Tumoren en erfelijkheid. prof. dr. Bruce Poppe. Centrum voor Medische GeneIca Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe Universitair Ziekenhuis Gent

oncologisch congres AZ Sint‐Jan – ‘Verpleegkundigen in de oncologie: hou jezelf up‐to‐date!’ 

Tumoren en erfelijkheid  prof. dr. Bruce Poppe  Centrum voor Medische GeneIca  Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe  Universitair Ziekenhuis Gent  hLp://www.cmgg.be  [email protected] 

sporadisch, familiaal en erfelijk colorectaal carcinoom 

geneIsch onderzoek 

familiale voorgeschiedenis en geneIsche afwijkingen 

familiale voorgeschiedenis en geneIsche afwijkingen 

familiale voorgeschiedenis als risicofactor  kans op erfelijkheid groter    toenemend aantal verwanten    jongere leeRijd op IjdsIp van diagnose  erfelijkheid: belangrijk in    borstkanker    darmkanker    prostaatkanker  zeldzamere erfelijke kankersyndromen: kenmerkende tumoren    von Hippel Lindau syndroom    Li‐Fraumeni syndroom    Neurofibromatose type 1 en 2    … 

aanwijzingen voor erfelijkheid    jonge leeRijd bij diagnose    jong ten opzichte van de ‘normale’ leeRijd    bijv. darmkanker op 45 jaar    verschillende vormen van kanker    bijv. borst‐ en eierstokkanker bij dezelfde paIënte    bilaterale tumoren in gepaarde organen  bijv. bilateraal renaal cel carcinoom      belaste familiale voorgeschiedenis    het feit dat kanker vaak in een familie voorkomt 

de geneIsche raadpleging 

de geneIsche raadpleging  advies:    geruststelling    erfelijkheid weinig waarschijnlijk    diagnose: sporadisch darmkanker    verwanten: licht verhoogd risico    geen indicaIe voor erfelijkheidsonderzoek    meer frequente controles niet nodig    deelname aan bevolkingsonderzoek: coloscopie vanaf    50 jaar 


de geneIsche raadpleging  advies:    erfelijkheid weinig waarschijnlijk, maar zeker niet uitgesloten    diagnose: familiaal darmkanker    verwanten: maIg verhoogd risico    erfelijkheidsonderzoek: aangewezen    meer frequente controles aangewezen: coloscopie vanaf 40    jaar 


de geneIsche raadpleging  advies:    erfelijkheid zeer waarschijnlijk    diagnose: erfelijk darmkanker    erfelijkheidsonderzoek aangewezen    verwanten: sterk verhoogd risico    meer frequente controles aangewezen:    jaarlijks coloscopie vanaf 25 jaar 

de geneIsche raadpleging  diagnos5sch onderzoek 

presymptoma5sch onderzoek 

doel: het geneIsch defect  idenIficeren in een  aangetast persoon in wiens  familie een erfelijke vorm van  kanker werd  gediagnosIceerd of wordt  vermoed 

doel: de dragerschapstatus  bepalen voor een gekende  mutaIe in een gezonde  persoon 

+  + 

+ 

het presymptomaIsch onderzoek    verduidelijken van het risico voor niet‐aangetaste verwanten 

zonder erfelijkheidsonderzoek:    mogelijk sterk verhoogd risico bij alle 4 zussen    prevenIeve heelkunde: mogelijk maar misschien onnodig    screening bij alle 4 zussen 

het presymptomaIsch onderzoek    verduidelijken van het risico voor niet‐aangetaste verwanten 

BRCA1 mutaIe 

+ 

‐ 

+ 

‐ 

na erfelijkheidsonderzoek:    met zekerheid sterk verhoogd risico bij 2 zussen    geruststelling voor de andere 2    screening of prevenIeve heelkunde bij 2 draagsters 

geneIc counseling ‐ psychologische begeleiding  essenIeel: aanbod   geneIsch onderzoek kan noodzaak tot begeleiding doen    ontstaan   niet: psychologiseren, evalueren of hulpvraag in vraag stellen   wel: begeleiding en ondersteuning, op maat van de paIënt en  zijn/haar familie  thema’s   idenIteit, zelaeeld, seksualiteit   relaIe & kinderwens   schuldbesef   contacteren van familieleden   omgaan met onzekerheid en risico’s 

het erfelijkheidsonderzoek  algemeen:    de kans dat een mutaIe gevonden wordt: sterk variabel    normaal geneIsch onderzoek: niet volledig geruststellend    interpretaIe: in funcIe van de familiale voorgeschiedenis  mutaIe‐analyse:    uitgangsmateriaal: bloedstaal    arbeidsintensief    meestal: termijn van ~4 maanden    presymptomaIsch onderzoek (gekende mutaIe): 4 weken    terugbetaald, remgeld: 8.68€ 

autosomaal dominante overerving 

erfelijk borst‐ en ovariumcarcinoom 

borstcarcinoom 

ovariumcarcinoom 


BRCA1  borstcarcinoom  contralateraal borstcarcinoom  ovariumcarcinoom  colon, pancreas, maag, eileider, prostaat 

BRCA2  borstcarcinoom  contralateraal borstcarcinoom  ovariumcarcinoom  mannelijk borstkanker  prostaat, pancreas, galblaas, maag, melanoom 

risico op 70 jaar  tot 87%  60%  tot 66% 

risico op 70 jaar  tot 86%  55%  tot 27%  7% 


+  borstcarcinoom  op 53j  BRCA1 IVS5+3A>G 

+ 

+ 

borstcarcinoom  op 36j & 46j 

+ 

‐ 

‐ 

+ 

‐ 

borstcarcinoom  op 51j 

+ 

borstcarcinoom 29j 

‐ 

‐ 

BRCA1 IVS5+3A>G: een Belgische founder mutaIe 

BRCA2 mutaIe – geen duidelijke familiale voorgeschiedenis 

BRCA2 mutaIe – geen duidelijke familiale voorgeschiedenis 

klinisch hereditair – geen mutaIe aantoonbaar 

erfelijke darmkanker  screening bij familiaal of erfelijk colorectaal carcinoom:   starten op jongere leeRijd   korter interval tussen onderzoeken  geneIsch onderzoek:   preciseren van het screeningsregime 

iniIaIe 

progressie 

erfelijke darmkanker 




medisch‐ethisch handelen  algemene voorwaarden voor verantwoord geneIsch onderzoek:    uitgebreide counseling voor en na het eigenlijke moleculair  geneIsch onderzoek    counseling: zowel voor de pa5ënt als voor familieleden    aanbieden van psychologische begeleiding    belangrijke rol van de Gene5sche Centra 

recht op weten of niet weten?    Hilde, 24 jaar, komt consulteren uit haar bezorgdheid voor  borstkanker.    In haar familie werd een BRCA1 mutaIe aangetoond, ze  werd hierover ingelicht door een nicht die zich recent liet  onderzoeken.    Ze bespreekt de mogelijkheid van een  erfelijkheidsonderzoek met haar vader. Ze botst op een muur  van onbegrip. Hij geeR uitdrukkelijk aan zelf niet te willen  weten of hij drager is of niet. 

recht op weten of niet weten? 

+ 

BRCA1 IVS5+3A>G 

+ 

+ 


+ 

+ 

+ 

+ 

+ 

‐ 

+ 

‐ 

‐ 


+ 

+ 

+ 

vader obligaat drager 

+ 

+ 

+ 

‐ 

dragerschapsstatus vader onbekend 

‐ 

‐ 

prenatale implicaIes van erfelijkheidsonderzoek  prenatale diagnosIek:   IndicaIes   ‘late onset’ aandoeningen met variabele expressie of  penetranIe  pre‐implantaIe diagnosIek   vaak prefereerbaar boven prenatale diagnosIek   belastende procedure, belangrijke wachrjden 

samenvarng  geneIsch advies: lage drempel ‐ steeds indien vermoeden  algemeen:    3 nauwe verwanten    2 nauwe verwanten, gemiddeld jonger dan 50 jaar    1 paIënt: bijzonder jonge leeRijd bij diagnose  andere:    ongerustheid over het risico op kanker    overwegen van prevenIeve maatregelen    … 

samenvarng    erfelijkheidsonderzoek is vooral aangewezen in families  waarin kanker werd vastgesteld:  bij een groot aantal verwanten  op jonge leeRijd  specifieke/zeldzame tumoren    erfelijkheidsonderzoek: sterkst geëvolueerd voor borst‐  en darmkanker    erfelijkheidsonderzoek: verduidelijken van het risico op  kanker voor de paIënten en voor zijn/haar familieleden    belang van counseling – rol van de GeneIsche Centra 

hLp://www.cmgg.be 

AZ Sint‐Jan  Prof. dr. T. Van Maerken  Prof. dr. B. Poppe  MSc. Eline Devriese  MSc. Joke De Vreese  050 45 2769  UZ Gent  09 332 36 03 

Tumoren en erfelijkheid. prof. dr. Bruce Poppe. Centrum voor Medische GeneIca Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe Universitair Ziekenhuis Gent

Recommend Documents