Wat we zelf doen, doen we beter?
Iedereen is een designer, net zoals iedereen een
Het resultaat kan eventueel mooi
kunstenaar is. Die laatste, boude bewering komt van
zijn, origineel zelfs, maar weinig
Joseph Beuys; de eerste van Philippe Starck of was het
van deze DIY-stukken zullen de
Ettore Sottsass? In ieder geval, het zijn drie beroemde
modegeschiedenis halen. Niet dat dit
namen die kunst of design wilden democratiseren.
laatste per se moet, laten we dat over-
Het is echter duidelijk dat niet iedereen in staat is om
laten aan de modeontwerpers.
kunst of design te maken dat meer biedt dan alleen
Maar de DIY-beweging kan ook ruim
de persoonlijke voldoening van iets gemaakt te hebben.
geïnterpreteerd worden. Boeiender
Lange tijd waren kunst en design sterk verbonden
dan het verknippen van retrostofjes
met ambachtelijkheid, hetzij via handwerk, hetzij via
tot een leuk rokje, is de maatschap-
machines. Dit uitte zich in de talloze mogelijkheden
pelijke beweging waarin sommige
die een man of vrouw had om allerlei ambachtelijke
modeconsumenten zich engageren.
technieken aan te leren: potten draaien en bakken,
Ze laten zich niet van de wijs brengen
weven, tekenen, fotograferen, edelsmeden enz.
door modedictaten: de creatieve
‘Doen’ en ‘maken’ zonder pretentie, alleen voor het
en bewuste fashionista’s mixen en
plezier van het kúnnen maken. Het is een gegeven
matchen collecties en stijlen op hun
dat voortduurt tot op vandaag en er altijd zal zijn.
eigen manier. Ze eisen reclamebeel-
Het menselijke ras maakt graag dingen, gaande van
den en modefoto’s met een grotere
de meest ingenieuze, creatieve, technische en innova-
diversiteit aan modellen: qua leeftijd,
tieve producten, tot de meest simpele, basic objecten.
figuur en etnie. Ze tekenen petities
Er zijn waarschijnlijk weinig huisvaders in Vlaanderen
om grote kledingketens onder druk
die nog nooit een doe-het-zelfzaak zijn binnengestapt,
te zetten om de werkomstandigheden
wellicht meer uit noodzaak om in huis een klus te
in lagelonenlanden te verbeteren.
klaren dan om professionele redenen. En daar draait
Ze kopen tweedehands of zetten
de inhoud van het fenomeen van do it yourself rond.
ruilbeurzen op en gaan zo in tegen
Je kunt je vragen stellen over de waarde van DIY.
de ratrace van de modeseizoenen.
Design gaat nog altijd over kwaliteit en professionali-
(Ook sommige ontwerpers nemen
teit. Het is maar de vraag of DIY daaraan beantwoordt.
hun lot in eigen handen door klein-
Het is fantastisch dat iedereen de materiële mogelijk-
schalig te werken of zelf te bepalen
heid kan verwerven om te ontwerpen. Iedereen moet
wanneer ze een collectie uitbrengen.)
de kans krijgen of kunnen benutten om de eigen visie vorm te geven. De kwestie is wat daaruit voortkomt.
Het mag duidelijk zijn dat de do it yourself-beweging in mode en design
Het verwerven van technische vaardigheid en kennis
uiteenlopende aspecten heeft. Boeiend
van materie biedt geen garantie op interessant design.
genoeg om die in het thematische
Vandaag gaan we een stap verder. Vandaag biedt de elektronica nog meer, kijk maar naar de 3D-printer.
dossier van dit nummer tegen het licht te houden.
Je maakt een tekening van of modelleert een object, scant het in, voedt een computer met de scan,
Trui Moerkerke en Johan Valcke
verbindt hem met een 3D-printer en het object wordt gerealiseerd. Was het echter maar zo simpel. De programma’s worden gecreëerd door ingenieurs of IT’ers en de 3D-printers moeten voortdurend bijgesteld worden. De te printen objecten zijn onderhevig aan constructieve wetten en al die parameters moeten ingesteld en geperfectioneerd worden. De idee om in ieder huishouden een dergelijke printer te gebruiken is mogelijk, maar voorlopig nog niet aan de orde. De vierde industriële revolutie, indien we die zo mogen omschrijven, opent wel nieuwe pers pectieven. Co-creatie, crowdfunding, open source zijn allemaal nieuwe mogelijkheden voor mensen om deel te nemen aan een innoverend creatief proces. We moeten dit aanmoedigen, maar we mogen het nastreven van professionaliteit niet uit het oog verliezen. In de mode is custom made al jaren een trend. Een kledingstuk of accessoire uit een commerciële collectie wordt met andere accenten ‘gepimpt’ tot een haast persoonlijk stuk. Een stap verder is ook de DIY-golf: we gaan met z’n allen aan het breien, naaien en haken, en leveren zelf een bijdrage aan onze kleerkast.
intro
1
Kort
Nomad wint Henry van de Velde Award Publiek 2012
Opleiding GROW Cross Agency
Het afsluiten van de tentoonstelling rond de Henry van de Velde Awards & Labels ging zoals steeds gepaard met het tellen van de stemmen voor
Designplatform
de publieksprijs, onder het alziend oog van een gerechtsdeurwaarder.
het najaar GROW Cross
We zijn blij u te melden dat Nomad, de lamp van Alain Gilles (The Studio)
Agency, een intensieve
voor O’Sun, de meeste stemmen vergaarde. Proficiat! De lamp werd in
opleiding designmanage-
eerste instantie ontworpen voor ontwikkelingslanden en kan door de zon her-
ment voor senior desig-
laden worden. De sociale en ecologische betekenis, gecombineerd met een
ners en designmanagers
eigentijds design zijn de belangrijkste kenmerken van deze lamp. De winnaar
van designbureaus in
krijgt 2 500 euro en een certificaat dat volgend jaar tijdens de ceremonie van
Vlaanderen. De opleiding
de Henry
loopt over een veertigtal
van de Velde Awards & Labels 2013 uitgereikt zal worden.
Vlaanderen lanceert in
weken: een kick-off sessie, vier tweedaagse sessies, concrete toepassing in de dagelijkse praktijk en een eindevaluatiesessie. De docenten van PARK, gerenommeerde Europese experten op het gebied van designmanagement, coachen de deelnemers tussentijds bij de concrete toepassing van wat ze in de opleiding leren. De aangeboden kennis is gebaseerd op internationale best
practices van
toonaangevende bureaus en bedrijven, toegepast op een Vlaamse context. Meer info op dpv.grow-cc.com
Strings Van 7 juni tot 18 augustus 2013 loopt in de Design Vlaanderen Galerie de tentoonstelling Strings. Naar aanleiding van de Betonac-wedstrijd (1985-2000), een initiatief van Betty Cuykx (oprichtster van de vzw Kant als Kunst) brengt deze tentoonstelling recent werk van de laureaten en genomineerden van de vijf edities van deze wedstrijd. Al die jaren zijn zij trouw gebleven aan een erg persoonlijk en diepgaand onderzoek naar de expressieve mogelijkheden van het gegeven ‘draad’. Nu wordt eveneens aansluiting gezocht bij ontwerpers uit Vlaanderen. Strings wordt meteen ook het allerlaatste optreden van de vzw Kant als Kunst. Van 7 juni tot en met 18 augustus in de Design Vlaanderen Galerie, Brussel
Gerepareerd, Erna Van Sambeek
2 KORT
Tales of Heroes reist rond Tot 23 juni 2013 is de reizende tentoonstelling Tales
of Heroes,
georganiseerd door Design Vlaanderen, te bezoeken in RAM Galleri in Oslo. De tentoonstelling zal nadien te zien zijn in de Design Vlaanderen Galerie vanaf 6 september 2013, naar aanleiding van Design September en reist daarna door naar de Business of Design Week in Hong Kong en Zagreb (Museum of Arts and Crafts). Tales of Heroes brengt een nieuwe verzameling designobjecten in een bredere culturele context en met een stevige knipoog naar het verleden. De objecten gaan in dialoog met de wereld van de stripverhalen. In de tentoonstelling worden ook tekeningen van Brecht Evens getoond. De tentoonstelling wordt gepresenteerd als een ‘Gesamtkunstwerk’ en is van de hand van Pieter Boons (Heimat). Tot 23 juni in RAM Galleri, Oslo
Tales of Heroes, Design Week Helsinki, 2012
Inspiratiedag Ambachten en Innovatie Verschillende trends wijzen uit dat ambachtelijke technieken en innovatie hand in hand kunnen gaan. Maar hoe kan een rijke traditie een gedroomde voedingsbodem zijn voor innovatie? Tijdens deze dag kunnen ontwerpers, ondernemers en erfgoedmedewerkers meer te weten komen over deze thematiek. De dag zal van start gaan met een introductie op open innovatie. Vervolgens komen diverse inspirerende cross-overs tussen de ambachten en innovatie aan bod. In de namiddag kunnen de deelnemers kiezen uit verschillende workshops, lezingen en panelgesprekken. De dag is een initiatief van Tapis plein in samenwerking met Flanders DC, Design Vlaanderen, Flanders
50 jaar Bulo Bulo viert dit jaar zijn 50ste verjaardag. Speciaal voor deze gelegenheid werd
O. Mr. President uitgebracht. Het meubel moet ons eraan herinneren dat we moeten blijven spelen en creatief experimenteren, waarbij het kan meegroeien met de eigenaar. Bovendien bestaat de verpakking uit 100% gerecycleerd karton
InShape, Designregio Kortrijk, Cultuurplatform Design, Materio, MAD-faculty, ETWIE en Concertgebouw Brugge. 21 juni, Concertgebouw Brugge www.tapisplein.be
waaruit je een bijhorend krukje kan halen. Zelfs de handleiding is van reusachtig tekenpapier en de rest kan omgevormd worden tot een wand. Naast de lancering van O.
Mr. President zijn er ook andere initiatieven gepland. Tijdens de zomer
onderzoekt het bedrijf de impact van mode op architectuur en design, en in september brengt Bulo een boek uit over werken in de toekomst. Meer info op www.bulo.be
kwintessens
3
Typo
A Show About Promotion And Advertising Material
In het Huis van het Beeld
In Grand-Hornu Images loopt momenteel de tentoonstelling A
in Seed Factory loopt
Show About Promotion And Advertising Material, waarin u het werk van
momenteel een tentoon-
de Oostenrijkse grafisch ontwerper Stefan Sagmeister kunt ontdekken.
stelling rond typografie
Sagmeister is bekend door zijn samenwerking met muzikanten zoals
van zowel Belgische als
David Byrne of Lou Reed, merken zoals Levi’s Jeans of BMW, of instel-
internationale ontwerpers.
lingen zoals het Casa da Musica in Porto. Hij heeft ervoor gekozen om
Ook illustratoren komen
alleen werk in opdracht te tonen. Door deze radicale en complexloze
aan bod en brengen een
keuze kan hij aantonen dat er geen ‘onderscheid is tussen de zoge-
ludieke visie op typografie.
naamde culturele wereld van de grafische kunst en die van de com-
In de tentoonstelling
merciële wereld’. Zijn stijl wordt gekenmerkt door de onophoudelijke
wordt een hommage
heen- en weerbeweging tussen toegepaste en schone kunsten, tussen
gebracht aan de belang-
humor en geweld, tussen handgemaakt en hoogtechnologisch.
rijkste typografen van over de hele wereld,
Tot 18 augustus in Grand-Hornu Images, Bergen
maar ook aan typografen die vandaag in het veld actief zijn. Er is onder andere werk te zien van Belgische ontwerpers zoals Fernand Baudin, Ever Meulen, Yuri Andries, Johnny Bekaert, Frederik Berlaen, Jo De Baerdemaeker, Kris Demey, Stéphane De Schrevel, Gert Dooreman, Reg Herygers, Jan en Randoald, Herman Lampaert, Stefan Loeckx, Rob Marcelis, Tim Oeyen & Sanny Winters, Tom Schamp en nog vele anderen. Tot 28 juni in Seed Factory, Huis van het Beeld, Brussel
De Best Vormgegeven Boeken 2013 Drie fraai vormgegeven boeken – en meer bepaald hun vormgevers en uitgevers – werden bekroond met de Prijs voor De Best Vormgegeven Boeken: Schiller/Tasten van Paul Verrept (Bebuquin),
L’Amour des Moules van Thomas Desmet & Benoit Vandenbroucke of Time van Studio Luc Derycke (MER. Paper
(Minestrone) en Hands
Kunsthalle). Vormgever Nej De Doncker kaapt de Publieksprijs voor het Beste Boekomslag weg voor Sergiology (Minestrone). Eervolle vermeldingen gaan naar Stéphane De Schrevel, Ward Heirwegh, Studio Delvoye en Janpieter Chielens, Gert Dooreman en Stijn Dams, Studio Lannoo en Tom Schamp, Luc Derycke en Jeroen Wille, Tim Oeyen en Sanny Winters, Rachelle Dufour en Kahil Janssens. Meer info op www.boek.be
Stéphane De Schrevel voor Het Balanseer
4 KORT
PUNK: Chaos to Couture
Hussein Chalayan, SS03. Foto: Eric Nehr
Er zijn tientallen redenen te bedenken voor een zomerse trip naar New York. Als u er nog één wil: tot 14 augustus loopt in The Costume Institute of the Metropolitan Museum of Art de expo PUNK:
Chaos to Couture. De tentoonstelling belicht de impact
van de in de jaren 70 ontstane punkbeweging op de designermode en toont een 100-tal silhouetten waarbij originele punkkleren uit de seventies geplaatst worden tegenover haute couture en prêt-à-porter. Er is ook aandacht voor ‘punkhelden’ als Malcom McClaren en Vivienne Westwood. Er zijn ook ontwerpen van Ann Demeulemeester en Martin Margiela te zien. Curator Andrew Bolton trommelde trouwens een mooi team op om de tentoonstelling vorm te geven: zo was fotograaf Nick Knight creative en de über
consultant hair stylist Guido Palau tekende voor
de kapsels en maskers van de mannequinpoppen. Tot 14 augustus in het Metropolitan Museum of Art, New York
La mécanique des dessous, une histoire indiscrète de la silhouette Op 5 juli opent in Parijs de modetentoonstelling La mécanique des dessous, une histoire indiscrète de la silhouette in het museum Les Arts Décoratifs. Je moet het de Fransen nageven: ze hebben aanleg voor uitnodigende en poëtische titels. De expo toont een lange geschiedenis van het ondergoed, met onder meer voor mannen de ‘braguette’ en een reeks baleinen, korsetten en crinolines voor vrouwen. Vaak was het doel het lichaam letterlijk in een keurslijf te stoppen, om te beantwoorden aan de heersende schoonheidsidealen. De tentoonstelling belooft een blik in de ‘coulissen’ van de kleding. Van 5 juli tot 24 november in Les Arts Décoratifs, Parijs
kwintessens
5
Twee keer V&A In het Londense Victoria and Albert Museum is nog tot 11 augustus 2013 David
Bowie is te bekijken. Deze retrospectieve biedt een inzicht in het fenomeen
Bowie, niet alleen als muzikant, maar ook als cultureel en mode-icoon. Behalve foto’s video’s, platenhoezen, Bowie’s eigen tekeningen en persoonlijke items, zijn er ook showsilhouetten te zien. In hetzelfde museum start op 10 juli Club
to Catwalk: London Fashion in the 1980s. Aan de hand van 85 silhouetten van de jonge en experimentele ontwerpers uit dat tijdperk, wordt het excentrieke modedecennium in Londen geschetst, met ontwerpen van onder meer Katharine Hamnet, Betty Jackson en John Galliano. De expo onderzoekt de link tussen het clubleven en de catwalk en hoe ze elkaar creatief beïnvloedden.
David Bowie: tot 11 augustus Club to Catwalk: van 10 juli tot 16 februari in het Victoria and Albert Museum, Londen
Jonathan Batcave
Kansai Yamamoto. Foto: Masayoshi Sukita Sukita, The David Bowie Archive 2012
6 KORT
Week van het Ontwerpen
Shaping Matter
Van 22 tot 30 juni 2013 is Kortrijk het epicentrum van
Tijdens de Week van het Ontwerpen presenteren
innovatie en creatie in Vlaanderen. De Week van het
het Designplatform Vlaanderen en Howest Industrial
Ontwerpen is immers niet alleen de grootste tentoon-
Design Center Shaping
stelling van afstudeerwerken van ontwerpstudenten
inspirerende lezingen, hands-on workshops en een
in Vlaanderen, het is ook het platform bij uitstek
tiendaagse tentoonstelling. Het evenement richt zich
waar het ontwerponderwijs, de bedrijfswereld en het
op innovatieve materialen en verbindingstechnieken
grote publiek elkaar ontmoeten en prikkelen. Tijdens
toegepast in de hedendaagse productontwikkeling.
lezingen, netwerkmomenten en talloze andere events
Chris Lefteri, een internationale referentie op vlak
tonen innovatieve bedrijven en industriële ontwerpers
van materialen en design, geeft hierover een lezing
hun nieuwste producten. Studenten debatteren
en workshop. De tentoonstelling toont Vlaamse
mee over de toekomst van design met buitenlandse
innovaties, aangevuld met inspirerende producten
gasten, topdesigners en beleidsmakers. Het grote
en concepten uit het buitenland. Ze is de hele
publiek ontdekt de artistieke meerwaarde en het
week te bezoeken in de Budafabriek in Kortrijk.
economische potentieel van innovatie in de creatieve maakindustrie in al zijn verschijningsvormen.
Matter, een combinatie van
Meer info op www.weekvanhetontwerpen.be
Databank Maarten Van Severen De voorbije drie jaar werkte The Maarten Van Severen Foundation aan de inventaris van het archief van Maarten Van Severen, met de steun van de Vlaamse Overheid. In 2009 werd The Maarten Van Severen Foundation opgericht met als doel het werk van Maarten Van Severen te laten voortleven. Ze vond een belangrijke partner in de Stad Gent, die het archief bewaart in De Zwarte Doos. Sinds eind mei kan iedereen de databank raadplegen op de website van The Maarten Van Severen Foundation. De databank is gekoppeld aan een beeldbank, die elk projectdossier uit het archief meteen illustreert. Bezoekers kunnen een project opzoeken in de databank en vervolgens het archiefdossier opvragen en bekijken in de leeszaal van De Zwarte Doos. Meer info op www.maartenvanseveren.be
kwintessens
7
Shoot
8
DIY in the picture
fotografie Sarah Eechaut model Stephanie Demeyere
A
Tas
Design It Yourself
Jan Kuppers & Karen Wuytens (kuppers & wuytens)
B
Kistje The
Box
(DIY version) Caro Van den Hole (Maison Caro)
C
Ringen Let’s
Rock
Stijn Van der Auwera (Staen)
D
Kindermeubilair
OS kid’s toys Christiane Högner (LoFi Studio)
E
Stoel La
MDF
Tom De Vrieze (Tovdesign)
F
Slippers Size
27
Linde Hermans (Rode Schoentjes)
9
Thema
16
Power to the people
Uitgeverijen in de wurggreep Sleeperhold Publications en het fenomeen van
self-publishing
De kracht van een wereldwijd netwerk Jong en nieuw talent verkoopt zich online
Delen is het nieuwe bezitten Alternatieve modellen zetten de modesector op zijn kop
De stad als canvas Streetart bezet de publieke ruimte
Een tweede leven Vintage in een nieuw designkleedje
Lang leve het ambacht Zeven clichés ontrafeld
Eerst het verhaal en dan de actie Over het werk van Eva Pannecoucke en Roos Vandekerckhove
Co-creatie? Nee, bedankt Consumenten hebben wel wat beters te doen
Doe-het-zelven is een werkwoord dat de Brico’s en Gamma’s ontgroeid is. DIY of do it yourself, is in creatieve kringen een veel ruimer begrip. In dit dossier verkennen we de mogelijkheden en beperkingen van de DIY-golf: van grafisch ontwerpers met een eigen publicatieplatform, over nieuwe vormen van streetart tot allerlei online netwerken binnen design en mode, tot het pure ambacht. De rode draad is dat ontwerpers, maar meer en meer ook consumenten de macht in eigen handen nemen, los van gevestigde systemen.
17
Een tweede leven Vintage in een nieuw designkleedje
A Modern View. Foto © Sarah Eechaut
We leven in een consumptiemaatschappij waarin alles wegwerpbaar is, hoor je wel eens klinken in een levendige discussie over mode of design. Het succes van grote ketens met laaggeprijsde, vervangbare producten spreekt boekdelen. Maar in tijden van crisis is het dan ook niet gemakkelijk om te investeren in spullen die de tand des tijds kunnen doorstaan. Of toch? Noem het een samenloop van omstandigheden, maar in het huidige economische klimaat en met de groeiende bewustwording rond het milieu mag het geen verrassing zijn dat dé trend in interieur vandaag focust op ‘hergebruik’. Denk daarbij niet enkel aan hippe vintage items en schatkisten van kringloopwinkels: ook heel wat jonge ondernemers gooiden zich vanuit verschillende invalshoeken op deze niche.
Kwintessens zocht drie Belgen met een duurzame visie op design op voor een gesprek.
38 Power to the people
A Modern View Jan Fack werkte al tien jaar als grafisch ontwerper,
Beschouw je je initiatief als een verzet tegen de massaconsumptie en wegwerpcultuur? Ik hoop mensen ervan bewust te maken dat je
maar miste steeds meer het contact met echte materi-
meubels en objecten in ere kunt herstellen, wat
alen en ruimtelijke ontwerpen. Tegelijk ging hij op zoek
in veel gevallen trouwens goedkoper is dan een
naar het verhaal achter zijn eigen verzameling moderne
nieuw exemplaar.
designmeubels: de ontwerpers, de producenten en de materialen. Hij realiseerde zich dat de meeste stukken
Wat waren je favoriete restauratieprojecten
toe waren aan restauratie, maar het was al snel duidelijk
tot nu toe?
dat het niet evident was om iemand te vinden die de
Het is het voorrecht van de restaurateur om heel
tijd nam om het stuk te bestuderen, op zoek ging naar
mooie stukken van dichtbij te kunnen bestuderen.
de juiste materialen en afwerkingen, en met het nodige
Belgische meubels vind ik altijd interessant, omdat ik
geduld het werk kon uitvoeren. Daarom besloot hij om
weet dat het ontwerp hier is ontstaan en uitgevoerd is
zich er zelf op toe te leggen.
met inheems hout. Ik werk ook mee aan Onbetaalbaar, een collectief dat werkt rond het vraagstuk van weg-
Welke opleiding heb je ter voorbereiding gevolgd?
werpcultuur, en ik ben lid van Timelab, waar ik onder-
Opleidingen restauratie zijn voornamelijk
zoek kan doen naar nieuwe technieken als 3D-printing.
Jan Fack:
gericht op antieke meubels. Die kennis van traditio-
Ik voer ook in situ restauraties uit, wat me op mooie
nele technieken is onmisbaar en schaaf ik continu bij
locaties brengt. Ik kijk momenteel het meest uit naar
door cursussen te volgen in binnen- en buitenland.
een opdracht in Helsinki. Daar ga ik zeldzame plywood
Een kenmerk van het ‘moderne meubel’ is echter
stoelen restaureren met plaatselijke materialen.
het experimenteren met materialen zoals glasvezel, geplooid staal of multiplex. Die verscheidenheid aan
www.amodernview.net
technieken is niet samen te vatten in één opleiding. Daarom zoek ik voortdurend naar nieuwe opleidingen. Ik vind het ook belangrijk om een inzicht te krijgen
A Modern View. Foto © Sarah Eechaut
in de tijdsgeest waarin een ontwerp is ontstaan. Het is dan ook noodzakelijk om onderzoek te doen naar ontwerpers en stromingen. Uiteindelijk komt het erop neer dat er geen all-in-one-opleiding bestaat, maar dat ik heel doelgericht kennis moet opzoeken: een opleiding van traditionele technieken vul ik aan met ‘modern’ onderzoek, ondersteund door een theoretische basis. Wie zijn je klanten? Voornamelijk particulieren die een meubel hebben waar een verhaal aan vast hangt: het is een erfstuk of iets dat ze gevonden hebben op de rommelmarkt. Handelaren zijn ook steeds meer geïnteresseerd, omdat ze aanvoelen dat hun klanten appreciëren dat een meubel juist wordt gerestaureerd. Ik werk ook samen met producenten als Vitra en Knoll om hun klanten te helpen met vragen. Vind je zelf dat je deel uitmaakt van een beweging of een trend? Het is duidelijk dat het ‘moderne meubel’ in trek is. Die ‘vintage-’ of ‘retrotrend’ zorgt ervoor dat vergeten ontwerpers de aandacht krijgen die ze verdienen en dat er ook degelijk onderzoek naar wordt gevoerd. Daardoor is er steeds meer degelijke literatuur beschikbaar. Dat is een groot verschil met niet-verifieerbare anekdotes en weetjes die op het internet circuleren. Het is ook een goede zaak voor de appreciatie van het Belgisch erfgoed. We hebben een hele mooie traditie in architectuur en meubelontwerp. Dankzij die recente interesse worden deze ontwerpers geëerd met tentoonstellingen en biografieën.
kwintessens
39
Silhouette Table, Pieter Bostoen
Pieter Bostoen
We zorgen dat onze afvalberg niet nóg groter wordt
Pieter Bostoen studeerde af als interieurvormgever
gaan aankopen en naar onze eigen smaak veranderen.
en sparen veel geld uit door tweedehands spullen te
aan het Gentse Sint-Lucas in het departement Architectuur en werkte nadien voor verschillende ontwerp-
Wat drijft jou persoonlijk om op een creatieve ma-
bureaus zoals Kcc, Ternullomelo Architects, Salens
nier oude spullen nieuw leven in te blazen?
Architecten en Rotor Group. Drie jaar geleden richtte
Ik snuister graag rond op rommelmarkten, kring
hij zijn eigen label op, waarin hij al zijn werk als ontwer-
winkels en eco-shops. Er is telkens wel een object waar
per bundelt. Wat startte als een activiteit in bijberoep
ik potentieel in zie. Dikwijls hebben deze objecten al
evolueerde tot een voltijdse bezigheid, al werkt Pieter
veel meegemaakt en dat zie je ook. Dat geeft ze vaak
ook nog als freelancer aan projecten in interieurarchi-
het karakter dat nieuwe producten niet hebben. Als
tectuur, productontwikkeling, juweelontwerp, beurs-
ik dan zo een object onder handen neem, behoud ik
standdesign, grafisch ontwerp en schilderkunst. “Op
meestal die gebruikssporen.
deze manier blijft het steeds erg boeiend en heb ik veel
De meubelen, verlichting en gebruiksvoorwerpen
afwisseling”, zegt de creatieve duizendpoot zelf. Hij
die we in ons huis hebben staan, zijn meestal tweede-
vindt bovendien ook nog de tijd om workshops te geven
hands. Wat we wel nieuw aankopen, is altijd welover-
over recycling en upcycling.
wogen. De belangrijkste criteria zijn duurzaamheid en esthetiek. We vinden het bijvoorbeeld niet erg om wat
Wat houden de workshops die je geeft precies in?
meer uit te geven aan een stuk waarvan we weten dat
Ik geef de workshops in samenwer-
het heel erg lang zal meegaan, en dat compenseren we
king met Merk-waardig, een shop in Roeselare en Oost-
dan door het met tweedehands spullen te combineren.
Pieter Bostoen:
ende die bewust gerecyclede of upcyclede producten verkopen. Het is dus logisch dat we met de workshops
Op welke manieren experimenteer je met technie-
in dezelfde richting proberen te denken. Momenteel
ken of vind je nieuwe toepassingen voor bestaande
hebben we de eerste twee workshops achter de rug:
producten of materialen?
tijdens de eerste maakten we origami vouwlampen van
Door mijn job kom ik veel in contact met nieuwe
oud tekenpapier, bij de tweede workshop hebben we
technieken en materialen. We gaan er vaak specifiek
oude sneakers gepimpt door er met stiften een patroon
naar op zoek. Met deze kennis in het achterhoofd zie
of tekening op te zetten. Bij de volgende workshop
ik dan soms ook meteen wat voor potentieel in een
gaan we betonlampen gieten door gebruik te maken
oud object schuilgaat. Zo gebruikte ik onlangs een
van een mal gemaakt van afvalmateriaal, en we geven
computergestuurde lasermachine om een patroon in
een reeks waarin we leren 3D-printen. Dat laatste heeft
een oud tafelblad te graveren. Door deze ingreep maak
niet direct een link met recyclage maar ik vind het wel
je van een banale tafel een object met een verhaal en
interessant om ook eens kennis te laten maken met
een interessante vormgeving. Dat het spullen zijn die
de nieuwste technieken op gebied van vormgeving.
vaak niet veel kosten maakt het ook gemakkelijker om mee te experimenteren. Als iets niet goed uitvalt dan
Wat is je visie op de hype of trend rond ‘upcycling’?
probeer je het gewoon opnieuw met een ander stuk.
Is het enkel dat of gaat het om een echte mentaliteitsverandering in de maatschappij?
Is upcycling op deze creatieve manieren volgens jou
Er is tegenwoordig zeker meer bewustzijn rond
te categoriseren als ‘design’?
upcycling en ecologie in het algemeen. Ik denk dat die
Als je oude materialen hergebruikt en hiermee
trend zijn oorsprong vindt in wat mensen écht bezig-
een volledig nieuwe vormgeving creëert, dan is dat
houdt. Zonder die interesse zou er van trend geen
zeker te categoriseren als design. Je vertrekt immers
sprake zijn en waren we terug allemaal rustig aan het
van een materiaal en niet een vorm. Omgekeerd kan in
massaconsumeren. Een groot deel heeft te maken
sommige gevallen ook, maar dan moet je volgens mij
met bewustmaking: er zijn veel initiatieven die dit in
verschillende zaken combineren om tot een interessant
gang zetten en ook in stand houden. Ik denk dat deze
gegeven te komen, en je moet de objecten steeds zo
mentaliteitsverandering zich zal blijven doorzetten
manipuleren dat er maar een gedeelte van de oorspron-
omdat er enkel maar voordelen aan verbonden zijn.
kelijke functie zichtbaar is.
40 Power to the people
Hoe zie jij de toekomst voor interieurinrichting en product design op het gebied van duurzaamheid en inventiviteit? Volgens mij is duurzaamheid en inventiviteit de basis van goed design. Je ziet dit als je naar producten kijkt die ondertussen designklassiekers geworden zijn. Die zijn nog steeds gegeerd en up-to-date net omdát ze deze eigenschappen bezitten. Voor de creatie van nieuwe vormgeving halen we meestal inspiratie uit bestaande dingen. Door een object duurzaam te produceren en tijdloos vorm te geven los van trends is de kans groot dat het object een lang leven zal leiden, misschien wel over verschillende generaties. Als iemand een zekere affiniteit met een object krijgt, zal het automatisch beter verzorgd worden. Als iedereen wat meer zou uitkijken naar duurzaamheid maar daar ook de meestal hogere
Eetcafé Toreke, Pieter Bostoen
prijs voor wil betalen, is er binnenkort geen plaats meer voor fast food design. www.pieterbostoen.com
kwintessens
41
Jeffrey Vanhille Jeffrey Vanhille werkte 20 jaar lang vol overtuiging in de culturele sector, onder andere als uitbater van een arthouse en als filmprogrammator. Toen op een dag de subsidies wegvielen, besloot hij het te wagen als zelfstandige. Omdat hij voor zijn grafisch werk op doek houten kaders nodig had om ze op te spannen, volgde hij de opleiding meubelstoffeerder. Het virus kreeg hem te pakken, en in december 2011 hakte Jeffrey de knoop door om zelfstandig meubelhermaker te worden. Hij hermaakt meubelen en interieurobjecten die stuk zijn of aangepast moeten worden: van herstofferen tot herkleuren of herlijmen, en noemt zichzelf dan ook een ‘herrer’. “Alles herdoen, tot het goed is. HerHerHer, het is een zelfstandig naamwoord dat we aan het maken zijn. Kan je wat meer vertellen over de opleiding die je volgde? Jeffrey Vanhille:
De pech van je werk te verlie-
zen kan je dankzij VDAB-opleidingen omkeren tot een geluk, als je het combineert met positieve gedachten. Je moet je echt lostrekken uit je verleden en jezelf opnieuw een waarde geven. De VDAB biedt je daarvoor ontplooiingskansen, want de keuze van opleidingen is groot. Het blijft natuurlijk een spel van geven en nemen. Je kan zo’n opleiding passief of actief doorlopen. Meubelstofferen duurt een jaar. Ik heb die opleiding gecombineerd met verschillende stages bij restaura teurs en stoffeerders. Na de opleiding zijn we met onze laatste centen intensief gaan rondtrekken om alle meubels te gaan bestuderen die we graag zien. Van Jeffrey Vanhille
houten boerenstoelen in een openluchtmuseum in het Zwarte Woud tot aan Wegners watertoren in Denemarken. Voor ik uiteindelijk als zelfstandige begon, heb ik twee jaar lang dag en nacht meubels gegeten en gedronken. En dan spring je. En dan spring je hard. Is stofferen voor jou een functioneel iets, of een creatieve uitlaatklep? Voor mij is herstofferen en hermaken een beetje mijn karakter. Ik heb het altijd moeilijk met weggooien. Ik leg mij niet neer bij de gedachte dat iets waarde verliest. Ik geloof enkel in het tegenovergestelde. En door te herstofferen, schrijf je samen met anderen een verhaal. Met mensen die je anders waarschijnlijk nooit zou ontmoeten. Je leert ondertussen elke dag bij en die stielkennis kan je delen met nieuwe mensen. Die mensen geven je dan weer hun vertrouwen, en zo gaat het verder. Is stofferen iets dat je jezelf kan aanleren? Zeer zeker. Als je kijkt hoe iets gemaakt werd en dit zo goed mogelijk nadoet, dan is de eerste stap gezet. Later begin je zelf beslissingen te nemen. Het vertrouwen in jezelf groeit naarmate je de stielkennis en de materialenkennis krijgt. Je moet wel heel veel geduld hebben omdat opgeven in deze stiel niet bestaat. Daarnaast is een grondige interesse in alles, zoals in zovele beroepen, een uitstekende brandstof.
42 Power to the people
Nog meer leuke initiatieven
Jeffrey Vanhille
Hoe verklaar je dat de algemene interesse naar meubels met een tweede leven toeneemt? We voelen ons gelukkig wanneer we ons kunnen omringen met waardevolle mensen en zaken. ‘Nieuw’ is oké voor een aantal zaken in huis, maar we ervaren pas de echte ‘warmte’ van een zetel als die een verhaal heeft. Hoe meer ziel, hoe meer de zetel ‘jou’ wordt. Ken je nog andere designers of initiatieven die op een originele manier bestaande meubels heruitvinden? Ik kreeg een tijdje geleden het boekje van Martino Gamper, die voor een tentoonstelling 100 stoelen maakte van verzamelde onderdelen. Hij is één van de velen die meubels hermaken, en dit op een grappige en eigen zinnige manier doet. Maar ook Ai Wei Wei maakte met krukjes uit de Qing-dynastie het verrassende werk
Grapes. De broers Bouroullec en Patricia Urquiola zijn volgens ons ook grote waarden in de hedendaagse
Houtd
ResourceLab
Dries Warlop studeerde Beeldende Kunst aan Sint-Lucas in Gent toen hij op een dag een bed nodig had voor zijn kot. Niet tevreden met de keuze in de winkels, ontwierp en maakte hij zijn eigen bed met hout dat zijn grootvader nog in een opslagplaats had liggen.Van het een kwam het ander, en na zijn ganse interieur zelf te hebben gemaakt én gedeeld met foto’s op Facebook, besloot Dries om van zijn passie zijn beroep te maken. Met het hout van zijn grootvader of nieuw bij elkaar gezocht afvalhout creëert hij op vraag van klanten unieke meubels. “Het zit in mijn familie om nooit iets weg te gooien”, verklaart Dries nog laconiek.
Door te werken met upcyclede materialen of verrassende technieken creëren de ontwerpers achter ResourceLab bijzonder originele meubels, gebaseerd op eigen inspiratie, of op maat van de klant. Duurzaam design dus, dat nog een extra bonuspunt verdient door 100% made in Belgium te zijn. www.resourcelab.be
Stephanie Duval
meubelkunst. www.houtd.be jeffreyzijnmeubels.blogspot.com
kwintessens
43
Cases
TOPO COPY Vrijplaats voor het gedrukte experiment
THULE Bedrijf voor kampeer accessoires groeit door designmanagement
KOPER Natuurlijke schoonheid versus hightechuitstraling
de visserstrui Hoe breigoed zichzelf steeds opnieuw uitvindt
66
Topo Copy
Topo Copy is een
Vrijplaats voor het gedrukte experiment
‘open laboratorium’ rond inkt, druk, kopie, magazines, papier en kunst. Het is een dynamische plek waar men creatief kan zijn in
© Emmeline Geiregat
Topo Copy is geen kunstencentrum, galerie of
tweekleurig drukwerk. Momenteel vind je ze in
ontwerpbureau en toch is het dat allemaal ook weer
grafische middens waar de typische drukkarakte-
Proef de liefde voor
wel. Het ontpopt zich tot een netwerk van interes-
ristiek centraal staat. In tegenstelling tot digitale
het ambacht en adem
sante artiesten met een passie voor papier. Alles
druk waarbij je maar op een knopje drukt, komt er
ademt inkt en drukwerk. De kiem ligt bij creatieve
bij deze techniek veel denk- en handwerk kijken.”
een relaxte omgeving.
Met de risoprinter in de hoofdrol werd de eerste
de verbeelding. Ge-
en multidisciplinaire drop-out Daniel Rivero aka Topo, die werkte in een Gents copyshop. Hij kwam
groeid uit een heden-
expo, Risografia, opgezet. 24 artiesten maakten
er in contact met een breed publiek, boordevol
een tweekleurig ontwerp, dat twee keer door de
daagse invulling van
ideeën, dat daar niet mee aan de slag kon. Klanten
machine werd gehaald: één keer voor de rode en
konden alleen maar het materiaal afgeven met de
één keer voor de blauwe inkt. Er volgde een expo,
jeugdcultuur en aange-
juiste instructies en later weer ophalen. Experimen-
bijhorende catalogus en prints in beperkte oplage.
vuld met een kruitvat
teren op de machines kon niet. Het idee voor een
“Door te spelen met de overlap van kleuren en de
creatieve copytheek rijpte. Gestart werd er met een
imperfecties die ontstaan bij het printen van een
aan invloeden, ont-
aantal acties rond papier, inkt, druk en gedroomd
tweede laag, ontstaat een herkenbaar ‘riso-effect’.
wikkelde Topo Copy
werd er over een groot atelier met een arsenaal
Je kan het vergelijken met stencilen of zeefdruk-
aan machinerie.
ken, waarbij je ook laag per laag drukt. We werken
zich tot een utopische
Na de start in het Gentse stadscentrum vond
aan projecten die we helemaal zelf opzetten, maar
Topo Copy een uitvalsbasis en partner in DOK nabij
ook op vraag van artiesten die met deze techniek
Gent-Dampoort, de nieuwe Gentse bedrijvensite en
en haar beperkingen alternatieve ‘kunstdrukken’
tevens locatie voor verpozing en creatieve manoeu-
en self-published fanzines of kunstboeken creëren.
vres. “Stap voor stap bouwen we ons centrum rond
We zoeken actief naar ontmoetingen en streven naar
aka Copy, tevens ver-
print, inkt en papier uit. De droom kreeg vorm
een variatie in stijlen en interessante ontwerpen.
bonden aan Ladda vzw,
met de aankoop van onze risograph duplicator,
Zo bouwen we aan een wilde collectie papierkunst.”
een vrij zeldzame single drum machine, waarmee
geeft een bijzonder
we met rode, blauwe, groene, bruine en zwarte
boeiende inkijk.
koude soja-inkt printen. De machine werd vroeger
we on the spot in een interactieve opstelling
vooral ingezet in scholen en kerken voor één- of
kleine boekjes maken. Tegelijkertijd groeit onze
printshop. Coördinator Jonas Nachtergaele
“We bouwen aan een collectie prints en reizen ermee naar festivals en tentoonstellingen, waar
kwintessens
67
© Resto
© Jesse R
© Zosen
© Etam Cru
© Ephameron
© Byram
© Penelope Deltour
© Mio
68 cases
© Topo Copy
© Topo Copy
bibliotheek met zelfgedrukt art work, kleine fanzines
“We bevinden ons op een boeiend tweeledig
en gezeefdrukte platenhoezen. De verzameling
momentum, tussen enerzijds het echte DIY, ge-
startte met een oproep waarop wereldwijde respons
groeid uit idealisme en anderzijds de opkomst van
kwam. Alles wat ruikt naar papier en kunst verdient
kleine galeries die erop antwoorden en het groei-
hierin zijn plek. Daarnaast geven we ook betaal-
ende aantal uitgeverijen van artists’s books. Publica-
bare grafiek en illustraties uit op beperkte oplage,
ties zweven tussen zines en boeken. Die ontmoeting
waaronder prints en catalogi van eigen exposities,
creëert een mengelmoes aan genres en stijlen.
waarvoor we als curator ontwerpers aantrekken.
We vertrekken zelf van urban art, maar we hebben
Dat gebeurt met onze risoprinter, maar we hebben
ook oog voor klassiekere kunstvormen op papier.
in samenwerking met het MIAT ook al een pletwals
Er ontpopt zich een onverwachte combinatie tussen
bovengehaald. Kunstenaars kerfden hun ontwerp
uitersten van het grafische spectrum die tot mooie
in lino of hout, waar vervolgens een pletwals over
resultaten leidt. Topo Copy heeft liefde voor papier,
reed, met een reusachtige afdruk als resultaat.”
maar het gaat ook over de mensen die ermee werken. We werken aan ontmoetingsplekken waar
© Groen
Kopieer en draag bij Topo Copy is een neutrale tussenplek met een sterk
artistiekelingen een gesprek aangaan met zichzelf of met een publiek, breed en zonder hokjes: geen grenzen, weinig regels.” De term centrum in open lab center blijkt niet toe-
en eigenzinnig karakter. De creativiteit bruist en er
vallig. “We hebben kennis, maar we betrekken er
wordt kort op de bal gespeeld. “Sommige talenten
ook externen bij. Er hangt de sfeer van een factory.
hebben een duwtje nodig. We zetten de deur van
Mede daarom is het een utopisch printcentrum, met
ons atelier op DOK op een kier om iedereen te
grafische en andere impulsen. Er wordt een brug
verwelkomen. Er is muziek, koffie, een gezellige
geslagen tussen digitale technieken en met de hand
sfeer en de kans om projecten te initiëren en raad
getekende illustraties. We zijn groeiend, als guerrilla-
te vragen. We bouwen bruggen door kunstenaars
strijders. We trekken gelijkgezinden en partners
te betrekken bij projecten met cultuurtempels en
aan, zoals een kleine boekbinderij. We pretenderen
genereren een actief publiek. Zo trokken we naar
niet specialisten te zijn, maar we proberen wel een
Amsterdam en Brussel om er de museumnacht
netwerk te initiëren. Al lijkt het voor sommigen
op te luisteren met de slogan Copy & Contribute to
anno 2013 gedateerd om vanuit het digitale tijdperk
the Copybook. We sporen bezoekers aan om onze
terug te keren naar print, inkt, papier en foto
kopieermachines te gebruiken en hun resultaat bij
kopie, maar niets is minder waar”, besluit Jonas.
ons te droppen. Hiermee maken we dan ter plaatse
zines: snel, simpel, live, direct en laagdrempelig.” © Piracy League
www.topocopy.org
Koen Van der Schaeghe
kwintessens
69
Gespot
zIJDE & PRINTS uit het abrahamarchief — Couture in kleur
PATTERN
COLLECT
CONFLICT & DESIGN
SPACE ODYSSEY 2.0
FELIX
ARTISANATO
76
Zijde & Prints uit het Abrahamarchief — Couture in Kleur
Foto: Boy Kortekaas
Tijdens de jaren 50 en 60 werkten de couturiers du moment Christian Dior, Hubert de Givenchy, Yves
bepalend is voor zijn carrière en Zumsteg lanceert
Saint Laurent en Cristóbal Balenciaga voor hun
haute couture.
zich tot de spilfiguur van de textielproductie in de
meest kostbare weefsels samen met de Zwitserse firma Abraham. Het bedrijf, gespecialiseerd in het bedrukken van zijde, sloot in 2002 noodgedwongen de deuren, maar liet een indrukwekkende collectie
BFFs
van stalenboeken, couturefoto’s en textielen na: het
Wanneer Christian Dior met zijn New Look een ken-
Abrahamarchief. De tentoonstelling Zijde & Prints
tering wil bieden tegen de so(m)bere naoorlogse
uit het Abrahamarchief — Couture in Kleur neemt je
stijl en vrouwen opnieuw onderdompelt in elegan-
mee in het verhaal van Abraham onder leiding van
tie en vrouwelijkheid, blijken de kleurrijke en luxu-
Gustav Zumsteg.
euze stoffen van Abraham een perfecte match. Een belangrijk moment voor beide mannen: Dior oogst
Gustav Zumsteg en haute couture
veel succes met zijn nieuwe look en veel van Diors meest succesvolle ontwerpen werden gemaakt met bloemenprints uit de Abrahamcollecties. Wanneer Dior na zijn dood opgevolgd wordt door zijn leerling
De oprichting van de firma Abraham dateert van
Yves Saint Laurent, betekent dit voor Zumsteg de
het jaar 1878, maar het bedrijf kent pas een echte
start van een levenslange samenwerking én vriend-
groei nadat Gustav Zumsteg in de jaren 30 de leiding
schap. Met de opkomst van de prêt-à-porter in de
overneemt. Tijdens zijn vele werkreisjes in Parijs
jaren 60 en 70 neemt de vraag naar luxezijde af.
komt Zumsteg al gauw in contact met verschillende
Zumsteg past zich aan en maakt ontwerpen voor
invloedrijke couturiers als Pierre Balmain, Chris-
de high-end prêt-à-porter maar kent nooit een
tian Dior, Elsa Schiaparelli en Yves Saint Laurent.
volledig herstel. Abraham moet zich uiteindelijk
Het is vooral zijn ontmoeting met Christian Dior die
in 2002 gewonnen geven.
kwintessens
77
Foto: Boy Kortekaas
Flower power
Christian Dior, zomer 1960. Foto: Tom Kublin Kwana
In tijden van traditionele en sobere prints valt Gustav Zumsteg op met zijn kleurrijke en abstracte prints. Oversized bloemen, vooral rozen dan, worden al snel het Abrahammotief bij uitstek en kennen talrijke variaties. Zumsteg laat zich voor zijn ontwerpen inspireren door de couturiers met wie hij samenwerkt, maar ook door de natuur en het dagelijkse leven. De stoffen weerspiegelen dan ook duidelijk de tijdsgeest van hun creatie en de tentoonstelling voert je zo mee langs gigantische rozen, naar natuurlijke dierenprints, tot sobere zwart-witpatronen. Het Abrahamarchief is een streling voor het oog. Het MoMu heeft ervoor gekozen minder ‘echte’ kledingstukken te tonen en het materiaal voor zich te laten spreken. Het is een collectie die op het eerste
Christian Dior, zomer 1955. Foto: Forlano Taftalia
gezicht delicaat oogt maar toch een zekere sterkte uitstraalt door de rijke geschiedenis die achter de zijde schuilt, een geschiedenis die vandaag en in de toekomst zeker nog een rol zal blijven spelen. Hoezeer Zumsteg zich liet inspireren door de haute couturiers van zijn tijd, zo zullen zijn ontwerpen minstens even sterk hedendaagse ontwerpers beïnvloeden. In een tijd waarin print designers als Peter Pilotto en Mary Kantrantzou hun opmars doen, is de tentoonstelling een schot in de roos. De tentoonstelling Zijde & Prints uit het Abraham
archief — Couture in Kleur is te bezoeken tot 11 augustus 2013 in het ModeMuseum in Antwerpen.
Natalia Tjurina
78 GESPOT
