trektocht naar het op 4150m hoogte gelegen Bhairab Kunda-pelgrimsmeer op de grens van Nepal en Tibet 17 dagen
Bhairab Kunda Uniek aan deze reis tocht over bergrug: panoramisch uitzicht en relatief weinig stijgen en dalen bezoek Vajra Academy en overnachting in Eco Resort reisbegeleiding door Maarten Olthof en Ramkaji Paudel tijdens de reis wordt (deels) met zonneovens gekookt Data 01 nov – 17 nov 2016 Aantal deelnemers min 10, max 20 Unieke trektocht De tocht doorloopt alle klimaatzones tussen subtropisch en alpien. Hoogtepunt van de tocht, zowel letterlijk als figuurlijk, is het 4150 meter hoog gelegen Bhairab Kunda-meer. Jaarlijks wordt dit meer in de maand augustus bezocht door duizenden hindoeïstische en boeddhistische pelgrims. De route is lange tijd gebruikt als sluip- en smokkelroute tussen Tibet en Nepal. Kenmerkend en uniek aan deze trektocht is dat men een langzaam stijgende bergrug volgt tot aan het meer, waarna men via een andere bergrug afdaalt. Deelnemers hebben hierdoor elke dag aan beide zijden van hun voetpad een magnifiek uitzicht op Himalaya-bergtoppen, reikend tot meer dan 7000 meter hoogte! In Nepal lopen veel routes over passen en door dalen. Daardoor moet tijdens een trektocht vele malen worden gestegen en afgedaald. Tijdens deze unieke trektocht is dit niet het geval! Onderweg komen we door kleurrijke sherpadorpen en bezoeken we een boeddhistisch klooster, verblijfplaats van zo’n driehonderd uit Tibet gevluchte nonnen. Zij organiseren in overleg met ons een eredienst voor dierbare overledenen: die van de Nederlandse deelnemers, die van de nonnen en van de Nepalezen die ons vergezellen. Voor die dierbaren zullen we boterlampen branden. We krijgen Tibetaanse boterthee met tsampa, geroosterd gerstemeel met poederkaas, aangeboden. Bij het Bhairab Kunda-meer kunnen deelnemers hun intenties van de pelgrimstocht bekrachtigen door het bouwen van een steentoren. Stichting Vajra
December 1997 richtte Maarten Olthof in Nederland Stichting Vajra op en een paar maanden later stichtte Ramkaji Paudel in Kathmandu de Vajra Foundation Nepal. In de vijftien daarop volgende jaren heeft hun samenwerking geleid tot onder meer de bouw van zeven scholen, een ziekenhuis, vier gezondheidsposten en honderden drinkwatervoorzieningen en latrines. Vajra zette een breed project op voor ziektepreventie, richtte een coöperatie op – inmiddels met een modelfunctie voor Nepal – en startte een zonneovenproject in Bhutanese vluchtelingenkampen in Oost-Nepal. Dit laatste project groeide uit tot het grootste ter wereld toen in 2008 circa 85.000 vluchtelingen hun maaltijd met de zon kookten. Vajra Academy In 2007 werd de Vajra Academy geopend, een door Vajra beheerde school met kwaliteitsonderwijs waar veel kinderen uit lage kasten en arme gezinnen een kans krijgen. In deze eerste ‘groene school’ van Nepal leveren zonneboilers warm water en kunnen dankzij zonneschotels op het dak dagelijks honderden schoolmaaltijden met zonne-energie worden bereid. Schijnt de zon een dagje niet, dan koken de koks op biogas. Dat gas is afkomstig van een installatie op het terrein voor verwerking van stalmest van de Vajra-koeien, die voor schoolmelk worden gehouden. Deze voorzieningen leren de kinderen spelenderwijs de mogelijkheden van duurzame energiebronnen kennen en moedigt hen op een creatieve manier aan naar duurzame oplossingen te zoeken. De school heeft nu circa 300 leerlingen en telt nu twee gebouwen. De komende jaren wordt de school uitgebreid met twee gebouwen, onder meer voor beroepsonderwijs. Vajra staat nog aan het begin van de financiering van deze uitbreiding. Eco Resort Nepal heeft niet alleen behoefte aan afgestudeerden met een diploma, maar zeker ook aan ondernemende jonge mensen die zelf banen creëren! Geïnspireerd door het succes van de Vajra Academy heeft Vajra Nepal het plan opgevat een hotel als duurzame onderneming te bouwen. Leerlingen van de Vajra Academy kunnen daar allerlei soorten stages lopen, waarna zij met alle opgedane vakkennis in staat gesteld zijn – en daartoe gestimuleerd worden – om zelf een bedrijf op te zetten. Het hotel zal als een maatschappelijk verantwoorde onderneming worden geleid. Net als de Vajra Academy krijgt het een zonnekeuken, een biogasinstallatie, een melkboerderij en een biologische groentetuin. Bij de bouw is gebruik gemaakt van milieuvriendelijke materialen en de stroom komt van een hydrocentrale. De kamers bieden een panoramisch zicht op de toegangsvallei naar Tibet. Vlakbij liggen het historische Dugana-fort en de verkwikkende warmwaterbronnen van Tatopani. Naast Vajra participeren in dit project onder meer de internationaal bekende Zwitserse architect Christian Müller, Deepak Gadhia, een Indiase ondernemer die een internationale VNonderscheiding heeft ontvangen voor zijn vele toepassingen van groene technologie, en een bekende Nepalese trekkingorganisatie. De trektocht begint en eindigt in het Eco Resort. Solar cooking Tijdens de trektocht zal in elk geval een deel van de maaltijden worden bereid met zogeheten SK14-zonneovens, het type dat door Vajra in de Bhutanese vluchtelingenkampen is toegepast. Deze solar catering is een unicum in de geschiedenis van het hooggebergtetoerisme! De trektocht behoort hiermee tot meest de milieuvriendelijkste wereldwijd – uiteraard ‘mountain weather permitting’. Begeleiding De begeleiding van de reis is in handen van Maarten Olthof en Ramkaji Paudel, voorzitter van Vajra Foundation Nepal. Zij hebben deze reis ter voorbereiding in 2012 samen gemaakt.
Dag 1
Zicht op de Himalaya vanuit vliegtuig Programma Vliegreis Amsterdam-Kathmandu. Overnachting in het vliegtuig. Dag 2
De stoepa van Bodnath Programma Aankomst in Kathmandu. Het is in Nepal 4 uur en 45 minuten later dan in Nederland. Transfer naar het hotel. Na het diner is er een uitgebreide kennismaking met informatie over de reis. Overnachting in een bijzonder hotel in Kathmandu. Dag 3
De Vajra Academy Programma Vandaag bezoeken we een aantal hoogtepunten in de Kathmandu-vallei. ’s Morgens beklimmen we de reusachtige, hoog gelegen stoepa van Swayambunath, ook wel de ‘apentempel’ genoemd vanwege de vele resusaapjes die hier rondzwerven. Bij deze tempel gaan hindoeïsme en boeddhisme bijna naadloos in elkaar over. Na de lunch bezichtigen we eveneens de gigantische, oude stoepa van Bodnath, gelegen aan de vroegere handelsroute naar Tibet. Bodnath heeft altijd een sterke band met Lhasa gehad en vormt ook nu nog een belangrijke pelgrimsplaats voor Tibetaanse boeddhisten. Binnendoor lopen we naar de op de oever van de Bagmati-rivier gelegen hindoetempel Pashupatinath, gewijd aan Shiva. Dit is de belangrijkste crematieplaats in Nepal. Een bezoek aan Pashupatinath is altijd indrukwekkend, alleen al door de wijze waarop men hier met dood en rouw omgaat. Aansluitend rijden we naar de Vajra Academy. We bezichtigen de school met internaat en hebben gelegenheid met leerlingen en vrijwilligers van gedachten te wisselen. We gebruiken hier ook de maaltijd, die bereid is in de zonnekeuken of met biogas van de school. Naar de tempel van Swayambunath is het circa 140 meter stijgen over een trappenpad. In totaal lopen we vandaag zo’n vijf kilometer, met ruime tijd voor bezichtigingen. Overnachting in een bijzonder hotel in Kathmandu.
Dag 4
Zicht op de toegangsvallei tot Tibet boven het resort Programma Per bus verplaatsen we ons ’s morgens in drie tot vier uur van Kathmandu naar het plaatsje Eksayeaath, nabij de Tibetaanse grens, waar het Vajra Eco Resort gelegen is. Eksayeaath betekent letterlijk ‘108’, omdat de plaats 108 kilometer vanaf Kathmandu ligt. In het resort gebruiken we een feestelijke lunch. Tijdens de reis in 2013 wordt ’s middags het resort officieel geopend. Tevens wordt de nabijgelegen, door Vajra gebouwde health post voor de lokale bevolking geopend. Overnachting in Vajra Eco Resort.
Dag 5
De Bhote Kosi-rivier Programma De ochtend is vrij te besteden in het resort. Er is een mogelijkheid deel te nemen aan een meditatieprogramma. Na een vroege en lichte lunch beginnen we met de trektocht. Van het resort, gelegen op 1720 meter hoogte, dalen we af naar de op 1380 meter gelegen Bhote Kosi-rivier in het dal. In een subtropische omgeving groeien hier bananen, sinaasappels en agaven. En natuurlijk rijst, nodig voor de standaardmaaltijd dal-bhat, linzen met rijst, die Nepalezen tweemaal daags nuttigen. We volgen de rivier naar het zuiden. Tegenover een zijrivier kamperen we op de oever van de Bhote Kosi op 1275 meter. Dalen: 445 meter; ca. 2,5u. Overnachting kampeerplaats nabij de Bhote Kosi. Dag 6
Chörtens langs het pad Programma Via een lange hangbrug steken we de Bhote Kosi over. Daarna begint de klim. We stijgen van 1700 meter via Kanglang naar een fraai gelegen kampeerplaats op 2740 meter hoogte. Al snel hebben we zicht op de besneeuwde toppen van de Gauri Parbat-bergketen in Tibet. Langs het pad worden herinneringen aan overledenen door de bergbewoners levend gehouden door de vele chörtens, kleine Tibetaans-boeddhistische bouwwerken in de vorm van een omgekeerde klok. Ze zijn meestal wit geverfd of, als ze al oud zijn, prachtig overgroeid met mossen. Op de vier zijden ervan zijn boeddha’s afgebeeld en stenen gezet waarin boeddhistische mantra’s zijn gebeiteld. In de lucht hangen regelmatig gebedsvlaggen in de vijf kleuren geel, groen, rood, wit en blauw. Ze vormen een
gebed of een wens. Een gebedsvlag hang je nooit alleen voor jezelf op. De wind strijkt immers langs de teksten en neemt die mee, waardoor wensen en gebeden ten goede komen aan het hele universum, zo is de gedachte. Overdag is de temperatuur aangenaam, ’s nachts koelt het af tot het vriespunt. Stijgen 1040 meter; 5-6u. Overnachting kampeerplaats boven Listikot. Dag 7
Ani-klooster in Chhagam Programma Korte tocht over een uitzichtpunt op 2850 meter naar Bhagam. We passeren eikenbossen, hier en daar overvloedig behangen met baardmos. In Bhagam verlaten we de bergrug om de nacht door te brengen in Chhagam, gelegen op 2583 meter hoogte. Hier bevindt zich een groot nonnenklooster met ruim driehonderd uit Tibet gevluchte nonnen, of ‘ani’. Na de lunch kunnen we in de kloostertempel deelnemen aan een herdenkingsbijeenkomst voor dierbaren die ons zijn ontvallen. Deelnemers kunnen hiervoor namen aandragen, evenals de Tibetaanse nonnen en de Nepalese staf van de trekking. Als er iets is wat ons met elkaar verbindt, is dit wel het verlies van dierbaren. Ieder kan een boterlampje ontsteken. Traditioneel worden 108 lampjes gebrand, of een veelvoud daarvan. Tijdens de dienst krijgen we Tibetaanse boterthee geserveerd met tsampa, geroosterd gerstemeel vaak met poederkaas, bijzonder en voor sommigen wel ‘even wennen’. We nemen de tijd voor het indrukwekkende verhaal van de vrouw Kisagothami, die haar zoontje verloor. Stijgen 110 meter, dalen 267 meter; ca. 3u. Overnachting kampeerplaats in Chhagam.
Dag 8
Panoramisch lopen over een bergkam Programma We keren terug naar de bergrug bij Bhagam en stijgen verder. In plaats van rijst verbouwt men hier gierst, door arme mensen in plaats van de duurdere rijst gegeten, vooral in het gerecht dhero. Ook wordt gierst veel gefermenteerd en buitenshuis gedestilleerd tot rakshi, sterkedrank met een smaak die enigszins aan Japanse saké-wijn doet denken. In de bossen groeien boomhoge rododendrons, die in het voorjaar met hun vuistgrote bloemen de bergen in kleur zetten. De soort met rode bloemen, de laligurans, is de nationale bloem van Nepal. We kamperen op een kleine vlakte met een mooi uitzicht bij Pokhari op 3300 meter hoogte. Stijgen 717 meter; 3-4u. Overnachting kampeerplaats in Pokhari. Dag 9
Kampeerplaats bij Maniguldum Programma De route vervolgt over een prachtig breed pad, dat ons op een gegeven moment door een smalle kloof voert. Onderweg verschijnen de eerste gentianen. De samenstelling van het bos verandert opnieuw: het wordt steeds meer gedomineerd door sparren. Het pad leidt naar de weidegrond van Maniguldum op 3717 meter hoogte. In het midden ervan ligt een zogenaamde manimuur, een muur van manistenen waarop de mantra ‘um mani padme hum’ gebeiteld staat. Dit is de mantra van de bodhisattva Avalokitesjvara, van wie de dalai lama volgens de Tibetaanse traditie een incarnatie is. De mantra betekent vrij vertaald ‘prijs het geschenk in het hart van de lotus’, maar een mantra heeft altijd een veel bredere betekenis dan een vertaling van de woorden kan weergeven. Vanaf de kampeerplaats hebben we een wijd uitzicht, westelijk naar de bergketens van Langtang en Dorje Himal, oostelijk naar de bergketen van Gauri Parbat. Stijgen 417 meter; 3-4u. Overnachting kampeerplaats in Maniguldum.
Dag 10
Steentoren bij Bhairab Kunda Programma Via de weidegronden van Chorma Kharkha stijgen we naar de hoogste overnachtingsplaats van deze tocht, op 4126 meter bij het meer Bhairab Kunda. De vegetatie wordt alpien. In de plaats van bomen zien we steeds meer lage begroeiing met gras en onder meer alpenroosjes en jeneverbesstruiken. Deze laatste wordt in dit gebied veel verzameld om te worden gebrand als geurige wierook in boeddhistische tempels. Op onze overnachtingsplaat bij Bhairab Kunda gebruiken we de lunch. Het meer is een pelgrimsplaats voor zowel boeddhistische als hindoeïstische pelgrims, die hier in het ijskoude water als een soort doop een bad nemen. We vinden er een aan Shiva gewijd tempeltje en om het meer wapperen op veel plaatsen Tibetaanse gebedsvlaggen. Sommige pelgrims bouwen op de oever van het meer een steentoren om hun intenties kracht bij te zetten. Voor dit prachtige ritueel nemen ook wij na de lunch de tijd. Wie ooit naar Santiago de Compostela is gelopen, kent de vergelijkbare traditie bij de Cruz de Ferro. Daar laten pelgrims een (meegenomen) steen achter. Die symboliseert een last die zij in hun leven met zich hebben meegetorst. Stijgen 409 meter; 3-4u. Overnachting kampeerplaats bij Bhairab Kunda. Dag 11
Uitzicht vanaf pas boven Bhairab Kunda Programma Na het ontbijt kunnen liefhebbers de klim maken naar de 4275 meter hoog gelegen pas boven Bhairab Kunda, waarvandaan er fraai uitzicht op de Jugal Himal is. De grens met Tibet is hier maar
enkele kilometers van verwijderd. In het gebied voorbij deze pas gaan Nepalezen op zoek naar yarshagunbu, een vreemdsoortig, natuurlijk afrodisiacum dat alleen op grote hoogten in de Himalaya te vinden is en dat met name in China voor astronomische bedragen wordt verkocht. Vanaf Bhairab Kunda dalen we af over een bergrug die tot aan het Eco Resort loopt. Langs het pad groeien berberisstruiken. We overnachten op de prachtige kampeerplaats van Singanamju, op 3475 meter hoogte. In het nabij gelegen Sherpaghagang bevindt zich een grote witte chörten met gebedsvlaggen. Eventueel stijgen 149 meter, voor wie de pas beklimt; dalen 651 meter plus eventueel 149 meter; 45u. Overnachting in kampeerplaats in Singhanamju. Dag 12
Diner in het Dugana-fort verzorgd vanuit het Eco Resort Programma Opnieuw komen we in een bos van rododendron, behangen met baardmos. Hier en daar moeten we ons pad zoeken door ondiepe kloven. We doorsteken een dalletje, waarna een klim van 120 meter ons naar de fraaie uitzichtplaats van Pongtalidanda voert. We komen door het sherpadorp Testang, met op zijn akkers vaak mais, gierst en mosterdzaad. De bergrug gaat over in een vooruitstekend massief op 2066 meter met een panoramisch uitzicht. Niet toevallig is op deze strategische plek het historische Dugana-fort gebouwd, waar de Nepalezen in de afgelopen eeuwen verscheidene oorlogen met Tibet hebben uitgevochten. We kamperen er naast de ruïnes. Met het fort als decor is er ’s avonds een feestelijk diner als afsluiting van de trektocht en ten afscheid van de Nepalese trekkingstaf. Sherpa’s uit nabijgelegen dorpen zorgen voor muziek, dans en drank. Stijgen 120 meter, dalen 1529 meter; ca. 6u. Overnachting kampeerplaats bij het Dugana-fort.
Dag 13
Toegangspoort van Yarmasingh Programma ’s Morgens is er de gelegenheid om een boeddhistische poedja bij te wonen in de gompa, tempel, van het nabij het fort gelegen Yarmasingh, een kleurrijk dorp bewoond door Sherpa’s. De gompa is rijk beschilderd met onder meer het levenswiel en een fresco van ‘de vier vrienden’, een afbeelding die aangeeft dat we allemaal van elkaar afhankelijk zijn en alleen ons doel kunnen bereiken door samen te werken. Deze fresco is een van de vele inspiratiebronnen voor Vajra. Ook bekijken we de toegangspoort van Yarmasingh, kleurrijk beschilderd met een mandala’s, boeddha’s en bodhisattva’s. Hierna dalen we af naar het Eco Resort, op 1720 meter, waar we de lunch gebruiken. De middag is vrij om bij te komen van de trektocht. Wat te denken van een ontspannende massage? Dalen 346 meter; ca. 1u. Overnachting in Vajra Eco Resort. Dag 14
Hete bronnen van Tatopani Programma De ochtend is vrij te besteden, bijvoorbeeld aan een bezoek aan Tatopani (‘warm water’), het dorp aan de grens met Tibet. Het dankt zijn naam aan de hete bronnen, waarin een bad kan worden genomen. Ook kan een bezoek worden gebracht aan de nabij gelegen hydrocentrale, die stroom produceert met water uit het dal van Bhairab Kunda. Bij de bouw van deze centrale, die in 2012 is geopend, is Vajra Nepal intensief betrokken geweest. Durfals kunnen aan hun trekken komen met een sprong van de bungee-brug boven de Bhote Kosi, een van de langste hangbruggen. De vrije val van 160 meter is een van de langste vrije vallen ter wereld. Ook kan worden gekozen voor rotsklimmen of rafting over de Bhote Kosi. Geef wensen bij voorkeur vóór het begin van de reis
door, opdat een en ander tijdig geregeld kan worden. Na de lunch in het resort rijden we per bus in ca. 3-4u terug naar ons hotel in Kathmandu. Overnachting in een bijzonder hotel in Kathmandu. Dag 15
Hydrocentrale in aanbouw Programma Vrije dag. Er is de mogelijkheid om het koningsplein van Kathmandu te bezichtigen. Ook de nabije koningssteden Patan en Bhaktapur zijn de moeite waard. Wie dit vóór het begin van de reis doorgeeft, bijvoorbeeld op de informatiebijeenkomst, heeft de mogelijkheid een vlucht te maken naar Sagarmatha oftewel Mount Everest. ’s Avonds is er een afsluitingsbijeenkomst, gevolgd door een uitgebreid slotdiner met ruime gelegenheid om gezamenlijk op alle reiservaringen terug te kijken. Overnachting in een bijzonder hotel in Kathmandu. Dag 16
Durbar square in Kathmandu Programma Terugvlucht
New trekking trail
