TULPENGEKTE Je leraar of lerares heeft je een tulpenbol laten zien. Zo’n bol stop je in de herfst in de grond, en in de lente groeit er een tulp uit. Niets bijzonders zou je zeggen. Maar vierhonderd jaar geleden heerste er een echte tulpengekte in Nederland. Mensen lieten zelfs een muur om hun tuin bouwen zodat de tulpen niet gestolen zouden worden. Voor één tulpenbol werden soms wel honderden guldens betaald; daar kon je in die tijd bijna een huis voor kopen. Waarom waren tulpen in die tijd zo populair?
1.
Streep door wat niet van toepassing is. Tulpen komen oorspronkelijk uit [ Tunesië / Turkije ]. Pas in 1593 werden de eerste tulpen in Nederland geplant, namelijk in [ Amsterdam / Leiden ]. Het is dan de tijd van de [ monniken en ridders / ontdekkers en hervormers ]. Rijke mensen verzamelen in die tijd allerlei [ exotische / nuttige ] dingen, zoals tulpen. De tulpengekte duurde niet zo heel erg lang: op een gegeven moment waren tulpen in Nederland niet meer zo [ gezond / zeldzaam ].
De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave
blz. 2 van 5
EEN ANDERE WERELD Vierhonderd jaar geleden, in de Gouden Eeuw, zag Leiden er heel anders uit dan nu. Kijk maar eens naar de oude en de nieuwe kaart van Leiden. 2.
Noem twee verschillen tussen de kaart uit de Gouden Eeuw en de kaart van nu. Je mag overleggen met je buurman of buurvrouw. ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
3.
Noem ook twee dingen die ongeveer hetzelfde zijn gebleven. ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
Niet alleen Leiden is veranderd, de hele wereld zag er vroeger anders uit. Kijk maar eens naar de wereldkaart uit het jaar 1570. Maar klopt die kaart wel helemaal? 4.
Noem twee dingen die volgens jou niet kloppen aan de wereldkaart uit 1570. ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
5.
Hoe zou het komen dat oude wereldkaarten er anders uitzien dan die van nu? ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave
blz. 3 van 5
JAN, CAROLUS EN MARIE We reizen vierhonderd jaar terug in de tijd. Jan is ontdekkingsreiziger, Carolus is geleerde en Marie is prinses. En alledrie hebben ze iets met Leiden, met exotische planten en met elkaar. Hieronder kun je meer over ze lezen.
Jan Huygen van Linschoten (1563 – 1611) maakte al op jonge leeftijd reizen naar Spanje, Portugal en India. Meestal was handel drijven en geld verdienen het doel van deze reizen. Maar Jan was ook erg geïnteresseerd in de bijzondere planten en dieren die hij zag. Hij schreef brieven en zelfs een aantal boeken over zijn ontdekkingen. Hij wisselde ook informatie uit met geleerden als Carolus Clusius.
Carolus Clusius (1526 – 1609) studeerde rechten, medicijnen en plantkunde. Hij woonde in Frankrijk, België, Oostenrijk en Duitsland. In 1594 werd hij professor aan de universiteit van Leiden, ook op aandringen van Marie de Brimeu. Carolus hield zich bezig met het indelen van planten volgens een logisch systeem.
Marie de Brimeu (1550 – 1605), prinses van Chimay, was beroemd om haar prachtige tuinen. Marie wist ook veel van planten. Carolus en zij schreven elkaar daar lange brieven over. De rijke Marie was één van de eerste Nederlanders die tulpen in haar tuin had staan. Marie was protestants en koos partij voor Willem van Oranje. Haar man steunde de Spaanse koning, Filips II.
De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave
blz. 4 van 5
6.
7.
Over wie gaan deze zinnen? Zet de juiste naam (Jan, Carolus of Marie) bij de juiste zin. ………………
Deze persoon heette eigenlijk Charles, maar gebruikte een andere naam die mensen in het buitenland beter konden begrijpen.
………………
Het kinderliedje ‘… in de ton, met een hoepeltje erom’ gaat waarschijnlijk over deze persoon.
………………
Deze persoon vond dat een tuin eruit moet zien als een kleurrijk tapijt.
Wie zei wat? Zet de juiste naam bij de juiste uitspraak. ………………
“Godzijdank lijkt de oorlog niet het plezier dat het tuinieren verschaft te kunnen verjagen.”
………………
“Het is een moeilijke taak om beschrijvingen te maken op basis van gedroogde planten, behalve als je ze zelf hebt zien groeien.”
………………
“Ik wil de gewoontes van de mensen hier onderzoeken, en ook het landschap, de vruchten, en de koopwaar…”
Leydse Weelde: de quiz Je gaat binnenkort naar de tentoonstelling Leydse Weelde in Museum Boerhaave. Een tentoonstelling over tulpen en allerlei andere exotische planten, en over het Leiden van de Gouden Eeuw. En dus ook over het leven van Jan, Carolus en Marie. Ben jij goed voorbereid? Test je kennis met de volgende quiz!
De Praktijk i.s.m. Museum Boerhaave
blz. 5 van 5
