zes Australische universiteiten konden bij ons onderzoek betrokken worden. Een voorlopig classificatiesysteem van mammatumoren bij de hond werd opgesteld. Dit classificatiesysteem biedt mogelijkheid tot aansluiting bij bekende systemen betreffende de menselijke mammatumoren. Van de zijde van de World Health Organization:(pRoF. BEVERIDGE) werd ons voorgesteld om aan de pathologisch-anatomische afdeling in dit instituut het eerste W.H.O. coöperative centre in te richten, speciaal bestemd voor de vergelijkende oncologie van het reproductieapparaat en de mamma. De voorbereidende besprekingen hebben tot het resultaat geleid dat per 1 januari 1966 dit centrum is gaan functioneren. De samenwerking tussen de afdeling histochemie van de pathologisch-anatomische afdeling van het Wilhelmina Gasthuis (hoofd DR. MEYER), de afdelingen veterinaire gynaecologie (PROF. DE Bors), de kliniek voor kleine huisdieren (PROF. TEuNrssEN) te Utrecht en onze afdeling heeft ertoe geleid, dat door DRS. SCHOENMAKER, dierenarts, aan een histochemisch en histologisch onderzoek van de mamma in de verschillende stadia van de cyclus en van mammatumoren bij de kat kon worden begonnen. Het is de bedoeling dit werk te laten aansluitten op het werk dat door MEJ. KWEE werd verricht betreffende de menselijke mamma. Door de samenwerking tussen het abattoir te Amsterdam (directeur DRS. MELESSEN), de haematologische afdeling in het Wilhelmina Gasthuis (hoofd DR. DEVRIES) en onze afdeling kon door DRS. MEYER, dierenarts, een haematologisch en histologisch onderzoek aangevangen worden bij het rund. Dit onderzoek staat in verband met het probleem van de enzoötische (= endemische) leucose bij het rund. Door collega MISDORP werd een serie van 4 post-academiale discussiebijeenkomsten voor dierenartsen georganiseerd, waarvan de eerste op 12 oktober in het Antoru van Leeuwenhoekhuis werd gehouden. Voordrachten : 27 januari

6 februari

Kon. Ned. Mij tot Bevordering der Geneeskunst, Mdeling Deventer en omstreken. ]. F. HAMPE en W. MISDORP: "Vergelijkende pathologie van het mammacarcinoom bij mens, hond en kat". Kon. Ned. Mij voor Diergeneeskunde, groep Geneeskunde van het Kleine Huisdier, Utrecht. ]. F. HAMPE en W. MISDORP: "Maligne mammatumoren bij de mens en de huisdieren."

28 april

Symposium over maligne aandoeningen bij kinderen, Amsterdam. W. MrSDORP: "Aangeboren maligne tumoren bij dieren".

25 november

Kon. Ned. Mij voor Diergeneeskunde, groep Directeuren van vleeskeuringsdiensten,Utrecht. W. MrsDoRP: "Tumoren bij slachtdieren". 37

Eo

2 december 11 december

Staf Veterinair Pathologisch -Instituut, Utrecht. W. MrsDoRP: "Tumoren bij slachtdieren". Ver. voor Oncologie en Gerontologie, Amsterdam. J. F. M. DELEMARRE en H. DE JAGER: "Pathologie van de ouderdom" .

Overige voordrachteJJ: zie blz. 20. Publicaties: nr. 27, 38 tlm 44,67 en 68; zie blz. 52 e.v. PROF. DR. J. F. HAMPE J. F. M. DELEMARRE

AFDELING WEEFSELKWEEK Na het vertrek van ME J. DR. W. M. DE BRUI JN werd de afdeling gereorganiseerd onder beheer van ondergetekende en met technische adviezen van DR. F. J. A. PROP. De vele cellijnen in kweek werden in aantal sterk teruggebracht. Begonnen werd met de kweek van hypofyse transplantaten, teneinde een indruk te verkrijgen over hun prolactine productie. Methodes worden ontwikkeld door de heer HOMB URGom systemen te verkrijgen waarin het effect van nucleïnezuren uit cel-varianten, nucleïnezuren waaraan carcinogenen gekoppeld zijn en enzymatische desoxynucleïnezuur correctie, bestudeerd zullen kunnen worden. DR. P. EMMELOT

WERKGROEP ORGAANKWEEK Het programma van onderzoek werd beperkt door het op handen zijnde vertrek van ondergetekende (1 augustus 1965) en het in verband hiermede niet meer vervullen van ontstane vacatures in de werkgroep .. Prolactine-bepalingen werden verricht in het kader van samenwerking met DR. H. G. KWA (7 x) en DR. PH. RÜMKE (1 x). Aanvullende experimenten werden uitgevoerd om voor de in de afgelopen jaren ontwikkelde prolactine-bepaling met behulp van gekweekte muizemammae optimale omstandigheden vast te stellen. Naar aanleiding van in de literatuur verschenen mededelingen, dat groeihormoon in CaH-muizen een prolactine-achtig effect op de mamma zou uitoefenen, dat niet bij andere muizenstammen optreedt, werden hierover experimenten verricht. Misleidend kan bij dit soort experimenten zijn, dat vrijwel elk groeihormoon een vrij sterke verontreiniging met prolactine bevat, hetgeen in de afglopen .tijd tot nogal wat verwarring in de literatuur heeft geleid. Dank zij onze gevoelige en specifieke prolactine-bepaling kan deze verontreiniging bepaald en haar invloed vastgesteld worden. Het bleek, dat bij CaH evenmin als bij andere muizenstammen 38

een prolactine-achtige invloed van groeihormonen op de lobulo-alveolaire ontwikkeling in vitro wordt verkregen. Prolactine-activiteit werd vastgesteld van een recent uit menselijke placentae bereid nieuw hormoon, het zogenaamde "human Placental G.H.-lactogen", waarvan enige monsters werden verkregen van DR. F. GREENWOOD, Imperial Canèer Research Fund, London. Ook werd de prolactine-activiteit bepaald van een door Apostolakis te Hamburg uit menselijke hypophysen bereid humane prolactine.

Voordrachten: 2 april

British Tissue Culture Association, Aberystwyth-Wales. F. J. A. PROP: "Wound Healing Reaction in 'Organ Cultures".

4 augustus

Acta Endocrinologica Congress, Hamburg.' F. A. J. PRO P: "Au accurate and sensitive method for the dosage of prolactin" .

10 juni

Federatieve Vergadering van Med. Biol. Verenigingen, Leiden. F. A. J. PROP: "Wondgenezingsreacties in orgaanculturen".

P!lblicaties: nr. 56 en 57; . zie blz; 56. . Dr. F.

J. A. PROP

WERKGROEP. VIROLOGIE Het werk met Rous sarcoma virus (RSV) en mamma tumor virus (MTV) werd voortgezet. Jl1TV Het onderzoek naar de verwantschap van B-deeltjes (een electronenmicroscopisch begrip) uit de melk van C3 H-muizen en het mama tumor virus (MTV; een biologisch begrip) werd door MEJ. DR. PH. C. HAGEMAN voortgezet. DR. G. SZALAY (biologie) leverde het matriaal. DR. E. L. BENEDETTI en MEJ. DR. J. CALAF AT (beiden van de afdeling electronenmicroscopie) verrichten het E.M.onderzoek, terwijl DRS. P. A. J. BENTVELZEN (biologie) de biologische activiteit van de B-deeltjes onderzoekt. Het voorlopige resultaat met een onzuiver B-deeltjes bevattende fractie en een B-deeltjesvrije fractie van een electroforetische scheiding uit de beginperiode sloot een verwantschap van B-deeltjes en MTV niet vroegtijdig uit. DRS. W. S. BONT (biochemie) bepaalde de sedimentatie-constante van B-deeltjes met de door hem en de heer W. L. VAN Es verfijnde analytische ultracentrifuge. Onlangs werd een bijna geheel zuiver B-deeltjes-preparaat in voldoende hoeveelheid verkregen. De biologische activiteit hiervan kan medio 1966 vastgesteld worden. Het lijkt, dat muizen virussen met verschillende biologische, o.a. carcinogene, activiteit dezelfde morphologie (B-deeltjes) hebben. Iets dergelijks was bij het kippen leucose-complex (met o.a. RSV) reeds bekend. (B-deeltjes en RSV

39

Eo

"

lijken in verschillende opzichten op elkaar; beide zijn "myxovirusachtige", oncogeen en bevatten RNA als nucleïnezuur partner).

RSV Door een gift van DRs. B. H. RISPENS (CD.I. te Rotterdam), de medewerking vanDRs.A. TIMMERMANSen de heer L. VERBERNE (beiden van de biologische afdeling) beschikken we thans over leukaemie virus-vrije kippen en een geregelde productie van leukaemievirus-vrije broedeieren. De dieren staan onder virologische controle van de afdeling. Relatief grote hoeveelheden secundaire- en tertiairekippenembryofibroblasten (KEF) en dooi RSV in Rous sarcoma cellen (RSC) getransformeerde KEF werden gekweekt en opgeslagen bij - 190°C. Eveneens werd een grote hoeveelheid RSV gekweekt in vitro en opgeslagen. De daarbij gebruikte culturen werden om de 4 uur "gemolken", zodat de RSVdeeltjes maximaal 4 uur oud waren. Door de lage half-waarde tijd van de biologische activiteit van RSV-suspensies bij 25°C en hoger krijgt men zo RSV-preparat~n met een veel betere verhouding, pokvormende eenhedenfphysisch waarneembare deeltjes dan uit tumoren. De preparate;n zijn bovendien sneller en completer te zuiveren. Uit KEF en RSC wordt binnenkort zuiver nucleair DNA geïsoleerd en uit RSV het RNA. De voorbereidingen voor de hybridisatietechniek, waarbij we de graad van "homologie" tussen RSV - RNA en RSC - DNA vergelijken met die tussen RSV - RNA en KEF - DNA zijn in een gevorderd stadium (MEJ. O. TOL). Hiernaast tracht DRS. J. H. DAAMS een "replicatieve" vorm van RSV - RNA op te sporen in RSV-producerende sarcoomcellen d.m.v. nucleïnezuur fractionering. We willen n.l. onderzoeken in hoeverre veranderingen van de cellulaire nucleïnezuurstofwisseling onder invloed van het myxovirus-achtige RSV verschilt van die, welke onder invloed van niet-carcinogene-myxovirussen zoals bijv. influenza virus optreden. Later kunnen we deze ervaring ook toepassen op het mammatumor virus. De heer C. P. HOLLENBERG (biol. cand.) werkte nog enkele maanden aan synergistische effecten van RSV en al of niet carcinogene stoffen in kippenembryo's ("co-carcinogenese"). Dit type proeven is elders praktisch alleen nog verricht in vivo en niet in ovo of in vitro. Methylcholanthreen (MCA) bleek hierbij het ontstaan van Rous sarcoma's in het embryo te kunnen remmen. Omgekeerd leek RSV de toxische werking van MCA gedeeltelijk op te heffen.

Alge/neen DR. S. T. TORREs (Rio de Janeiro), gast van de biologie, maakte gedurende een maand de virus titraties mee. MEJ. O. TOL was medio 1965 gedurende 6 weken gast op het virologisch laboratorium (DIR. DR. R. J. C. HARRIS) van het Imperial Cancer Research FUnd te London. Zij werkte daar o.a. geruime tijd onder DR. G. NEGRONI met Polyoma virus. DR. J. LINKS ging naar de 3e bijeenkomst van de Europese Virus-Tumor Groep in het Weizmann Instituut in Rehovoth (Israël). Na afloop werden het virologisch laboratorium van dit instituut en dat van het Israëlische Instituut VÇlor Virologisch onderzoek in Ness Ziona bezocht. Ptlblic'atie: nr. 14; zie blz. 53. DR. J. LINKS 40

KLINIEK AFDELING CHIRURGIE Organisatie Veel plannen en ontwikkelingen kenmerken 1965. Samenhangend met de verbouwingen moesten beslissingen over organisatie en inrichting van de polikliniek en de nieuwe operatiekamers worden genomen. De verbeteringen op papier geven al verheugenis van tevoren en verzoenen ons met de vele uren van voorbereidend werk. De dagelijkse gang van zaken werd ongeveer tezelfder tijd nauwkeurig beoordeeld. Het bleek na overleg mogelijk, in het werkprogramma een röntgendiagnostiekbespreking, een pathologisch-anatomische demonstratie en een klinische demonstratie op te nemen. Het ligt in de bedoeling, geleidelijk ook artsen van buiten het Antoni van Leeuwenhoekhuis daaraan te laten deelnemen. De eerste patiënten werden in het Ziekenhuis "Hoog-Laren" opgenomen, een begin van een, naar wij hopen, groeiende samenwerking met het doel voor een deel van onze patiënten opnemingsmogelijkheid te krijgen en op die wijze de bezwaren van de lange wachtlijsten te verminderen. Ook geleidelijke uitbreiding van het aantal bedden in de kliniek draagt aan de verruiming van de opnemingsmogelijkheid bij. Inwendige verhuizingen voor de verbouwing noodzakelijk leidden tot het inrichten van een werkkelder door stafleden - een voortreffelijke oplossing.

Behandeling en persomel De snel toenemende toestand van urologische patiënten maakte de aanschaffing van vrij veel apparatuur nodig. Daarmee uitgerust, kon de uroloog J. RENAuD, die in 1965 nog als consulent aan de kliniek verbonden was en in 1966 als lid van de medische staf in het Antoni van Leeuwenhoekhuis werkt, de bij deze patiënten noodzakelijke onderzoekingen en behandelingen doen, die aan de als regel radiologische behandeling vooraf dienen te gaan of erop te volgen. De bijzonder moeilijke situatie, die is ontstaan door het ontbreken van een vaste anaesthesist~ is enigszins verbeterd door het aanstellen van een broeder voor de narcose. Daardoor kan gemakkelijker aan de wisselende wensen van de verschillende anaesthesisten worden voldaan. Het is te hopen, dat binnenkort in deze vacature kan worden voorzien. Het kunnen aantrekken van voldoende assistenten voor langere tijd vormt nog steeds een probleem. Zolang een stage in onze kliniek niet voor verschillende opleidingen verplicht of zeer gewenst wordt geacht, zal er in deze toestand ook nooit verbetering komen. Meer organisatorische binding met het hoger onderwijs of andere opleidingscentra, zoals die voor de chirurgie al enigszins bestaat, zou in deze toestand verbetering kunnen brengen. De stemming en de werklust in de kliniek en operatiekamer zijn ondanks alle onvolkomenheden, zeer goed geweest. De bestaahde bindingen met andere ziekenhuizen bleven onveranderd. Het is echter zeker ernstig te overwegen, of getracht moet worden, op de wijze van het 41

..

Rotterdamsch-Radio-Therapeutisch Instituut, geleidelijk de contacten met andere klinieken uit te breiden. Een plan is in voorbereiding om tot een gemeenschappelijke indicatie en behandeling van het schildkliercarcinoom te komen met het R.R.T.I. Er is een algemene tendens om te komen tot het opstellen van arbeidsintensieve gemeenschappelijke behandelingsplannen voor verscheidene tumoren, omdat wel duidelijk blijkt, dat gebundelde ervaring en grotere cijfers de basis vormen voor elke poging tot verbetering. Wij hebben ons wel eens afgevraagd of de vele tijd, die besteed wordt aan het meewerken aan de wetenschappelijke raad, de werkgroep cytostatica, de melanomen-commissie, de redactie van het Arcbivum Chirurgicum Neerlandicum en het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, enz. goed besteed is. Mogelijk zijn de daarin gelegde contacten het meest van belang. Er werd een reis ondernomen naar Londen en Bristol om de problemen bij de arteriële infusie met cytostatica te bestuderen en de gegevens te gebruiken i.trde kliniek en vooral bij de experimentele benadering van de beoordeling van de waarde van deze therapie.

VoordrachteJJ : 9 januari

Stomatologenvereniging, gecombineerd met klinische demonstratie in het Antoni van Leeuwenhoekhuis. E. A. VAN SLOOTEN, J. J. KRUISBRINK, K. BREUR, W. A. HOR RÉE: "De behandeling van kaaktumoren" .

31 maart

Kon. Ned. iYIij. tot Bevordering der Geneeskunst, Kring Deventer. E. A. VAN SLOOTEN: "De indicaties telling voor de behandeling van de incurabele patiënt".

23 -24 april

Ned. Vereniging voor Tandartsen, Utrecht. E. A. VAN SLOOTEN: "Vroege herkenning en behandelingsmogelijkheden van carcinomen in de mondholte".

28 - 29 mei

International College of Surgeons, Mdeling Nederland, Grouw! Mammasymposium. J E. A. VAN SLOOTEN: "Wat moet de gemiddelde chirurg op grond van de kennis doen met een vrouw met een mammacarcinoom?"

7 december

Studiegroep, Hoorn.

J. F. HAMPE, M. FRENKEL, K. BREUR, E. A. VAN SLOOTEN: "Melanomen" .

Publicaties: nr. 11, 15,32, 66 tlm 70 en 78; zie blz. 52 e.v. DR. E. A. VAN SLOOTEN 42

AFDELING GYNAECOLOGIE Belangrijke wijzigingen in het klini~ch werk· kwamen in het afgelopen jaar niet voor. Het aantal goedbehandelba're cervixcarcinoom-patiënten nam weer iets toe. Het is te hopen, dat een spoedige uitbreiding van het aantal bedden een einde zal maken aan de lange wachttijd voor opneming. Aan de samenwerking met de Utrechtse Vrouwenkliniek kwam een onverwacht einde door de ziekte en het tragische overlijden van collega T. B. INTvELD. Hij zal in onze herinnering blijven als een vriendelijk mens en prettige medewerker. De hulp van collega E. J. AARTSEN, die toevallig als gast in de kliniek meeliep, kwam toen zeer gelegen. Het is de bedoeling met hem in de toekomst tot een na':' der te bepalen vorm van samenwerking in het Antoni van Leeuwenhoekhuis te komen. Het werk op de operatiekamers lijdt nog steeds onder de moeilijkheden rond de anaesthesie. Op wetenschappelijk gebied ging de belangstelling onder andere uit naar het ovariumcarcinoom, waarover een en ander is medegedeeld op de bijeenkomst van het Contactorgaan van de Landelijke Organisatie voor de Kankerbestrijding. Tenslotte moet worden vermeld, dat de Europese samenwerking op het gebied van het chorionepithelioom langzamerhand vorm begint te krijgen.

Voordracht: 7 mei

Contactorgaan Landelijke Organisatie voor de Kankerbestrijding, Utrecht. 1. S. SINDRAM: "De behandeling van ovariumtumoren".

Overige voordrachtm: zie blz. 20. Pllblicaties: or 64 en 65; zie blz. 57. DR. 1. S. SINDRAM

AFDELING INTERNE GENEESKUNDE Evenals in vorige jaren werd klinische en poliklinische hulp verleend aan patiënten met maligne gezwellen en werd aan collegae elders in het land een aantal ad. viezen over behandeling met hormonen of chemotherapeutica gegeven. De huidige assistentenschaarste deed zich ook op de interne afdeling van het Antoni van Leeuwenhoekhuis in ernstige mate gevoelen. Ondergetekende werd in de gelegenheid gesteld de volgende buitenlandse reizen te maken: Van 27 februari tot 5 juni een studiereis naar de Verenigde Staten. Bezocht werd het Albett Einstein College of Medicine te New Y ork, waar op de afdeling van PROF. DR. 1. M. LONDoN aan een onderzoek werd medegewerkt over de regeling van de eiwitsynthese in de reticulocyt. Van de gelegenheid werd tevens gebruik gemaakt de congressen van de Federation of American Biological Societies en de Society for Clinical Investigation in Atlantic City te bezoeken. 43

Eo

Op 23-24 september vond in het Trinity College in Dublin de jaarvergadering van de Engelse en Ierse Association for Cancer Research plaats, die door ondergetekende kon worden bijgewoond. Van 21-23 oktober werd, op uitnodiging van het Imperial Cancer Research Fund te London, een symposium bijgewoond over de Clinical Evaluation in Breast Cancer. Op 20 en 21 november kwam de Groupe Eu:ropéenne de Chimiothérapie Anticancéreuse (werkg:roep chorionepithelioom) te Parijs bijeen. Het wetenschappelijke werk concentreerde zich vooral rond de bijnierfunctie bij gemetastaseerd mammacarcinoom, in het bijzonder na zogenaamde bijniersuppressie door middel van corticoste:roiden. Aan dit onderzoek werkten mede DR. H. E. PELSER (Wilhelmina Gasthuis, Amsterdam), MEJUFFROUW DR. G. HUIS IN 'T VELD (Rijks Instituut voor de Volksgezondheid), MEVROUW M. DE J oNG-BAKKER, assistente op deinteme afdeling van het Antoni vanLeeuwenhoekhuis, collega H. H. THEMANS, de laatste met steun van het Breuning ten Cate Fonds, en de heer K. KRAMER, medisch analist. Voordrachtm: zie blz. 20.

Ptfblicaties: nr. 16,22 tlm 26 en 68; zie blz. 52 e.v. DR. M. FRENKEL

AFDELING KEEL-, NEUS- EN OORHEELKUNDE De centralisatie van patiënten met maligne aandoeningen ter behandeling in een of meer daarin gespecialiseerde en daarop geoutilleerde behandelingsinstituten lijkt voor de keel-, neus- en oorheelkunde nu toch wel steeds meer werkelijkheid te worden. Zo dit wellicht reeds enkele jaren voor het g:rootste deel van de Amsterdamse patiënten mocht gelden, de toename in het aantal patiënten vanuit de peripherie, in het bijzonder uit Noord-Holland, doet de hoop rechtvaardigen, dat de psychologische bezwaren van een kankerinstituut plaats kunnen maken voor het mogelijk grotere welzijn van de patiënten, dat in een dergelijk instituut geboden kan worden. Het nauwe reeds enkele jaren bestaande contact, in de functie van ondergetekende, tussen de Universiteits Kliniek en het Antoni van Leeuwenhoekhuis, heeft door de benoeming van PROF. DR. K. BREUR, als hoofd van de afdeling radio. therapie van beide klinieken, een nog bredere basis verkregen. Op 1 april werd collega J. P. A. GILLISSEN mede als KNO-arts in het Antoni van Leeuwenhoekhuis aangesteld, waardoor een intensivering en spreiding van diagnostiek en behandeling kon ontstaan. Van de Universiteits Kliniek voor keel-, neus- en oorheelkunde (hoofd: PROF. DR. L. B. W. JONGKEES) waren achtereenvolgens de eerste assistenten, de collegaeP. G .. PELZ, R. G. EGGERenDR. F. L. VANBucHEMinhetinstituutwerkzaam. Bijzondere dank gaat uit naar onze logopaediste, MEJUFFROUW E. FIOLET, die ondanks de vaak grote organisatorische moeilijkheden, dit jaar ondervonden, ons Instituut trouw bleef door haar gebondenheid aan de pas gelaryngectomeer-

44

Ir! il

L!Il

den. Het kunnen aanleren v.an de oesophagusspraak vereist naast een grote technische vaardigheid en routine, in de eerste plaats de persoonlijkheid van de leraar, Erbestond een goede samenwerking met tandarts J. J. KRUISBRINK met betrekking tot de prothetische voorzieningen bij boven- en onderkaakresecties. De volledige validiteit van enkele behandelde patiënten zal ook hem de voldoening hebben gegeven van de vaak zeer tijdrovende arbeid.

Voordrachten : 9 januari

19 maart

Stomatologenvereniging, gecombineerd met klinische demonstratie in het Antoni van Leeuwenhoekhuis. E. A. VAN SLOOTEN, J. J. KRUISBRINK, K. BREUR, W. A. HORRÉE: "De behandeling van kaaktumoren". Kon. Ned. Mij tot Bevordering van de Geneeskunst, Mdeling Schouwen-Duiveland te Zierikzee. W. A. HORRÉE: "Maligniteit in de keel-, neus- en oorheelkunde".

Ptfblicatie: nr. 28; zie blz. 54. W. A. HORRÉE

AFDELING KLINISCHE CHEMIE Voor diverse bepalingen werden nieuwe methodieken ingevoerd, terwijl voor een aantal bepalingen - in de uitvoering - verbetering werd aangebracht en de normaalwaarden opnieuw werden bepaald. De werkzaamheden betreffende de methodieken worden voortgezet. . Veel aandacht werd besteed aan de re-organisatie van de inventaris, alsmede van de administratie op deze afdeling. Er werd een bloedafnamedienst ingevoerd en tevens werd een bevredigende regeling getroffen voor de nacht- en weekenddiensten. Er werd een begin gemaakt met het opstellen van meq.edelingen voor intern gebruik, welke voor medici en andere personen van het Instituut van belang zijn. De voorbereidingen van de inrichting van het nieuwe klinisch-chemisch laboratorium (op de 2e étage van "de Sarphatistraat 108) namen veel tijd in beslag. De heer K. KRAMER nam deel aan het research-project verbaild houdende met de chemotherapie van het mamma-ca. Met bijzonder veel erkentelijkheid wil ondergetekende hier de morele en daadwerkelijke steun van de zijde van DRS. W. VAN DER SLIK vermelden. Vrijelijk konden in zijn laboratorium in Leiden de organisatie en de methoden worden bestudeerd en hieruit worden overgenomen wat voor het klinische laboratorium alhier van nut werd geacht.

Publicatie: nr. 26; zie blz. 54. DR.

J. P. PERSIJN 45

AFDELING RADIOTHERAPIE

In het afgelopen jaar werd door ondergetekende veel aandacht besteed aan de toekomst. De plannen voor de verbouwing van de huidige afdeling, als ook die voor het toekomstige grote instituut in de nieuwbouwplannen, eisten veel aandacht. Gestreefd werd naar een nauwere samenwerking met de afdeling radiotherapie van het Wilbelmina Gasthuis. Gemeenschappelijke refereeravonden op het gebied van de radiotherapie werden ook door radiologen buiten Amsterdam bezocht. De roterende telecobaltapparatuur vertoonde herhaaldelijk defecten, waardoor verschillende malen de bestraling et:)kele dagen onderbroken moest worden. Er worden voorbereidingen getroffen een bestaande reeds redelijk goed beschermde ruimte geschikt te maken voor het plaatsen van een tweede eenvoudige cobaltstraler voor staande velden. , Na aankomst van de nieuwe bron voor de grote straler zal de vrijkomende thans aanwezige bron in het tweede apparaat dienst doen. Wij hopen, dat ih de zomer van 1966 deze verbeteringen tot stand kunnen worden gebracht. Een plan tot omvorming van ondeugdelijke en weinig gebruikte radiumpraeparaten werd uitgewerkt om een efficienter gebruik van de voorraad mogelijk te maken. In april 1965 kwamen de wigfilters voor gebruik gereed. Sindsdien zijn deze vooral bij neus bij holte- en sommige mondholtecarcinomen gebruikt. Voor gevallen van de locoregionale vormen van de Ziekte van Hodgkin werd de bestralingstechniek met grote velden uitgewerkt en hulpapparatuur vervaardigd. Enkele patiënten konden reeds op deze wijze behandeld worden. In het verband van de "Groupe Européenne de Chimiothérapie Anticancéreuse" wordt met andere Europese centra meegewerkt aan een statistisch prospectief onderzoek om na te gaan, of toevoeging van chemotherapie bij deze bestraling de prognose nog verder kan verbeteren. Het aantal gevallen van blaascarcinoom neemt nog steeds toe. De meeste komen als recidief of in een laat stadium, waarvoor telecohaltbehandeling toegepast kan worden. Een aantal vroege gevallen kon met radiumimplantatie bij open blaas worden behandeld. De samenwerking met collega J. REN AUD bleek hierbij van grote waarde. Röntgenfoto's van longmetastasen worden verzameld om de invloed van straling en chemotherapie en combinatie .hiervan op tumoren nader te analyseren. Het aantal nieuwe patiënten, dat in behandeling kwam, vertoonde ten opzichte van het vorig jaar enige stijging, evenals het totale aantal uitgevoerde behandelingen. Het aantal radiumapplicaties en -implantaties namen duidelijk toe. Als assistent was collega H. W. VAN Es het gehele jaar werkzaam; tot 1 april was eveneens collega R. STEINMETZ assistent voor zijn stage radiotherapie en van 1 april tot 1 september collega H. JONGMANS. Overigens onderging de personeelsbezetting weinig wijzigingen. Drie Röntgenlaboranten behaalden het diploma. Onderhandelingen met een ervaren radio-physicus geven de hoop, dat deze midden volgend jaar kan worden aangesteld. De dosimetrie-problemen kunnen dan grondiger worden aangevat. Er wordt naar gestreefd een derde radioloog aan te trekken, zodat de behandeling'van de patiënten met meer rust kan geschieden en tijd beschikbaar komt voor klinisch-wetenschappelijk onderzoek. 46

in april promoveerde ondergetekende op het onderwerp: "Groeisnelheid en stralengevoeligheid van gezwellen bij de mens." VoordrachteJl : 9 januari

22 - 27 september

7 december

Stomatologenvereniging, gecombineerd met klinische demonstratie in het Antoni van Leeuwenhoekhuis. E. A. VAN SLOOTEN, J. J. KRUISBRINK, K. BREUR, W. A. HORRÉE: "De behandeling van kaaktumoren". ge Internationale Radiologen Congres, Rome. K. B RE UR: "Growth rate and radiosensitivity". Studiegroep uit Hoorn.

J. F. HAMPE, M. FRENKEL, E. A. VAN SLOOTEN, K. BREUR: "Reticulose" .

Overige voordrachten: zie blz. 20. P"blicaties: nr. 9 en 10; zie blz. 52. PROF. DR. K. BREuR

AFDELING MEDISCHE ADMINISTRATIE Het afgelopen jaar kenmerkte zich door stabilisatie voor wat betreft het directe dagelijkse werk. Wel wierp de thans aan de gang zijnde verbouwing van de polikliniek zijn schaduwen vooruit in de vorm van veel voorbereidend werk voor de verbouw van de polikliniek zelf en voor de organisatie zoals die zal worden toegepast. De klinische fotografie werd in bescheiden vorm opnieuw opgezet. Broeder Rijken werd bereid gevonden in samenwerking met de fotografische afdeling de klinische fotografie te doen. In 1965 werd in 22 gevallen in en buiten de kliniek medewerking verleend voor follow-up onderzoek. Het aantal nieuw ingeschreven patiënten bedroeg in 1965: 1340. Er waren 924 patiënten met een maligne aandoening en 421 met een benigne aandoening. Bij 9 patiënten bleken er multiple maligne aandoeningen te bestaan. . De maligne aandoeningen kunnen volgens de nummering van de "Nomencla-

47

tuur ten behoeve van de codering van ziekten en ongevallen" als volgt worden ingedeeld: Code- Orgaal/ 11//1JJ1l/er

140 141 142 143 144 145 146 147 148 150 151 152 153 154 155 157 158 160 161 162 170 171 172 175 176 177

Aal/tal

1965 1964 1963

Lip Tong Speekselklieren Mondbodem Mondholte Mesopharynx Nasopharyn..;: Hypopharyn..;: Pharynx n.n.O. Oesophagus Maag

Dunne darm Colon Rectum + sigmoid Lever Pancreas Peritoneum Neusbijholte Larynx Longen Mamma

Cervix Corpus uterÏ Ovarium Vagina/vulva Prostaat

10 19 11 14 16 9 10 5

11 17 10 11 7 14 3 3

17 6 1 10 37

38 9

2 1 18 40 138 177 86 10 13 13 11

12 31 1 2 19 50 117 161 67 12 9 17 4

7 15 7 11 24 9 2 9 1 18 6 4 42

Code- Orgaal/ 1l/1IJJ1l/er

178 179 180 181 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199

1 19 69 115 152 66 15 8 9 2

200 201 202 203 204 272

Aal/tal

1965 1964 1963

Testis Penis Nier Blaas Melanoom Huid Orbita Cent!. zenuwstelsel Schildklier Andere endocrine klieren Beenderenstelsel Weke delen Lymfkliermetastasen, onbekende primaire tumor Primaire tumor onbekend Lymfatisch stelsel M. Hodgkin Andere lymfklierweefsel woekeringen O.a. reticulose M. Kahler, plasmocytoma etc. Leukaemie Acromegalie

7 1 12 68 12 84 2 4 10 2 5 12

4 13

7

5

2

3 2 8

11

<)

14 2 3 4

8 1 9 66 13 99 3 4 5

,.

~j 2 2 1

11 2 13 45 14 98 1 6 7 1 8 7

20

5 1

Ten behoeve van de Centrale Kanker Registratie werden 862 A-formulieren en 2439 B-formulieren verwerkt en ingestuurd. O. A. VAN DOBBENBURGH

AFDELING RONTGENDIAGNOSTIEK Naast de gebruikelijke werkzaamheden werden plannen opgesteld voor modernisering van de afdeling. Als eerste resultaat hiervan wordt in de loop van 1966 de plaatsing van een horizontaal polytoom verwacht. De indicaties van sommige speciale onderzoekingsmethoden werden in· het afgelopen jaar uitgebreid. Per 1 juni 1965 werd ondergetekende benoemd tot hoofd van de afdeling. Voordien werd waargenomen door DR. W. J. DEN HERDER enME]UFFROUW A. UBBENS.

R. STEINMETZ 48

AFDELING VERPLEGING Met uitzondering van het feit, dat er een begin werd gemaakt met de verbouwing van de kliniek, bracht het jaar 1965 in de werkzaamheden van bovengenoemde afdeling weinig verandering. Naar aanleiding van deze verbouwing werd besloten de zusterhuis kamer naar de 2e étage te verplaatsen en de bestaande op de ie étage als patiëntenkamer in te richten, waardoor drie bedden aan het bestaande aantal konden worden toegevoegd, die tezamen met de uitbreiding van één bed op de te verbouwen klasse-afdeling in 1966 aan het probleem van de opnemingscapaciteit enigszins tegemoet zullen komen. De maanden september en oktober gaven namelijk een wachtlijst van ruim vijftig patiënten te zien. Wat de bezetting van de verpleegsters betreft, deze baarde gedurende de vacantiemaanden veel zorgen. Dankzij de uitstekende medewerking van de zusters kon sluiting van een zaal worden voorkomen. Aan 18 zusters, die de cursus kankerverpleging volgden, werd het diploma uitgereikt. Deze cursus begon met 14 verpleegsters, één verpleger en 9 toehoorsters. PATER SCHUURMANS en Ds. PAUL zetten ook dit jaar weer hun werk als geestelijke verzorgers van de patiënten voort en niet alleen met Kerstmis, doch ook met Pasen en Pinksteren, werd de dienst door hen gezamenlijk geleid. Wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd nam ZR. L. DOELEIIIAN in mei afscheid als portierster. Veel dank voor de wijze, waarop zij deze voor een ziekenhuis zo belangrijke taak heeft vervuld. 1 Oktober vertrok om dezelfde reden ZR J. TOBI als districtsverpleegster voor de kankerbestrijding. Zij was speciaal belast met de nazorg van de vrouwelijke patiënten van het Antoni van Leeuwenhoekhuis en heeft dit werk voortreffelijk gedaan. ZR. VAN DER MOLEN, reeds jaren bekend als districtszuster voor de mannelijke patiënten van onze kliniek, heeft bij haar eigen taak ten dele die van ZR. TOB I overgenomen, zodat wij de opvolging in goede handen weten. ZR. B. VAN WARENDORP

OVERZICHT WERKZAAMHEDEN VAN DE DISTRICTSVERPLEEGSTERS De belangrijkste contacten, voortvloeiende uit de nazorg ten behoeve van onze patiënten, waren die met de specialisten, huisartsen en wijkverpleegsters. Metlaatstgenoemden was de samenwerking veelvuldig om tot een maximaal haalbare nazorg van de patiënten te komen. De medewerking van de kruisverenigingen was dan ook voortreffelijk te noemen. Toch zijn er meer contacten, die vermeld moeten worden, zoals die met de maatschappelijk werksters van de G.G. en G.D., die probeerden zoveel als in hun vermogen lag hulp te bieden bij de opneming van patiënten in rust- en verpleegtehuizen. Helaas was er weinig verbetering te bespeuren van de plaatsingsmogelijkheid in dergelijke tehuizen. De samenwerking met de diverse instellingen voor gezinshulp was van prettige aard, ofschoc:m aan de vele aanvragen voor huishoudelijke hulp niet altijd kon worden voldaan. 49

Eo

De bezoeken aan de leerling-wijkverpleegsters werden voortgezet en bleken van veel nut te zijn. Ook werden lessen aan de leerlingen van het Ziekenhuis van de Vrijè Universiteit gegeven. Regelmatig werden de werkbijeenkomsten, georganiseerd door de landelijke kruisverenigingen bij gewoond. Per 1 oktober vertrok ZR. J. TOJ3I wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Haar werk werd gedeeltelijk voortgezet door ZR. E. DOEDENS die ook de nazorg van de patiënten van het Wilhelmina Gasthuis heeft, en door ondergetekende. . Aantal patiënten in de kliniek bezocht Aantal nazorgbezoeken bij de patiënt thuis Follow-up bezoeken Patiënten voor nazorg aan wijkverpleegsters doorgegeven Werkbezoeken aan wijkverpleegsters Ingeschreven patiënten op 1 januari 1965 ZR.

1077 14 17 500 64 735

Eo

J. VAN DER MOLEN

CENTRALE KANKERBIBLIOTHEEK

i

I

Het curatorium van. de Centrale Kankerbibliotheek onderging met ingang van 1 december 1965 een wijziging. DR. P. J. THUNG aanvaardde een benoeming als hoogleraar te Leiden en trad af als secretaris van het curatorium. Ondergetekende was bereid om zijn plaats in te nemen. Door de verplaatsing van het histologisch laboratoirum van de Universiteit van Amsterdam naar een ander gebouw kwam de bibliotheek van dit laboratorium vrij en werd in gebruik genomen om als magazijn te dienen voor onze bibliotheek. Hiermede werd in een dringende behoefe aan bergruimte voor het groeiend bezit aan boeken en tijdschriften voorzien: In het afgelopen jaar werd een teruggang geconstateerd in het aantal bezoekers van de bibliotheek. De reden hiervan is wellicht het wegvallen van het gebruik van onze bibliotheek door de medewerkers van het bovengenoemde histologisch laboratorium. Het aantal bezoekers bedroeg 9939 tegen 10.066 in 1964. Dit betrof in 8758 gevallen medewerkers van het Instituut (1964:8278) en in 1181 gevallen bezoekers van buiten het Instituut (1964: 1788). Het aantal uitleningen binnen het Instituut steeg echter wel, namelijk van 2250 (in 1964) tot 2400. Het aantal uitleningen buiten het Instituut daalde daarentegen van 1120 tot 809. Op het bezit van andere bibliotheken moesten wij 680 maal een beroep doen (1964: 570). . Ons documentatiesysteem werd in het afgelopen jaar 190 maal geraadpleegd (1964: 187). Een aantal van de gevraagde onderwerpen zij onderstaand vermeld: De behandeling van leverkanker met 5-fluorouracil. De behandeling van het mammacarcinoom met uitsluitend bestraling. De behandeling van tumoren van het hoofd- en hals gebied met behulp van de regionale percussie. 50

Chromosomenonderzoek van het mammacarcinoom. Chemische inductie van longtumoren bij honden. Gastrointestinale metastasering van het mammacarcinoom. De invloed van temperatuur op kankergroei en kankermetastasen. De maligne degeneratie van darmpoliepen. De tumoren van Malherbe bij kinderen. Het verband tussen het ontstaan van kanker en het chronisch gebruik van anticonceptie pillen. De werking van geneesmiddelen op het Shope papilloom van het konijn. De permanente literatuurattendering werd uitgebreid met de volgende onderwerpen: Het lymphoom van Burkitt. Celmembranen en celcontactreacties. Het paraganglioom. Regionale perfussie. DR.

J. MOLL

Secretaris van het CJlratorÏtIJJJ

KANKER] AARBOEK Het vijftiende "Jaarboek van kankeronderzoek en kankerbestrijding in Nederland" zal in de zomer van 1966 verschijnen. In dit deel wordt uitvoerig aandacht besteed aan verschillende aspecten van luchtverontreiniging; een onderwerp, dat in het brandpunt van de belangstelling staat. In het tiende jaarboek is een cumulatieve onderwerpen auteursindex opgenomen van hetgeen in de voorafgaande jaarboeken is gepubliceerd. Behalve het tweede jaarboek zijn alle delen nog verkrijgbaar. Het jaarboek is bij de boekhandel verkrijgbaar of direct te bestellen bij de ledenadministratie van de Vereniging Het Nederlands Kankerinstituut, Sarphatistraat 70 te Amsterdam. DR. G. H. ZEILMAKER redactie-secretaris

51

PUBLICATIES UIT HET ANTONI VAN LEEUWENHOEKHUIS VERSCHENEN IN 1965

1

BENEDETTI, E.

L., P.

EMMELOT

Electron microscopie observations on negatively stained plasma membranes isolated from rat liver. J. Cell Biol. 26 (1965) 299-305

2

BENEDETTI, E.

L., P.

EMMELOT

Observations de microscopies électroruque et biocbirnique sur les membranes plasmatiques du foie normal et des hépatomes. Arch. Mal. Appar. Dig. 52 (1963) 1222-1227

3

BLOE~!ENDAL, H., W. S. BONT, E.

L.

BENEDETTI,

J. H. WISSE

On the subunits of ct-crystallin. Exp. Eye. Res. 4 (1965) 319-326 4

BONT, W. S., E.

L.

BENEDETTI, H. BLOEMENDAL

Experimenten met polyribosomen; biochemische en elektronenmikroskopische waarnemingen. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 21-28

5

BONT, W. S., H. BLOE1!ENDAL

Stabilizing effect of the supernatant fraction on the sttucture of polyribosomes from rat liver. in: Federation of European Biochemical Society Abstracts ofcommunications presented at the second meeting of the federation, Vienna 21-24 April 1965. Vienna, Verl. Wiener Med. Akad. Wien, 1965, p. 344.

6

BONT,

W.

S. ,

F.

HUIZINGA,

H.

BLoEMENDAL, M.

F.

VAN WEENEN,

L.

BOSCH

Studies on cytoplasmic ribonucleie acid from rat liver; VII; the association between ribosomes and transfer ribonuclcic acid. Arch. Biochem. Biophys 109. (1965) 207-215

7

BONT,

\Y/.

S.,

G.

REZELMAN,

H.

BLOEMENDAL

Stabilizing effect of the supernatant fraction on the sttucture of polyribosomes Erom rat liver. Biochem. J. 95 (1965) 15c-17c

8

BOOT,

L.

M.,

G.

RÖPCKE,

O.

MÜHLBOCK

Prolactin-producing pituitary tumours arising in pituitary isografts in mice. in: Proceedings of the second international congress of endocrinology; London, 17-22 August 1964; part TI. Amsterdam, Exc. Med., 1965, p. 1058-1062 Excerpta Medica international congress series no. 83

9

BREUR,

K.

Grocisnelheid en stralengevoeligheden van gezwellen bij de mens. Den Haag, 1965. Proefschrift Leiden.

10

BREUR,

K.

Radiotherapeutische mogelijkheden bij de behandeling van maligne tumoren. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 179-189.

11

BRUGGE, R.

J., J. A.

VAN DONGEN JR.,

A.

M. M. STOFBERG

"Spontane" remissie van een gemetastaseerd mammacarcinoom door metastasen in de hypofyse. Ned. T. Geneesk. 105 (1965) 507-510

52

12 BRUYN, W. M. DE Transformatie in vivo. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 11-16 13 CASNEDI, G., E. L. BENEDETTI, L. M. BOOT A new type of vÏrus-like particles in mouse mammary tumours. Tumori 51 (1965) 73-87 14 DAAMs, J. H.

Serum protein fractions in C57BL,. mice during growth and senescence. Exp. Geront. 1 (1965) 105-116

15 DONGEN, J. A. VAN, JR. Chemoprofylaxe bij maligne tumoren. in: Chemotherapie van gezwellen; door M. Frenkel, Emmelot, e.a. Leiden, Stafleu, 1965, p. 143-151 De Nederlandse bibliotheek der geneeskunde, dl. 2

J.

A. van Dongen Jr., P.

16 DUDoK DE WIT, C. Het voorkomen van megakaryocyten in het bloed. Ned. T. Geneesk. 109 (1965) 384 referaat 17 Dux, A., O. MÜHLBOCK Onderzoekingen over de invloed van genetische factoren bij het ontstaan van de melkklierkanker bij muizen. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 253-257 18

E~D!ELOT,

P.

Biochemische aspecten van de .chemotherapie van kanker. in: Chemotherapie van gezwellen; door M. Frenkel, J. A. van Dongen Jr., P. Emmelot, e.a. Leiden, Staf!eu, 1965, p. 7-69 De Nederlandse bibliotheek der geneeskunde, dl. 2.

19

E~B!ELOT,

P., C.

J. Bos Differential effect of neuraminidase on the Mg2+-ATPase, Na+-K+-Mg2+ATPase and 5'-nucleotidase of isolated plasma membranes. Biochim. Biophys. Acta 99 (1965) 578-580.

20 FELTKAMP, C. A., H. G. KWA Transformation of pituitary tumours from prolactin-into-TSH-cell types; I; electron microscopical observations. . TI; endocrine aspects. in: 5th Acta Endocrinologica congress, Hamburg, 3rd-7th August 1965; advance abstracts oflectures and short papers. Copenhagen, Periodica, 1965, p. 161-162. Acta Endocrinologica 50 (1965) suppI. 100 21 FELTKAMP, T. E. W., K. KRUYFF, N. C. J. J. L.-\.DIGES, PH .. RüMKE Autospermagglutinins: immunofluorescent studies, in: Autoimmunity; experimental and clinical aspects. Ann. N. Y. Acad. Sci. 124 (1965) 702-708. 22 FREN KEL, M.

Chemische en hormonale mogelijkheden bij de palliatieve behandeling van maligne tumoren. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 191-197

23 FRENKEL, M.

Chemotherapie bij de behandeling van verschillende vormen van carcinoom en sarcoom. in: Chemotherapie van geZwellen: door M. Frenkel, J. A. van Dongen Jr., P. Emmelot, e.a. Leiden, Stafleu, 1965. p. 70-107. De Nederlandse bibliotheek der geneeskunde, dl. 2.

53

24 FRENKEL, M.

Verslag van de Se jaarlijkse vergadering van de British Association for Cancer Research (waarbij de Nederlandse Vereniging voor Oncologie als gast aanwezig was) te Edinburgh op 23-26 september 1964. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 241-244

25 FRENKEL, M.

Voorwoord in: Chemotherapie van gezwellen door M. Frenkel, Emmelot, e.a. Leiden, StaReu, 1965, p. 5-6 De Nederlandse bibliotheek der geneeskunde, dl. 2.

J.

A. van Dongen Jr., P.

26 FRENKEL, M., A. J. VAN TRIET Interpretation of elevated serum alkaline phosphatase levels; the significanee of 5' nueleotidase and of the iso-enzyme fractions. Israel Med. J. 23 (1964) 18-28 27 HAMPE, J. F.

Inleiding. in: Symposium over maligne aandoeningen bij kinderen, onder leiding van Prof. Dr. J. F. Hampe, ter gelegenheid van de zeventiende herhalingscursus kindergeneeskunde in de kinderkliniek van de Universiteit van Amsterdam op 28 april"'J:965. Amsterdam, 1965, p. 7-9

28 HORRÉE, W. A. Over de behandeling van het tongcarcinoom. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 51-53 29 JONG, W. DE,

30 KAMP,

J. MOLL

. Differential effects of hypothalamic lesions on pituitary-thyroid activity in the rat. Acta Endoer. 48 (1965) 522-535.

J. VAN DER Praktijk-ervaringen met de "Medical Nikkor". Foto 20 (1965) 477-482

31 KING, C. M., E. KRIEK The differential reactivity of the oxidation produets of o-aminophenols towards protein ànd nueleic acid. Bioclrim. Biophys. Acta 111 (1965) 147-153 32 KLOK, P. A. A.

The treatment of some forms of rectal cancer by electrocoagulation. Arch. Chir. Neerl. 16 (1964) 173-183

33 KRIEK, E.

On the interaction of N-2 fluorenylhydroxylamine with nueleic acids in vitro. Biochem. Biophys. Res. Comm. 20 (1965) 793-799

34 KRIEK, E.

The in vitro interaction of N-hydro:ll.-y-2-aminofluorene (HAF) with nueleic acids. in: Federation of European Biochemical Society. Abstracts of communications presented at the second meeting of the federation, Vienna, 21-24 April 1965. Vienna, Verl. Wiener Med. Akad. Wien, 1965, p. 315-316.

35 KRIEK, E., P. EMMELOT Alkylation and breakdown of nueleic acids by diazoalkanes. in: Wissenschaftliche Forschungsstelle in Verband der Cigarettenindustrie. Alkylierend wirkende Verbindungen; erste Koruerenz über N-Nitroso-Verbindungen und Lactone, Hamburg, September 1963. z. plo, 1964, p. 79-83 36 KWA,H. G.

54

Isolation of prolactin Erom a sub-cellular fraction of transplanted pituitary tumours. in: 5th Acta Endoerinologica congress, Hamburg, 3dr-7th August. 1965; advance abstracts of lectures and short papers. Copenhagen, Periodica, 1965, p. 165 . Acta Endoer. 50 (1965) suppl. 100.

37 KWA, H. G., E. M. VAN DER BENT, C. A. FELTKAMP, PH. RÜMKE, H. BLOEMEND:A.L Studies on hormones from the anterior pituitary gland; I; identification and isola-

tion of growth hormone and prolactin from the "granular" fraction of bovine pituitary. Biochim. Biophys. Acta 111 (1965) 447-465 38 MISDORP, W.

Aangeboren maligne tumoren: bij dieren. in: Symposium over maligne aandoeningen bij kinderen, onder leiding van Prof. Dr. J. F. Hampe, ter gelegenheid van de zeventiende herhalingscursus kindergeneeskunde in de kinderkliniek der Universiteit van Amsterdam op 28 april 1965. Amsterdam, 1965, p. 17-20

39 MISDORP, W.

Maligne mammatumoren bij de hond en de kat, vergeleken met die bij de mens; voorlopige mededeling.. Jaarb. Katikeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 35-42

40 MISDORP, W..

Maligne mammatumoren bij de hond en de kat, vergeleken met die bij de mens. Jaarb. Kankeronderz. Katikerbestr. 14 (1964) 289-292 T. Diergeneesk. 90 (1965) 306-314

41 MIS~ORP, W.

Tumoren bij mens en huisdier, Jaarb. Kankeronderz. Kankerfestr. 14 (1964) 261-274

42 MISDORP, W.

Tumors in newborn animals. Path. Vet. 2 (1965) 328-343

43 MISDORP, W., R' A. R. ELDERS

.

Paragangliomen bij mens en hond. T. Diergeneesk. 90 (1965) 205-230 Ned. T. Geneesk. 109 (1965) 1229

44 MISDORP, \Y,l., G. M. SMITS

Maligne tumoren bij wilde dieren; een gemetastaseerd tonsilcarcinoom bij een panter. T. Diergeneesk. 90 (1965) 460-468 45 MIZRAHI,LJ.

Dependence of a polynucleotide-induced amino acid incorporati6n on a postmicrosomalliver fraction. in: Federation of European Biochemica! Society. Abstracts of co=unications presented at the second meeting of the federation, Vienna 21-24 April, 1965. Vienna, Veri. Wiener Med. Akad. Wien, 1965, p. 345

46 MIZRAHI, I. J.

On the relationship between a post-microsomal fraction and polynucleotidedirected amino acid incorporated by rat-liver ribosomes. Biochim. Biophys. Acta 108 (1965) 419-433

47 MIZRAHI, I. J., E. KRIEK, P. EMMELOT

Effect van het hepatocarcinogen dimethylnitrosamine op de eiwitsynthese. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 29-34 48 .:M:LZRAHI, L J., G. C. DE VRIES

. ".

.

.

Instability of polyribosomes derived from rats pretreated with the hepatocarcinogen dimethylnitrosamine. , . Biochem. Biophys. Res. Com. 21 (1965) 555-561

49 MOLL, J., W. DE JONG

.

Effects of bilateral iesions in the ante!Ïor hypothalamus on thyroid activity in the rat. Acta Physiol. Pharmacol. Neer!. 13 (1965) 104-105

ss

50 MOLL, J., G. ZEILMAKER . Induction of ovulation by hypothalamic stimulation in castrated male rats bearing ovatian transplants. in: 5th Acta Endocrinologicá congress, Hamburg, 3rd-7th August, 1965; advance abstracts of lectures and short papers. Copenhagen, Periodica, 1965, p. 146 Acta Endoer. 50 (1965) suppl. 100

a

51 MÜHLBOCK, O. Note on new inbred mouse-strain GRfA. Europ. J. Cancer 1 (1965) 123-124 52 MÜHLBOCK, 0., L. M. BOOT Estrogens in the genesis of mammary cancer. in: Hormonal steroids; biochemislty, pharmacology and therapeutics ; proceedings of the fust intemational congress on hormonal steroids; L. Martini, A. Pecile, eds. New York, enz., Acad. Press., 1965, vol. 2, p. 397-401 53 NIE, R. VAN

Biological aspects of the genesis of uterine tumours induced in mice by testosterone. Eo Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14(1964) 247-252

54 NIE, R. VAN

Groei en regressies van hormoon-gevoelige mammatumoren bij de muis. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestr. 14 (1964) 17-20

55 NIE, R. VAN, P. J. THUNG Responsiveness of mouse mammary tumours to pregnancy. Europ. J. Cancer 1 (1965) 41-50 56 PROP, F. J. A.

A sensitive and accurate method for the dosage of prolactin. in: 5th Acta Endoerinologica congress, Hamburg, 3rd-7th August, 1965; advance abstracts of lectures and short papers. Copenhagen, Periodica, 1965, p. 167 Acta Endoer. 50 (1965) suppl. 100

J. A.,

S. E. A. M. HENDRIX Effect of insulin on mitötic rate in organ cultures of tota! mammary glands of the mouse. Ez;p. Cell Res. 40 (1965) 277"281

57 PROP, F.

58 RÜMKE, PH.

Anticytoplasmic auto-antibodies in a patient with signs of tumour resistance. Europ. J. Cancer 1 (1965) 321-325

59 RÜMKE, Ph.

Auto-antistoffen tegen mitochondriën bij patiënten met primalre biliaire cirrose. Ned. T. Geneesk. 109 (1965) 1883-1884 referaat

60 RÜMKE, PH.

Auto-spermagglutinine. in: Nordwestdeutsche Gesellscbaft fut innere Medizin. Kongressbericht 64. Tagung. Lübeck, Hansisches Verl., 1965, p. 44-45

61 RÜMKE, PH.

Autospermagglutinins; a èause of infertility in men. in: Autoimmunity; experirnenta! and clinical aspects. Ann. N. Y. Acad. Sci. 124 (1965) 696-701

62 RÜMKE, PH.

Sperm-agglutinating autoantibodies; their relation to m:ile fertility. in: Proceedings of the second international congress of endocrinology, London, 17-22 August1964; part TI. Amsterdam, Exc. Med., 1965, p. 906-911 Excerpta Medica international congress series no. 83

63 RÜMKE, PH., N. C. J. J. LADIGES . Comparative immunochemical studies with antisera to sheep prolactin and bovine growth hormone on anterior pituitaries of ox, sheep, rats and mice. Z. Zellforsch. 67 (1965) 575-583

56

64 SINDRAM, I. S. De taak van de huisarts op het gebied van de gynaecologische cancerologie. Huisarts Weteosch. 8 (1965) 7-13 65 SINDRAM, I. S.

Twee patiënten metchorionepithelioom behandeld met methocrexaat. Ned. T. Verlosk. 68 (1965) 63-72

66 SLOOTEN, E. A. VAN Het recidief van het fibrosarcoom. Ned. T. Gcneesk. 109 (1965) 870-871 67 SLOOTEN, E. A. VAN, J. A. VAN DONGEN JR., J. F. M. DELEMARRE Recidief van fibrosarcomen. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestt. 14 (1964) 105-114 68 SLOOTEN, E. A. VAN, M. FRENKEL, J. F. M. DELEMARRE Schildkliercardnoom en röntgenbesttaling; vroege herkenuing en behandeling. Jaarb. Kankeronderz. Kankerbestt. 14 (1964) 43-50 69 SLOOTEN, E. A. VAN, J. J. KRUISBRINK, J. A. VAN DONGEN Problemen bij de behandeling van speekselkliergezwellen met zeldzame lokalisaties, in het bijzonder in het gehemelte. Ned. T. Geneesk. 109 (1965) 1545-1546 70 SLOOTEN, E. A. VAN, J. WIEBERDINK Parotidectomy. Arch. Chû:. Neer!. 16 (1964) 205-211 71 SLUYSER, M.

The isolation Erom rat liver of substances which inhibit liver regeneration. Acta Physiol. Pharmacol. Neerl. 13 (1965) 369-370

72 SLUYSER, M., P. J. THUNG, P. EMMELOT Inhibition of deoxyribonucleic acid synthesis in regenerating rat liver by the administtation of histones in vivo. Biochim. Biophys. Acta 108 (1965) 249-258 73 THUNG, P. J.

Kanker voor biologen. Vakb!. Bio!' (1965) no. 4, p. 67-74

74 THUNG, P. J.

"Onze aangeboren eindigheid". in: Leven en eindigheid, door J. M. A Munuichs e.a. z.pl., Het Spectrum, 1965. serie: Mens en medemens

75 THUNG, P. J.

Over de kunst van het ademhalen. Amsterdam, 1965. Brochure, uitgegeven voor de 5de en 6de klassen L.O. in het kader van de actie niet roken 1965.

76 THUNG, P. J.

Over roken en ademen. Amsterdam, 1965. Brochure, uitgegeven voor de 4de klassen L.O. in het kader van de actie niet roken 1965.

77 THUNG, P. J.

Over de zogenaamde normale ouderdom. Huisarts Wetensch. 8 (1965) 19-27 T. Ziekenverpl. 18 (1965 488-493

78 VRIES ROBLEs, B. DE Enige opmerkingen over narcose bij bronchoscopie en bronchografie. Ned. T. Geneesk. 109 (1965) 2170-2171 79 ZEILMAKER, G. H. The biphasic effect of progesterone on ovulation in the rat. Acta Physio!. Pharmacol. Neer!. 13 (1965) 371-372 80 ZEILMAKER,H. G. Normal and delayed pseudopregnancy in the rat. Acta Endocr. 49 (1965) 558-566

57

81

ZEILMAKER,

G.H., J. MOLL . . ..' . Effects of progesterone on hypoth,alamic induction of qvulation in the 5-day cyclic rat, in: 5th Acta Endoerinologica congress, Hamburg, 3rd-7th August 1965; advance abstracts of lectures and sliort papers. Copenhagen, Periodica, 1965, p. 145 Acta Endoer. 50 (1965) suppl. 100

""-".

-.< )

,

58

,

TWEE EN VIJFTIGSTE JAARVERSLAG

Recommend Documents