TRENTINO special. Meren en bergen onder de Mediterrane zon

Gratis TRENTINO Special

TRENTINO special Italië op zijn mooist Meren en bergen onder de Mediterrane zon

Hoort bij Outdoor Magazine 8, 2007

4RAVEL\,IFESTYLE\0EOPLE TRENTINO Special

INHOUD 16

15

4 Stap voor stap door de geschiedenis Trekking della Storia 6 In de voetsporen van oude legendes Trekking delle Leggende 8 Het sprookje van Catinaccio Mountainbiken in Val di Fiemme 10 De beste bikespot van Europa Mountainbiken in Val di Ledro 11 Mountainbiken in Trentino 12 Piste Ciclabili 400 km groot fietsnetwerk 14 Toeren door Valsugana In het spoor van de Romeinen

17

15 Toerfietsen in Val di Sole Genieten tussen Stevio-toppen en Brenta-Dolomieten 16 Acqua Paradiso Rafting in Val di Sole

10

17 Één met de natuur Canyoning in Valle di Ledro 18 Watersporten in Trentino 19 Reisinfo

Trentino Vakantieparadijs voor iedereen De Noord-Italiaanse provincie Trentino ligt in het hart van de Italiaanse Alpen en heeft een zeer afwisselend landschap met schitterende bergketens, zonrijke dalen, vele meren en snelstromende rivieren. Dit landschap is de ideale plek voor een grote verscheidenheid aan activiteiten. Wij gingen voor je op pad om het

2 OUTDOOR MAGAZINE

8

6

14

4

uitgebreide netwerk aan fietspaden te ontdekken in Valsugana en Val di Sole. We stapten op de mountainbike in Val di Fiemme voor een Giro om de Latemar en we reden over oude militaire paden bij Monte Tremalzo. We maakten een paar prachtige wandeltochten in het nationaal park Stelvio en liepen een historische etappe van de Trekking della Storia. Om af te koelen gingen we raften op de Noce-rivier in Val di Sole en kwamen dichtbij de natuur tijdens een avontuurlijke canyoningtocht in Val di Ledro. En omdat al die inspanningen zeker niet op een lege maag gaan lukken, hebben we tussendoor uitge-

breid genoten van wat de traditionele Italiaanse keuken te bieden heeft. Na tien dagen La Dolce Vita kwamen we als herboren terug. We kunnen het iedereen aanbevelen, want Trentino biedt voor elke outdoorliefhebber, ongeacht de lichamelijke conditie, een breed scala aan mogelijkheden. Van zeer inspannende beklimmingen op de fiets tot zeer ontspannen genieten tijdens een natuurwandeling.

Trentino Marketing Via Romagnosi 11 I - 38100 TRENTO E-mail: [email protected] Website: www.visittrentino.it

Trentino Special

Trekking in Trentino In de afgelopen jaren heeft de provincie Trentino twee langeafstandswandelroutes ontwikkeld met de welluidende namen Trekking delle Leggende en Trekking della Storia. De routes zijn in een flink aantal etappes opgedeeld, maar zijn zodanig ontworpen dat je vanaf de route kunt terugkeren naar het dal en met het openbaar vervoer kan terugreizen naar het vertrekpunt. Het is ook mogelijk om de routes in zijn geheel te lopen maar onderweg toch comfortabel in hotels te overnachten in plaats van in berghutten. Er zijn diverse speciaal geselecteerde hotels die helemaal op wandelaars zijn ingesteld. Extra vroeg ontbijten en bagage laten vervoeren naar de volgende locatie behoren tot de mogelijkheden. Ook zijn er shuttleservices aanwezig. Er is uiteraard informatie- en kaartmateriaal voorhanden en er kunnen gps-tracks worden gedownload. Je kunt ook een dag op pad gaan met een gids die veel kan vertellen over de historie of de sagen en legenden onderweg. De Trekking delle Leggende is gesitueerd in het noorden van Trentino (Val di Fassa, Val di Fiemme, San Martino di Castrozza, Primiero en Vanoi). De Trekking della Storia loopt veel zuidelijker rond de stad Rovereto, de hoogvlakten bij Folgaria, Lavarone en Luserna en rond de meren in Valsugana. Bij het toeristenbureau van Valsugana en Val di Fiemme en bij de provinciale toeristenorganisatie zijn twee folders beschikbaar over de Trekking della Storia en Trekking delle Leggende. Hierop staan ook de speciale trekkinghotels vermeld. www.visittrentino.it, www.valdifiemme.info, www.fassa.com, www.sanmartino.com en www.valsugana.info

stap voor stap door de geschiedenis Trekking della Storia De Trekking della Storia is opgedeeld in veertien etappes en loopt van Rovereto naar Levico Terme in Valsugana. De routes zijn uitgesplitst over drie regio’s (Rovereto-Vallagarina, Folgaria-Lavarone-Luserna en Valsugana-Lagorai) waarbij we met grote stappen door duizenden jaren geschiedenis kunnen lopen. In het zuidelijke deel in Vallagarina komen we langs de sporen van dinosaurussen en kunnen we van Brentonico naar Saccone lopen over het pad van de vrede. In het middelste en noordelijke gedeelte (FolgariaLuserna) lopen we langs prehistorische nederzettingen en kunnen we de zeven grote forten uit de Eerste

4 OUTDOOR MAGAZINE

Wereldoorlog bezoeken. De resten van deze oorlog zijn overal zichtbaar, in ruïnes, bunkers en loopgraven en laten zien welke impact de dramatische gebeurtenissen hier hebben gehad. De historische tijdlijn kan zowel naar het heden als het verleden worden doorgetrokken met bijvoorbeeld een bezoekje aan een van de vele karakteristieke kerkjes in de kleine dorpjes. Of neem een duik in een van de thermale baden die deels nog stammen uit de tijd van de Romeinen en later door de Europese aristocratie als bestemming voor een uitstapje werden gebruikt. De Trekking della Storia is, zoals ze hier zelf zeggen,

een ‘natuurlijke outdoorschool’: terwijl je volop in beweging bent, krijg je tegelijkertijd wijze lessen over de prachtige natuur en de rijke geschiedenis. Pizzo di Levico Uiteraard moesten we zelf ook aan den lijve ondervinden hoe het voelt om in de voetsporen van de geschiedenis te lopen. We kozen een route aan de zuidkant van het Valsugana-dal en gingen op weg naar de Pizzo di Levico. In het begin hebben we een beetje gesmokkeld en gebruikgemaakt van een stukje zeer moderne geschiedenis in de vorm van een autorit met

“Na een klim van vijf kwartier staan we op Pizzo de Levico te genieten van het uitzicht.” onze gids Sytske. We rijden naar de Passo Vezzena en vanaf daar zien we de Pizzo di Levico al liggen. Op de kaart staat dit gedeelte van de Trekking als een rode (middelzware) route te boek, maar Sytske besluit dat we de zwarte variant omhoog nemen en dat betekent stevig klimwerk. We moeten vanaf de parkeerplaats ongeveer vijfhonderd hoogtemeters overwinnen en dat doen we voor mijn gevoel in een recordtempo, want binnen vijf kwartier staan we 1908 meter boven zeeniveau te genieten van het uitzicht op de Pizzo di Levico. Vanaf daar heb je een geweldig uitzicht over het hele dal en het Lagorai-gebergte aan de overkant. Het zicht op Lago di Caldonazzo en Lago di Levico is ondanks het enigszins bewolkte weer werkelijk prachtig. Strategisch gezien is er geen betere plek dan op dit punt een groot fort te bouwen en daarom wordt de top van de Pizzo di Levico geheel in beslag genomen door Forte Spitz Verle. Dit fort markeert heel karakteristiek de bergtop en is ook vanaf beneden in het dal goed zichtbaar. Dit gedeelte van de trekkingroute is zeer rijk bedeeld met grote forten en ruïnes uit de Eerste Wereldoorlog, want op korte afstand van elkaar vind je hier onder andere het Forte Busa Verle (op de Passo Vezzena) en het OostenrijksHongaarse Forte Belvedere, dat grotendeels gerestaureerd is en dienst doet als oorlogsmuseum.

Info Algemeen Voor algemene informatie over de Trekking della Storia verwijzen we je naar de VVV Valsugana. VVV Valsugana www.valsugana.info [email protected] T +39 0461 706101

Forten Hoewel veel forten in Trentino slechts ruïnes zijn die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog, is Fort Belvedere bij Lavarone in 2001 fraai gerestaureerd en voor bezoekers toegankelijk. Er is een oorlogsmuseum gevestigd en er wordt uitleg gegeven over de historie van de forten en kazematten in dit gebied. www.fortebelvedere.org

Kaarten Kaarten zijn verkrijgbaar bij de diverse toeristenbureaus, lokale winkels tabaccheria of via de websites van de uitgevers. Gps-tracks via de trekkinghotels in het gebied.

Spa resorts Er zijn acht officiële kuuroorden in de provincie Trentino (o.a. Levico, Vetriolo en Roncegno in Valsugana). Maar er zijn meer plekken waar je je kunt laten verwennen: www.trentino.to/wellness, www.valsugana.info

• 4land Alpina Cartograhy, GPS-map, schaal 1:25.000. Valsugana-Lagorai (kaartnr. 120), Folgaria-Lavarone-Luserna (kaart 119) en Rovereto-Vallagarina (kaart 117 en 118). www.4land.it • Kompass-kaarten, schaal 1:25.000 of 1:50.000. Kaartnummers WK75 (Trento-Levico-Lavarone); W621 (Valsugana-Tesino), WK101 (RoveretoMonte Pasubio); WK631 (Altopiano di Lavarone). www.kompass.at

Arte Sella Vanaf Pizzo di Levico kan de trekking ook worden voortgezet door de Sella vallei richting Borgo Valsugana met het bijzondere Arte Sella. Een biënnale van hedendaagse kunst waar je over bospaden en weides wandelt en ondertussen kunstwerken van natuurlijke materialen als steen, takken en bladeren kunt bezichtigen, waaronder een prachtige kathedraal.

Trentino Special

In de voetsporen van oude legendes Tekst & foto’s: Barbara Kerkhof

Trekking delle Leggende Negen etappes door de bergen, tweehonderd kilometer lang wandelplezier door de indrukwekkende Italiaanse Dolomieten in de voetstappen van oude legendes: de Trekking delle Leggende is adembenemend; door haar schoonheid én door haar intensiteit. De route gaat over flinke bergen en door diepe dalen en is zo nu en dan behoorlijk pittig. Het mooie ervan is, dat de etappes ook los van elkaar te wandelen zijn. Wij verkenden het Valmaggiore-traject. We beginnen te wandelen vanaf Malga Valmaggiore op 1610 meter. Hier begint de Mulattiera, het pad dat gebouwd is tijdens de Eerste Wereldoorlog om wapens de bergen in te brengen, met karren en paarden. In die tijd was dit Oostenrijks grondgebied, de grens met Italië bevond zich in de Lagorai-keten. Tussen 1916 en 1918 vochten hier anderhalf jaar lang zo’n 35.000 soldaten. De meesten van hen kwamen om het leven door lawines of stierven van de kou, honger en uitputting. In dit gebergte zijn veel van dit soort oude militaire wegen, die door vrijwilligers goed onder-

blijven vanzelf bewaard. De wandeltocht begint met een stevige klim naar het meer van Moregna. Bij het meer staat een hut om eventueel te overnachten, met een stal voor wie te paard komt. De bivak is altijd geopend en er is altijd hout binnen om het warm te stoken. Ook liggen er dekens. Wij zijn echter nog lang niet aan onze nachtrust toe, dus trekken we verder naar het Lago delle Trutte. Ook dit is een gletsjermeer, een overblijfsel uit de tijd dat hier nog ijsplaten te vinden waren. De laatste gletsjer verdween ongeveer 4000 jaar geleden.

houden worden. De restanten van de huizen en forten

Vanaf het Lago delle Trutte, genoemd naar de vele

“De Mulattiera werd gebouwd tijdens de Eerste Wereldoorlog om wapens de bergen in te brengen.”

6 OUTDOOR MAGAZINE

forellen die in het meer leven, gaan we echt de hoogte in en komen we op de route van de Trekking delle Leggende, die we andersom volgen. Voorbij het meer klimmen we verder tot 2300 meter en hebben een prachtig uitzicht over de vallei. Het groene landschap herbergt hier en daar de restanten van de oorlog. We zien halfingestorte muurtjes, maar ook goed overeind gebleven stenen woningen. Het leven moet hier keihard geweest zijn, vooral in de winter. De soldaten klommen hier de bergen op en af met ladders die ze tegen de bergwand aan zetten, zodat ze niet zo veel kilometers hoefden te maken als wij nu doen. Alleen de ezels reden over de Mulattiera. Versgebakken taart Na het groen volgt een stuk waarin het landschap verandert. We slingeren tussen kale, grote rotsen en stenen. De ijstijd heeft de bergen vroeger zo gevormd. Midden in dit vreemde gebied ploffen we neer om een broodje te eten. Daarna voert de route ons naar beneden, terug richting het bos. De afdaling is moeilijk, stokken zijn hier geen overdreven luxe. Al snel zien we tussen de takken door, heel ver onder ons, het doel van onze wandeling liggen: de Rifugio

Cauriol. Een tijd lang lijkt hij niet echt dichterbij te komen, maar na weer een uurtje stevig stappen worden de stipjes ineens koeien en zien we water stromen. Door de alm hobbelen we het laatste, gemakkelijke stuk naar beneden. We ploffen voldaan neer op het terras van de hut en laten ons verwennen met versgebakken taart. ’s Avonds bewonderen we het kleine oorlogsmuseum binnen in de hut, terwijl we genieten van een minestronesoep die zo dik en gevuld is dat we hem met een vork zouden kunnen eten. Later, in de voormalige stal, horen we vanaf onze stretchers de regen keihard op het dak kletteren. Het is aardedonker terwijl het onweer tegen de bergen dondert en knettert. Intens tevreden draaien we ons voorzichtig nog eens om in de dikke slaapzakken.

Trekking delle Leggende Arrangement • 7 hotelovernachtingen (2, 3 of 4 sterren) • Halfpension inclusief een typisch Trentino diner • 3 excursies (halve dag) rondom Val di Fiemme met berggids • 3 lunchpakketten voor tijdens de excursie • Transfer van hotel naar startpunt en terug • Wandelkaart van Trekking delle Leggende • 1x gratis toegang tot natuurpark Paneveggio • Bezoek aan de kaasmakerij Cavalese of Predazzo Prijs: Vanaf € 345.- per week per persoon op basis van halfpension.

Open Air Wellness Arrangement • 7 hotelovernachtingen (2, 3 of 4 sterren) • Halfpension inclusief een typisch Trentino diner • 1 nordic walking excursie met instructeur • 1x gratis toegang tot natuurpark Paneveggio • 1 excursie naar een berghut waar je verschillende gerechten kunt proeven • 1x wandeltocht blootsvoets door weiden en bossen: een unieke beleving voor lichaam en geest • 1x relaxing body massage • Fiemme Vitality Park verrassing Prijs: Vanaf € 300.- per week per persoon op basis van halfpension. Voor boekingen en informatie: Val di Fiemme Toerisme T +39 0462 241111 [email protected] www.valdifiemme.info

Info Algemeen Trekking delle Leggende voert wandelaars door drie gebieden: Val di Fassa, Val di Fiemme en San Martino di Castrozza, Primiero e Vanoi. Voor deze etappe zijn we gestart in Malga Valmaggiore. Daarna volgden we de Mulattiera, paden nummer 339 en 349 tot we belandden bij ons eindpunt, de Rifugio Cauriol. Hier hebben we ongeveer zes uur over gedaan, inclusief pauzes. Val di Fiemme wordt omgeven door bergketens als de Pala-groep en de Latemar. In tegenstelling tot de Dolomieten zijn de Lagorai-bergen rijk aan water. Lieflijke riviertjes voeden de vele bloemen en de kleine bergmeertjes schitteren onder de zon. Val di Fassa, in het noordoosten van Trentino, strekt zich uit tussen prachtige bergen. De vallei loopt van de Roda di Vael en de Catinaccio, de Marmolada (met 3343 meter de hoogste berg van de Dolomieten), tot verder in het zuiden de Valacia-groep en de uitlopers van de Monzoni-keten. De groene dalen van Primiero en Vanoi vormen het oostelijk deel van Trentino. De Dolomieten met hun grillige toppen bepalen hier het landschap en het

uitzicht, dat ronduit spectaculair is. De Trekking delle Leggende begint op de Passo Manghen op 2070 meter en eindigt in het stadje Cavalese op 1000 meter. Daartussenin is het voortdurend klimmen en afdalen geblazen. De hoogste pieken liggen op 2687 meter; de laagste plekken op ongeveer 1400 meter. Kaarten Van elke afzonderlijke etappe zijn beschrijvingen en kaarten verkrijgbaar bij de toeristenbureaus. Deze bureaus beschikken over voldoende informatie over overnachtingsmogelijkheden, gebruik van gpssystemen en de beschikbaarheid van berggidsen. Val di Fiemme Orientale (107), schaal 1:25.000. www.4land.it Handige websites Regio’s: www.sanmartino.com www.fassa.com www.valdifiemme.info

Trentino Special

Het sprookje van Catinaccio Mountainbiken in Val di Fiemme Om negen uur ’s morgens staan gids Diego en zijn Australische vriendin Yvette stipt op tijd voor het hotel. Ondanks het stralende nazomerweer zijn ze net als ik dik ingepakt. We hebben alledrie lange fietsbroeken en jasjes aan. Niet onterecht, zo blijkt een halfuurtje later als we op ruim 2100 meter hoogte staan. In het ochtendgloren is de lucht oogverblindend blauw, de zon staat stevig boven ons te branden, maar de temperatuur is begin september al dik onder nul op deze hoogte. Vandaag gaan we op verkenning in het Val di Fiemme, gelegen in het noordoosten van Trentino. Dit dal is een zijdal van het Adigedal en is gelegen tussen het Lagorai-gebergte in het zuiden en de Latemar-keten aan de noordkant, terwijl het nationaal park Paneveggio met de Pale di San Martino-bergketen het dal aan de oostkant begrenst. Voor vandaag staat een biketour om de Gruppo del Latemar (2846 meter) op het programma. Gids Diego zegt bewust voor deze route te hebben gekozen omdat hij niet helemaal zeker is van mijn mountainbikevaardigheden. Hij heeft eerder die week enkele Finse journalisten rondgeleid, die beweerden een beetje te kunnen fietsen, maar in de praktijk bleek zelfs de kleinste klim al te veel voor het noordse journaille. Vandaar dat Diego voorzichtig is en

jaks de doorgang op het pad verspert. De beesten zijn tamelijk eigenwijs en het kost moeite om ze te passeren. Als we een kwartiertje later aankomen in het vakantiedorp Obereggen, zitten we in korte tijd ruim zevenhonderd meter lager en is de temperatuur een stuk aangenamer. Diego heeft ondertussen geconstateerd dat onze fietsvaardigheden ver boven het niveau uitsteken van de Finse journalisten en besluit om de route te upgraden. We nemen meteen een zeer technische singletrack richting Lago di Carezza (Karersee). Dit meertje wordt als een van de allermooiste bergmeren van de Dolomieten beschouwd en als we bij het meer arriveren, worden we inderdaad betoverd door de schoonheid van dit stukje natuur. Op de achtergrond figureert de Catinaccio (Rosengarten)

als een machtig decorstuk, maar op de voorgrond is vooral het blauwgroene water van het Carezzameer sprookjesachtig mooi. Diego vertelt dat deze route ook wel de Itinerario Degli Spiriti, de route van de geesten, wordt genoemd. Bij zonsondergang krijgen de rotsen van de Rosengarten een prachtige rode gloed die vergelijkbaar is met een mooie rozentuin. Boven de bergen woont koning Laurino, de koning van de rotsen en de bergmeren, met zijn hofhouding van feeën en tovenaars. Zij zijn voor het menselijk oog niet zichtbaar, maar met een beetje fantasie zie je de geesten spiegelen in het Lago di Carezza en herken je in de rotsen van de Rosengarten een groot kasteel met stadswallen en torens. Labirinto Nadat onze betovering is verbroken rijden we vlak onder de bijna verticale wanden van de Latemar door richting het Labirinto. Van fietsen komt echter niet zo veel omdat we ruim een uur door een fantastisch doolhof van rotsen manoeuvreren, waarbij we meer klimmen en klauteren met de fiets op de nek dan

“We klimmen en klauteren met de fiets op de nek door een doolhof van rotsen.” mij niet meteen gelooft als ik zeg dat ik wel een klein beetje ervaring op de mountainbike heb. Zijn voorzichtigheid zou overigens later op de dag nog een staartje krijgen. De Latemar-route staat in de boekjes als relatief eenvoudig, omdat we ons direct aan het begin met de Gardonélift vanaf het dalstation even buiten Predazzo naar de 2121 meter hoge Passo Feudo laten vervoeren. Binnen een kwartiertje zitten we een dikke duizend meter hoger, zo snel gaat het op de fiets echt niet. Maar het nadeel is dat we nog nauwelijks warm gereden zijn. Bibberend stappen we op de fiets en zien dat het gras wit is van de rijp. In de schaduw ligt hier en daar een witte sneeuwkorst als bewijs van het slechte weer eerder in de week. Ghost riders Vanaf de Passo Feudo rijden we via mooie singletrails over de Alpe Pampeago. We rijden vrij dicht onder de voet van de Gruppo del Latemar, die als een machtige dolomietenburcht uit het kale landschap omhoogsteekt. In razende vaart duiken we daarna naar beneden over de gravelwegen. Plotseling remt de gids in een flauwe bocht sterk af en maant ons hetzelfde te doen. Even later blijkt waarom: het houten bruggetje dat een beetje verdekt na de bocht ligt, blijkt een mooie witte ijslaag te hebben! De oplettendheid van Diego scheelt ons zeker een paar schaafwonden. Even later stoppen we opnieuw op een steile afdaling naast een skipiste, maar deze keer omdat een kudde

8 OUTDOOR MAGAZINE

dat we daadwerkelijk op de pedalen staan. Hier en daar kruipen we door nauwe tunneltjes en moeten we soms de fietsen aan elkaar doorgeven, omdat er nauwelijks gelopen kan worden, laat staan met een fiets op je nek. Maar het is een geweldig avontuur, zeker op de korte stukjes waar we alle zeilen moeten bijzetten om te kunnen blijven fietsen. Het is vaak letterlijk op het randje en we maken er met z’n drieën een wedstrijdje van om zo lang mogelijk in het zadel

te blijven. Even later worden de paden breder en rijden we nog nagenietend van dit klim- en fietsavontuur de berg af naar Passo di Costalunga om een stevig bord spaghetti weg te werken. Als gids Diego, hier geboren en getogen, onder het eten toegeeft dat ook hij tot het uiterste moest gaan om een Australische dame en een Hollandse journalist voor te blijven, voelen de

Aussie en de Dutchie zich toch een beetje de morele winnaars van dit spelletje.

Downhill! Na de maaltijd is de weg vanaf Costalunga naar Moena - vergeleken met de voorgaande passage - een soort off-road racebaan. Met hoge snelheden vliegen we daarom naar beneden over de gravelwegen. Mooie zachtgroen gekleurde almen met daarop eeuwenoude malga’s (almboerderijen) trekken in sneltreinvaart aan ons oog voorbij. Van Moena terug naar ons startpunt rijden we langs de rivier Avisio, waarbij we heerlijk ontspannen kunnen peddelen. Diego heeft echter nog een dolce voor mij in petto en neemt me nog één keer mee naar boven met de skilift. Eenmaal boven bij de Baita Gardoné op 1650 meter hoogte, kijkt hij me veelbetekenend aan en duikt vervolgens met volle snelheid zijn persoonlijke secret trail op. Binnen zes minuten staan we zeshonderd hoogtemeters lager, heb ik trillende onderarmen van het sturen en remmen en kramp in mijn kaken door een vette glimlach, die er de rest van dag niet meer af zal gaan. Diego grinnikt en geeft me een high five. Ik heb zijn ultieme bikevaardigheidstest doorstaan! Ruim achtenhalf uur later zijn we terug bij het hotel en treffen we Federico van het Tourist Office Val di Fiemme. Of alles naar wens was? Aan de glimlach op mijn gezicht meet hij terecht af dat ik een superdag heb gehad! En zelfs Diego roept tegen hem: “Troppo figo. No more Finnish journalists! You finally send me a guy who really can ride a bike.” Kijk, met dat soort complimenten op zak doen we graag nog een rondje rond de Latemar, maar ik moet stiekem toegeven dat het ook voor mij op de limiet was vandaag. Gelukkig is er ook een makkelijke variant van het rondje Latemar!

Mountainbike-arrangement Val di Fiemme • 7 hotelovernachtingen (2, 3 of 4 sterren) • Halfpension inclusief een typisch Trentino diner • 3 excursies (halve dag) met mountainbikegids • Fiemme Mountain Pass voor alle liften in Val di Fiemme • Mountainbikekaart • Gratis gebruik van gps (1 dag) • 1x gratis toegang tot overdekt zwembad of ijsbaan • Verrassing Prijs: Vanaf € 360.- per week per persoon op basis van halfpension . Vor boekingen en informatie: Val di Fiemme Toerisme T +39 0462 241111 [email protected] www.valdifiemme.info

Trentino Special

De beste bikespot van Europa Mountainbiken in Valle di Ledro Monte Tremalzo Big Tour Het hart van menig mountainbikeliefhebber gaat sneller kloppen bij het horen van de naam Lago di Garda, want het gebied staat bekend als een van de beste bikespots van Europa. Met name de stad Riva del Garda wordt in de Duitstalige fietsmagazines de hemel in geprezen als uitgangspunt van superschöne Biketouren. Maar wij zijn van mening dat de mooiste bikeroutes echter te vinden zijn in en rond Valle di Ledro. De wereldberoemde ‘Big Tour’ over Monte Tremalzo kan het beste vanuit de plaats Pieve di Ledro worden gestart. Op deze ruim vijf uur durende tocht kom je alles tegen wat het mountainbiken in deze streek mooi en uitdagend maakt. De klim vanuit Tiarno di Sopra (vier kilometer voorbij het Lago di Ledro richting Storo) is een stevige opwarmer, waarbij je ruim tien kilometer voortdurend moet klimmen en bijna duizend hoogtemeters moet overwinnen. Maar als je boven aankomt bij Rifugio Garibaldi heb je het

ergste gehad. De rest van de route gaat voornamelijk bergaf over oude militaire wegen uit de Eerste Wereldoorlog. Om de paar honderd meter kom je door tunnels of langs grote oude forten, en het is duidelijk dat hier menig veldslag is geleverd. Maar vooral het uitzicht is fantastisch. Door de vele haarspeldbochten en de in de bergwand uitgehakte balustrades, heb je telkens weer een ander perspectief op het Gardameer. Tijdens onze rondrit hadden we helaas last van mistvelden, maar ook dat heeft zijn charmes. Soms zagen we vlak voor een tunnel de mist als een dikke rooksluier naar buiten komen als gevolg van de temperatuurverschillen aan de beide uiteinden van de tunnel. Na een geweldige afdaling over gravelwegen komen we bij de Passo Nota en kiezen daar de route via de Passo Guil, richting Pré di Ledro. Pré ligt vlak onder de berg Cima Nara, waardoor bewoners drie maanden per jaar het zonlicht niet zien. Na deze periode wordt de terugkeer van de zon gevierd tijdens

“De klim vanuit Tiarno di Sopra is een stevige opwarmer, waarbij je ruim tien kilometer voortdurend moet klimmen en bijna duizend hoogtemeters moet overwinnen.”

het Festa del sol (zonnefestival) op de dag van de heilige Agatha (5 februari). Vanaf Pré peddelen we rustig terug langs de zuidoever van het Lago di Ledro naar Pieve. Een prachtige tocht maar wel een rit die de nodige conditie en stuurmanskunst vergt. Val di Concei Het Val di Concei is een slechts enkele kilometers diep zijdal van Valle di Ledro. In het Val di Concei zijn diverse educatieve wandel- en fietsroutes uitgezet, die jong en oud op een prettige manier laten kennismaken met de natuur. Op stille momenten vliegt het wild je hier bijna om de oren! Vanaf Bezzecca voert een asfaltklim naar Lenzumo en vanaf daar kun je via zogenaamde Sentiero Naturalistico heel geleidelijk en via gemakkelijk te berijden wandel- en mountainbikepaden naar het einde van het dal rijden. Daar tref je onder twee eeuwenoude kastanjebomen de Rifugio al Faggio, een grote herberg waar je kunt genieten van allerlei Italiaanse specialiteiten. Vanaf de Rifugio is het met de mountainbike een genot om ontspannen bergaf te rijden, maar wie toch nog een pittige beklimming wil maken, volgt vanaf Lenzumo de borden naar de Bocca di Tratpas (1582 meter). Vanaf deze pas heb je een prachtig uitzicht over Val di Concei.

Vakantiewoningen bij het Ledromeer Green Holiday heeft een uitgebreid aanbod aan accommodatie in Val di Ledro. De woningen, appartementen in een residence, villa en privéhuizen bieden plaats aan twee tot acht personen en bevinden zich bijna allemaal dichtbij het meer. Met tuin, satelliet tv, parkeerruimte, barbecue, zwembad, garage en wasruimte. Aanbieding: • 10% korting op een verblijf van 7 dagen (vanaf 15/03 tot 28/06 en vanaf 06/09 tot 20/10), vanaf € 150.-. • 10% korting op de huur van een mountainbike + gratis mountainbikekaarten van het Ledromeer. Voor boekingen en informatie: Agenzia Green Holiday Via Maffei 3. 38060 Molina di Ledro, Trento T + 39 0464 508399 [email protected] www.greenholiday.com

10 OUTDOOR MAGAZINE

MOUNTAINBIKEN IN TRENTINO Biken in Val di Sole In Val di Sole zijn diverse mountainbikeroutes te rijden. Met name in het dal richting Madonna di Campiglio en Folgarida zijn fraaie paden te vinden, waarop naar hartelust kan worden gebiked. Er is een beknopte routegids met mountainbikeroutes beschikbaar. In juni 2008 wordt hier het Wereldkampioenschap mountainbike gehouden. www.valdisole.net Val di Fiemme Het toeristenbureau van Val di Fiemme geeft een boekje uit (‘Biking in the Fiemme Valley’) met daarin twintig speciaal geselecteerde mountainbikeroutes van verschillende moeilijkheidsgraad. Van alle routes zijn korte routebeschrijvingen, hoogteprofielen en bezienswaardigheden vermeld. Daarnaast is er voor twee euro een uitstekende fiets- en wandelkaart verkrijgbaar waarop alle routes staan vermeld. Nieuw is de zogenaamde Fiemme Mountain Pass, waarmee mountainbikers voor een aangepast laag tarief in de zomer hun bikes kunnen meenemen in alle skiliften in de omgeving. www.valdifiemme.info Val di Ledro Voor biketouren in het gebied rond het Gardameer is Val di Ledro een ideaal vertrekpunt. Vanuit dit dal zijn er oneindig veel mogelijkheden met de mountainbike, waarbij voor iedere biker en voor elk conditieniveau een tocht te vinden is. Het toeristenbureau heeft een gratis routekaart (Val di Ledro/Tremalzo schaal 1:25.000) waarop twaalf verschillende tochten zijn aangegeven die uiteenlopen van rustige ritten rond het Ledromeer tot en met de Big Tour rond Monte Tremalzo. Neem altijd deze kaart mee, want in dit gebied zijn de mountainbikeroutes slechts in beperkte mate bewegwijzerd. www.vallediledro.com Rampiledro MTB-marathon Jaarlijks vindt in het laatste weekend van mei in dit gebied de Rampiledro plaats, een grote mountainbikemarathon van 40 kilometer/1500 hoogtemeters met vele honderden nationale en internationale deelnemers. www.rampiledro.com Vacanza con Gusto Even geen zin in zware outdoorinspanningen? Dan is het tijd voor een culinaire rondreis. Doe de Strada dei Formaggi, de kaasroute. Proef de Puzzone di Moena, Caprino di Cavalese of de Nostrano di Fassa. In Val di Fiemme, Val di Fassa en de Val di Primiero zijn diverse speciale kaasboerderijen en restaurants, waar je de lokale specialiteiten uitgebreid kunt proeven. Natuurlijk hoort daar een mooi glas wijn uit de regio bij en ook op dat gebied kun je je hart ophalen op de Strade del Vino e dei Sapori del Trentino, de regionale wijn- en smakenroute. www.stradadeiformaggi.it www.stradedelvinotrentino.it

Val di Sole arrangement

Aanbieding Ledrotour

Beleef het Wereldkampioenschap mountainbike 2008 In juni 2008 wordt in Val di Sole het Wereldkampioenschap mountainbike verreden. Een evenement dat echte bikers niet mogen missen. Je gaat omhoog met de nieuwe kabelbaan Daolasa-Val Mastellina, vanwaar je de wedstrijd van dichtbij kunt meemaken.

Appartementen voor 2 tot 7 personen, met 1 of 2 slaapkamers, woonkamer met keuken, badkamer, balkon of tuin, zwembad, privé-parkeerplaats, grill, bike-stalling.

• 7 hotelovernachtingen*** op basis van halfpension • Toegangskaart voor een zitplaats bij de finish • Rit met de kabelbaan naar Daolasa • Excursie over het Val di Sole fietspad met Francesco Moser, de beroemde Italiaanse wielrenner • Verrassing Prijs: Vanaf € 341.Voor boekingen en informatie: Azienda per il Turismo Val di Sole T + 39 0463 900793 [email protected] www.valdisole.net

Vanaf € 190.- per week (vanaf € 130.voor 3 nachten/4 dagen) Prijzen per appartement, inclusief schoonmaakservice. Linnengoed moet zelf worden meegenomen of kan worden gehuurd. Extra verwarming wordt in rekening gebracht. Exclusief voor onze gasten: 10% korting bij Pizzeria Al Lago Voor boekingen en informatie: Ledrotour Via al Lago, 7 - 38060 Molina di Ledro - Trento T + 39 0464 508276 [email protected] www.ledrotour.it, www.gardalake.it

Trentino Special

Piste Ciclabili 400 kilometer groot fietsnetwerk

Ruim vijftien jaar geleden is de provincie Trentino begonnen met de aanleg van een uitgebreid netwerk van fietspaden. Het project Italia in bicicletta zal in 2008 grotendeels zijn voltooid en dan zijn er ruim vierhonderd kilometer perfect aangelegde fietspaden voorhanden. Trentino heeft een vooruitziende blik gehad en op tijd ingezien dat stimulering van het fietstoerisme niet alleen betekende dat er mountainbikeroutes moesten worden ontwikkeld. Vooral het toerfietsen is een uitstekend alternatief om in een rustig tempo cultuur op te snuiven en te genieten van wat de natuur te bieden heeft. De groep van toerfietsers, actieve outdoormensen met jonge kinderen, senioren en trekkingfanaten, blijkt de laatste paar jaar enorm te zijn gegroeid en deze groep wordt met het fietspadennet in Trentino op haar wenken bediend. De ruggengraat van het netwerk in Trentino is de bijna negentig kilometer lange route van Cadino (tussen Bolzano en Trento) naar Borghetto (25 kilometer ten zuiden van Rovereto). Vanuit deze centrale Valle dell’Adigeroute zijn drie van de andere routes te bereiken. De vijf overige routes (onder andere Val di Sole en Val di Fiemme/Val di Fassa) zijn op zichzelf staande routes, die echter uiteraard wel via de openbare weg te bereiken zijn. Het concept van de diverse routes is overal min of meer hetzelfde: de fietspaden volgen zoveel mogelijk de waterwegen en de spoorlijnen. Mede daarom zijn de meeste routes vrijwel vlak, hoewel er over de gehele lengte van een dal natuurlijk wel enige hoogtemeters zijn te overwinnen. De provincie Trentino heeft echter goed begrepen dat alleen de aanleg van een paar honderd kilometer asfalt niet voldoende is. Het sterke punt van de routes is daarom een compleet pakket aan extra voorzieningen, dat het rijden op de Piste Ciclabili uiterst aangenaam maakt.

12 OUTDOOR MAGAZINE

Voorzieningen onderweg Zowel bij de begin- en eindpunten als onderweg langs de routes zijn er diverse speciale parkeerplaatsen annex opstappunten aangelegd. Verder is de bewegwijzering opvallend goed. En daarmee bedoelen we niet alleen de aanduiding van de routes, maar ook de uitgebreide meertalige informatieborden waarop veel te lezen is over de historie, de (agri)cultuur en het landschap. Verder zijn er speciale eetgelegenheden, zogenaamde bicigrills waar naast een voedzame snack ook de lokale culinaire specialiteiten te proeven zijn. Daarnaast hebben de bicigrills informatiezuilen waarop alle informatie over de route te vinden is. Verder vindt je langs de routes een aantal servicepunten met reservemateriaal en prachtige (soms overdekte) picknickplaatsen. En als klap op de vuurpijl zijn er overal onderweg mogelijkheden om met de trein of met de bus (inclusief transport van de fietsen!) heen of terug te reizen naar de startpunten. In Valsugana

heeft men de service zelfs nog een stukje verder geprofessionaliseerd en is er in de zomermaanden een bicibus actief. Dat is een speciaal geprepareerd busje met een grote fietsaanhanger erachter, waarop zelfs een aantal reservefietsen staat zodat je bij pech toch de route kunt vervolgen. Als je pech hebt of simpelweg niet meer de puf hebt om terug te fietsen, pikt de bicibus je na één telefoontje op vanaf een willekeurige locatie op de Valsuganaroute en brengt je terug naar de startlocatie of verblijfplaats. Tenslotte zijn er bij de plaatselijke toeristenbureaus waterbestendige fietsgidsen en -kaarten verkrijgbaar, waarop de diverse paden gedetailleerd worden weergegeven.

“Toerfietsen is een uitstekende manier om in een rustig tempo cultuur op te snuiven en te genieten van wat de natuur te bieden heeft.” Info Alle toerfietsroutes op een rij Op www.ripristino.provincia.tn.it/Piste_Ciclabili zijn alle routes gedetailleerd beschreven en kunnen kaarten, routebeschrijvingen en gps-tracks worden gedownload. Wie een Palmtop of een mobieltje met gps heeft, kan ook via www.giscover.it gratis routes en beschrijvingen downloaden. Openbaar vervoer Algemene informatie over het vervoeren van fietsen in treinen en bussen: www.ttspa.it Voor specifieke informatie over het fietsvervoer in de diverse dalen kunt u beter de websites van de lokale toeristenbureaus bezoeken. Kaarten en folders Bij vrijwel alle toeristenbureaus van de dalen waarin een fietsroute is aangelegd zijn (waterbestendig) kaartmateriaal en routebeschrijvingen voorhanden. Verder zijn er diverse folders beschikbaar met alle bezienswaardigheden en de mogelijke uitstapjes onderweg langs de fietsroutes. Kijk voor de webadressen van toeristenbureaus in het infoblok achterin deze special.

Fietsarrangement Val di Fiemme • 7 hotelovernachtingen (2, 3 of 4 sterren) • Halfpension inclusief een typisch Trentino diner • Huur fiets of elektrische fiets • Verkenningstocht met bezoek aan ijssalon • Smakelijke fietstocht, inclusief bezoek aan een kaasboerderij en lunchstop op boerderij • Transport naar het bezoekerscentrum van natuurpark Paneveggio • Wandeling in het ‘Violenbos’ en terug naar de vallei per fiets • Kaarten • Verrassing Prijs: Vanaf € 290.- per week per persoon op basis van halfpension. Voor boekingen en informatie: Val di Fiemme Toerisme T +39 0462 241111 [email protected] www.valdifiemme.info

Trentino Special

In het spoor van de Romeinen Toeren door Valsugana Het fietspad door Valsugana is (op de route door het Adigedal na) de langste route van het hele netwerk. De bedoeling is dat er straks langs het gehele dal van Trento tot aan Bassano del Grappa ongeveer tachtig kilometer fietspad komt te liggen. Op dit moment is daarvan een kleine vijftig kilometer gerealiseerd. De overige dertig kilometer is overigens wel te rijden, maar voert grotendeels over de openbare weg waar het soms druk kan zijn met autoverkeer. Tussen Calceranica (aan het Lago di Caldonazzo) en Pianello liggen echter bijna vijftig heerlijk vrije kilometers asfalt waarop het puur genieten is. Bij het beginpunt, maar ook onderweg, staan grote informatieborden met uitleg over de historie van deze route, die onderdeel is van de beroemde Via Claudia Augusta, de weg die het oude Germania verbond met Noord-Italië. De route loopt grotendeels parallel aan de Brentarivier. Met name in het begin van de route tussen Caldonazzo en Levico Terme dwaal je echter een stukje het binnenland in door landbouwgebieden waar appels, wijnranken en maïs de voornaamste gewassen zijn. Bij Novaledo buigt de weg een beetje naar het zuiden af en rijden we vlak langs de voet van de bergketen die het dal aan de zuidkant begrenst. Naast de piccobello bewegwijzering is opvallend dat veel aandacht is besteed aan de veiligheid. Alle overgangen met autowegen zijn voorzien van verkeersborden. De routes zelf zijn overigens niet geheel autovrij, omdat ook lokaal landbouwverkeer er gebruik van mag maken. KLEIN VENETIË Na ongeveer twintig kilometer kom je door het fraaie stadje Borgo Valsugana. Deze stad wordt hier in de streek ook wel klein Venetië genoemd, omdat de Brentarivier als een soort Canal Grande dwars door de stad loopt. Je fietst overigens door Borgo letterlijk op de (overdekte!) kades langs de rivier. Vergeet niet te stoppen in het stadscentrum, waar het marktplein het onvervalste Italiaanse leven laat zien. Of breng een bezoekje aan de burcht even ten noorden van het stadscentrum. Tussen Borgo en Tezze zoeven we met een windje in de rug en bergafwaarts door een prachtig landschap met veel bos en akkerland. De fiets rolt hier zo makkelijk over het wegdek, dat we vrezen dat op de terugweg dit gedeelte wel eens kan aanvoelen als vervelend vals plat. Even verderop eindigt het officiële fietspad in Pianello, precies op de grens met de provincie Veneto. Helaas krijgen we de kans niet om op de terugweg te voelen hoe erg het vals plat is, want we presteren het om op de hele route maar liefst vijf keer lek te rijden… en ergens houdt de voorraad reservebanden op. Meteen een goede reden om te kijken of het systeem met de bicibus goed functioneert. Daar valt niets op aan te merken, want binnen een recordtijd worden we opgehaald en weer netjes afgeleverd voor ons hotel. Proef geslaagd, nu nog de banden plakken!

14 OUTDOOR MAGAZINE

“We zoeven met de wind in de rug door een prachtig landschap met bos en akkerland.” Info Algemeen Bij het toeristenbureau Valsugana zijn twee fietskaarten met een groot aantal routebeschrijvingen en route-informatie beschikbaar. De ene kaart Divertirsi in Bicicletta (in het Italiaans, Duits en Engels) geeft een overzicht van het complete routenetwerk in Trentino; de andere is een Nederlandstalige fietskaart met mountainbikeroutes die echter ook diverse routes op verharde wegen laat zien. Ook is er een specifieke fietskaart beschikbaar van het fietspad door de vallei ‘La ciclopista della Valsugana’, waarop onder meer de bicigrills en dorpjes langs de fietsroute staan vermeld. www.valsugana.info Start en finish Van Calceranica (bij Lago di Caldonazzo) naar Pianello-Vallon (boven Bassano del Grappa). Lengte en hoogtemeters 47,5 kilometer. 290 hoogtemeters in westwaartse richting; 55 hoogtemeters oostwaarts. Route-info en gps-tracks www.ripristino.provincia.tn.it/Piste_Ciclabili/ Pista08/E-08D.html. Gedetailleerde landschappelijke informatie en geologische informatie: www.valsugana.info, www.lagorai.tn.it.

Fiets en trein Het toeristenbureau van Valsugana heeft een treindienstregeling als folder beschikbaar (bestellen via www.valsugana.info). Verder zijn er bij de bicigrills en de informatieborden onderweg dienstregelingen aangeplakt. BICIBUS De bicibus brengt de fietser bij pech of vermoeidheid terug naar de verblijfplaats of het startpunt binnen de regio. De bicibus is tegen betaling van een vaste vergoeding tussen juni en september dagelijks van 8.30 tot 18.30 uur op te roepen. In april, mei en september is het tevens mogelijk de bicibus te gebruiken, maar dan moet er vooraf worden gereserveerd. T +39 0461-706101 Bicigrills Bicigrills langs deze route: bij Novaledo, Levico (in aanbouw), Tezze, Enego en Valstagna.

Genieten tussen Stelviotoppen en Brenta Dolomieten Toerfietsen in Val di Sole Het fietspad in het Val di Sole volgt de stroom van de rivier de Noce. Het begin van het fietspad is bij Ponte di Mostizzolo, waar de Noce via een smal en diep ravijn uitkomt in het Lago di Santa Giustina, een groot stuwmeer dat meteen de grens vormt tussen het Val di Sole en het Val di Non. We starten op het laagste punt en moeten tot het eindpunt bijna 35 kilometer en 664 hoogtemeters overwinnen. De beklimmingen zijn vooral aan het begin en het einde van de route kort maar pittig. Onderweg staan keurige aanduidingen hoe ver we vanaf een bepaalde locatie zijn en hoeveel we al gereden hebben. De picknickplekken zijn voorzien van overdekte schuilhutjes. In het eerste gedeelte tot Malé rijden we door een gebied waar vrijwel alleen appelbomen staan. We moeten regelmatig even stoppen, omdat we tijdens ons bezoek in september vlak voor de oogstperiode zitten en de appelbomen dan ’s morgens overvloedig worden gesproeid met enorme sproei-installaties. Niet vanwege de droogte maar vanwege het feit dat de appels dan aan één kant zo’n mooi rood wangetje krijgen, zo leren we. Na ongeveer tien kilometer komen we bij de grootste stad in de vallei, Malé. De fietsroute loopt niet door Malé zelf, maar deze stad is zeker een bezoekje waard. Aan het einde van dit dal zit je midden in het nationaal park Stelvio en zijn er fantastische trektochten te voet te maken door een onherbergzaam en ruig gebied. Het klassieke Dolomietenlandschap Via Dimaro vervolgen we onze weg richting Ossana, waar één van de vele kastelen die het dal rijk is, al van veraf te zien is. Je rijdt hier door een landschap waarbij aan alle zijden majestueuze bergen het beeld bepalen. Aan de noordwestelijke kant is er zicht op het Parco Nazionale dello Stelvio, waarbij een flink aantal drieduizenders de horizon omtoveren tot een machtig bergmassief. Aan de zuidoostelijke zijde is er het klassieke Dolomietenlandschap van de Brenta Dolomiti met het scherpe contrast tussen het groen van de naaldbomen en het grijswit van de rotsen erboven. Vanaf Ossana voert de weg naar Cogolo zes kilometer lang behoorlijk steil omhoog door het smalle Val di Pejo. De 3769 meter hoge Monte Cevedale markeert het einde van het dal. De beloning voor het klimwerk krijgen we even voor het einde van de route zittend op een bankje langs de rivier de Noce, als zomaar ineens een paar herten langs lopen en boven ons hoofd een paar adelaars cirkelen. De stilte en de schoonheid van het alpenlandschap is hier overdonderend.

“De stilte en de schoonheid van het alpenlandschap is hier overdonderend.” Info start en finish Van Mostizzolo naar Cogolo. Lengte en hoogtemeters 34,5 km. 664 hoogtemeters richting Cogolo; 120 hoogtemeters richting Mostizzolo. Route-info en gps-tracks www.ripristino.provincia.tn.it/Piste_Ciclabili/ Pista08/E-08D.html. Algemeen Toeristenbureau Val di Sole, Peio en Rabbi: www.valdisole.net. Lokaal vervoer Voor tijdschema’s van treinen en bussen kun je terecht bij de lokale VVV’s.

Val di Sole arrangement Sporten en relaxen midden in de natuur De Val di Sole is een groene oase in het noordwesten van Trentino tussen het Gardameer en Zuid-Tirol. Met het Stelvio nationaal park, Adamello-Brenta natuurpark en de Noce rivier biedt Val di Sole een uitgebreid aanbod aan mogelijkheden voor een actieve vakantie midden in de natuur. • 7 hotelovernachtingen*** op basis van halfpension • 1 Nordic walking excursie • 1 Mountainbike excursie • Rafttrip (2 uur) • Tocht door het Stelvio nationaal park met parkwachter Prijs: Vanaf € 340.-

Nationaal Park Stelvio Het nationaal park Stelvio is het grootste aaneengesloten beschermd natuurgebied in de Alpen. Ongerepte flora en fauna is van dichtbij te bewonderen door de vele wandelroutes in het gebied. Er kunnen vijftien thematische natuurexcursies worden gedaan. Verder zijn er 21 nordic walking-routes met een totale lengte van 130 kilometer uitgezet in Val di Peio en Val di Rabbi. www.stelviopark.it.

Voor boekingen en informatie: Azienda per il Turismo Val di Sole T +39 0463 900793 [email protected] www.valdisole.net

Trentino Special

Acqua Paradiso Rafting in Val di Sole

“De Noce is geheel door aardse krachten gevormd tot een onwaarschijnlijke watersportspeeltuin.” Als je door de Val di Sole reist, is er een ding dat je niet kan ontgaan: raften is hier outdoorsport nummer één. Op diverse plaatsen langs de hoofdweg door het dal tref je grote reclameborden aan waarbij het raften wordt aangeprezen. Dat is niet verwonderlijk als we een kijkje nemen aan de oevers van de ‘witte motor’ die dit alles mogelijk maakt. De rivier Noce lijkt de bijna perfecte waterweg voor de ruige watersporten zoals raften, wildwaterkanoën en hydrospeeding. De rotsblokken liggen in een zodanig onregelmatig patroon verspreid over de volle breedte van de rivier, dat het lijkt alsof de natuur hier een handje is geholpen door de mens. Niets is minder waar, want op een enkele stuw na, is de Noce geheel door aardse krachten gevormd tot een onwaarschijnlijke watersportspeeltuin. Door de vele rotsblokken die als noces (noten) boven het water uitsteken, is het mogelijk om tientallen verschillende ‘lijnen’ te varen, van gemakkelijk tot extreem moeilijk. Zowel voor de beginnende rafter als voor de ervaren wildwaterspecialisten is er daarom permanent een uitdaging te vinden op deze rivier. Bovendien is de Noce over een afstand van bijna 35 kilometer een flink deel van het jaar bevaarbaar en door de wisselende waterhoogte in elk jaargetijde weer anders. Het is geen wonder dat hier in het

16 OUTDOOR MAGAZINE

verleden Europese en Wereldkampioenschappen wildwatervaren zijn gehouden en in Mezzana, halverwege het dal, zelfs een speciaal kanostadion is gebouwd langs de rivier. Wildwateravontuur De Noce ontspringt in het Parco Nazionale dello Stelvio en wordt gevoed door de smeltende sneeuw van de hoogste toppen in dit park, de Monte Cevedale (3769 meter) en de Cima Venezia (3386). Aanvoer van koud water gegarandeerd! Omdat we onze raftdoop in september ondergaan, starten we iets later op de ochtend zodat het zonnetje heerlijk boven ons staat te schijnen. Voor de watertemperatuur maakt dat niet veel uit. Die blijft gewoon fris maar de ‘gevoelstemperatuur’ is met de sole boven ons hoofd wel een stuk aangenamer. De dikke rubberboten waarmee we op pad gaan, zien er onzinkbaar uit maar diverse reparaties aan de luchtkamers wekken de indruk dat het er wel eens ruig aan toe gaat op de Noce. Voordat we vertrekken met de raft vanuit het Raftingcenter Dimaro, krijgen we een uitgebreide instructie en oefenen we op de commando’s die onze kapitein straks gaat geven om ons soepel langs de klippen te loodsen. Er wordt bovendien streng op de veiligheid

gelet en dat betekent niet alleen dat we een neopreenpak, een helm en een zwemvest moeten dragen, maar ook dat bijvoorbeeld op sommige delen van de route de jongste deelnemers vanwege de veiligheid de boot voor een paar honderd meter moeten verlaten. Eenmaal op het water blijkt dat raften weinig met roeien te maken te heeft. Soms proberen de vijf matrozen (maar met name de stuurman/kapitein) met enigszins ongecontroleerd peddelen de raft in de goede richting te draaien, maar de rivier heeft zo haar eigen wil en drukt ons ondanks verwoede pogingen achterstevoren over hindernissen die we juist wilden ontlopen. Door de lage waterstand lopen we vaak vast op de ondiepe gedeeltes en is het ‘hoppen’ om de rubberboot weer vlot te krijgen. Een enkele keer moeten we zelf uitstappen, omdat we muurvast zitten en zelfs met z’n allen aan een kant zitten niet helpt om de raft vlot te krijgen. Voordat we het weten is het ruim anderhalf uur later en hebben we ongeveer acht kilometer tussen de noces doorgebracht. Tijd om de raft op de wal te trekken. Als we terug in de bus zitten en het adrenalineniveau een beetje is gezakt, voelen we pas hoe vermoeiend dit wildwateravontuur is geweest.

Een met de natuur Canyoning in Valle di Ledro Als je vanaf het plaatsje Pieve di Ledro aan het Lago di Ledro de provinciale weg S.S. 240 volgt richting Storo kom je door de Val di Ampola. De autorit van slechts enkele kilometers door deze vallei met veel haarspeldbochten en een deels uit de rotsen uitgehakte weg, is dermate indrukwekkend dat je je afvraagt hoe er ooit een weg is aangelegd door deze kloof. Het antwoord op deze how did they do it-vraag is eigenlijk simpel: canyoning avant la lettre. Canyoning wordt gezien als een relatief nieuwe outdoorsport, maar goedbeschouwd is het een van de oudste die er is. De snelste manier om een moeilijk toegankelijk gebied te verkennen is immers al sinds de oudheid de doorgang langs of door het water. Want water vindt altijd een doorgang door de rotsen en dan voelt de mens zich geroepen om die weg te volgen. Het water waar we het in dit geval over hebben is dat van de Palvicorivier en een zijriviertje, de Nero. Het verval van de Palvico is over een afstand van slechts zes kilometer meer dan driehonderd meter en dat levert uiteraard spectaculaire stroomversnellingen en diverse watervallen op. Diep uitgesleten waterpoelen Op de ochtend dat we aan ons canyoningavontuur willen beginnen is het koud en regenachtig, maar dat maakt voor deze sport niet veel uit, nat word je toch! Voorzien van een neopreenpak tegen het koude water, stevige schoenen, een helm en klimgerei zijn we korte tijd later gereed om dit stukje Trentino te gaan veroveren. Eenmaal onderweg in de nauwe rotskloven is het één groot avontuur, waarbij je eigenlijk diverse sportdisciplines beoefent. Lopen en springen over smalle richels en door ondiepe watergeulen, zwemmen door diep uitgesleten waterpoelen, rotsklimmen en zelfs abseilen door een waterval zijn de uitdagingen waarvoor je komt te staan. De moeilijkheidsgraad van onze tocht langs (of beter, door) de Palvico is volgens de gidsen niet heel hoog en is ook voor beginners zoals wij goed te doen. Maar ook voor de deskundige begeleiders is het vaak een verrassing, want de omstandigheden kunnen snel wijzigen. De waterstand kan bijvoorbeeld vrij plotseling veranderen of een omgewaaide boom die is meegesleurd door de kloof kan gemakkelijk een extra hindernis opwerpen. Als beginner is het voortdurend opletten waar je je voeten neerzet of waaraan je je vastgrijpt. Alles is namelijk glad! Canyoning is daarom niet geheel ongevaarlijk en vereist evenwicht en de nodige lenigheid. Daarnaast zijn ervaren en goedgetrainde gidsen een noodzaak. Het is absoluut onverstandig om zelf op pad te gaan als je de lokale situatie niet goed kent. Maar ben je eenmaal bezig in een kloof, dan is canyoning spannend en ontspannend tegelijkertijd. Na verloop van tijd krijg je steeds meer handigheid in het overwinnen van lastige passages en heb je meer gelegenheid om echt te genieten van de prachtige natuur. De nauwe

“Canyoning wordt gezien als een relatief nieuwe outdoorsport, maar goedbeschouwd is

canyons en de watervallen omhelzen als het ware je lichaam. Je voelt de natuurkracht en na afloop van onze tocht, onder het genot van een hartverwarmend drankje, kunnen we ons geen sport voorstellen waar je dichter bij de natuur bent.

het een van de oudste die er is.”

Info Canyoning in de Valle di Ledro wordt georganiseerd door het bedrijf Mountainlife. De riviertjes Palvico en Nero in de Val di Ampola zijn het uitgangspunt van diverse canyoningexpedities. De Palvico is vooral geschikt voor mensen die weinig of geen ervaring hebben met canyoning: de Nero is als een zwarte piste, meer geschikt voor de die hard canyoneers. De afdaling in de Nero is technisch lastig en het is een lange tocht. [email protected]

Speciale voorjaarsaanbieding Eco Ambient Hotel Elda Geniet van het voorjaar in een bijzondere omgeving en in een bijzonder hotel met excursies, wellness, natuur en heerlijke gerechten. • 7 luxe overnachtingen op basis van halfpension • Welkomstaperitief in onze wijnbar • Advies en tips voor toeren en de meest mooie excursies • Canyoningtocht (3 uur) in de Palvico River • Speciaal proefmenu in ons restaurant met traditionele gerechten • Gratis gebruik van onze mountainbikes • Gratis toegang tot onze spa met sauna’s en Turkse baden Prijs: Vanaf € 380.- per week (Eco Room) De aanbieding is geldig van 20/04/08 tot 15/06/08. Voor boekingen en informatie: Eco Ambient Hotel Elda Via 3 Giugno n.3 38060 Lenzumo di Concei - Trento - Italy T + 39 0464 591040 [email protected] www.hotelelda.com

Trentino Special

Watersporten in Trentino

Val di Sole Voor de liefhebbers van smashing and splashingwatersport bieden de vijf officiële raftcentra in de

Cusiano: Eurorafting www.eurorafting.com

Val di Sole volop raft- en wildwaterkanomogelijkheden. Gaat het raften je niet ruig genoeg of lever je liever een individueel gevecht met de elementen, dan kun je de rivier Noce ook bedwingen met een hydrospeed of een kano/kajak. Bij de hydrospeed lig je met je bovenlijf op een soort afgekorte surfplank met handvatten om je aan vast te houden. Met een paar flippers aan je voeten kun je je voortbewegen en enigszins proberen te sturen. Omdat je zo dicht op het wateroppervlak en met je hoofd naar voren ligt, krijg je al snel een enorme snelheidssensatie. De kracht van het water sleurt aan je lichaam en de adrenaline spuit door je lijf! Wil je iets minder wild door het water, kies dan voor een kano of kajak. In Val di Sole tref je de volgende raftcentra aan:

Mestriago di Commezzadura: Extremewaves Centro Rafting e Multisport www.extremewaves.it

Croviana: Chili Rafting www.chilirafting.it Dimaro: Centro Canoa Rafting Val di Sole www.raftingcenter.it

18 OUTDOOR MAGAZINE

Caldes: Riverland www.riverland.it Valle di Ledro Het Lago di Ledro is een klein maar rustig meer, dat veel watersportmogelijkheden biedt op een steenworp afstand van het veel drukkere Gardameer. Het Ledromeer heeft vele idyllische inhammen en door de gunstige windomstandigheden is er uitstekend te zeilen en te surfen. Pieve di Ledro beschikt over een zeer modern zeilcentrum met alle benodigde faciliteiten. Daarnaast worden er volop waterfietsen en roeiboten verhuurd. Er zijn rondom het meer diverse openbaar toegankelijke stranden en het heldere en koele water is ideaal om in te zwemmen. www.vallediledro.com

Vakantieaanbieding Lago Ledro Camping Azzurro is gelegen op de oever van Lago di Ledro en een prima uitvalsbasis voor tal van activiteiten. Naast kamperen kunt u ook overnachten in een van de in de vallei gelegen appartementen, die zijn uitgerust met alle comfort. • 1 week verblijf in een 2 of 3 kamerappartement • Beauty pakket: 1 ticket voor het beautycenter, 1 massage ,1 solar shower • 1 gratis diner in het restaurant aangeboden door LB TOUR Prijs: Vanaf: € 199.- per persoon (in appartement) of vanaf: € 140.- p.p. (op camping) Voor boekingen en informatie: Ledro Budget Tours Via Maffei, 108 - 38060 Molina di Ledro (Trento) T +39 0464 508435 - 591276, Fax 0039 0464 508150 www.gardaledro.com, [email protected]

Osteria Tipica Voor wie graag de authentieke keuken van Trentino wil proeven, moet zeker een bezoek brengen aan een restaurant met de aanduiding Osteria Tipica Trentina. Er zijn 60 restaurants en trattorias die dit keurmerk hebben. Je proeft er de traditionele streekgerechten waarbij een van de drie streekwijnen (Teroldego, Marzemino en Nosiola) uitstekend smaakt. En het overbekende glaasje grappa als digestief is hier ook vaak van een speciaal destillaat dat meestal flink ‘indruk maakt’. Wij aten in Osteria Alla Corti dei Toldi in het dorp Terzolas, in Val di Sole. De prachtige oude gewelven van dit restaurant zijn door de baas eigenhandig gerestaureerd en uit de kleine keuken worden de prachtigste gerechten geserveerd. Bestel niet van de kaart maar vraag gewoon enkele lekkernijen uit de streek en u zit gegarandeerd twee uur te genieten. www.trentino.to/osteriatipica

km.), Marco Polo (bij Venetië 163 km.), Orio al Serio (Bergamo, 180 km.) en de vliegvelden bij Milaan, Linate en malpensa, die elk zo’n 250 km.weg liggen. In Trentino: het vervoer binnen de regio wordt geregeld door de busmaatschappij ‘Trentino Trasporti’, en door twee kleinere spoorwegmaatschappijen: de ‘Trento-Malè’ voor het treinvervoer in Valle di Non-Valle di Sole en de ‘Trento-Venezia’ voor het treinvervoer in Valsugana. www.trenitalia.com

Reisinfo ALGEMEEN Trentino Marketing www.visittrentino.it [email protected] Bezochte regio’s/dalen www.valdifiemme.info www.valsugana.info www.valdisole.net www.vallediledro.com Heen-en terugreis Auto: de snelste route van Utrecht naar Trento is 1075 kilometer en duurt ongeveer elf uur. (Via A61 Venlo-Heidelberg-A5 KarlsruheA8 Stuttgart-A7 Kempten-Fernpass-A12 Innsbruck-A13 Brenner Autoahn-A22 Bolzano-Trento). Let erop dat je voor het reizen door Oostenrijk een autobahnvignet nodig hebt. Voor tien dagen kost dat € 7.60 (voor twee maanden € 21.80). Daarnaast moet er rekening worden gehouden met een bedrag van ongeveer € 20.- aan tol voor onder andere de Brenner Autobahn en de snelwegen tot aan Trento. Op de site van het provinciale toeristenbureau Trentino staat een routeplanner voor heel Europa. Trein: voor informatie over internationale treinreizen vanuit Nederland: www.ns.nl Duitsland: www.db.de. Oostenrijk: www.oebb.at. Italië: www.ferroviedellostato.it Vliegen: vanaf Schiphol met transavia.com naar Verona, Bergamo Orio Al Serio en Treviso. www.transavia.com Ryanair vliegt vanaf Eindhoven Airport naar Bergamo Orio al Serio en vanaf Brussel ook naar Treviso (Venetië). www.ryanair.com KLM vliegt vanaf Amsterdam Schiphol op de vliegvelden van Venetë (Marco Polo), Verona en Milaan (Milaan, Milaan Linate en Milaan Malpensa). www.klm.com

Seizoen en klimaat Trentino heeft een gematigd mediterraan klimaat. In het voorjaar kan er meestal vanaf april/mei reeds volop buitensport worden beoefend. Het naseizoen heeft over het algemeen zeer aangename temperaturen. In de noordelijke delen ligt ‘s winters een dik pak sneeuw. Het zomerseizoen loopt van mei tot september. Op www.meteotrentino.it is de meest actuele weersinformatie voor het gebied te vinden maar de site is alleen in het Italiaans.

Nuttige websites www.visitidolomites.com: alles over de bergketen www.trentino.to/home/ruote_amiche/intro_ing/index.htm: nuttige portal met alle fiets- en mountainbikerroutes in Trentino (inclusief links naar weersinformatie en dienstregelingen van treinen en bussen) www.trentino.to/mountainfitness: alles over Nordic Entertainment, cultuur, kunst en muziek. www.trentinomoto.it: Trentino is ook een paradijs voor motorrijders.

Accommodatie In Trentino is een ruime keus aan accommodatie. Er zijn hotels in elke prijsklasse, je kunt bij vele particuliere pensionnetjes goedkoop overnachten en er zijn vele campings in het gebied. Via de sites van de regio’s kan er vaak online geboekt worden en kunt u direct zien of er nog plaats is. Een overzicht van de campings vindt u op: www.trentino.camping.it en www.camping.trentino.to. Overnachten op de boerderij: www.agriturismotrentino.com Berghutten: www.trentinorifugi.com

Realisatie: Outdoor Magazine Maruba B.V. Sport Publishers Winthontlaan 200 3526 KV Utrecht T +31(0)30-2891073 E [email protected] I www.maruba.com

Eten en drinken Een bezoek aan Italië betekent ook culinaire verwennerij. En er is meer dan alleen pasta! Trentino staat bekend om een relatief eenvoudige keuken maar wel een zeer smaakvolle. Trattoria’s zijn typisch Italiaanse eethuisjes met een informele sfeer en lage prijzen. Italianen beginnen de maaltijd met een antipasto (voorafje), gevolgd door het voorgerecht (il primo). Het hoofdgerecht heet il secondo en daar krijgt u vaak bijgerechten bij (contorni). Geen maaltijd compleet zonder een zoet toetje, un dolce.

Tekst: Gerko van der Graaf, Barbara Kerkhof (Trekking delle Legende) Foto’s: Trentino S.P.A., Yvette Fuser, A. Fedele (Arte Sella) , Gerko van der Graaf en Barbara Kerkhof Met dank aan:

De dichtstbijzijnde vliegvelden (gemeten tot Trento) zijn Valerio Catullo (bij Verona, 90 km.), Gabriele d ‘Annunzio (bij Brescia, 135

KIES EEN WELKOMSTCADEAU BON JA, ik neem een jaarabonnement op Outdoor Magazine en betaal �33.-. Ik ontvang gratis* de Favourlight Hoofdlamp Supercompact (winkelwaarde �12.95) en 8 x Outdoor Magazine. JA, ik neem een jaarabonnement op Outdoor Magazine en betaal �33.-. Ik ontvang gratis* de Favourlight Kampeerlantaarn (winkelwaarde �20.-) en 8 x Outdoor Magazine. JA, ik neem een 2-jarig abonnement op Outdoor Magazine en betaal �66.-. Ik ontvang gratis* het Solar Uno 11 zonnepaneel (winkelwaarde �49.-) en ontvang per jaar 8 x Outdoor Magazine. Naam:

M/V

Leeftijd: Adres: Postcode en plaats: Land: Bank- of gironummer: (Belgische abonnees ontvangen een acceptgiro) E-mail:

FAVOURLIGHT KAMPEERLANTAARN

FAVOURLIGHT HOOFDLAMP SUPERCOMPACT

ZONNEPANEEL SOLAR UNO 11

Zeer compacte kampeerlantaarn

Lichtste en kleinste hoofdlamp die er bestaat

Zonnepaneel voor het laden van o.a. mp3-spelers, mobiele telefoons en AAA-batterijen

WINKELWAARDE � 20.-

Telefoonnummer:

WINKELWAARDE � 12.95

Datum: Handtekening:

Broncode: 321-0807

Hierbij machtig ik Abonnementenland om het verschuldigde abonnementsgeld tot wederopzegging van mijn rekening af te schrijven. Het cadeau wordt binnen 4 weken na betaling van het abonnementsgeld verzonden.

WINKELWAARDE � 49.-

Bel gratis +31 (0)800-0224222 (ook 's avonds en in het weekend) of stuur de bon of een kopie naar Outdoor Magazine, antwoordnummer 9215, 3500 ZB Utrecht. Postzegel is niet nodig. *Zolang de voorraad strekt.

Trentino Special

www.visittrentino.it