Tussenrapportage FNV cao evaluatie 2014 In november 2013 heeft het Ledenparlement van de FNV na discussie in de achterban de inzet voor het arbeidsvoorwaardenbeleid 2013-2014 vastgesteld. De looneis is vastgesteld op 3% en in de campagne zijn de volgende prioriteiten vastgesteld: 1. Koopkracht 2. Echte Banen 3. Naleving Afgesloten cao’s Sinds 1 december 2013 zijn er in totaal 108 cao’s afgesloten met een ingangsdatum vanaf 1 december 2013. Er moeten nog 121 cao’s van 2013 worden vernieuwd en nog 358 voor 2014. Vergeleken met vorig jaar verloopt het cao seizoen op dezelfde wijze: de tussenevaluatie van 27 mei 2013 was op 88 cao’s gebaseerd. Begin juni 2013 moesten er 102 cao’s van 2012 en 357 cao’s voor 2013 worden vernieuwd. Er is dus geen sprake van een significante afwijking van het aantal afgesloten cao’s. Met name bij de overheid en in vanuit de overheid gefinancierde sectoren treffen we cao’s aan die al een aantal jaren niet meer zijn vernieuwd. Overheidsbezuinigingen worden in deze sectoren eenzijdig op de arbeidsvoorwaarden van de werknemers afgewenteld. Zo is de cao Rijk inmiddels 4 jaar niet meer overeengekomen, omdat het Rijk als werkgever haar werknemers qua loonontwikkeling op de 0-lijn wil houden. De 108 afgesloten cao’s betreffen cao’s met een ingangsdatum vanaf 1 december 2013. Er zijn daarnaast meer dan 80 cao’s met een eerdere ingangsdatum afgesloten, maar deze zijn zoals gebruikelijk niet in het gemiddelde cijfer verwerkt. Voor verschillende van deze cao’s, die dus enige tijd na hun expiratiedatum zijn afgesloten, is door de leden actie gevoerd voor een goed resultaat, zoals bij NXP, Xerox en PostNL. Een tiental cao’s, ingaande na 1 december 2013 zijn (ruim) voor het vaststellen van het arbeidsvoorwaardenbeleid 2013-2014 afgesloten. Ook deze cao’s nemen wij niet mee in de gemiddelde loonberekening. Het gaat om de cao’s Gemakvoedingsindustrie, Dierenartspraktijken, Apotheken, Golfbranche, APM Terminals Beambten, Taxivervoer, Banken, Koole Transport, Crown van Gelder en Aircraft Fuel Supply. Daarnaast zijn vijf cao’s niet door de FNV ondertekend, maar wel door andere bonden. Het gaat om de cao’s Zoetwarenindustrie, ICK, Gehandicaptenzorg, Aegon en NBBU. Met b.v. de NBBU is geen cao afgesloten omdat zij niet bereid waren de cao aan te passen aan de afspraken zoals overeengekomen in het Sociaal Akkoord. FNV Bondgenoten, CNV Dienstenbond en de Unie zijn een actie gestart ‘Sta nu op voor een fatsoenlijke uitzendcao’ via de website www.nbbunee.nl , tegen de cao die de NBBU met de LBV is overeengekomen. In de Gehandicaptenzorg speelt een soortgelijk probleem. Abvakabo FNV vindt de overeengekomen afspraken over het beperken van gebroken diensten, de 0urencontracten en over de werkzekerheid bij aanbestedingen onvoldoende.
Koopkracht Van de vanaf 1 december 2013 geldende afgesloten 108 cao’s nemen we 93 cao’s mee in de cijfers voor de loonontwikkeling. De gemiddelde loonsverbetering volgens de FNV
1
methode1 komt voor deze 93 cao’s uit op 1,73%. Het gaat hier om de verhoging in de loonschalen. In het kader van de FNV-inzet op koopkracht zijn er naast de loonsverhoging ook andere afspraken die zorgen voor koopkrachtbehoud en -verbetering. Beter afspraken waar actie Daar waar de leden van de FNV zich manifesteren zien we betere afspraken tot stand komen dan elders. Zo zijn onder dreiging van acties en in een aantal gevallen na stakingsacties o.a. tot stand gekomen: -
-
GVB: na het stellen van een ultimatum is 0,6% en daarnaast 50 euro per maand structureel afgesproken. Daardoor ontstaat er een vloer in de loonsverhoging en gaan de lagere loonschalen er meer op vooruit dan de hogere. De lagere loonschalen hebben hiermee een verhoging van ruim 3%. Philip Morris Holland: Na stakingen 3% structureel in 2014, 1500 éénmalig, verbetering van de reiskostenvergoeding, wat neerkomt op 30-50 euro netto per maand meer. Essentra Components: Na acties 3% structureel in 2014 en verlenging van de resultaatafhankelijke beloning van 1,1%. Tata: na het stellen van een ultimatum 2,5% structureel in 2014, met een vloer van 320 euro per %, waardoor de loonsverhoging kan oplopen tot 3,7%. Voor jongeren t/m 20 jaar levert de vloer 14% extra op. Smurfit Kappa Solid Board: na het stellen van een ultimatum structureel 3% in 2014. Schoonmaak: Na weken van diverse acties en stakingen krijgen de schoonmakers 3 keer 2% in 2014, 2015 en 2016. Daarnaast wordt de eindejaarsuitkering met 3 keer 0,2% verhoogd in 2014, 2015 en 2016. PostNL (1 april 2013 tot 1 januari 2015, niet in overzicht): Na verschillende acties is een verhoging van 3,1% voor een cao met een looptijd van 21 maanden afgesproken. Daarnaast is 1% eenmalig over 2013 afgesproken en wordt 1% van de levensloop omgezet in 0,6% structureel in de loonschalen. Bovendien kunnen postbodes van 60 jaar en ouder 3 dagen gaan werken en 4 dagen betaald krijgen.
Zonder actiedreiging, maar met grote betrokkenheid van leden, zijn o.a. tot stand gekomen: -
Verstegen Spices & Sauces: 3% structureel in 2014 en een verhoging van de ploegentoeslag met structureel 2%. RET: 1,3% structureel en 0,7% verhoging eindejaarsuitkering in 2014 en per 1 januari 2015 0,68% verhoging eindejaarsuitkering voor 2015. Dit komt neer op 2,7% structureel en daarnaast nog 300 euro éénmalig. Contractcatering: 2% structureel in een 15 maanden contract tot half 2015 en een verhoging van de reiskostenvergoeding waardoor de uitzendkrachten er ook in koopkracht op vooruit gaan.
Cao’s met 2,5% in 2014, na het stellen van een ultimatum of acties zijn o.a.: - Vlees - Vleeswaren - DB Schenker Nederland In een aantal cao’s is onderdeel van de structurele loonsverhogingen de zogenaamde automatische prijscompensatie (apc). Ook deze cao’s vertekenen het gemiddelde. Omdat de prijscompensatie over een afgesproken jaarvak wordt afgesproken zijn geen vaste percentages te noemen en wordt de apc niet meegerekend. Het gaat om een tiental cao’s. 1
De loonmutatie volgens FNV methode is de loonsverhoging in en contract, teruggerekend naar een contract voor 12 maanden. Bv. een loonsverhoging van 1,5% in een contract voor 15 maanden is voor 12 maanden 1,2%.
2
In 28 cao’s is een eenmalige loonsverhoging overeengekomen, waarvan 7 keer resultaatafhankelijk. De eenmalige nominale bijdrages variëren van 75 tot 1500 euro. Bij APM Terminals is naast de loonsverhoging en APC vijf keer 900 euro afgesproken over een periode van 4 jaar. In 29 van de 108 cao’s werden afspraken gemaakt over gelijk loon voor gelijk werk. In totaal zijn er nu 181 cao’s met afspraken over gelijke beloning voor uitzendkrachten. Zo is bij Essentra afgesproken dat alle uitzendkrachten in bestaande functies vanaf hun eerste werkdag betaald krijgen volgens het cao-loon. Tot slot is de 0-lijn in het onderwijs doorbroken in het Voortgezet Onderwijs. Vanaf 1 augustus 2014 worden de lonen structureel verhoogd met 1,2%.
Echte Banen Nog belangrijker in het arbeidsvoorwaardenbeleid van de FNV is de inzet op Echte Banen. In onderstaande tabel staat een overzicht met de afspraken over Echte Banen. Dit zijn banen met perspectief en een stabiel inkomen. De tabel is geordend in twee soorten afspraken: ten eerste de afspraken over vermindering van onzeker werk en ten tweede de afspraken over gelijke beloning (gelijk loon voor gelijk werk). In de tabel zien we dat in 22 van de nieuw afgesloten cao’s op één onderdeel van het verminderen van onzeker werk een afspraak is gemaakt. In totaal hebben nu 315 cao’s afspraken over het verminderen van onzeker werk. In 18 nieuw afgesproken cao’s is op twee onderdelen een afspraak gemaakt. In totaal hebben nu 182 cao’s op twee onderdelen afspraken. Op drie onderdelen betreft het respectievelijk 5 nieuwe en in totaal 46 cao’s met afspraken. Tabel gewoon goed werk: verminderen van onzeker werk en gelijk werk gelijk loon
Totaal aantal CAO's: Totaal aantal werknemers: Afspraken maximering tijdelijk personeel 9 uit 12 mnd - vast contract Afwijking 3x3 regeling Afspraken NEN-certificering Gelijk loon/gelijk werk Vergewisplicht Hele cao van toepassing 0-uren/oproepkrachten Gewoon Goed Werk:1 onderdeel Gewoon Goed Werk:2 onderdelen Gewoon Goed Werk:3 onderdelen
Totaal aantal cao’s 878 5.378.329
Afgesloten cao’s 108 995.416
69 37 260 185 181 111 28 132 315 182 46
8 7 37 16 29 12 2 11 22 18 5
In 2014 is in 8 cao’s een bepaling opgenomen dat tijdelijk personeel alleen voor tijdelijk werk mag worden ingezet. In totaal zijn er nu 69 cao’s met een dergelijke afspraak.
3
We maken goede afspraken die bijdragen aan het beperken van onzeker werk. Een aantal voorbeelden van nieuwe afspraken: Bij Tata is afgesproken dat daar waar uitzendkrachten binnen Tata Steel IJmuiden langer dan 12 maanden op vast werk zijn ingezet, Tata Steel voor deze arbeidsplaatsen een vacature zal stellen. Bij de Gemaksvoedingsindustrie is afgesproken dat uitzendkrachten met groeipotentie na 1 jaar een arbeidsovereenkomst krijgen aangeboden. Bij DB Schenker Rail is afgesproken dat nieuwe medewerkers die nog opgeleid moeten worden tot machinist eerst een contract voor de duur van hun opleiding krijgen en daarna een contract voor onbepaalde tijd. Bij Xerox is na acties afgesproken dat in de eerste helft van 2014 een twintigtal uitzendkrachten een vast contract krijgen.
Naleving Omdat meer en meer bleek dat de afspraken in cao’s bewust ontdoken worden door een deel van de werkgevers, heeft de FNV naast de inzet op Koopkracht en Echte Banen de inzet op naleving van de cao vergroot. Deze inzet bestaat voor een deel uit het maken van afspraken in cao’s over handhaving en naleving. Maar we ontplooien ook nalevingsactiviteiten buiten de cao. Een aantal voorbeelden: -
-
-
Begin februari is een akkoord gesloten tussen FNV Eemshaven en Nuon. Nuon moet al bij het aanbesteden van werk vastleggen dat haar aannemers ook bij hun onderaannemers afdwingen dat werknemers correct worden beloond. Dat betekent dat onderaannemers moeten kunnen aantonen wat ze hun mensen betalen, dat ze meewerken aan controles, maar ook dat er sancties kunnen worden opgelegd als een onderaannemer de regels overtreedt. Kern van de afspraak is dat er door de gehele keten wordt vastgelegd welke spelregels bedrijven moeten naleven, en dat alle bedrijven in de keten zich daarop ook laten controleren. Samen met een onderaannemer heeft FNV Eemshaven aangifte gedaan van oplichting en flessentrekkerij tegen hoofdaannemer Franzen Bau, werkzaam voor RWE-Essent. Franzen Bau bedekt de daken van de nieuwe kolencentrale van RWE in de Eemshaven en is bij de vakbond inmiddels berucht vanwege de terugkerende betalingsmoeilijkheden met zijn onderaannemers. Na maandenlange druk van FNV Bouw heeft het consortium A4all (Heijmans, VolkerWessels en Boskalis) de samenwerking met de malafide onderaannemer Rugovac opgezegd. Werknemers kunnen aan het project blijven werken. Ze worden ondergebracht bij een bonafide onderaannemer. Rugovac krijgt nog enige tijd, waarschijnlijk tot eind juni, om de eigen dwaling te ‘repareren’. Als Rugovac niet over de brug komt, betaalt A4all het achterstallige loon en andere kosten.
Naleving in de bouw De afgelopen jaren is de bouwnijverheid sterk veranderd. Door de crisis hebben alleen al 70.000 werknemers de rechten die ze aan de cao Bouwnijverheid kunnen ontlenen, verloren. De groep zzp’ers in de bouw is nu even groot als het aantal werknemers. Daarnaast is de bouwproductie sterk gedaald en heeft het aantal faillissementen een recordhoogte bereikt. Ook zijn er nog nooit zo weinig leerlingen in de bouw opgeleid als nu. Maar er is meer aan de hand. Ontwikkelingen die al voor de crisis in gang zijn gezet. Bouwbedrijven concurreren in sterke mate op (loon)kosten. Kwaliteit van het werk lijkt van ondergeschikt belang. Er wordt alsmaar minder in personeel geïnvesteerd. Bedrijven doen een steeds groter beroep op flexkrachten en gebruiken (schijn)constructies om de kosten te drukken en werkgeversrisico’s te mijden. Dit ondermijnt de cao, maar zorgt er ook voor dat eerlijke bedrijven geen kans maken. De kwaliteit van het werk wordt er niet beter op.
4
Daarnaast is gebleken dat door de grote inzet van mensen met onzekere contracten de kans op onveilige situaties op de werkvloer toeneemt. De veiligheidsinstructies worden niet goed in acht genomen door opdrachtgevers, mensen krijgen geen goede beschermingsmiddelen, geen veiligheidsinstructies en werken onder grote druk. Als maatschappij betalen we voor deze handelwijze. Bedrijven gaan onnodig failliet, werknemers worden werkloos en door ontduiking van wet- en regelgeving en cao lopen we als samenleving belastinginkomsten mis. Netwerkers van FNV Bouw bezoeken regelmatig werknemers op zo’n 200 bouwlocaties. Werknemers in de bouwsectoren willen dat hun cao wordt nageleefd en dat (schijn)constructies worden aangepakt. Begin dit jaar is de cao Bouwnijverheid verlengd tot en met 31 december 2014. Daarbij zijn er met werkgevers extra afspraken over naleving van de cao gemaakt. Een van de belangrijkste afspraken daarbij is dat de vakbonden de toegang moeten krijgen tot de werkplaats. Naleving in de cao In 8 van de 108 afgesloten cao’s zijn afspraken gemaakt over vormen van naleving van de cao, onder andere door toegang tot de werkplek voor vakbonden. In totaal hebben nu 24 cao’s afspraken over naleving gemaakt. Zo is in de gemaksvoedingsindustrie afgesproken dat gedurende de looptijd van de cao nadere afspraken worden gemaakt over de bedrijven die zich onttrekken aan het toepassen van de cao. Het Sociaal Fonds Taxi (SFT), opgericht door CAO-partijen, is onder meer belast met controle op naleving van de CAO ter bevordering van eerlijke concurrentie (geen concurrentie op arbeidsvoorwaarden). Daarnaast kennen 325 cao’s geschillencommissies in het kader van de handhaving en naleving van de cao, die zich bezighouden met geschillen over de interpretatie van de cao.
Werkgelegenheid Onze inzet op werkgelegenheid is: Duurzame inzetbaarheid Afspraken voor Wajongers, jongeren en SW-ers Aanvulling op WW Werkgelegenheidsafspraken Werkervaringsplaatsen, stages en Wajong-afspraken zijn een belangrijk onderdeel van de werkgelegenheidsafspraken die wij willen maken. In de helft van de afgesloten cao’s staan afspraken over doelgroepen en in een derde afspraken over Wajong. Er zijn in totaal 4000 werkervaringsplaatsen in 295 cao’s afgesproken. Wajongers Goede voorbeelden van afspraken zijn Icopal en DSM. Icopal heeft vier Wajongers structureel in dienst en zij worden beloond conform de bedrijfscao. DSM zegt toe gedurende de looptijd van de cao 250 stageplaatsen in te vullen waarbij een evenwichtige verdeling over de diverse bedrijfsonderdelen in Nederland en over de opleidingsniveaus (MBO/HBO/WO) wordt nagestreefd. Ook is afgesproken aan dertig Wajongers in 2014 een (proef)plaatsing aan te bieden. Het is de intentie om aan het einde van deze periode bij gebleken geschiktheid de overeenkomst, afhankelijk van de
5
mogelijkheden in de betreffende organisatie, om te zetten in een dienstverband. Gelet op de voorgenomen verandering in specifieke wetgeving (Wajong, participatiewet) zullen partijen de mogelijkheden tot verbreding van de doelgroep verder onderzoeken. Tabel werkervaringsplaatsen en doelgroepen
Totaal aantal CAO's: Totaal aantal werknemers: Afspraken doelgroepen en/of WEP Werkervaringsplaatsen (aantal) Wajong afspraken
Totaal aantal cao’s 885 5.395.886
Afgesloten cao’s 108 995.416
381
58
4300 240
610 34
Afspraken over WW Afspraken over de aanvulling op de WW zoals afgesproken in het sociaal akkoord voor wat betreft de hoogte, duur en opbouw laten op zich wachten, omdat er nog geen duidelijkheid is over de wijze van uitwerken. Hierover wordt nog in SER verband gesproken. Bij meerdere cao’s is afgesproken dat er na het advies van de SER hierover overleg zal plaatsvinden met de vakbonden. Uitbreiding werkgelegenheid Naast het beperken van onzeker werk maken we afspraken over het behoud en uitbreiding van werkgelegenheid. Dergelijke afspraken vinden we in 27 van de 108 afgesloten cao’s. Een voorbeeld is de afspraak bij DSM dat geen reductie van arbeidsplaatsen plaatsvindt tijdens de looptijd. Bij Tata is het werkgelegenheidspact verlengd tot oktober 2016.
Pensioen De lobby voor netto spaarmogelijkheden bij pensioenfondsen voor inkomens > € 100.000 is succesvol afgerond. Dit betekent dat pensioenopbouw voor hogere inkomens ook uitgevoerd mag worden door pensioenfondsen en niet alleen door verzekeraars. De wetgeving moet nog uitgewerkt worden.
Nog lopende trajecten met acties Gemeenten Inzet: 5,5% loon (2013+2014), werkgelegenheid ( bijvoorbeeld einde aan payroll en beperken externe inhuur), respect Actietraject loopt, 1 mei was de eerste bijeenkomst over werkgelegenheid. Op 19 mei was er een actiedag over koopkracht en op 2 juni een actiedag voor respect, met acties op meerdere locaties. Op 18 juni is er een landelijke stakingsdag. VVT Inzet: kwaliteit van werk (omvang diensten, roostering, einde aan nulurencontracten), 3% + bodemtarief voor thuiszorg, overname van personeel Resultaat: thuiszorg cao met BTN waarin het bodemtarief FWG15 is geregeld (koopkrachtverbetering voor grootste deel thuiszorgers en einde aan neerwaartse prijsspiraal) en er geen gebruik wordt gemaakt van alfahulpen.
6
Actietraject voor de VVT-cao loopt. Op 21 juni is er een zorgberaad in Utrecht. Op 17 april waren er op 300 plekken acties voor een goede cao.
Sociale Werkvoorziening Inzet: 3% loonsverhoging, een harde werkgelegenheidsgarantie en betere afspraken over de voorwaarden bij detachering. Breekpunten: De VNG wilde helemaal niet praten over een nieuwe cao. Want als het aan werkgevers ligt, komt er geen nieuwe cao Wsw meer. De huidige cao blijft dan nog wel bestaan, maar de lonen zullen nooit meer worden verhoogd. Door die opstelling van de VNG zou uiteindelijk iedereen in de SW uitkomen op niet meer dan het wettelijk minimumloon. Actie-traject: was vooral op besluitvorming participatiewet gericht. 11 februari was er een grote demonstratie in Den Haag. MBO Inzet: Sinds 1 april 2011 geen cao meer. Verlaging werkdruk, een nieuwe seniorenregeling. Breekpunten: werkgevers, MBO-raad, houdt zich doof ondanks vele (in)formele overlegrondes. Actietraject: eerst regionale acties in voorjaar 2014. 15 mei 4000 stakende MBO’ers in Amsterdam. Beroepsgoederenvervoer Inzet: een éénjarige cao met een loonsverhoging van 3 procent, meer zeggenschap over werktijden en scholing en geen verdringing door inzet van goedkopere chauffeurs via schijnconstructies Breekpunten: Bod werkgevers met niets is massaal door de leden op 15 maart verworpen.
Actietraject: Ultimatum gesteld tegen verdringing en voor een fatsoenlijk loon. Onder dreiging van stakingen is de eerste transportwerkgever over de streep getrokken om de lonen vanaf 1 mei 2014 met 3% te verhogen. Het betreft ODS Transport BV in Barendrecht. Het bedrijf is met FNV Bondgenoten overeengekomen dat de lonen vanaf 1 mei verhoogd zullen worden. Daarmee zijn verdere acties bij dit bedrijf overbodig geworden.
NBBU
Inzet: Stop de wildgroei aan 0-uren-, dag-, week en oproepcontracten in de uitzendsector! Breekpunten: NBBU is cao met LBV overeengekomen zonder iets aan die wildgroei te doen. Actietraject: Petitie gestart onder het motto ‘Sta nu op voor een fatsoenlijke uitzend-cao’, zie www.nbbunee.nl
7
