TRIGAMO Wat is Trigamo? Trigamo betekent het drie-spellen-spel. Het is een combinatie van TRIviant, GAnzenbord en MOnopoly. We geven je alvast de spelregels. Door het maken van de vragen en opdrachten maak je zelf het speelbord, de vragen- en antwoordenlijsten en de pionnen. Ieder spel heeft zijn eigen thema. Voor dit spel is dat ‘De Verenigde Oost-Indische Compagnie’. De materialen kun je bewaren in een mapje of een oude speldoos. Dit wordt dus jouw spel.
Foto: Radboud Burgsma
Trigamo basis spelregels Bij een spel horen regels. De spelregels voor Trigamo kunnen naar eigen wens worden aangepast. Let er daarbij wel op dat het spel speelbaar blijft. Lees de spelregels aandachtig door.
• • • • • • • • • • • • • • •
Wie het hoogste aantal ogen gooit mag beginnen. Je mag per beurt één keer gooien. Het aantal gegooide ogen is het aantal plaatsen vooruit met de pion. Het spelbord heeft vakjes met getallen in willekeurige volgorde. De getallen komen overeen met de vragen en antwoorden op de vragen- en antwoordenlijst. Heb je gegooid, dan verplaats je de pion. Noem vervolgens het getal waarop je terecht gekomen bent. Een ander leest de vraag met hetzelfde getal op. Je moet daarna een antwoord geven op de vraag. Je mag daarbij niet de antwoordenlijst gebruiken. Het antwoord wordt gecontroleerd door alle spelers. Zij mogen de antwoordenlijst wel gebruiken. Zij bepalen samen of het antwoord dat jij gegeven hebt juist of onjuist is. Bij een GOED antwoord op de vraag, ontvang je een GROENE KAART en mag je op de nieuwe plaats blijven staan. Bij een FOUT antwoord op de vraag, ontvang je een RODE KAART en moet je terug naar je oude plaats. Het goede antwoord moet daarna worden voorgelezen. Ben je in het bezit van 3 GROENE KAARTEN dan mag je 2 plaatsen extra vooruit. Je hoeft de nieuwe vraag die bij die plaats hoort niet te beantwoorden. Ben je in het bezit van 3 RODE KAARTEN dan moet je 3 plaatsen achteruit. Je hoeft dan de nieuwe vraag die bij die plaats hoort niet te beantwoorden. Wanneer je met je pion op een KANS-plaats komt moet je een KANSKAART pakken. Deze kaart lees je voor aan de groep. De opdracht in de kaart moet worden opgevolgd. De gebruikte KANSKAARTEN worden onder de stapel geschoven. Wie het lukt om als eerste het einde te halen heeft gewonnen.
Opdracht 1 Het speelbord Lees de basisregels zorgvuldig door. A) Maak een ontwerp voor een ganzenbord op A3-formaat. Teken op het speelbord tenminste 60 vakjes waarbij het startpunt en het eindpunt duidelijk is. Je bent vrij in het bedenken hoe de route over het spelbord loopt. B) Vul 10 kanskaart-plaatsen in. Laat de kanskaart-plaatsen niet te dicht op elkaar volgen. Een kanskaart-plaats geeft de speler de kans om iets te winnen of verliezen. C) Vul de lege vakjes op het speelbord met de getallen 1 tot en met 50 in. Let op! De getallen mogen elkaar niet opvolgen. Dus niet 1, 2, 3, 4 enzovoorts, maar 30, 16, 49, 1 enzovoorts. D) Bewaar de ontwerpen van de spelborden en de spelregels in je mapje of spel doos
Een Gouden Eeuw De Gouden Eeuw wordt in één adem genoemd met de VOC. De periode komt ruwweg overeen met de 17de eeuw. Het was de tijd dat vooral de noordelijke zeven verenigde provinciën een belangrijke positie innamen in de wereld. Door slim te handelen werd een fortuin verdiend. Er werd gehandeld in graan uit de landen rond de Oostzee en wol uit Engeland. Hout kwam uit Noorwegen en huiden uit Rusland. Ook werd Franse wijn verhandeld. Het waren de Nederlandse schepen die door heel Europa voeren. De vraag naar speciale kruiden en specerijen werd groter. Er waren ook steeds meer mensen die daar voor konden betalen. Daarom voeren de handelaren naar de Indonesische eilanden voor: specerijen, koffie, thee, suiker en cacao. De handelaren waren elkaars concurrenten en probeerden de eigen winst zo hoog mogelijk te maken. Langs de grachten van de grote steden zag je steeds vaker grote pakhuizen in aanbouw.
Opdracht 2 Vragen bij de tekst ‘Een gouden eeuw’ Lees de tekst De Gouden Eeuw Ga naar http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050614_goudeneeuw01 en bekijk het filmpje. 1. Waarom hebben we de 17de eeuw de Gouden Eeuw genoemd? 2. Door wie werden de steden en provincies in die tijd bestuurd? 3. Hoe werden deze bestuurders genoemd? 4. In de tekst staat dat de handelaren elkaars concurrenten waren. Wat betekent die concurrentie voor de prijzen van de specerijen en de winsten van de handelaren?
Opdracht 3 De Kanskaarten De kanskaarten voor het bordspel beschrijven situaties waarin de speler voordeel of nadeel heeft. De situaties gaan over de VOC, de reizen die de VOC maakten, wat de VOC bereikt en gedaan heeft. Een kanskaart kan er als volgt uitzien: “Je hebt de volle wind in de zeilen. De reis duurt daarom 2 weken korter dan gepland. Je mag 2 plaatsen vooruit.” “De helft van de bemanning heeft last van scheurbuik. De reis duurt door het bezoekje aan het verversingsstation Kaap de Goede Hoop langer dan verwacht. Sla een beurt over.” “Doordat je als slaaf naar Batavia moet afreizen raak je alles kwijt. Lever al je groene kaarten in.” A) Ga naar www.schooltv.nl/beeldbank. Zoek op het woord: VOC en bekijk de verschillende filmpjes. Bedenk tenminste 15 situaties waarbij een speler voordeel heeft en 15 situaties waarbij de speler nadeel heeft. Je kunt ook gebruikmaken van andere bronnen. B) Knip 30 kleine kaartjes van gelijke grootte uit. Schrijf op de kaartjes de situaties en op welke wijze de speler voordeel of nadeel heeft. Je kunt denken aan: Sla een beurt over, ga 2 plaatsen terug, ga 2 plaatsen vooruit, je krijgt een extra groene kaart enzovoort. C) Versier of beplak de achterkant van de kanskaarten met een leuke tekening of afbeelding. D) Bewaar de kanskaarten in je mapje of speldoos.
De opkomst van de VOC De concurrentie van de handelaren in Nederland was niet gunstig voor de economie. In plaats van elkaar te helpen werkten de handelaren elkaar tegen. Ieder wilde immers zijn eigen winst zo hoog mogelijk houden. De Staten Generaal (het bestuur van de Nederlanden) verplichtte de handelaren om samen te werken in een handelsonderneming. De Verenigde Oost-Indische Compagnie werd in 1602 opgericht. De VOC bepaalde de aanvoer van specerijen. Zo konden de prijzen gelijk blijven.
Opdracht 4 Vragen bij de tekst ‘De opkomst van de VOC’ Lees de tekst De opkomst van de VOC 1. Zoek in het woordenboek of op internet de betekenis van het woord concurrentie. 2. Waarom werd de VOC opgericht? 3. Stel je staat op een markt met kraam vol handige spulletjes voor mobieltjes. Twee kraampjes verderop zie je dat een nieuw kraampje dezelfde spullen uitstalt. Hoe zorg je dat jij meer verkoopt dan je concurrent? 4. De VOC bepaalde de aanvoer van specerijen. Leg uit dat hierdoor de prijzen gelijk konden blijven.
Gebruik in je antwoord de begrippen ‘vraag’ en ‘aanbod’. 5. Lees en bekijk bron1: Een stukje VOC 6. Hoe werd een aandeel van de VOC ook wel genoemd? 7. Wat wordt er met de titel ‘Een stukje VOC’ bedoeld? Bron 1: Een stukje VOC Een verre zeereis naar het oosten was erg duur. Bovendien was de kans dat een schip niet terug kwam groot. Door de verkoop van aandelen in de VOC kon de zeereis betaald worden. In ruil voor geld kreeg men een bewijs of part. We noemen dit een aandeel. Wanneer het schip dan terugkeerde kreeg men het geld terug met een percentage van de winst. Maar dat was alleen wanneer een schip veilig terug kwam. Kwam het schip niet terug dan was je je geld kwijt. De afbeelding laat een VOC-aandeel zien.
De groei van de VOC De Heren XVII bestuurden de VOC. Het waren machtige mannen. Zij bepaalden onder andere welke producten geïmporteerd moesten worden, de omvang van de vloot, wat er zoal mee moest naar Azië en de veilingdata. De VOC was een bijzonder bedrijf en maakte grote winsten. Ze was de enige die handel mocht drijven in Azië en kreeg de rechten om forten te bouwen, eigen munten te slaan, verdragen te sluiten met de Aziatische vorsten, soldaten te plaatsen en oorlog te voeren. De Compagnie beleefde gouden tijden in de 17e en 18e eeuw. Ze had duizenden werknemers in dienst, bezat een kleine dertig kantoren in Azië en een vloot van meer dan honderd schepen.
Opdracht 5 Vragen bij de tekst ‘De groei van de VOC’ en bron 1, 2 en 3 Lees de tekst: De groei van de VOC 1. De VOC is een bijzonder bedrijf geweest. Welke rechten zou een Nederlands bedrijf tegenwoordig niet meer kunnen krijgen? 2. De VOC had het alleenrecht op de handel van specerijen in Azië. Hoe wordt dit alleenrecht ook wel genoemd? Maak eventueel gebruik van het internet of een woordenboek. 3. Bekijk en lees bron 1. Een reis naar het verre oosten was een dure onderneming. Hoe konden mensen zonder zelf te handelen in specerijen toch delen in de winst van de VOC? 4. Bekijk Bron 2 en Bron 3. Je ziet op de schilderijen grachtenpanden en pakhuizen. Wat valt je op als je de twee bronnen vergelijkt?
Bron 2: Gerrit Adriaensz. Berckheyde De bocht van de Herengracht in Amsterdam uit 1671-1672 (Rijksmuseum)
Bron 3: Gerrit Adriaensz. Berckheyde De bocht van de Herengracht in Amsterdam uit 1685 (Rijksmuseum)
Opdracht 6 De vragen- en antwoordenlijsten De vragen- en antwoordenlijsten zijn een belangrijk onderdeel van het spel. Ze geven inhoud aan het spel. Je kunt voor deze opdracht onder andere gebruikmaken van de teksten uit het Themaschrift 7 over de VOC en de website van het voc-kenniscentrum. Ga voor meer informatie naar: www.voc-kenniscentrum.nl www.thinkquest.nl (zoek op ‘VOC’. Kies vervolgens de link met ‘Dutch Trading’) www.kinderpleinen.nl ( zoek op VOC) A) Lees deze opdracht eerst goed door. B) Bedenk samen tenminste 50 vragen, die gaan over de VOC of onderwerpen die met de VOC te maken hebben. Je kunt er ook voor kiezen om de vragen onder elkaar te verdelen. Zo maak je elk ongeveer 15 vragen. Later verzamel je de vragen. Tip: schrijf bij de vraag meteen het antwoord op. C) Het is belangrijk dat je spel klopt. Controleer daarom elkaars vragen en antwoorden. D) Je gaat nu de vragen- en antwoordenlijsten maken. Vooraf kun je de lege blaadjes oud laten lijken door ze met een gebruikt theezakje te bestempelen of met zwarte koffie te overgieten. Je maakt er zo gele vlekken op. Laat vervolgens de blaadjes drogen. Nu zijn ze klaar om beschreven te worden met de vragen en antwoorden. E) Versier de vragen- en antwoordenlijsten eventueel met tekeningen of afbeeldingen. F) Bewaar de vragen/ en antwoordenlijsten in je mapje of speldoos.
De verre reis Het startpunt van de lange bootreis was Rammekens, Texel, of Goeree. Van daaruit voerden ze via het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk langs de Portugese kusten naar het zuiden. Rond de Evenaar waren er sterke zee- en windstromingen waar de schippers gebruik van maakten. Maar soms dreven de schepen door de stromingen af. Om de risico's te verminderen moesten de schippers vanaf 1627 verplicht een vaste route volgen. Ze voeren een stuk langs de kust van Brazilië. Op ongeveer 30 graden ZB veranderde de koers oostwaarts richting Kaap de Goede Hoop. Dit was een noodzakelijke en verplichte aanlegplaats. Er werd o.a. vers water, vlees en voedsel aan boord gebracht. De zieken werden verzorgd in een ziekenhuis. De bemanning hield zich bezig met vermaak, het repareren van het schip en het bewerken van tuintjes met gewassen. Eenmaal aangesterkt en uitgerust voer men van Kaap de Goede Hoop eerst nog een stukje zuidelijker tot de 35-40˚ ZB. Daarna ging men richting het oosten tot dat de wind gunstig was om richting het noorden te gaan. Geheel zonder gevaar was dit niet. Iets te ver naar het oosten en de schepen liepen stuk op de kust van Australië. Opdracht 7 Vragen bij de tekst ‘De verre reis’ Lees de tekst: De verre reis 1. Ten tijde van de oorlogen met Engeland werd het Kanaal vermeden. Waar moesten de schepen van de VOC dan langs varen? 2. De verplichte route die de schippers van de VOC moesten bevaren werden een ‘wagenspoor’ of ‘wagenweg’’ genoemd. Waarom werden de schippers verplicht om deze route te varen? 3. Vul de ontbrekende woorden in het wagenspoor aan. Gebruik hiervoor de tekst ‘De verre reis’.
Wagenspoor Vertrek van Rammekens, …………………, of Goeree. Ga langs het kanaal tussen …………………en …………………langs de Portugese kusten naar het …………………. Pas op rond de …………………zijn er sterke …………………- en ………………………..……. Voer een stuk langs de kust van …………………. Verander de koers op ongeveer 30 graden ZB oostwaarts richting ……………………. Vaar vanaf Kaap de Goede Hoop eerst nog een stukje …………………tot de 35-40 ZB. Ga vanaf 40 ZB richting het …………………tot dat de wind gunstig is om richting het noorden te gaan. Pas op voor de kust van …………………
Zet nu koers naar de haven van Batavia. 4. Teken aan de hand van het wagenspoor de route op de kaart op het antwoordenblad. 5. In de Atlas GB 194B (53ste editie) of 180B (52ste editie) zie je de wereldkaart met de windrichtingen. Teken bij de route met pijltjes waar de wind vandaan komt. 6. Wat valt je op wanneer je naar de route en de windrichtingen kijkt? Opdracht 8 De Groene- en Rode kaarten De groene kaart verdien je bij een goed antwoord op de vraag. Een rode krijg je wanneer je de vraag niet goed beantwoord hebt. Ben je in het bezit van 3 groene kaarten dan mag je 2 plaatsen vooruit. Ben je in het bezit van 3 rode kaarten dan moet je 3 plaatsen achteruit. Goede antwoorden worden beloond en foute antwoorden afgestraft. A) Maak voor het spel 20 groene kaarten en 20 rode kaarten. B) Versier de kaarten met een tekening of afbeelding. C) Bewaar de groene- en rodekaarten in je mapje of speldoos
De ondergang van de VOC In het laatste kwart van de 18e eeuw raakte de VOC in financiële moeilijkheden. De VOC was een grote onderneming geworden en slecht bestuur maakte het er niet beter op. De slechte boekhouding en de concurrentie van andere Europese landen werd de VOC te veel. Ook was de vraag naar andere producten (thee, suiker, peper en tin) winstgevender geworden. En die vervoerde de VOC niet of nauwelijks. De VOC raakte in diepe schulden en alleen met leningen van de overheid kon ze blijven bestaan. Ondergang van de Compagnie zou een ramp betekenen voor de steden waar de VOC gevestigd waren. Ondanks de steun was er te weinig geld om voldoende schepen en personeel naar Azië te sturen. Steeds vaker namen de Engelsen de Nederlandse handelsposten en schepen in hun bezit. In 1799 ging de VOC failliet. Opdracht 9 Vragen bij de tekst ‘De ondergang van de VOC’ Lees de tekst De ondergang van de VOC 1. Wat betekent failliet gaan? Gebruik eventueel een woordenboek. 2. Noem de oorzaken (4) voor het failliet gaan van de VOC. 3. Leg uit waarom de ondergang van de VOC een ramp zou betekenen voor de economie in de steden waar de VOC gevestigd waren. 5. Wat kon de Nederlandse overheid doen om de VOC voorlopig te redden?
Opdracht 10 De pionnen en de dobbelsteen Het spel is nu bijna compleet. In je mapje of doos zit nu: het spelbord, de kaarten en de lijsten. In deze opdracht maken we de pionnen, waarmee je over het spelbord reist. Een dobbelsteen maken die eerlijk rolt is erg moeilijk. Je kunt kiezen om zelf gemaakte dobbelsteen of een bestaande dobbelsteen te gebruiken.
Lees de instructies zorgvuldig door. 1) Maak tenminste 4 pionnen voor je spel. 2) Bewaar de pionnen en de dobbelsteen in je mapje of speldoos. Instructie VOC-schip-pion Benodigdheden: • licht kartonpapier • lange satéprikkers (of luciferstokjes) • lijm • schaar • kleurpotloden en viltstiften Rechts is een bouwplaat van een fantasie VOCschip getekend. • • • • •
•
•
Teken de bouwplaat na of ontwerp zelf een schip. Knip de bouwplaat uit op de dikke lijnen. Vouw de lijnen met de streepjes Plak de ‘tabs’ aan elkaar Plaats twee of drie satéprikkers in het schip en lijm ze vast. (In het midden en voor in het schip) Plak op de masten zeilen of prik de masten door de zeilen waardoor ze bol lijken te staan. Je VOC-schip-pion is nu helemaal klaar.
Tip: Let bij het ontwerpen van je schip dat beide zijkanten gelijk zijn.
Foto: Radboud burgsma
Opdracht 11 Speel TRIGAMO Het spel is nu helemaal af. Veel plezier met spelen. En denk eraan: Houzee en Vaarwel!
